Vị trí pháp lý, thẩm quyền của chính quyền Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

vị Trí pháp lý, ThẨm quyền của chính quyền

Thành phố Thủ đức Thuộc Thành phố hỒ chí minh

Cao Vũ Minh

TS.-Đại-học-Luật-TP.-Hồ-Chí-Minh

Thông tin bài viết:

Tóm tắt:

Từ khóa: Thẩm quyền, thành phố

Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh.

Trong lịch sử phát triển của Nhà nước ta, sáp nhập hay chia tách một

đơn vị hành chính lãnh thổ là một yêu cầu mang tính khách quan. Tuy

nhiên, khi sáp nhập hay chia tách một đơn vị hành chính lãnh thổ thì

phải trả lời hai câu hỏi rất quan trọng. Một là, mục đích của việc sáp

nhập hay chia tách là để làm gì; và hai là, việc sáp nhập hay chia tách

sẽ có những thay đổi như thế nào về thẩm quyền quản lý? Trong phạm

vi bài viết này, tác giả phác thảo thẩm quyền chung và một số nhiệm

vụ, quyền hạn cụ thể của chính quyền thành phố Thủ Đức trong bối

cảnh Chính phủ đang trình Ủy ban thường vụ Quốc hội Đề án thành

lập thành phố Thủ Đức thuộc thành phố Hồ Chí Minh.

Lịch sử bài viết:

Nhận bài

Biên tập

Duyệt bài

: 15/10/2020

: 25/10/2020

: 28/10/2020

Article Infomation:

Key words: Authority, Thu Duc city,

Ho Chi Minh city.

Abstract:

In the development history that it is to merge or separate a territorial

administrative unit is an objective requirement. However, when it

intends to merge or separate a territorial administrative unit, there are

two very important questions that must be addressed. First, what is the

purpose of the merging or separation; and secondly, how will the

merging or separation have changes in management authority? under

the scope of this article, the author provides outlines of the general

authority and some specific mandates and powers of the administration

of Thu Duc city in the context that the proposal for the establishment

of Thu Duc city within Ho Chi Minh City is submitted by the

Government to the Standing Committee of the National Assembly.

Article History:

Received

Edited

: 15 Oct. 2020

: 25 Oct. 2020

: 28 Oct. 2020

Approved

1. Cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn cho

việc thành lập thành phố Thủ Đức

Theo khoản 1 Điều 110 Hiến pháp năm

2013 thì các đơn vị hành chính của nước

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được

phân định như sau:

Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và

thành phố thuôc tỉnh chia thành phường va

xã; quận chia thành phường.

̣

̀

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do

Quốc hội thành lập”.

Trên cơ sở Hiến pháp năm 2013, Luật

Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015

đã được sửa đổi, bổ sung một số điều năm

2019 (Luật Tổ chức chính quyền địa

phương) quy định các đơn vị hành chính

được gọi chung theo ba cấp: cấp tỉnh, cấp

huyện và cấp xã. So với Luật Tổ chức Hội

“Nước chia thành tỉnh, thành phố trực

thuộc trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành

phố thuô

ương chia thành quận, huyê

vị hành chính tương đương;

̣

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

55

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân

(UBND) năm 2003, Luật Tổ chức chính

quyền địa phương đã bổ sung thêm đơn vị

hành chính: thành phố thuộc thành phố trực

thuộc Trung ương và đơn vị hành chính -

kinh tế đặc biệt.

Hiện nay, thành phố Hồ Chí Minh (Tp.

HCM) đang triển khai xây dựng thành phố

Thủ Đức. Cụ thể, ngày 12/10/2020, 100%

đại biểu HĐND Tp. HCM thông qua Nghị

quyết về việc sáp nhập ba quận 2, 9, Thủ

Đức và 19 phường vào năm 2021. Ngày

10/11/2020, theo đề nghị của Bộ Xây dựng,

Chính phủ công nhận kết quả rà soát, đánh

giá khu vực thành lập thành phố Thủ Đức là

Đô thị loại 1 trực thuộc Tp. HCM. Ngày

12/11/2020, Chính phủ đã trình Ủy ban

thường vụ Quốc hội (UBTVQH) Đề án

thành lập thành phố Thủ Đức thuộc Tp.

