Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống trong quy định của điều ước quốc tế, pháp luật Hoa Kỳ và Việt Nam
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
BẢO HỘ NHÃN HIỆU PHI TRUYỀN THỐNG TRONG QUY ĐỊNH
CỦA ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ, PHÁP LUẬT HOA KỲ VÀ VIỆT NAM
Đỗ Thị Diện*
* ThS. Trường Đại học Luật, Đại học Huế
Tóm tắt:
Thông tin bài viết:
Nhãn hiệu phi truyền thống là những dấu hiệu không nhìn thấy được như
âm thanh, mùi, vị đã được quy định bảo hộ trong các điều ước quốc tế
và pháp luật ở nhiều quốc gia trên thế giới. Trong phạm vi bài viết này,
tác giả phân tích quy định trong điều ước quốc tế và pháp luật Hoa kỳ
về bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống, chỉ ra những thách thức đặt ra đối
với pháp luật Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế và đề xuất giải
pháp hoàn thiện quy định của pháp luật Việt Nam về bảo hộ nhãn hiệu.
Từ khóa: Luật Sở hữu trí tuệ; bảo
hộ, nhãn hiệu phi truyền thống.
Lịch sử bài viết:
Nhận bài
Biên tập
Duyệt bài
: 11/5/2021
: 26/5/2021
: 29/5/2021
Abstract:
Article Infomation:
None-traditional trademarks are invisible signs such as sounds, smells,
tastes, etc., which have been protected in the international conventions
and laws of many countries in the world. Within the scope of this article,
the author provides an analysis of the provisions in international treaties
and the US law on protection of non-traditional trademarks, points out
the challenges posed to Vietnamese law in the international integration
process and also propose recommendations to improve the provisions of
Vietnamese law on trademark protection.
Keywords: Law on Intellectural
Properties; protection; none-
traditional trademarks
Article History:
Received
Edited
: 11 May 2021
: 26 May 2021
: 29 May 2021
Approved
1. Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống trong
điều ước quốc tế và pháp luật Hoa Kỳ
thꢄ là mꢉt hoꢅc nhiꢍu từ ngꢎ, chꢎ, sꢏ,
hình ꢐnh, hình, biꢄu tưꢑng màu sꢒc hoꢅc
sꢓ kết hꢑp cꢋc màu sꢒc, hình thꢔc hoꢅc
sꢓ trình bày đꢅc biꢁt trên bao bì, bao gói
sꢐn phẩm. Dꢂu hiꢁu này có thꢄ là sꢓ kết
hꢑp cꢇa nhiꢍu yếu tꢏ nói trên. Nhꢀn hiꢁu
hàng hóa chỉ đưꢑc chꢂp nhꢌn bꢐo hꢉ nếu
nó chưa đưꢑc cꢋ nhân hoꢅc doanh nghiꢁp
nào khꢋc ngoài chꢇ sꢕ hꢎu nhꢀn hiꢁu đó
sử dꢆng hoꢅc nhꢀn hiꢁu đó không trꢃng
hoꢅc tương tꢓ đến mꢔc gây nhꢖm lẫn vꢗi
mꢉt nhꢀn hiꢁu khꢋc đꢀ đưꢑc đăng kꢘ trưꢗc
đó cho cꢃng loꢈi sꢐn phẩm”1.
1.1. Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
trong điều ước quốc tế
Năm 1967, Tổ chức sở hữu trí tuệ thế
giới (WIPO) ra đời, đánh dấu một bước
phát triển mới đối với các vấn đề liên quan
đến tài sản trí tuệ của con người. Khi đó,
WIPO đã đưa ra định nghĩa về nhãn hiệu:
“Nhꢀn hiꢁu là dꢂu hiꢁu dꢃng đꢄ phân biꢁt
hàng hóa hoꢅc dịch vꢆ cꢇa doanh nghiꢁp
công nghiꢁp hoꢅc thương mꢈi hoꢅc mꢉt
nhóm doanh nghiꢁp đó. Dꢂu hiꢁu này có
1 Xem thêm tại Chương 2, Mục Nhãn hiệu, Cẩm nang sở hữu trí tuệ, chꢊnh sꢋch, phꢋp luꢌt và ꢋp dꢆng, Tổ chức
sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO), tháng 6/2001.
