Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về “Chính phủ là công bộc của dân” trong xây dựng chính phủ kiến tạo tại Việt Nam hiện nay
TẠP CHÍ KHOA HỌC
Khoa học Xã hội, Số 21 (12/2020) tr. 26-33
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ “CHÍNH PHỦ LÀ CÔNG BỘC
CỦA DÂN” TRONG XÂY DỰNG CHÍNH PHỦ KIẾN TẠO TẠI VIỆT NAM
HIỆN NAY
Đào Văn Trưởng, Đèo Thị Thủy
Trường Đại học Tây Bắc
Tóm tắt: Bài viết tập trung nghiên cứu làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về “Chính phủ là công bộc của dân”.
Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm vận dụng vào công cuộc xây dựng “Chính phủ kiến tạo” tại Việt Nam
hiện nay.
Từ khóa: Nhà nước, Chính phủ kiến tạo, công bộc, Hồ Chí Minh
1. Mở đầu
trong bài viết “Chính phủ là công bộc của dân”
đăng trên Báo Cứu quốc số 46, ngày 19/9/1945,
với bút danh Chiến Thắng. Mục đích của Người
khi viết bài viết này là giúp đồng bào, chiến sỹ
và nhân dân cả nước cũng như nhân dân và các
Chính phủ trên toàn thế giới hiểu được bản chất
thực sự của Chính phủ, của Nhà nước Việt Nam
Dân Chủ Cộng hòa là gì? - tức Chính phủ đó là
của ai? Chính phủ đó ra đời nhằm mục đích gì?
Để đạt được mục đích cao cả đó Chính phủ cần
phải làm gì? Đây là những câu hỏi, những vấn
đề có tính chất sống còn đối với bất kỳ một chế
độ, một thể chể chính trị, một Nhà nước, một
Chính phủ hay một nền quản trị nào trên thế
giới; trong đó có các Nhà nước và Chính phủ
kiến tạo hiện nay.
Như chúng ta đã biết, lịch sử phát triển của
nhân loại là lịch sử phát triển của sự sáng tạo
không ngừng. Nhờ sáng tạo, con người đã làm
thay đổi sâu sắc chính bản thân mình và thế giới
xung quanh theo cách mà con người không bao giờ
nghĩ tới. Trong đó, sự sáng tạo ra mô hình quản trị
quốc gia có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong tiến
trình phát triển của lịch sử nhân loại. Các quốc gia
trên thế giới từ Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc,
Hàn Quốc, Nhật Bản…cho đến Việt Nam đều, đã,
đang và sẽ tìm kiếm cho mình một mô hình lý
tưởng nhất, hoàn hảo nhất nhằm phát triển tốt nhất
đất nước mình. Trong lịch sử, Việt Nam từng trải
qua nhiều mô hình Nhà nước khác nhau song mô
hình Nhà nước “Dân chủ Cộng hòa” - tức Nhà
nước của dân, do dân và vì dân hay “Chính phủ
là công bộc của dân” được Chủ tịch Hồ Chí Minh
khởi xướng là thành công và tiến bộ hơn cả. Vậy,
mô hình này có giá trị như thế nào trong xây dựng
“Nhà nước kiến tạo phát triển” (Developmental
state) hay “Chính phủ kiến tạo” (Developmental
Government) tại Việt Nam hiện nay sẽ là nội dung
mà bài viết hướng đến.
Vậy, “Chính phủ là công bộc của dân” hay
“Chính phủ nhân dân” thực chất là gì? Trước
đây, người Việt Nam thường dùng khái niệm
“công bộc” để chỉ những người đầy tớ trung
thành, tận tụy, không tư lợi, hết lòng vì dân, vì
nước. Do đó, “Chính phủ là công bộc của dân”
mà Hồ Chí Minh sử dụng chính là xác định bản
chất thật sự của Chính phủ, của Nhà nước và
của chế độ này là những người hết lòng, hết sức
phụng sự, phục vụ nhân dân - tức những người
đầy tớ trung thành của nhân dân “Chính phủ
rất mong đồng bào giúp đỡ, đôn đốc, kiểm soát
và phê bình để làm tròn nhiệm vụ của mình là
người đầy tớ trung thành tận tụy của nhân dân”
[9]. Đó cũng chính là Chính phủ nhân dân - tức
Chính phủ của dân, do dân và vì dân mà Hồ Chí
Minh chủ trương thành lập ở Việt Nam ngay
Phương pháp nghiên cứu: Để hoàn thành
bài nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng phương
pháp lịch đại, đồng đại, phân tích, so sánh,
tổng hợp.