HCM.

phương tại thành phố Thủ Đức sẽ có HĐND

và UBND.

Khác với HĐND hoạt động không

thường xuyên, UBND là thiết chế hoạt động

thường xuyên, liên tục, thực hiện chức năng

quản lý theo sự phân cấp². Chính vì vậy,

trong mối tương quan với cơ quan dân cử thì

cơ quan hành chính luôn thể hiện tính năng

động, kịp thời. Với tư duy đó, hoạt động của

thành phố Thủ Đức có đạt tính hiệu quả,

sáng tạo hay không phải phụ thuộc rất nhiều

vào hoạt động của UBND thành phố Thủ

Đức. Như vậy, khi thành phố Thủ Đức được

thành lập và đi vào hoạt động thì vấn đề trao

quyền cho UBND thành phố Thủ Đức đóng

vai trò quyết định, ảnh hưởng lớn đến hoạt

động của chính quyền địa phương nơi đây.

Trao quyền cho chính quyền thành phố Thủ

Đức không chỉ đơn giản là, trao nhiệm vụ và

buộc chính quyền thành phố Thủ Đức tuân

theo các quy định trong nghị định, thông tư,

văn bản hướng dẫn của cấp trên, mà cần phải

trao quyền tự do lựa chọn phương pháp,

cách thức thực hiện các nhiệm vụ của mình³.

Nói cách khác, UBND thành phố Thủ Đức

cần được trao những quyền hạn cụ thể trên

cơ sở phát huy sự chủ động, sáng tạo, xứng

tầm với tên gọi thành phố thuộc thành phố

trực thuộc trung ương.

Thành phố Thủ Đức được thành lập

nhằm mục đích dẫn dắt kinh tế tri thức, trung

tâm đổi mới sáng tạo, thúc đẩy Tp. HCM và

Đông Nam Bộ phát triển¹.

2. Vị trí pháp lý của thành phố Thủ Đức

Điều 51 Luật Tổ chức chính quyền địa

phương quy định, chính quyền địa phương

ở thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung

ương là cấp chính quyền địa phương gồm có

Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố

thuộc thành phố trực thuộc trung ương và Ủy

ban nhân dân (UBND) thành phố thuộc

thành phố trực thuộc trung ương. Nghị quyết

của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị

tại Tp. HCM ngày 16/11/2020 cũng khẳng

định chính quyền địa phương ở thành phố

thuộc Tp. HCM có HĐND và UBND. Như

vậy, có thể khẳng định rằng, chính quyền địa

Theo quy định của khoản 2 Điều 3 Luật

Tổ chức chính quyền địa phương, việc phân

loại đơn vị hành chính phải dựa trên các tiêu

chí sau: i) Quy mô dân số; ii) Diện tích tự

nhiên; iii) Trình độ phát triển kinh tế - xã hội;

iv) Số đơn vị hành chính trực thuộc; v) Các

yếu tố đặc thù của từng loại đơn vị hành

chính ở nông thôn, đô thị, hải đảo. Tuy

nhiên, xét trên thực tế không phải tất cả các

1

2

Xem thêm Đề án thành lập thành phố Thủ Đức thuộc thành phố Hồ Chí Minh.

Vũ Thư, “Phân cấp quản lý giữa các cấp chính quyền và những vấn đề đặt ra”, Tạp chí Quản lý pháp luật,

số 222, năm 2014.

3

Võ Trí Hảo, “Từ triết lý thiết kế chính quyền địa phương đến những gợi mở cho Dự thảo Luật Tổ chức

chính quyền địa phương”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 3+4, năm 2015.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

56

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

đơn vị hành chính khi phân loại đều dựa trên

năm tiêu chí này⁴. Trong các tiêu chí trên thì

hai tiêu chí là quy mô dân số và diện tích tự

nhiên đóng vai trò rất quan trọng.

quá 30 điểm; diện tích tự nhiên từ 1.000 km²

trở xuống được tính 10 điểm; trên 1.000 km²

thì cứ thêm 200 km²được tính thêm 0,5

điểm, nhưng tối đa không quá 30 điểm⁵.

Đề án thành lập thành phố Thủ Đức xác

định sau khi sáp nhập để hình thành đơn vị

hành chính thì thành phố Thủ Đức có tiêu

chuẩn quy mô dân số hơn 1.013.795 triệu

người, diện tích tự nhiên gần 211.56 km².