Số 13(437) - T7/2021
57
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
Khoản 1 Điều 15 Hiệp định về các khía
cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở
hữu trí tuệ (TRIPS) quy định: “Bꢂt kỳ mꢉt
dꢂu hiꢁu hoꢅc tổ hꢑp dꢂu hiꢁu, bao gꢙm
dꢂu hiꢁu nhìn thꢂy đưꢑc (như cꢋc chꢎ cꢋi,
cꢋc chꢎ sꢏ, cꢋc yếu tꢏ hình hꢚa) và dꢂu hiꢁu
không nhìn thꢂy đưꢑc (như âm thanh, mꢃi
vị) có khꢐ năng phân biꢁt hàng hóa dịch vꢆ
cꢇa cꢋc doanh nghiꢁp khꢋc đꢍu có thꢄ làm
nhꢀn hiꢁu hàng hóa”2. Mặc dù danh sách các
nhãn hiệu này chưa đầy đủ, nhưng TRIPS
không loại trừ khả năng đăng ký nhãn hiệu
phi truyền thống; trong đó nêu rõ rằng: “Cꢋc
Thành viên có thꢄ yêu cꢖu, như là mꢉt điꢍu
kiꢁn đăng kꢘ, rằng cꢋc dꢂu hiꢁu đó phꢐi trꢓc
quan dễ nhꢌn biết”3. Căn cứ quy định này,
trong một cuộc họp liên quan đến TRIPS,
Bolivia đề xuất bổ sung một giải pháp liên
quan đến nhãn hiệu phi truyền thống là “âm
thanh, mꢃi, hình dꢈng ba chiꢍu và có khꢐ
năng biꢄu diễn bằng đꢙ hꢚa, chꢊnh vì vꢌy
chúng đꢇ điꢍu kiꢁn đꢄ đăng kꢘ nhꢀn hiꢁu
dꢓa trên nhꢎng đꢅc tꢊnh riêng biꢁt”4. Tuy
nhiên, các loại nhãn hiệu này phải phân biệt
được với hàng hóa/ dịch vụ được gắn vào; ví
dụ, liên quan đến nước hoa và các sản phẩm
nước hoa khác, mùi của nước hoa không thể
được bảo hộ như một nhãn hiệu khứu giác
theo luật về nhãn hiệu.
“Hiꢁp ưꢗc này sẽ không ꢋp dꢆng cho cꢋc dꢂu
ba chiꢍu và đꢏi vꢗi cꢋc nhꢀn hiꢁu không bao
gꢙm cꢋc dꢂu hiꢁu có thꢄ nhìn thꢂy, đꢅc biꢁt là
cꢋc dꢂu âm thanh và cꢋc khꢔu giꢋc”5.
Điều 18.18 Hiệp định Đối tác toàn diện và
tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) quy
định về loại dấu hiệu có thể đăng ký làm nhãn
hiệu như sau:“Không Bên nào đưꢑc yêu cꢖu,
như mꢉt điꢍu kiꢁn đꢄ đưꢑc đăng kꢘ, là dꢂu hiꢁu
phꢐi nhìn thꢂy đưꢑc, cũng như không Bên nào
đưꢑc từ chꢏi đăng kꢘ mꢉt nhꢀn hiꢁu chỉ vꢗi lꢘ
do rằng dꢂu hiꢁu cꢂu thành nhꢀn hiꢁu đó là âm
thanh. Thêm vào đó, mỗi Bên phꢐi nỗ lꢓc hết
sꢔc đꢄ đăng kꢘ nhꢀn hiꢁu mꢃi. Mꢉt Bên có thꢄ
yêu cꢖu phꢐi có bꢐn mô tꢐ ngꢒn gꢚn và chꢊnh
xꢋc, hoꢅc bꢐn thꢄ hiꢁn dưꢗi dꢈng đꢙ hꢚa, hoꢅc
cꢐ hai nếu phꢃ hꢑp, cꢇa nhꢀn hiꢁu”6. Như vậy,
ngoài các đối tượng truyền thống mà pháp luật
Việt Nam đang bảo hộ, Hiệp định CPTPP mở
rộng dấu hiệu âm thanh, và khuyến khích các
nước bảo hộ dấu hiệu mùi. Đối với tất cả các
đối tượng được bảo hộ, không bắt buộc phải
“nhìn thấy được”. Về việc phải bảo hộ nhãn
hiệu dưới hình thức âm thanh, Việt Nam chỉ
phải thực hiện nghĩa vụ này sau 03 năm kể từ
ngày CPTPP có hiệu lực.
Tóm lại, các điều ước quốc tế chỉ cung
cấp sự bảo hộ cơ bản đối với nhãn hiệu và
tùy theo quyết định của quốc gia thành viên
nếu họ muốn bảo hộ nhãn hiệu truyền thống
và loại trừ trực tiếp nhãn hiệu phi truyền
thống hoặc là quy định những điều kiện cụ
Hiệp ước quốc tế duy nhất trực tiếp loại trừ
việc bảo hộ các nhãn hiệu phi truyền thống là
Hiệp ước Luật Nhãn hiệu được ký năm 1994:
2
Xem thêm khoản 1 Điều 15 Hiệp định TRIPS (Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại,
20/3/2018.
3
Xem thêm Điều 15 Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền sở hữu trí tuệ, ký
legal_e/27-trips.pdf, truy cập ngày 20/3/2018.
4
Carapeto, R. “A Reflection About the Introduction of Non-Traditional Trademarks”, Waseda Bulletin of
FULLTEXT01.pdf.
5 Xem Điều 2 Mục 1 [Bản chất của nhãn hiệu] Ý (b) Hiệp ước Luật nhãn hiệu, được thông qua tại Geneva vào
6 Xem thêm Điều 18.18 Hiệp định CPTPP, Bản dịch của Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, http://
cptpp.moit.gov.vn/, truy cập ngày 24/02/2020.