2. Nội dung
2.1. Tư tưởng của Hồ Chí Minh về “Chính
phủ là công bộc của dân”
Thuật ngữ “Chính phủ là công bộc của dân”
được Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng lần đầu tiên sau khi giành chính quyền. Đây chính là tuyên
26
ngôn, chân lý mà Hồ Chí Minh giành trọn cuộc
đời của mình để tranh đấu.
trường, điều kiện tốt nhất để dựng xây, kiến
thiết, phát triển đất nước; còn mục đích của kiến
quốc trong điều kiện đất nước có chiến tranh
là cung cấp nhân, tài, vật, lực phục vụ kháng
chiến. Trong bài viết “Nhân tài và kiến quốc”
Hồ Chí Minh viết “Nay muốn giữ vững nền độc
lập thì chúng ta phải đem hết lòng hăng hái đó
vào con đường kiến quốc. Kháng chiến phải đi
đôi với kiến quốc. Kháng chiến có thắng lợi thì
kiến quốc mới thành công. Kiến quốc có chắc
thành công, kháng chiến mới mau thắng lợi”
[15]. Như vậy, ngay từ đầu, Hồ Chí Minh và
Chính phủ đã xác định “kiến quốc” là một trong
những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu cần thực
hiện ngay sau khi thành lập Chính phủ.
Theo Hồ Chí Minh, để Chính phủ thực sự trở
thành công bộc, thành người đầy tớ trung thành
phục vụ nhân dân thì Chính phủ đó cần hội tụ
được những tiêu chí sau:
Thứ nhất, Chính phủ đó phải xác định được
vị trí, vai trò và trách nhiệm thật sự của mình
là gì? theo Hồ Chí Minh “Chính phủ nhân dân
bao giờ cũng phải đặt quyền lợi dân lên trên
hết thảy. Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc
gì có hại cho dân thì phải tránh” [13]. Trong
nhận thức của Hồ Chí Minh - Người đứng đầu
Chính phủ khi đó thì Chính phủ và những người
làm việc cho Chính phủ là “công bộc” - tức
người đầy tớ trung thành của nhân dân, chứ
không phải “làm quan cách mạng” để đè đầu
cưỡi cổ nhân dân, “làm quan phát tài” để thăng
quan tiến chức mà phải một lòng, một dạ, hết
lòng, hết sức vì dân, vì nước. Hồ Chí Minh đã
luận giải hết sức thuyết phục như sau: “Chúng
ta phải hiểu rằng, các cơ quan của Chính phủ
từ toàn quốc đến các làng, đều là công bộc của
dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân,
chứ không phải để đè đầu dân như trong thời
kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật. Chúng
ta phải yêu dân, kính dân thì dân mới yêu ta,
kính ta”[3]. Đặc biệt là hệ thống chính quyền
ở cấp cơ sở, gắn bó trực tiếp với nhân dân, là
những người gần dân nhất; do đó, mỗi cán bộ,
công chức trong Chính phủ phải thường xuyên
lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của nhân dân;
cùng với nhân dân thực hiện những nhiệm vụ
mà Chính phủ giao phó “Uỷ ban nhân dân là Uỷ
ban có nhiệm vụ thực hiện tự do dân chủ cho
dân chúng. Nó phải hành động đúng tinh thần
tự do dân chủ đó” [14].
Khái niệm “kiến quốc” theo quan điểm của
Hồ Chí Minh có thể hiểu là kiến thiết, kiến tạo,
dựng xây Tổ quốc, đất nước trên tất cả các lĩnh
vực; song trong điều kiện đất nước có chiến
tranh thì chủ yếu tập trung vào những mặt sau:
“Chúng ta cần nhất bây giờ là: Kiến thiết ngoại
giao. Kiến thiết kinh tế. Kiến thiết quân sự. Kiến
thiết giáo dục” [15]. Có thể nói, những lĩnh vực
cấp bách cần kiến thiết mà Chủ tịch Hồ Chí
Minh đưa ra không những cần thiết trong điều
kiện đất nước có chiến tranh mà còn phù hợp
với công cuộc tái thiết, xây dựng đất nước trong
điều kiện hòa bình của các quốc gia trên thế giới
hiện nay, trong đó có Việt Nam. Bởi lẽ, theo Hồ
Chí Minh mục đích cuối cùng của kiến thiết và
kháng chiến không phải chỉ là giành được độc
lập, tự do mà phải là dân chủ, hạnh phúc, bình
đẳng và phát triển thịnh vượng “Chúng ta tranh
được tự do, độc lập rồi mà dân cứ chết đói, chết
rét, thì tự do, độc lập cũng không làm gì. Dân
chỉ biết rõ giá trị của tự do, của độc lập khi mà
dân được ăn no, mặc đủ. Chúng ta phải thực
hiện ngay: 1. Làm cho dân có ăn. 2. Làm cho
dân có mặc. 3. Làm cho dân có chỗ ở. 4. Làm
cho dân có học hành. Cái mục đích chúng ta đi
đến là 4 điều đó. Đi đến để dân nước ta xứng
đáng với tự do độc lập và giúp sức được cho tự
do độc lập” [6]. Đó chính là chân lý “Độc lập
dân tộc gắn liền với Chủ nghĩa xã hội” mà dân
tộc Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục theo đuổi.