Nếu chỉ tính về tiêu chí diện tích tự nhiên thì

thành phố Thủ Đức không thể sánh với các

đơn vị hành chính cấp tỉnh. Tuy nhiên, nếu

so sánh về quy mô dân số thì thành phố Thủ

Đức có số dân đông hơn khoảng 20 tỉnh

khác⁶. Nếu tính cả hai tiêu chí là quy mô dân

Cụ thể hóa hai tiêu chí này, UBTVQH

ban

hành

Nghị

quyết

số

1211/2016/UBTVQH13 ngày 25/05/2016 về

tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân

loại đơn vị hành chính (Nghị quyết số 1211).

Tiêu chí quy mô dân số và diện tích tự nhiên

được tính điểm để phân loại đơn vị hành

chính tỉnh. Theo đó, nếu dân số từ 500.000

người trở xuống được tính 10 điểm; trên

500.000 người thì cứ thêm 30.000 người

được tính thêm 0,5 điểm, nhưng tối đa không

4

5

6

Nguyễn Đặng Phương Truyền, “Hoàn thiện pháp luật về tiêu chuẩn, thẩm quyền, thủ tục phân loại đơn vị

hành chính ở nước ta”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 6, năm 2019.

Điều 12 Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị

hành chính.

Bạc Liêu (900.000 người), Bắc Kạn (327.900 người), Bình Phước (994.679 người), Cao Bằng (530.341

người), Đắc Nông (622.168 người), Điện Biên (598.856 người), Hà Giang (854.679 người), Hậu Giang

(733.017 người), Hòa Bình (854.131 người), Kon Tum (520.048 người), Lai Châu (460.196 người), Lạng

Sơn (781.655 người), Lào Cai (705.600 người), Ninh Bình (982.487 người), Ninh Thuận (590.467 người),

Phú Yên (961.152 người), Quảng Bình (895.430 người), Quảng Trị (632.375 người), Trà Vinh (1.009.168

người), Tuyên Quang (784.811 người), Yên Bái (821.030 người).

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

57

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

số và diện tích tự nhiên thì thành phố Thủ

Đức có thể sánh ngang với các đơn vị hành

chính cấp tỉnh có diện tích nhỏ và quy mô

dân số không đông. Cụ thể, căn cứ theo cách

tính điểm về quy mô dân số và diện tích tự

nhiên trong Nghị quyết số 1211, có thể thấy,

điểm số của thành phố Thủ Đức xấp xỉ nhiều

đơn vị hành chính cấp tỉnh, thậm chí còn cao

điểm hơn so với hai tỉnh là tỉnh Hà Nam và

tỉnh Ninh Thuận.

Do đó, nếu xác định thẩm quyền của

thành phố Thủ Đức tương tự như thẩm

quyền của chính quyền hành chính cấp tỉnh

cũng không phải là khiên cưỡng. Ngoài ra,

nếu kết hợp với tiêu chí thứ ba về trình độ

phát triển kinh tế - xã hội thì có thể thấy

điểm số của thành phố Thủ Đức sẽ được cải

thiện rất nhiều. Thông thường, việc đánh giá

trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một

đơn vị hành chính cấp huyện sẽ dựa vào các

tiêu chí⁷: i) Cân đối thu, chi ngân sách địa

phương; ii) Tỷ trọng công nghiệp, xây dựng

và dịch vụ; iii) Tỷ lệ lao động phi nông

nghiệp; iv) Tỷ lệ lao động qua đào tạo; v) Tỷ

lệ đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc đạt

tiêu chí quốc gia về y tế; vi) Diện tích nhà ở

bình quân đầu người; vii) Tỷ lệ số hộ dân cư

được dùng nước sạch. Đối chiếu với các số

liệu trong Đề án thành lập thành phố Thủ

Đức sẽ cho thấy những ưu điểm vượt trội

của thành phố Thủ Đức một khi được thành

lập và đi vào hoạt động.