58
Số 13(437) - T7/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
thể để các dấu hiệu phi truyền thống như âm
thanh, mùi, vị được bảo hộ làm nhãn hiệu.
Ở Việt Nam, cho tới thời điểm hiện tại, dấu
hiệu âm thanh, mùi và vị vẫn chưa được xem
xét để đăng ký dưới danh nghĩa nhãn hiệu.
Hoa Kỳ là quốc gia đầu tiên công nhận việc
đăng ký nhãn hiệu mùi. “Mꢃi thơm tươi mꢋt
cꢇa nưꢗc hoa Plumeria” dùng cho chỉ may
và thêu ren vào năm 19909. Cơ quan Sở hữu
trí tuệ Hoa Kỳ (USPTO)10 đã cấp đăng ký
quyền sở hữu trí tuệ cho một số sản phẩm sau:
1.2. Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
theo pháp luật Hoa Kỳ
(1). Đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ số
2.463.044
Hoa Kỳ là quốc gia quy định rất cụ thể
về bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống. Luật
Nhãn hiệu Hoa Kỳ năm 1946 (Luật Lanham)
bao gồm các quy định bảo hộ nhãn hiệu phi
truyền thống, đánh dấu là đối tượng hội đủ
điều kiện để bảo vệ nhãn hiệu bằng cách
không loại trừ chúng trong định nghĩa của
một nhãn hiệu. Theo đó, “bꢂt kỳ từ, tên, biꢄu
tưꢑng, hoꢅc thiết bị, hoꢅc bꢂt kỳ sꢓ kết hꢑp
cꢇa nó... đưꢑc sử dꢆng bꢕi mꢉt ngưꢛi... đꢄ
xꢋc định và phân biꢁt hàng hóa cꢇa mình,
bao gꢙm mꢉt sꢐn phẩm đꢉc đꢋo, từ nhꢎng
sꢐn phẩm đưꢑc sꢐn xuꢂt hoꢅc bꢋn bꢕi ngưꢛi
khꢋc và đꢄ chỉ ra nguꢙn gꢏc hàng hóa, ngay
cꢐ khi nguꢙn đó không đưꢑc biết”7.
Chủ đầu tư: Mike Mantel
Hàng hóa: Chất bôi trơn tổng hợp cho xe
đua và giải trí cao. [IC 004]
Mô tả: Dấu hiệu bao gồm một mùi hương
anh đào.
(2). Đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ số
2,560,618
Chủ đầu tư: Midwest Biologicals, Inc.
Hàng hóa: Chất lỏng cắt kim loại dầu
và chất làm sạch kim loại dùng cho công
nghiệp kim loại công nghiệp. [IC 004]
Mô tả: Dấu hiệu là mùi hương có mùi
kẹo cao su
Theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ,
nhãn hiệu phi truyền thống bao gồm: (i)
nhãn hiệu mùi (Olfactory marks); (ii) nhãn
hiệu âm thanh (Sound marks); và (iii) nhãn
hiệu vị giác (Taste marks)8.
Thꢔ hai, nhꢀn hiꢁu âm thanh: Nhãn hiệu
âm thanh được xác định và phân biệt là một
sản phẩm hoặc dịch vụ thông qua âm thanh
thay vì phương tiện trực quan. Nhãn hiệu âm
thanh bao gồm: (i) một loạt các âm hoặc nốt
nhạc, có hoặc không có từ; và (ii) từ ngữ kèm
theo âm nhạc. Để chứng minh, dấu âm thanh
thực sự xác định và phân biệt các dịch vụ
Thꢔ nhꢂt, nhꢀn hiꢁu mꢃi: Mùi của sản
phẩm có thể được đăng ký nhãn hiệu nếu nó
được sử dụng theo cách không có chức năng.
7 Xem Điều 15 Luật Nhãn hiệu Hoa Kỳ. Điều 1127 Làm rõ tính hợp lệ của một màu duy nhất như là một nhãn
hiệu trong Qualitex Công ty TNHH Jacobson Sꢐn phẩm Công ty Inc, 514 US 159, 164, 34 USPQ2d 1161, 1163
(1995), Tòa án Tối cao Hoa Kỳ lưu ý rằng “là khả năng phân biệt nguồn gốc của nhãn hiệu - không phải trạng
thái bản thể luận như màu sắc, hình dáng, mùi thơm, từ hay ký hiệu - cho phép nó phục vụ các mục đích cơ
int/sct/en/comments/pdf/sct17/us_2.pdf+&cd=13&hl=vi&ct=clnk&gl=jp, truy cập ngày 22/3/2018.
8
pdf+&cd=13&hl=vi&ct=clnk&gl=jp, truy cập ngày 22/3/2018.
9 Xem thêm: Nguyễn Thị Quế Anh, Phân loꢈi nhꢀn hiꢁu theo hình thꢔc cꢇa nhꢀn hiꢁu, Tạp chí Khoa học Đại
học Quốc gia Hà Nội, Luật học số 26 (2010), tr.100 - 108.