Thứ hai, Chính phủ đó phải xác định được
nhiệm vụ cấp bách và quan trọng nhất cần thực
hiện là gì? Trong hoàn cảnh Việt Nam vừa giành
chính quyền, đất nước gặp nhiều khó khăn trong
tình thế “Ngàn cân treo sợi tóc”, phải đối phó
với thù trong, giặc ngoài; Đảng, Nhà nước,
Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định
nhiệm vụ quan trọng nhất lúc này là “Kháng
chiến kiến quốc”. Bởi vì hai nhiệm vụ này có
Như vậy, theo tôi khái niệm “kiến quốc” mà
Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng cách đây hơn
mối quan hệ mật thiết và biện chứng với nhau; 70 năm về cơ bản giống với khái niệm “kiến
mục đích cuối cùng của kháng chiến là tạo môi tạo” mà chúng ta sử dụng ngày hôm nay. Trong
27
dụng được hay không mà thôi “Việc dùng nhân
tài, ta không nên căn cứ vào những điều kiện
quá khắt khe. Miễn là không phản lại quyền lợi
dân chúng, không là Việt gian, thân Pháp, thân
Nhật, có lòng trung thành với Tổ quốc là có thể
dùng được. Tài to ta dùng làm việc to, tài nhỏ
ta cắt làm việc nhỏ, ai có năng lực về việc gì, ta
đặt ngay vào việc ấy” [2].
đó, khái niệm “kiến quốc” có nội hàm rộng
hơn khái niệm “kiến tạo” vì trong “kiến quốc”
không chỉ có “kiến tạo” mà còn thể hiện nhiều
ý nghĩa khác như: tái thiết, kiến thiết, kiến trúc
dựng xây, phát triển đất nước toàn diện trên tất
cả các lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hóa - xã
hội, an ninh quốc phòng, quản trị quốc gia...và
thường được sử dụng trong điều kiện đất nước
có chiến tranh hoặc trong công cuộc tái thiết đất
nước sau khi chiến tranh kết thúc. Khái niệm
“kiến tạo” thường gắn với “Chính phủ kiến
tạo” (developmental government), hay “Nhà
nước kiến tạo phát triển” (developmental state)
hiện nay được được dùng để thể hiện vai trò
chủ động, tích cực của cơ quan hành pháp - tức
Chính phủ trong nền quản trị quốc gia, điều tiết,
vận hành bộ máy Nhà nước nhằm ổn định, phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước. Khái niệm
này được nhà nghiên cứu Chalmers Johnson
đưa ra vào những năm 80 của thế kỷ XX khi
nghiên cứu về “Sự phát triển thần kỳ của Nhật
Bản”. Theo Chalmers Johnson, Chính phủ kiến
tạo phát triển là sự kết hợp, giao thoa giữa hai
mô hình Chính phủ: một là mô hình Chính phủ
kế hoạch hóa tập trung quan liêu (tức Chính phủ
phủ nhận vai trò của thị trường) hai là mô hình
Chính phủ điều chỉnh (tức thừa nhận thị trường
tự do một cách tích cực). Mô hình Chính phủ
kiến tạo phát triển thừa nhận vai trò tích cực của
thị trường và sự can thiệp chủ động, tích cực
của Nhà nước - tức là có sự kết hợp chủ động,
tích cực giữa bàn tay vô hình của thị trường và
bàn tay hữu hình của Chính phủ, Nhà nước).
Như vậy, xây dựng “Chính phủ kiến tạo” mà
Chính phủ đang phát động hiện nay cũng chính
là sự kế thừa và phát triển tư tưởng xây dựng
“Chính phủ công bộc”, “Chính phủ nhân dân”,
“Chính phủ kiến quốc” mà Chủ tịch Hồ Chí
Minh khởi xướng nhưng trong điều kiện, hoàn
cảnh đất nước và thời đại mới.
Để Chính phủ thực sự là “Chính phủ công
bộc”, là “Chính phủ nhân dân”, Hồ Chí Minh
hết sức quan tâm tới giáo dục, đào tạo đội ngũ
cán bộ, công chức, viên chức trong Chính phủ.