7

Nguyễn Đặng Phương Truyền, “Hoàn thiện pháp luật về tiêu chuẩn, thẩm quyền, thủ tục phân loại đơn vị

hành chính ở nước ta”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 6, năm 2019.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

58

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

Theo

Nghị

quyết

số

thể, về vị trí chức năng, vai trò cơ cấu và

trình độ phát triển kinh tế xã hội thì khu vực

dự kiến thành lập thành phố Thủ Đức đạt 20/

20 điểm; về quy mô dân số thì khu vực dự

kiến thành lập thành phố Thủ Đức đạt 6,69/

8 điểm; về mật độ dân số thì khu vực dự kiến

thành lập thành phố Thủ Đức đạt 5,98/ 6

điểm; về tỷ lệ lao động phi nông nghiệp thì

khu vực dự kiến thành lập thành phố Thủ

Đức đạt 6/ 6 điểm; về trình độ phát triển cơ

sở hạ tầng và kiến trúc cảnh quan đô thị thì

khu vực dự kiến thành lập thành phố Thủ

Đức đạt 48,51/ 60 điểm.

1210/2016/UBTVQH13 ngày 25/05/2016

của UBTVQH (Nghị quyết số 1210), thành

phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương

được phân loại đô thị theo tiêu chí đô thị loại

I hoặc loại II hoặc loại III⁷. Việc phân loại

đô thị được thực hiện bằng phương pháp tính

tổng số điểm đạt được của các tiêu chí⁸.

Theo đó, có năm tiêu chí: i) Vị trí, chức

năng, vai trò, cơ cấu và trình độ phát triển

kinh tế - xã hội; ii) Quy mô dân số; iii) Mật

độ dân số; iv) Tỷ lệ lao động phi nông

nghiệp toàn đô thị; v) Trình độ phát triển cơ

sở hạ tầng và kiến trúc, cảnh quan đô thị.

Căn cứ vào điểm số thì khu vực dự kiến

thành lập thành phố Thủ Đức đạt 87,18/ 100

điểm, bảo đảm đạt tiêu chí đô thị loại I. Cụ

Ngày 12/12/2001, Chính phủ ban hành

Nghị định số 93/2001/NĐ-CP về phân cấp

quản lý một số lĩnh vực cho Tp. HCM. Nghị

định số 93/2001/NĐ-CP đã phân cấp cho Tp.

HCM bốn nội dung lớn.

8

9

Khoản 2 Điều 1 Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Khoản 4 Điều 2 Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

59

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

60

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

- Quản lý quy hoạch, kế hoạch, đầu tư

và phát triển kinh tế xã hội;

- Quản lý nhà đất và hạ tầng kỹ thuật đô

thị;

- Quản lý ngân sách nhà nước;

- Tổ chức bộ máy và quản lý cán bộ,

công chức.

Đức chỉ ngang tầm với các đơn vị hành

chính cấp huyện. Hiện nay, quy định của

Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Chính

quyền địa phương đều không tạo ra sự khác

biệt trong thẩm quyền của thành phố thuộc

thành phố trực thuộc trung ương. Do đó, dựa

vào các quy định pháp luật hiện hành cũng

như những thế mạnh về kinh tế, văn hóa, xã

hội, có thể xác định thẩm quyền của thành

phố Thủ Đức thuộc Tp. HCM như sau:

Tiếp nối những tích cực trong phân cấp

quản lý, ngày 24/11/2017, Quốc hội khóa

XIV ban hành Nghị quyết số 54/2017/QH14

về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát

triển Tp. HCM. Nghị quyết này được đánh

giá là quy định mang tính đột phá, đồng bộ,

kịp thời, phù hợp với tình hình của “đầu tàu

kinh tế” sau 43 năm thống nhất đất nước.

Trong bối cảnh Nghị quyết số

54/2017/QH14 đã có hiệu lực pháp luật và

việc thành lập thành phố Thủ Đức đang là

một tất yếu thì những vấn đề về thẩm quyền

của chính quyền thành phố Thủ Đức cũng

cần có những thay đổi nhằm bảo đảm cho

việc thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù. Sẽ

không thể có những chính sách đặc thù nếu

không có những thẩm quyền mang tính đặc

thù. Chính vì vậy, thừa nhận những đặc thù

trong thẩm quyền của chính quyền thành phố

Thủ Đức là lời giải hợp lý nhất cho việc thực

hiện cơ chế, chính sách đặc thù của thành

phố Thủ Đức.