10 Xem thêm thông tin về kiểm tra mùi hương, xem TMEP Điều 1202.13. “Non-traditional marks at the u.s.
patent and tradmark office”, https://www.wipo.int/export/sites/www/sct/en/comments/pdf/sct17/us_2.pdf,
truy cập ngày 24/3/2018.
Số 13(437) - T7/2021
59
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
và cho biết nguồn của chúng, mẫu thử phải
chứa một phần đủ của âm thanh nội dung để
chỉ ra bản chất của các dịch vụ. Nếu nhãn
hiệu bao gồm âm nhạc hoặc từ được đặt
thành âm nhạc, người nộp đơn cũng có thể
gửi điểm âm nhạc như một mẫu vật.
của C và phát ra các nốt G, E, C, “G” là âm
ngay dưới giữa C, “E” một ở ngay trên giữa
C và “C” là giữa C, do đó để xác định người
nộp đơn dịch vụ phát thanh truyền hình12.
Thꢔ ba, dꢂu hiꢁu vị giꢋc: Theo USPTO,
hiện không có nhãn hiệu hương vị nào được
đăng ký, nhưng Hội đồng USPTO gần đây
đã nhận được kháng cáo từ phía luật sư yêu
cầu kiểm tra từ chối đăng ký hương vị cam
cho viên thuốc hòa tan nhanh. Dấu hiệu vị
giác có thể đảm bảo chức năng như một
nhãn hiệu, nhưng không loại trừ khả năng
vị giác không thể hoạt động như một nhãn
hiệu.
Vꢊ dꢆ vꢍ âm thanh đꢀ đăng kꢘ tꢈi USPTO11
Đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ số 2,442,140
Chủ đầu tư: Yahoo !, Inc.
Dịch vụ: Dịch vụ máy tính và dịch vụ
máy tính trực tuyến; cụ thể là tạo chỉ mục
thông tin, trang web và các tài nguyên khác
có sẵn trên mạng máy tính; cung cấp công
cụ tìm kiếm để tìm kiếm và truy xuất thông
tin trên mạng máy tính; và cung cấp một
loạt các thông tin quan tâm chung thông
qua mạng máy tính. [IC 042]
Vꢊ dꢆ vꢍ nhꢀn hiꢁu vị đꢀ đăng kꢘ tꢈi
USPTO13
Nhãn hiệu số 76.467.774
Chủ đầu tư: NV Organon
Mô tả: Dấu hiệu bao gồm âm thanh tiếng
nói của con người đang lắc lắc “YAHOO”.
Hàng hóa: Dược phẩm dùng cho người,
cụ thể là thuốc chống trầm cảm dạng viên
nén hòa tan nhanh và thuốc. [IC 005]
(2) Đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ số 916.522
Chủ đầu tư: Công ty phát sóng truyền
hình quốc gia, Inc, The
Mô tả: Ứng dụng nhãn hiệu này là cho
một hương vị cam
Dịch vụ: Phát sóng các chương trình
truyền hình. [IC 038]
Cꢆ thꢄ, cꢋch đꢋnh giꢋ khꢐ năng bꢐo
hꢉ nhꢀn hiꢁu phi truyꢍn thꢏng cꢇa USPTO
đưꢑc thꢄ hiꢁn thông qua biꢄu đꢙ sau14:
Mô tả: Nhãn hiệu bao gồm một chuỗi các
nốt nhạc giống như tiếng chuông trong phím
11 Xem thêm thông tin về việc kiểm tra nhãn hiệu bao gồm âm thanh trong TMEP §1202.15. “Non-traditional
marks at the u.s. patent and tradmark office”, https://www.wipo.int/export/sites/www/sct/en/comments/pdf/
sct17/us_2.pdf, truy cập ngày 20/3/2018.
12 Xem thêm tại “Non-traditional marks at the u.s. Patent and tradmark office”, https://www.wipo.int/export/
sites/www/sct/en/comments/pdf/sct17/us_2.pdf, truy cập ngày 18/3/2018.
13 Thông tin thêm về luật và thực tiễn USPTO có thể được tìm thấy trên trang điện tử USPTO tại www.uspto.
14 Xem thêm tại Bài giảng của Bà Laura Hammel - Luật sư, cố vấn Văn phòng Chính sách và Hợp tác quốc
60
Số 13(437) - T7/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
Ở Hoa Kỳ, người nộp đơn đăng ký bảo
hộ nhãn hiệu phi truyền thống tại USPTO
phải đáp ứng được 02 điều kiện về tính
chức năng và khả năng phân biệt.
dẫn nguồn gốc của chúng. Mẫu vật nên chứa
một phần đầy đủ về nội dung âm thanh thể
hiện bản chất của nhãn hiệu. Một số nhãn
hiệu âm thanh đã được cấp tại Hoa Kỳ bởi
USPTO: Âm thanh là giọng người đang hát
từ âm trầm ngân lên âm cao từ “YAHOO”
thuộc chủ sở hữu Yahoo!, Inc; nhãn hiệu có
bài nhạc nền là giai điệu Merrie thuộc chủ sở
hữu Công ty giải trí Time Warner.
2. Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống ở
Việt Nam
2.1. Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam
Khoản 16 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm
2005 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều
năm 2009 và 2019 (Luật Sở hữu trí tuệ năm
2005)16 quy định: “Nhꢀn hiꢁu là dꢂu hiꢁu
dꢃng đꢄ phân biꢁt hàng hóa, dịch vꢆ cꢇa cꢋc
tổ chꢔc, cꢋ nhân khꢋc nhau”. Điều 7217 Luật
quy định về điều kiện chung đối với nhãn
hiệu được bảo hộ: (1) là dấu hiệu nhìn thấy
được dưới dạng chữ cái, từ ngữ, hình vẽ,
hình ảnh, kể cả hình ba chiều hoặc sự kết hợp
các yếu tố đó, được thể hiện bằng một hoặc
nhiều mầu sắc; (2) có khả năng phân biệt
hàng hóa, dịch vụ của chủ sở hữu nhãn hiệu
với hàng hóa, dịch vụ của chủ thể khác18.
Như vậy, Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam
quy định chỉ bảo hộ những dấu hiệu nhìn
thấy được làm nhãn hiệu, còn những dấu
hiệu không nhìn thấy được, phi truyền
thống như âm thanh, mùi, vị vẫn chưa được
quy định bảo hộ làm nhãn hiệu.
Thꢔ nhꢂt, về tính chức năng: Nhãn hiệu
phi truyền thống đăng ký bảo hộ có tính
chức năng nếu nó “cần thiết cho việc sử
dụng hoặc cho mục đích của sản phẩm hoặc
ảnh hưởng đến giá thành hoặc giá trị của
sản phẩm”. Các nhân tố để quyết định tính
chức năng như có giải pháp hữu ích; nhằm
quảng cáo - lợi ích thực tiễn; phải là thiết
kế thay thế; có phương pháp sản xuất đơn
giản. Tuy nhiên, không cần dựa trên tất cả
các nhân tố kể trên mới đủ quyết định đặc
điểm có tính chức năng đối với hàng hóa/
dịch vụ. Cụ thể, tùy thuộc vào từng trường
hợp, một số hoặc tất cả các nhân tố có thể
cùng tồn tại được coi là đáp ứng điều kiện
về tính chức năng.
Thꢔ hai, về khả năng phân biệt: Một số
nhãn hiệu phi truyền thống có thể về bản
chất có khả năng phân biệt. Ví dụ, các nhãn
hiệu âm thanh có thể mang khả năng phân
biệt về bản chất nếu chúng là “ngẫu nhiên,
độc đáo, có khả năng phân biệt và có thể
được sử dụng nhằm tạo ấn tượng trong tâm
trí người nghe và khi bắt gặp lại. Người nghe
có thể nhận ra rằng một sản phẩm hoặc dịch
vụ đó xuất phát từ một nguồn gốc cụ thể,
dù không rõ tên nguồn”15. Những lưu ý khi
đăng ký nhãn hiệu âm thanh như sau: (i) yêu
cầu bản vẽ không áp dụng đối với nhãn hiệu
âm nhạc; (ii) nếu một nhãn hiệu chứa âm
nhạc hoặc từ ngữ kèm âm nhạc, người nộp
đơn phải nộp bản nhạc để lưu lại như bản
mô tả nhãn hiệu hoặc như một mẫu vật; (iii)
để minh họa rằng nhãn hiệu âm thanh thực
sự chỉ dẫn và phân biệt các dịch vụ và chỉ
Trong tiến trình hội nhập quốc tế, việc
quy định chỉ bảo hộ nhãn hiệu nhìn thấy
được trong Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sẽ
không còn phù hợp vì chúng ta phải đối mặt
với nhiều thách thức không chỉ phạm vi quốc
gia mà còn mang tính chất quốc tế về bảo
15 Xem thêm tại Bài giảng của Bà Laura Hammel - Luật sư, cố vấn Văn phòng Chính sách và Hợp tác quốc
16 Xem thêm khoản 16 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019.
17 Xem thêm Điều 72 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019.
18 Xem thêm Điều 72 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019.
Số 13(437) - T7/2021
61
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
hộ nhãn hiệu phi truyền thống theo pháp luật
quốc tế và một số quốc gia trên thế giới.
2.2. Những thuận lợi và thách thức trong
bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống tại Việt
Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế
- Thuꢌn lꢑi trong bꢐo hꢉ nhꢀn hiꢁu phi
truyꢍn thꢏng
Mꢉt là, nhãn hiệu là những dấu hiệu dùng
để phân biệt hàng hóa, dịch vụ. Dấu hiệu âm
thanh, mùi hương, vị cũng là những dấu hiệu
vốn tồn tại khách quan, có thể cảm nhận được.
Bản thân chúng lại đa dạng, có sự khác nhau
trong cùng một loại hình nên có thể dùng để
đánh dấu và phân biệt sản phẩm, dịch vụ của
các nhà sản xuất, kinh doanh khác nhau. Do
vậy, việc sử dụng các dấu hiệu phi truyền
thống làm nhãn hiệu là có cơ sở và phù hợp
với bản chất, chức năng của nhãn hiệu.