Hồ Chí Minh nghiêm khắc phê phán tư tưởng
“Một người làm quan, cả họ được nhờ”, tham
quyền cố vị trong Chính phủ, Người cho rằng:
“Vấn đề lo cho con cháu các đồng chí. Cái đó
là đúng. Nhưng, nếu là con tôi - à, tôi không có
con - mà nó không có khả năng, nó xấu cũng
phải dẹp lại. Không phải hễ cứ bố là cán bộ thì
con là “cậu ấm”. Bố có việc của bố, con có việc
của con. Cố nhiên, con của những đồng chí đã
mất đi, Đảng phải lo. Nhưng bố mẹ nó đang
còn, nó xấu, mà đòi hỏi đặc biệt chú ý, thì chú ý
cái gì?” [8]. Người cũng nghiêm khắc phê phán
những cán bộ, công chức ham công danh, chức
vụ nhưng lại không chịu phấn đấu, cống hiến,
lăn lộn với công việc, phong trào “Chỉ biết lên
mà không biết xuống. Chỉ chịu được sướng mà
không chịu được khổ. Chỉ ham làm chủ tịch
này, ủy viên nọ, chớ không ham công tác thiết
thực” [7]. Nhờ đó, Chính phủ của Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã tuyển chọn được một lực lượng lớn
nhân tài cho cách mạng? và đất nước; trong đó,
nhiều người là nhân sĩ, trí thức có tâm, có tài và
có tầm tham gia vào sự nghiệp kháng chiến kiến
quốc như: Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Văn Tố,
Phan Anh, Nguyễn Văn Huyên, Nguyễn Mạnh
Hà, Phan Kế Toại, Vũ Đình Hoè, Vi Văn Định,
Phạm Khắc Hoè, Ngô Tử Hạ, Bùi Bằng Đoàn,
Trịnh Văn Bính, Trần Huy Liệu, Phạm Ngọc
Thạch, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp…
Thứ ba, Chính phủ đó phải được vận hành
bởi một đội ngũ cán bộ, công chức có tâm, có
tài và có tầm. Hồ Chí Minh là người có năng
lực phát hiện và trọng dụng nhân tài, ở Người
luôn có một niềm tin mãnh liệt vào con người
nói chung; đặc biệt là những người có tài năng,
Thứ tư, Chính phủ đó phải gần dân, thân dân
và chịu sự kiểm tra, giám sát từ nhân dân. Theo
Hồ Chí Minh vì Chính phủ là Chính phủ của
nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân - tức do
nhân dân làm chủ nên Chính phủ đó phải thực
đức độ. Theo Hồ Chí Minh, hiền tài hay người sự gần gũi, thân thiết, gắn bó với nhân dân giống
tài đức trong nhân dân không thiếu nhưng quan như cá không thể thiếu được nước “…Phải làm
trọng là Chính phủ có tìm kiếm, sử dụng và trọng sao cho dân yêu mến. Phải nhớ rằng dân là chủ.
28
Dân như nước, mình như cá. Lực lượng bao quyền cách mạng, trong thư gửi Ủy ban nhân
nhiêu là nhờ ở dân hết”. Hồ Chí Minh cho rằng dân các cấp Người đã chỉ rõ “Tôi vẫn biết trong
muốn nhân dân tin tưởng, ủng hộ và đồng hành các bạn có nhiều người làm theo đúng chương
cùng Chính phủ thì Chính phủ và nhân viên trình của Chính phủ, và rất được lòng dân. Song
trong Chính phủ phải chiếm trọn được tình cảm
từ trái tim của nhân dân “…Phải làm cho dân
mến, khi sắp tới dân mong, khi đi dân tiếc, chớ
vác mặt làm quan cách mạng cho dân ghét, dân
khinh, dân không ủng hộ” [17]. Theo Hồ Chí
Minh giữa nhân dân và Chính phủ có mối quan
hệ mật thiết, biện chứng với nhau, Chính phủ
sinh ra để phục vụ nhân dân. Do đó, nếu không
có nhân dân sẽ không có Chính phủ và ngược
lại nếu không có Chính phủ thì nhân dân cũng
sẽ không có người dẫn đường, phục vụ “Nếu
không có nhân dân thì Chính phủ không đủ lực
lượng. Nếu không có Chính phủ, thì nhân dân
không ai dẫn đường. Vậy nên Chính phủ với
nhân dân phải đoàn kết thành một khối. Ngày
nay, chúng ta đã xây dựng nên nước Việt Nam
dân chủ cộng hòa. Nhưng nếu nước độc lập mà
dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập
cũng chẳng có nghĩa lý gì” [3].
cũng có nhiều người phạm những lầm lỗi nặng
nề như: trái phép, cậy thế, hủ hóa, tư túi, chia rẽ,
kiêu ngạo”. Hồ Chí Minh phê phán những cán
bộ, công chức có tư tưởng quan liêu, đặc quyền,
đặc lợi, thái độ hách dịch với nhân dân, xa rời
quần chúng “Cán bộ ta nhiều người “cúc cung
tận tụy”, hết sức trung thành với nhiệm vụ, với
Chính phủ, với quốc dân. Nhưng cũng có người
hủ hóa, lên mặt làm quan cách mạng, hoặc là độc
hành độc đoán, hoặc là dĩ công dinh tư. Thậm chí
dùng pháp công để báo thù tư, làm cho dân oán
đến Chính phủ và Đoàn thể” [1].