Thứ nhất, về thẩm quyền chung.

Như đã trình bày ở trên, xét về quy mô

dân số và diện tích tự nhiên thì thành phố

Thủ Đức có điểm số cao hơn một số tỉnh

nhưng việc xác định thẩm quyền chung phải

căn cứ vào nhiều tiêu chí bởi xác định đúng

thẩm quyền của các chủ thể sẽ tạo điều kiện

cho bộ máy nhà nước hoạt động chính xác,

nhịp nhàng và đạt hiệu quả. “Sự phân công

lao động” nghĩa là phân định thẩm quyền

trong bộ máy công quyền phải thỏa mãn yêu

cầu sao cho mỗi cơ quan, mỗi nhà chức trách

có một khối lượng “công việc nhà nước” hợp

lý, tương xứng với vị trí và khả năng của chủ

thể đó, sao cho không có công việc nhà nước

quan trọng đáng kể nào bị bỏ sót và không

có công việc nào bị giao chồng chéo, trùng

lắp¹⁰. Nếu xác định thẩm quyền của thành

phố Thủ Đức ngang với thẩm quyền của đơn

vị hành chính cấp tỉnh thì dẫn đến sự chồng

chéo với thẩm quyền của Tp. HCM. Ngoài

ra, thẩm quyền của “tập hợp con” - thành

phố Thủ Đức mà ngang với thẩm quyền của

“tập hợp mẹ” - Tp. HCM là một điều rất vô

lý. Điều này có thể dẫn đến tình trạng cục

bộ, cát cứ, xa rời nguyên tắc quản lý tập

trung - dân chủ. Do đó, chúng tôi cho rằng,

thẩm quyền của thành phố Thủ Đức dù có

được mạnh dạn trao cho lớn đến đâu thì cũng

không thể ngang với thẩm quyền của đơn vị

hành chính cấp tỉnh. Đây là vấn đề có tính

nguyên tắc đầu tiên cần lưu ý.

3. Thẩm quyền của chính quyền thành

phố Thủ Đức

Hoạt động quản lý của chính quyền địa

phương ở thành phố Thủ Đức chắc chắn sẽ

tác động đến toàn bộ dân cư và tất cả các lĩnh

vực quản lý nhà nước trong phạm vi thành

phố Thủ Đức. Mặc dù, Đề án thành lập xác

định thành phố Thủ Đức là đơn vị hành

chính cấp huyện. Tuy nhiên, với những thế

mạnh và sự kỳ vọng của chính quyền Tp.

HCM cũng như cả nước, không thể xác định

thẩm quyền của chính quyền thành phố Thủ

10 Nguyê

̃n Cửu Việt, “Cải cách hành chính: về khái niệm thẩm quyền”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 8,

năm 2005.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

61

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

Theo Điều 4 Luật Ban hành văn bản quy

phạm pháp luật năm 2015 đã được sửa đổi,

bổ sung một số điều năm 2020 (Luật Ban

hành VBQPPL), HĐND thành phố thuộc

thành phố trực thuộc trung ương có quyền

ban hành văn bản quy phạm pháp luật với

tên gọi là nghị quyết và UBND thành phố

thuộc thành phố trực thuộc trung ương có

quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật

với tên gọi là quyết định¹¹. Dưới góc độ pháp

lý, văn bản quy phạm pháp luật là biểu hiện

thẩm quyền của một cơ quan nhà nước.

PGS.TS. Nguyễn Cửu Việt thật có lý khi cho

rằng: quan hệ văn bản pháp luật giữa các cơ

quan, tổ chức chính là tấm gương phản ánh

vị trí, vai trò cơ quan, tổ chức trong thang

bậc của bộ máy nhà nước và hệ thống chính

trị¹². Điều đó có nghĩa mối quan hệ trên

phương diện văn bản pháp luật phản ánh thứ

bậc và mối quan hệ giữa các cơ quan nhà

nước. Xét về vị trí thang bậc pháp lý, văn

bản quy phạm pháp luật của chính quyền địa

phương thành phố thuộc thành phố trực

thuộc trung ương xếp sau văn bản quy phạm

pháp luật của chính quyền địa phương ở đơn

vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Do đó, thẩm

quyền của thành phố Thủ Đức cũng không

thể ngang với thẩm quyền của đơn vị hành

chính - kinh tế đặc biệt. Ngoài ra, một đơn

vị hành chính do UBTVQH thành lập (thành

phố Thủ Đức) cũng không thể có thẩm

quyền vượt hơn so với một đơn vị hành

chính do Quốc hội thành lập¹³. Đây là vấn

đề có tính nguyên tắc thứ hai cần lưu ý.