Hai là, việc sử dụng các dấu hiệu âm
thanh, mùi, vị (phi truyền thống) làm nhãn
hiệu hiện nay đã xuất hiện ở nhiều nước, trong
nhiều lĩnh vực như: điện ảnh, giải trí, phát
thanh truyền hình, công nghệ thông tin, điện
tử, dịch vụ khách sạn, nhà hàng,… Vì thế, sẽ
không còn cảm thấy xa lạ khi nghe các bản
nhạc hiệu trên các chương trình giải trí, phát
thanh, truyền hình. Khi đã trở nên quen thuộc
với những hình ảnh ngộ nghĩnh, âm thanh đặc
trưng mỗi khi tắt mở điện thoại di động, máy
nghe nhạc kỹ thuật số… hay khi truy cập các
trang mạng ưa thích. Những hình ảnh sinh
động, những âm thanh mang tính biểu trưng
của nhà sản xuất, phát hành khi xem các tác
phẩm điện ảnh, băng đĩa giải trí. Và có thể biết
đến một mùi hương đặc trưng nào đó mang
tính chỉ định nguồn gốc sản phẩm, dịch vụ.
Điều này cho thấy vấn đề sử dụng nhãn
hiệu phi truyền thống đã ngày càng được
quan tâm. Cho nên, việc bảo hộ nhãn hiệu
phi truyền thống nhằm bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, duy
trì trật tự quản lý trong lĩnh vực sử dụng
nhãn hiệu là rất cần thiết và mang tính tất
yếu khách quan.
- Thꢋch thꢔc trong bꢐo hꢉ nhꢀn hiꢁu phi
truyꢍn thꢏng
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, các
doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với cạnh tranh
từ nhiều góc độ; do đó, với phạm vi và hình
thức bảo hộ nhãn hiệu như hiện tại sẽ là
thách thức cho các doanh nghiệp để bảo hộ
các quyền sở hữu trí tuệ của mình.
Thꢔ nhꢂt, thách thức trong việc xây dựng
tiêu chí đánh giá nhãn hiệu phi truyền thống
được đăng ký bảo hộ, cụ thể là:
1) Rất khó để tưởng tượng được một mùi
hương, vị giác nào quan trọng có thể bảo
hộ. Ví dụ, các đại lý xe hơi phun mùi hương
của da trong phòng trưng bày của họ để
tăng doanh thu; các siêu thị đôi khi sử dụng
hương thơm của cà phê chất lượng cao cho
cùng một mục đích cụ thể.
Nhãn hiệu mùi và hương vị là những nhãn
hiệu gây tranh cãi nhiều nhất từ quan điểm
về sự cố định và các tiêu chuẩn được kiểm
tra thông qua người có chuyên môn được
thẩm định. Điều này được giải thích bởi mức
độ chủ quan đáng kể trong nhận thức về thị
hiếu, đặc trưng mùi, âm thanh, xúc giác của
con người là khác nhau. Ví dụ, trong cùng
một mùi có thể sẽ dễ chịu đối với một số
người nhưng lại gây khó chịu cho những
người khác; hoặc trong khi mùi, vị đối với
người có thị hiếu giống nhau có thể giống và
dễ chịu với một số người và hoàn toàn khác,
gây khó chịu với người khác. Đây cũng
chính là vấn đề gây cản trở trong quá trình
thẩm định và đăng ký bảo hộ.
2) Phần lớn các mùi hương không phải
là các hợp chất hóa học riêng biệt, mà là
các hỗn hợp quá phức tạp nên để phân tích
chính xác các thành phần của chúng không
chỉ rất tốn kém, mà còn là không thể ở trình
độ phát triển khoa học hiện nay19. Vì vậy,
19 Xem thêm “Bꢐo hꢉ nhꢀn hiꢁu phi truyꢍn thꢏng, xu hưꢗng tꢂt yếu”, http://luatviet.net.vn/bao-ho-nhan-hieu-
phi-truyen-thong-xu-huong-tat-yeu/n20170524045758703.html, truy cập 10/3/2018.
62
Số 13(437) - T7/2021
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
không thể sử dụng bất kỳ phương pháp
chính thức cụ thể để bảo vệ mùi hương
trong suốt thời hạn bảo hộ hoặc thông qua
kiểm tra, đánh giá chuyên gia.
chất có thể được nhận thức chủ quan là mùi
hoàn toàn khác nhau.
Thꢔ năm, những lập luận tương tự có liên
quan đến nhãn hiệu hương vị. Khả năng phân
tích vị giác của con người dừng lại ở các vị:
chua, cay, mặn, ngọt. Bên cạnh đó, hương
vị của bột ngọt, được sử dụng làm chất tăng
cường hương vị thông qua sự kết hợp của
các vị chua, cay, mặn, ngọt và mùi của thực
phẩm. Điều này rất khó khăn trong việc đánh
giá dấu hiệu vị được bảo hộ là nhãn hiệu.