Thứ sáu, Chính phủ đó phải đặt dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hồ Chí Minh
xác định rất rõ vị trí, vai trò và mối quan hệ giữa
Đảng, Chính phủ với Nhà nước theo nguyên tắc
“Đảng lãnh đạo Nhà nước” (trong đó có Chính
phủ) nhưng không làm giảm đi vai trò của Nhà
nước, Chính phủ và hệ thống pháp quyền. Tất
cả nhằm mục đích cao nhất là phụng sự nhân
dân, Tổ quốc, đặt lợi ích của nhân dân, của
quốc gia, dân tộc lên hàng đầu như chính Hồ
Chí Minh - Người vừa là Chủ tịch Đảng, vừa là
Chủ tịch nước đồng thời đứng đầu Chính phủ
đã từng tuyên bố rằng: “Tôi xin tuyên bố trước
Quốc hội, trước quốc dân, trước thế giới. Tôi
chỉ có một Đảng, Đảng Việt Nam” [18].
Thứ năm, Chính phủ đó phải xác định được
hệ giá trị mà mình theo đuổi là gì? Đó là phát
huy truyền thống đoàn kết, thực hiện “Cần,
Kiệm, Liêm, Chính, Chí công vô tư”; dám nhìn
thẳng vào sự thật, “Tự phê bình và phê bình”
không ngừng hoàn thiện, đổi mới và sáng tạo.
Đây là những phẩm chất quan trọng và hết sức
cần thiết mà mỗi cán bộ, đảng viên và quần
chúng nhân dân đều phải cố gắng phấn đấu hoàn
thiện, trong đó có Chính phủ. Hồ Chí Minh rất
coi trọng sức mạnh của đoàn kết, theo Người
đoàn kết là sức mạnh, là nguyên nhân dẫn đến
mọi thành công: “Đoàn kết là một lực lượng vô
địch của chúng ta để khắc phục khó khăn, giành
lấy thắng lợi” [10].
Có thể khẳng định, ngay từ đầu Hồ Chí
Minh đã chủ trương xây dựng một Chính phủ
liêm chính, phục vụ nhân dân và không ngừng
tự hoàn thiện, tự đổi mới, sáng tạo. Đó là mục
tiêu, lý tưởng, hệ giá trị mà Chính phủ, Nhà
nước, chế độ và thể chế chính trị của Chủ tịch
Hồ Chí Minh hướng đến với một tâm nguyện là
hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc và phục vụ
“NHÂN DÂN”.
Theo Hồ Chí Minh “Cần” là siêng năng,
chăm chỉ, tự lực, tự cường; “Kiệm” là tiết kiệm,
không hoang phí, không phô trương; “Liêm” là
trong sạch, không tham lam; “Chính” là thẳng
thắn, trung thực; “Chí công vô tư” là công bằng,
công tâm, không thiên vị “Lo trước thiên hạ, vui
sau thiên hạ”. Để xây dựng một Chính phủ có
đầy đủ những đức tính đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh
hết sức chú trọng rèn luyện đội ngũ cán bộ, công
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về
“Chính phủ là công bộc của dân” trong xây
dựng Chính phủ kiến tạo hiện nay
Vận dụng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về xây dựng “Chính phủ là công bộc của
dân”, trong suốt hơn 70 năm qua, Đảng Cộng
chức, viên chức trong Chính phủ. Như chúng ta sản Việt Nam luôn chủ trương xây dựng một
biết, chỉ hơn một tháng sau khi thành lập chính chế độ chính trị dân chủ nhân dân, xây dựng
29
nhân dân về vị trí, vai trò và bản chất thật sự của
Chính phủ phục vụ, Chính phủ kiến tạo chưa
một Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì
nhân dân. Đảng thực sự là người đày tớ trung
thành của nhân dân; đồng cam cộng khổ cùng thật sự sâu sắc; không ít cán bộ, đảng viên có tư
nhân dân vượt qua muôn vàn khó khăn thử tưởng lạm quyền, chuyên quyền, độc đoán, gia
thách, vươn lên giành những thắng lợi vẻ vang trưởng, quan liêu, tham ô, lãng phí, xa dân…
trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc
cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
xã hội chủ nghĩa.
làm giảm sút niềm tin của quần chúng nhân dân
vào Đảng, Chính phủ và chế độ; quyền làm chủ
của nhân dân ở một số nơi còn bị vi phạm, việc
thực hiện dân chủ còn mang tính hình thức; vai
trò giám sát và phản biện xã hội của nhân dân
chưa đạt kết quả cao; nguyên tắc tập trung dân
chủ, đặc biệt là dân chủ ở cơ sở bị xem nhẹ…
Đây là những thách thức không nhỏ đặt ra cho
Đảng, Nhà nước và Chính phủ trong xây dựng
Chính phủ kiến tạo hiện nay.