Việc thành lập, phân loại, thay đổi các

đơn vị hành chính lãnh thổ là tiền đề để một

quốc gia tiến hành các biện pháp phát triển

kinh tế và quản lý xã hội. Thông thường, nếu

có xu hướng sáp nhập các đơn vị hành chính

lãnh thổ nhỏ lại thành một đơn vị lớn hơn,

tạo tiền đề cho việc quản lý kinh tế, quy

hoạch đô thị được thuận lợi thì cần tăng

thẩm quyền tương xứng với nhiệm vụ,

quyền hạn được giao¹⁴. Với tư duy đó, thẩm

quyền của chính quyền thành phố Thủ Đức

cần được tăng hơn so với các đơn vị hành

chính cấp huyện. Theo chúng tôi, sẽ là

không hợp lý nếu thẩm quyền thành phố Thủ

Đức với cấu thành từ 36 phường, có quy mô

dân số 1.013.795 người và diện tích 211.56

km²cũng được “đánh đồng” với chính

quyền Quận 4 với cấu thành từ 15 phường¹⁵,

có quy mô dân số 200.000 người và diện tích

4.18 km². Ngoài ra, với các thế mạnh về quy

mô dân cư và diện tích, trình độ phát triển

kinh tế - xã hội của thành phố Thủ Đức, cần

mạnh dạn trao thêm quyền cho thành phố

Thủ Đức. Vấn đề trao thêm quyền cho thành

phố Thủ Đức đến đâu phụ thuộc vào chính

quyền trung ương. Theo đó, việc trao quyền

cho thành phố Thủ Đức phải hướng đến mục

đích tạo ra sự chủ động, sáng tạo trong thu

hút các nguồn đầu tư cũng như giảm thiểu

mọi hàng rào ngăn cản các nguồn lực phát

triển thành phố Thủ Đức. Cụ thể, các chính

sách, biện pháp ưu đãi, khuyê

biêt mà thành phố Thủ Đức hướng đến có

thể là:

́n khích đặc

̣

i) Đơn giản hóa các thủ tục thành lập

doanh nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu tạo ra

môi trường khởi nghiệp, kinh doanh và kinh

tế sáng tạo, xứng đáng là Trung tâm khởi

nghiệp lớn nhất Việt Nam.

11 Khoản 12 và 13 Điều 4 Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm

2020).

12 Nguyễn Cửu Việt, “Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật (tiếp theo) và hệ thống văn bản quy phạm pháp

luật”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 51, năm 2005.

13 Điều 110 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập”.

14 Nguyễn Hoàng Anh, “Tổ chức đơn vị hành chính ở Cộng hòa Pháp”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 19,

năm 2019.

15 Cục Thống kê Tp. HCM, Niên giám thống kê năm 2015.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

62

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

ii) Áp dụng các chính sách khuyến khích

về tài chính, miên, giam các loại thuế như

thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập, thuế tài

sản nhằm phát triển khu công nghệ cao -

Trung tâm sản xuất tự động hóa và Khu công

viên khoa học.

iii) Đơn giản hóa các thủ tục hải quan

nhằm phát huy thế mạnh của Cảng Cát Lái.

iv) Tự do hóa các dòng chảy vốn đầu tư,

lợi nhuận nhằm thu hút các hoạt động công

nghệ tài chính tại Khu đô thị mới Thủ

Thiêm.

v) Tạo thuận lợi trong việc sử dụng kết

cấu hạ tầng, giao thông, đất đai nhằm phát

triển khu Tam Đa, Long Phước bởi khu vực

này cung cấp một cơ hội cho sự sáng tạo

trong thiết kế và vận hành, vừa kết nối với

các hạ tầng giao thông quan trọng bao gồm

cả tuyến đường cao tốc và đường sắt nối với

sân bay quốc tế mới.

mang tính toàn cầu¹⁷. Theo xu hướng đó, các

đơn vị hành chính hội đủ những ưu thế tổng

hợp được hình thành vì mục đích khai thác

hợp lý tiềm năng tự nhiên cho nhu cầu phát

triển kinh tế vùng miền và của cả nước thì

nên được hưởng quy chế hành chính đặc

thù¹⁸. Với các thế mạnh mang tính tổng hợp,

thành phố Thủ Đức hoàn toàn có thể thúc

đẩy kinh tế phát triển nếu được trao quyền

tương xứng.