Thꢔ sꢋu, thách thức trong việc cho phép
chủ thể hoàn toàn tự do đăng ký các nhãn
hiệu phi truyền thống là không thể chấp
nhận được. Vì người nộp đơn có thể bắt đầu
lợi dụng quyền của họ và đăng ký tất cả các
mùi/ âm thanh, vị, dẫn đến những hậu quả
bất lợi như thành lập độc quyền trên một âm
thanh, mùi, vị nhất định.
3) Nếu có nhiều nhãn hiệu “hương”
được đăng ký, quá trình so sánh, đánh giá,
chuyên gia phải mở các thùng chứa với
một số lượng lớn mùi hương. Điều này
dẫn đến sự cạn kiệt của các mùi hương đó.
Bên cạnh đó, phải kể đến sự thay đổi đáng
kể nhận thức chủ quan của chuyên gia,
hoặc tùy thuộc vào số lượng và thứ tự của
nhãn hiệu “hương” đã được chuyên gia thử
nghiệm, thậm chí có thể ảnh hưởng bất lợi
đến sức khỏe của chuyên gia, từ dị ứng đến
say hoặc lệ thuộc.
Thꢔ hai, thách thức trong đào tạo chuyên
gia đánh giá, thẩm định đối tượng được bảo
hộ. Bởi lẽ, bảo hộ nhãn hiệu phi truyền
thống yêu cầu cần có những chuyên gia có
tâm, khách quan trong đánh giá khả năng
được bảo hộ những âm thanh, mùi, vị.
Trong trường hợp một nhãn hiệu phi truyền
thống đã được đăng ký, như nhãn hiệu âm
thanh, thì yêu cầu cần thiết phải có một ứng
dụng phần mềm có khả năng xác định các
nhãn hiệu tương tự bằng cách phát hiện
thành công các giai điệu giống nhau.
Thꢔ ba, thách thức trong xây dựng cơ
sở dữ liệu nhãn hiệu phi truyền thống đã
nộp đơn hoặc được bảo hộ. Người nộp đơn
muốn kiểm tra những dấu hiệu như âm
thanh, mùi, vị đã được bảo hộ hay chưa
nộp đơn đăng ký bảo hộ là rất khó khăn và
không có khả năng phân biệt.
Thꢔ tư, thách thức trong việc tạo ra một
hệ thống tiêu chuẩn đầy đủ để đăng ký nhãn
hiệu mùi. Hầu hết các hợp chất thơm đều
trải qua quá trình chuyển đổi hóa học trong
quá trình bảo quản do quá trình oxy hóa
không khí, phân hủy nhiệt và ảnh hưởng
của ánh sáng tiếp xúc. Ví dụ, nước hoa có
thời hạn sử dụng hạn chế ngay cả khi chúng
được cất trong tủ lạnh. Để thêm vào đó,
nồng độ thấp hơn và cao hơn của cùng một
Thꢔ bꢐy, thách thức trong tạo ra một tiêu
chuẩn thống nhất để đăng ký nhãn hiệu phi
truyền thống và các điều kiện kỹ thuật cần
thiết để thực hiện kiểm tra của chuyên gia,
đăng nhập vào sổ đăng ký và công bố thông
tin có liên quan.
3. Kiến nghị
Để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế
trong lĩnh vực bảo vệ nhãn hiệu phi truyền
thống, tác giả kiến nghị sửa đổi Luật Sở hữu
trí tuệ năm 2005 theo hướng sau:
Thꢔ nhꢂt, bổ sung quy định vꢍ bꢐo hꢉ
nhꢀn hiꢁu phi truyꢍn thꢏng: Bảo hộ nhãn
hiệu phi truyền thống tuy có điểm giống với
bảo hộ nhãn hiệu truyền thống, nhưng do
tính chất chất đặc thù của loại nhãn hiệu này
nên việc bảo hộ cũng có những điểm khác
biệt nhất định về điều kiện, cách thức bảo
hộ. Việc bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
đã được quy định trong các điều ước quốc
tế và nội luật hóa trong pháp luật một số
quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế
hiện nay, việc bổ sung quy định về bảo hộ
nhãn hiệu phi truyền thống là cần thiết.
Thꢔ hai, bổ sung quy định vꢍ điꢍu kiꢁn
bꢐo hꢉ nhꢀn hiꢁu phi truyꢍn thꢏng: Kinh
Số 13(437) - T7/2021
63
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
nghiệm bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
của một số nước cho thấy, việc bảo hộ nhãn
hiệu phi truyền thống phải đáp ứng những
điều kiện dưới đây.
hiệu; xác định được danh mục hàng hóa,
dịch vụ sử dụng nhãn hiệu. Sau đó người
nộp đơn phải hoàn thiện hồ sơ đơn và nộp
cho cơ quan đăng ký nhãn hiệu. Trong giai
đoạn xét nghiệm đơn, cơ quan đăng ký nhãn
hiệu tiến hành các bước thẩm định hình
thức, thẩm định nội dung để xác định phạm
vi bảo hộ nhằm trao quyền nhãn hiệu.