Sau hơn 30 năm đổi mới, dưới sự lãnh đạo
của Đảng, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa không
ngừng được củng cố và tăng cường trên tất cả
các mặt từ kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội
đến an ninh quốc phòng, đối ngoại...Về kinh
tế, Việt Nam từng bước chuyển đổi thành công
nền kinh tế từ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập
trung quan liêu bao cấp sang mô hình kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với sự
tồn tại của nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành
phần kinh tế được vận hành dựa trên sự điều tiết
của Nhà nước; phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của các chủ thể kinh tế và mỗi người
dân. Kết quả, kinh tế vĩ mô ổn định; lạm phát
được kiểm soát, tốc độ tăng trưởng kinh tế khá,
tiềm lực và quy mô nền kinh tế tăng lên, đời
sống vật chất và tinh thần của người dân không
ngừng được cải thiện và từng bước nâng cao.
Về chính trị, không khí dân chủ không ngừng
được mở rộng, Đảng, Nhà nước thường xuyên
đề ra nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát
huy hơn nữa quyền làm chủ, bảo đảm quyền
và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân;
vai trò giám sát và phản biện xã hội của nhân
dân đối với hoạt động của các tổ chức chính trị
như Đảng, Quốc hội, Chính phủ; với cán bộ,
đảng viên, công chức, viên chức được củng cố
và tăng cường. Đời sống văn hoá tinh thần của
nhân dân ngày một được nâng lên. Tình hình
an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được
đảm bảo; quan hệ đối ngoại được mở rộng; hình
ảnh, năng lực và vị thế của Việt Nam được nâng
cao trên trường quốc tế, Việt Nam trở thành
điểm đến an toàn, thân thiện của nhiều quốc
gia, chính phủ, tổ chức và cá nhân trên thế giới.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được,
Trên cơ sở nghiên cứu, tìm hiểu tư tưởng của
Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng Chính phủ
là công bộc của dân - tức Chính phủ nhân dân,
Chính phủ phục vụ, chúng ta có thể rút ra một
số bài học kinh nghiệm vận dụng vào việc xây
dựng Chính phủ kiến tạo tại Việt Nam hiện nay
như sau:
Một là, bài học về xác định mục tiêu, lý
tưởng của Chính phủ. Đảng, Nhà nước, Chính
phủ, các nhà khoa học phải nghiên cứu thật kỹ
lưỡng bản chất thật sự của Chính phủ kiến tạo
sẽ triển khai tại Việt Nam hiện nay là gì? Chính
phủ đó là của ai? Chính phủ đó nhằm mục đích
gì? Chính phủ đó có phải hoàn toàn mới ở Việt
Nam hay không? Mô hình đó có phù hợp với
đặc điểm lịch sử, văn hóa và hoàn cảnh của Việt
Nam hay không? Đây là những vấn đề hết sức
quan trọng mà Chính phủ cần phải làm ngay.
Hai là, bài học về triết lý Chính phủ lấy
“DÂN” làm gốc. Nghĩa là, Chính phủ kiến tạo
sẽ phải được xây dựng trên cơ sở kế thừa và
phát triển tư tưởng của Hồ Chí Minh về Nhà
nước, Chính phủ của nhân dân, do nhân dân và
vì nhân dân Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, để
Chính phủ thực sự là của dân, do dân và vì dân
thì nhân dân phải được tham gia vào quá trình
kiểm tra, giám sát hoạt động của Chính phủ, vì
chỉ nhân dân mới biết Chính phủ làm việc đúng
trong quá trình xây dựng Chính phủ là công bộc hay sai? hiệu quả hay không hiệu quả? Người
của dân theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí cho rằng “Chính phủ ta là chính phủ của nhân
Minh và Chính phủ kiến tạo hiện nay cũng gặp dân, chỉ có một mục đích là phụng sự cho lợi
phải những tồn tại, hạn chế như: nhận thức của
một bộ phận cán bộ, đảng viên và quần chúng
ích của nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào
giúp đỡ, đôn đốc, kiểm soát và phê bình để làm
30
tròn nhiệm vụ của mình là người đầy tớ trung dụng nhân tài trong công cuộc kháng chiến kiến
thành tận tụy của nhân dân”[9]. Bởi Chính phủ quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn còn nguyên
là Chính phủ của nhân dân, do nhân dân và vì giá trị cho Chính phủ hiện nay; đặc biệt trong
nhân dân nên nhân dân có quyền phê bình, góp bối cảnh “Vấn nạn chảy máu chất xám” đang
ý để giúp Chính phủ khắc phục, sửa chữa, hoàn trở lên nhức nhối tại Việt Nam và nhiều quốc
thiện tốt hơn, thậm chí có quyền thay thế Chính gia khác trên thế giới.
phủ này bằng Chính phủ khác nếu thấy Chính
phủ đó không xứng đáng với tâm nguyện của
Năm là, bài học về xác định hệ giá trị của
Chính phủ. Chính phủ cần phát huy truyền
nhân dân. Do đó, trong công cuộc xây dựng
thống đoàn kết, sáng tạo, dám nghĩ dám làm,
Chính phủ kiến tạo hiện nay, chúng ta cần phát
dám nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự
huy hơn nữa vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo
thật; tự phê bình và phê bình; thực hiện “Cần,
Kiệm, Liêm, Chính” “Chí công vô tư” theo tinh
của quần chúng nhân dân trong công tác thanh
tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động của Chính
thần của Hồ Chí Minh và Chính phủ nhân dân,
phủ nhằm hoàn thiện Chính phủ theo hướng ưu
Chính phủ công bộc đã thực hiện rất thành công
việt nhất, phù hợp với đặc điểm và hoàn cảnh
trước đây. Đặc biệt là tinh thần hành động, chủ
của Việt Nam.