Thứ hai, về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể.

* Đối với HĐND thành phố Thủ Đức:

Cần tập trung vào hoạt động giám sát việc

tuân theo Hiến pháp, pháp luật của UBND

thành phố Thủ Đức. Theo logic pháp lý, khi

tăng thẩm quyền cho UBND thành phố Thủ

Đức càng lớn bao nhiêu thì càng phải thực

hiện hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND

thành phố Thủ Đức bấy nhiêu để hạn chế

tình trạng lạm quyền, tùy tiện. Ngoài ra, theo

Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính

quyền đô thị tại Tp. HCM, tại các phường

thuộc thành phố Thủ Đức sẽ không tổ chức

HĐND. Chính vì vậy, việc HĐND thành phố

Thủ Đức thực hiện chức năng giám sát hoạt

động của UBND, Chủ tịch UBND phường

trực thuộc cũng phải được quy định cụ thể

về trình tự, cách thức thực hiện. Việc giám

sát hoạt động của cả UBND thành phố Thủ

Đức lẫn UBND các phường trực thuộc là

không đơn giản bởi nội dung, phương thức,

thủ tục tổ chức giám sát sẽ có rất nhiều

những khác biệt.

̃

̉

Có ý kiến cho rằng việc tăng thẩm

quyền cho chính quyền địa phương nói

chung và chính quyền thành phố Thủ Đức

nói riêng sẽ có thể dẫn đến tình trạng thoát

ly, địa phương cục bộ¹⁶. Chúng tôi cho rằng,

vấn đề này không đáng lo ngại bởi các thẩm

quyền mang tính chất đặc thù, có tính đột

phá đươc̣ đề xuât́ áp dụng cho thành phố Thủ

Đức sẽ phải được đánh giá tác động một

cách toàn diện, khoa học, khách quan. Sự

cào bằng trong cơ chế trao quyền sẽ không

thể giúp cho thành phố Thủ Đức phát triển

mạnh mẽ. Trong khi các nước đang phát

triển rất cần thu hút vốn để tạo nhiều công

ăn việc làm và thực hiện công nghiệp hóa thì

các công ty, tập đoàn kinh doanh lại cần đến

những nơi hội đủ những ưu thế tổng hợp

* Đối với UBND, Chủ tịch UBND thành

phố Thủ Đức: Pháp luật hiện hành trao cho

HĐND “quyền bầu”, mà lại trao “quyền phê

chuẩn” kết quả bầu đó, quyền điều động và

16 Bùi Thị Phương Liên - Vũ Đình Lâm, “Kiểm soát quyền lực ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt”, Tạp

chí Nghiên cứu lập pháp số 2, năm 2018.

17 Nguyễn Thúy Hà, “Chính sách ưu đãi của một số quốc gia đối với đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt và

những nội dung có thể tham khảo”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 10, năm 2018.

18 Nguyễn Thị Thiện Trí, “Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt: Vấn đề đặt ra và vận dụng ở nước ta hiện

nay”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 10, năm 2014.

19 Nguyễn Cửu Việt, Giáo trình luật Hành chính Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, năm 2013, tr.183.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