Do dấu hiệu dùng làm nhãn hiệu phi
truyền thống đều có tính phi vật thể, kênh
nhận biết của từng loại dấu hiệu này lại khác
hẳn với nhãn hiệu truyền thống, cho nên khi
đăng ký bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống
cần lưu ý một số điểm khác biệt.
1) Đꢏi vꢗi nhꢀn hiꢁu âm thanh, người
nộp đơn cần phải thể hiện âm thanh dưới
hình thức một khuông nhạc được chia thành
các gạch nhịp cùng các ký hiệu âm nhạc để
có thể xác định được độ trầm, bổng, độ ngân
vang của nó. Đồng thời, người nộp đơn cần
chỉ ra phương thức cũng như công cụ dùng
để thể hiện âm thanh đó. Ngoài ra, âm thanh
cũng có thể ghi vào vật ghi để nộp kèm theo
đơn. Việc này sẽ đặc biệt cần thiết đối với
những âm thanh không có khả năng thể hiện
bằng khuông nhạc.
2) Đꢏi vꢗi nhꢀn hiꢁu hình ꢐnh đꢉng trên
giao diꢁn điꢁn tử, người nộp đơn cần phải
thể hiện hình ảnh động dưới dạng một chuỗi
các hình ảnh được bố trí theo thứ tự thay
đổi, ẩn hiện, biến động của nó. Người nộp
đơn còn phải nộp kèm theo bản mô tả để
giải thích các hình ảnh nối tiếp nhau diễn tả
điều gì. Ngoài ra, vật ghi dữ liệu hình ảnh
động kèm chương trình thể hiện nó cũng rất
có ý nghĩa để xác định hình ảnh này dưới
dạng âm thanh động.
Dấu hiệu phi truyền thống như âm thanh,
mùi hương, vị, dùng làm nhãn hiệu phải có
khả năng phân biệt. Đây là điều kiện tối quan
trọng khi bảo hộ nhãn hiệu. Nhãn hiệu là
công cụ để nhận diện và chỉ dẫn nguồn gốc
hàng hóa, dịch vụ. Muốn thực hiện được sứ
mệnh này, trước tiên bản thân dấu hiệu dùng
làm nhãn hiệu phải có khả năng phân biệt.
Việc dựa vào một dấu hiệu có khả năng phân
biệt để nhận diện, phân biệt và lựa chọn hàng
hóa là hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, muốn
có khả năng phân biệt thì các dấu hiệu dùng
làm nhãn hiệu phi truyền thống cần phải
nổi bật, ấn tượng, dễ nhận biết, dễ ghi nhớ
và không mang tính miêu tả hay tính chức
năng. Một số dấu hiệu tuy khả năng phân
biệt không cao nhưng qua thực tiễn lâu dài
sử dụng được người tiêu dùng thừa nhận và
đạt đến tác dụng phân biệt, chỉ dẫn nguồn
gốc hàng hóa, dịch vụ nên cũng có thể coi là
có khả năng phân biệt.
Dấu hiệu dùng làm nhãn hiệu phi truyền
thống phải tồn tại dưới hình thức có khả
năng cảm nhận được. Đó là dấu hiệu có
thể nhìn thấy đối với nhãn hiệu hình ảnh
động, có thể nghe thấy đối với nhãn hiệu âm
thanh và có thể ngửi được đối với nhãn hiệu
mùi hương. Như vậy, nếu nhãn hiệu truyền
thống là những dấu hiệu có thể cảm nhận
bằng thị giác thì nhãn hiệu phi truyền thống
lại là những dấu hiệu có thể cảm nhận bằng
thính giác, khứu giác và vị giác.
Thꢔ ba, bổ sung quy định vꢍ cꢋch thꢔc
đăng kꢘ bꢐo hꢉ nhꢀn hiꢁu phi truyꢍn thꢏng:
Việc bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống cần
được thực hiện theo cách thức đăng ký và
xét nghiệm đơn giống với việc bảo hộ nhãn
hiệu truyền thống.
Trong giai đoạn đăng ký, người nộp đơn
phải lựa chọn hoặc tạo ra được dấu hiệu
phi truyền thống đáp ứng yêu cầu làm nhãn
3) Đꢏi vꢗi nhꢀn hiꢁu mꢃi, người nộp đơn
cần phải mô tả dấu hiệu mùi sao cho người
tiêu dùng bình thường có thể hiểu được, nộp
bản mô tả đó kèm theo đơn đăng ký nhãn
hiệu. Người nộp đơn có thể bị yêu cầu phải
nộp kèm theo hình ảnh hoặc sản phẩm thực
của sản phẩm sử dụng nhãn hiệu mùi đó
64
Số 13(437) - T7/2021
8 trang
18/05/2022
420
Bạn đang xem tài liệu "Bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống trong quy định của điều ước quốc tế, pháp luật Hoa Kỳ và Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bao_ho_nhan_hieu_phi_truyen_thong_trong_quy_dinh_cua_dieu_uo.pdf