động, tích cực, đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ,
Ba là, bài học truyền thông trong xây dựng dám làm cần phát huy hơn nữa trong công cuộc
Chính phủ hiện nay. Từ nghệ thuật tuyên truyền xây dựng đất nước hiện nay. Nhưng quan trọng
về “Chính phủ công bộc”, “Chính phủ nhân hơn, theo Hồ Chí Minh Chính phủ phải nghiêm
dân” của Hồ Chí Minh, Chính phủ cần tiến hành túc thực hiện tự phê bình và phê bình, dám nhìn
nghiên cứu triển khai một cuộc vận động sâu thẳng vào sự thật, nhận trách nhiệm, sai lầm,
rộng về mục đích, ý nghĩa và vai trò của Chính khuyết điểm trước nhân dân: “Chính sách của
phủ kiến tạo đến các tầng lớp nhân dân nhằm Đảng và Chính phủ phải hết sức chăm nom đến
khơi dậy và phát huy trí tuệ và sức sáng tạo của đời sống của nhân dân, nếu dân đói là Đảng và
nhân dân trong công cuộc xây dựng Chính phủ Chính phủ có lỗi, nếu dân rét là Đảng và Chính
kiến tạo tại Việt Nam hiện nay.
phủ có lỗi, nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ
có lỗi, nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có
lỗi”[11]. Sau khi đã nhận ra lỗi lầm thì phải kiên
quyết sửa chữa, khắc phục, phấn đấu hoàn thiện
bản thân “Chúng ta không sợ sai lầm, nhưng đã
nhận biết sai lầm thì phải ra sức sửa chữa. Vậy
nên, ai không phạm những lầm lỗi trên này, thì
nên chú ý tránh đi, và gắng sức cho thêm tiến
bộ. Ai đã phạm những lầm lỗi trên này, thì phải
hết sức sửa chữa ; nếu không tự sửa chữa thì
Chính phủ sẽ không khoan dung”. Hồ Chí Minh
cũng nghiêm khắc phê phán tư tưởng trì trệ, bảo
thù với ý nghĩ “Chắc chân trong Chính phủ”,
“Sống lâu lên lão làng”, không chịu học hỏi, đổi
mới, sáng tạo, trau dồi kiến thức, hoàn thiện bản
thân “Có người nay còn lãnh đạo đó, nhưng sau
này tiến lên máy móc, nếu không biết kỹ thuật,
có lãnh đạo được không? Nếu không biết, phải
mời anh ra, cho người khác giỏi hơn vào làm…
chớ không phải như ngày xưa mà tưởng rằng:
“sống lâu lên lão làng”[8].
Bốn là, bài học về “Nhân tài kiến quốc”.
Nhận thức được tầm quan trọng của nhân tài,
ngay sau khi Chính phủ được thành lập, với
cương vị người đứng đầu Chính phủ, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã thực hiện chiến lược tuyển chọn
nhân tài giúp sức cho Chính phủ trong công
cuộc kháng chiến kiến quốc. Theo Hồ Chí Minh
muốn xây dựng một Chính phủ là công bộc, là
đầy tớ trung thành của nhân dân thì phải có
những con người tài năng, đức độ, tận tâm, tận
lực, hết mình vì dân vì nước. Người nói: “Các
Uỷ ban nhân dân làng, phủ là hình thức Chính
phủ địa phương phải chọn trong những người
có công tâm, trung thành, sốt sắng với quyền
lợi dân chúng, có năng lực làm việc, được đông
đảo dân làng tín nhiệm. Không thể nhờ tiền tài
hay một thế lực gì khác mà chui vào lọt các Uỷ
ban đó.”[16]. Do đó, trong xây dựng Chính phủ
kiến tạo hiện nay, Đảng, Nhà nước cần phải
có chiến lược tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng,
sử dụng và trọng dụng nhân tài (ở cả trong và
Sáu là, bài học về vị trí, vai trò lãnh đạo của
ngoài nước) tham gia vào xây dựng Chính phủ Đảng đối với Nhà nước và Chính phủ. tiếp tục
kiến tạo ở Việt Nam hiện nay. Bài học về tuyển tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với
31
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nhà nước và Chính phủ. Bài học từ sự thành
công của Chính phủ Hồ Chí Minh trong sự
nghiệp kháng chiến kiến quốc là luôn đề cao
vai trò lãnh đạo của Đảng với Nhà nước, Chính
phủ trong mọi hoàn cảnh lịch sử. Đặc biệt là bối
cảnh quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến
phức tạp như hiện nay thì nguyên tắc này càng
trở nên cần thiết hơn bao giờ hết nhằm tạo môi
trường hòa bình, ổn định, thực hiện thành công
Chính phủ kiến tạo…
[1] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nhà
xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 21 tr.