63

Số 22 (422) - T11/2020

CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

miễn nhiệm cho Chủ tịch UBND cấp trên

trực tiếp là mâu thuẫn¹⁹. Do đó, nhằm bảo

đảm cơ chế đặc thù cho thành phố Thủ Đức,

cần mạnh dạn trao quyền bổ nhiệm Chủ tịch

UBND phường trực thuộc cho Chủ tịch

UBND thành phố Thủ Đức. Bước đi này sẽ

khắc phục được một cách cơ bản tình trạng

“tính hai mặt” trong cơ chế hoạt động của

Chủ tịch UBND phường. Hơn nữa, khi Chủ

tịch UBND thành phố Thủ Đức bổ nhiệm

Chủ tịch UBND phường trực thuộc, một mặt

sẽ “bảo đảm thẩm quyền hành chính theo

hướng dân chủ pháp quyền mà ưu thế thuộc

về người đứng đầu cơ quan hành chính cấp

trên”; mặt khác, sẽ tăng cường tính tự chịu

trách nhiệm của người đứng đầu UBND

phường trực thuộc, nhất là trong bối cảnh

chúng ta đang chủ trương phân cấp mạnh mẽ

cho chính quyền địa phương nói chung và cho

chính quyền thành phố Thủ Đức nói riêng.

* Đối với UBND, Chủ tịch UBND các

phường trực thuộc: Khi đã thừa nhận tăng

quyền cho UBND, Chủ tịch UBND thành

phố Thủ Đức thì việc tăng quyền cho

UBND, Chủ tịch UBND các phường trực

thuộc cũng là một việc cần được quan tâm

xem xét kỹ lưỡng. Việc quản lý phải được

thực hiện một cách đồng bộ, thông suốt. Do

đó, việc tăng quyền phải mang tính hệ thống

bởi không thể có trạng thái các bộ phận cấu

thành hoạt động không tốt mà lại tạo thuận

lợi cho máy chủ hoạt động hiệu quả. Các bộ

phận cấu thành (UBND, Chủ tịch UBND các

phường trực thuộc) phải có thực quyền thì

cỗ máy cái (UBND, Chủ tịch UBND thành

phố Thủ Đức) mới có thể thực hiện tốt chức

năng quản lý. Hiện nay, Nghị quyết về tổ

chức chính quyền đô thị tại Tp. HCM tuy có

đề cập đến nhiệm vụ, quyền hạn của UBND

phường ở thành phố thuộc thành phố trực

thuộc trung ương nhưng các quy định này

chưa cụ thể, rõ ràng và vẫn mang tính chất

cào bằng với UBND ở đơn vị hành chính cấp

xã. Thậm chí, có những quyền vốn dĩ thuộc

về UBND cấp xã nhưng Nghị quyết lại

không thừa nhận cho UBND phường ở

thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung

ương. Đơn cử, theo quy định của Điều 4

Luật Ban hành VBQPPL, UBND cấp xã có

quyền ban hành VBQPPL với tên gọi là

quyết định. Thậm chí Điều 144, Điều 145

Luật Ban hành VBQPPL còn quy định rất cụ

thể thủ tục soạn thảo và ban hành VBQPPL

của UBND cấp xã.

Khi Quốc hội thảo luận thông qua Luật

Ban hành VBQPPL, có ý kiến cho rằng, “do

phạm vi địa giới của xã, phường, thị trấn khá

nhỏ và sự khác biệt về các vấn đề tự nhiên,

xã hội của các xã, phường, thị trấn trong một

huyện, quận không nhiều nên gần như không

có yếu tố đặc thù cần có những quy định

riêng. Mặt khác, để tránh sự tản mạn của

pháp luật, việc quy định thẩm quyền ban

hành VBQPPL của chính quyền cấp xã (gồm

HĐND cấp xã và UBND cấp xã) là không

cần thiết”¹. Tuy nhiên, khi thông qua Luật

Ban hành VBQPPL, Quốc hội vẫn quy định

thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm

pháp luật của UBND cấp xã (trong đó có

UBND phường). Đối chiếu với các quy định

này thì UBND phường ở thành phố thuộc

thành phố trực thuộc trung ương đương nhiên

có quyền ban hành VBQPPL. Tuy nhiên,

Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị tại

Tp. HCM lại “tước đi” quyền này của UBND

phường ở thành phố thuộc thành phố trực

thuộc trung ương. Như vậy, quy định này

không những không tăng quyền cho UBND

các phường trực thuộc mà vô hình trung còn

làm giảm thẩm quyền của chủ thể này. Đây

là một điều cần được sửa đổi nhằm thúc đẩy

sự phát triển của thành phố Thủ Đức

n

20 Bùi Thị Đào, “Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp huyện, cấp xã”,

Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 5, năm 2015.

^NLẬ^GHP^IÊP^NH^CÁ^ỨP^U

64

Số 22 (422) - T11/2020