[2] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 39 tr.
[3] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 56-57 tr.
[4] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nxb
bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 161 tr.
Bảy là, bài học “Hòa đồng nhưng không hòa
tan” trong xây dựng Chính phủ. Đó là sự kết
hợp nhuần nhuyễn, sáng tạo giữa truyền thống
dân tộc với tinh hoa văn hóa nhân loại. Nghiên
cứu, đánh giá về Chính phủ và Nhà nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa của Chủ tịch Hồ Chí
Minh, giới học giả, chuyên gia, các nhà khoa
học đều cho rằng đó là một Nhà nước tương đối
hiện đại và tiến bộ về thể chế và pháp luật trên
thế giới vào thời điểm đó nhưng vẫn mang đậm
dấu ấn, bản sắc và phong cách Việt Nam. Do
đó, Chính phủ kiến tạo ở Việt Nam trong thời
gian tới cũng phải thể hiện được tinh thần và
sức sống ấy.
[5] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 56 tr.
[6] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 4, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 152 tr.
[7] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 5, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 525 tr.
[8] Hồ Chí Minh, 1995, Toàn tập, tập 10,
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 469 tr.
[9] Hồ Chí Minh, 2000, Toàn tập, tập 7, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 361-362 tr.
[10] Hồ Chí Minh, 2002, Toàn tập, tập 11,
3. Kết luận
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 154 tr.
Như vậy, hơn 70 năm đã trôi qua nhưng
những tư tưởng và triết lý của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về xây dựng một Nhà nước, “Chính phủ
là công bộc”, là người đầy tớ trung thành thật
sự của nhân dân vẫn còn nguyên giá trị và sức
sống trường tồn theo thời gian cùng với lịch sử
dân tộc và thời đại. Dường như, bánh xe lịch sử
đang chứng kiến sự trỗi dậy của chân lý “Lấy
người dân làm trung tâm” cho sự phát triển
của rất nhiều Nhà nước và Chính phủ trên thế
giới; tiêu biểu là Tổng thống Hợp Chúng Quốc
Hoa Kỳ Donald Trump với những tuyên ngôn
như “Nước Mỹ trên Mỹ”, “Việc làm cho người
Mỹ”…hay Tổng thống Liên Bang Nga Vladimir
Putin với phương châm “Tất cả vì nước Nga và
người dân Nga”. Hy vọng Chính phủ kiến tạo
mà chúng ta xây dựng trong thời gian tới sẽ là
một Chính phủ hành động, hội nhập, hiện đại,
[11] Hồ Chí Minh, 2011, Toàn tập, tập 9, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 518 tr.
[12] Hồ Chí Minh, 2011, Toàn tập, tập 15,
Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, 627 tr.
[13] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí
Minh, Nxb Lao Động, Hà Nội, 1076 tr.
[14] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí
Minh, Nxb Lao Động, Hà Nội, 1077 tr.
[15] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí
Minh, Nxb Lao Động, Hà Nội, 1078 tr.
[16] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí Minh,
Nxb Lao Động, Hà Nội, 1076-1077 tr.
[17] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí
Minh, Nxb Lao Động, Hà Nội, 394-395tr.
tiến bộ, văn minh, mang bản sắc, bản lĩnh và trí [18] Thành Duy, 2009, Danh nhân Hồ Chí
tuệ Việt Nam thời đại mới.
Minh, Nxb Lao Động, Hà Nội, 444 tr.
32
APPLYING HO CHI MINH THOUGHT “THE GOVERNMENT
IS PUBLIC SERVANTS OF THE PEOPLE” IN BUILDING THE
TECTONIC GOVERNMENT IN VIETNAM TODAY
Dao Van Truong, Deo Thi Thuy
Tay Bac University
Abstract: The article focuses on clarifying Ho Chi Minh’s thought about “the role of Government
as public servants”, then draws the lessons learned to apply in the construction of the “tectonic
government” in Vietnam today.
Keywords: State, tectonic government, public servants, Ho Chi Minh
___________________________________________
Ngày nhận bài: 5/9/2019 Ngày nhận đăng: 09/12/2019
Liên lạc: Đào Văn Trưởng; e-mail: daovantruongdhtb@gmail.com.
33
8 trang
18/05/2022
1260
Bạn đang xem tài liệu "Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về “Chính phủ là công bộc của dân” trong xây dựng chính phủ kiến tạo tại Việt Nam hiện nay", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- van_dung_tu_tuong_ho_chi_minh_ve_chinh_phu_la_cong_boc_cua_d.pdf
