Thông tin Chuyên đề - Đấu tranh phòng, chống tham nhũng và lợi ích nhóm ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
TRUNG TÂM THÔNG TIN KHOA HỌC - HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
ÑAÁU TRANH PHOØNG, CHOÁNG THAM NHUÕNG VAØ LÔÏI ÍCH NHOÙM
ÔÛ VIEÄT NAM TRONG GIAI ÑOAÏN HIEÄN NAY
1
2021
LƯU HÀNH NỘI BỘ
TRUNG TÂM THÔNG TIN KHOA HỌC - HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
PHẦN I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẤU TRANH PHÒNG,
CHỐNG THAM NHŨNG VÀ LỢI ÍCH NHÓM
•
NGUYỄN PHÚ TRỌNG
Quyết tâm ngăn chặn và từng bước đẩy
lùi tham nhũng, xây dựng tổ chức bộ máy
và đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh,
củng cố niềm tin yêu của nhân dân đối
với Đảng, Nhà nước
3
20
31
•
NGUYỄN QUANG VINH
Tư tưởng Hồ Chí Minh về chống tham ô, lãng
phí và cuộc đấu tranh phòng, chống tham
nhũng hiện nay
•
VŨ VĂN HIỀN
BAN CHỈ ĐẠO
V.I.Lênin với cuộc đấu tranh chống quan liêu,
tham nhũng và sự vận dụng của Đảng Cộng
sản Việt Nam
PGS, TS Lưu Văn An
PGS, TS Nguyễn Thị Trường Giang
•
VŨ THƯ
BAN BIÊN TẬP
Sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác kiểm
tra, giám sát trong đấu tranh phòng, chống
tham nhũng ở Việt Nam
TS Nguyễn Thanh Thảo
Ths Lê Thị Phương Hảo
Ths Vũ Thị Hồng Luyến
Ths Nguyễn Thị Kim Oanh
Trần Thị Việt Nhung
Nghiêm Thị Thu Trang
Nguyễn Thị Kiều Trinh
41
52
60
•
NGUYỄN XUÂN PHONG
“Lợi ích nhóm” và “tham nhũng chính sách”
ở Việt Nam: khái niệm và tác động tiêu cực
•
NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN
Địa chỉ: 36 Xuân Thủy - Cầu Giấy - Hà Nội
ĐT: 04.38340041
Phòng và chống “lợi ích nhóm” theo tinh thần
Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII
Ảnh bìa 1:
Tổng Bí thư, Chủ tịch Nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Hội nghị toàn
quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020
PHẦN II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÒNG,
CHỐNG THAM NHŨNG, LỢI ÍCH NHÓM Ở VIỆT
NAMVÀ KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚCTRÊN
THẾ GIỚI
PHẦN III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ ĐẤUTRANH PHÒNG, CHỐNGTHAM NHŨNG
VÀ LỢI ÍCH NHÓM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
•
NGUYỄN HÒA BÌNH
Một số vấn đề về chính sách, biện pháp
phòng, chống tham nhũng hiệu lực, hiệu
quả và thực chất
•
LÊ MINH THÔNG
ực trạng nội dung và phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Quốc hội trong đấu
tranh phòng, chống tham nhũng
131
•
VŨ VĂN PHÚC
Lựa chọn người đứng đầu gắn với phòng,
chống tham nhũng
69
82
146
•
TRƯƠNG NGỌC NAM, PHẠM HƯƠNG TRÀ
•
NGUYỄN THỊ MAI ANH
Chống “chạy chức, chạy quyền” - Một
giải pháp chống tham nhũng trong công
tác cán bộ
am nhũng chính sách: Nhận diện
thực trạng
154
165
174
185
192
•
NGUYỄN VĂN GIANG
•
LÂM QUỐC TUẤN, LƯU THÚY HỒNG
Nhận diện tham nhũng trong công tác
các bộ
Phát huy dân chủ, công khai, minh bạch
- Giải pháp phòng, chống tham nhũng
trong công tác cán bộ
92
•
LÊ QUANG THẮNG
•
NGUYỄN QUỐC HIỆP
Khó khăn, vướng mắc trong phát hiện,
điều tra các tội phạm tham nhũng
Tăng cường trách nhiệm giải trình
trong thực thi công vụ nhằm phòng
ngừa tham nhũng
104
•
NGUYỄNĐĂNGDUNG, NGUYỄNTHÙYDƯƠNG
•
DƯƠNG TRUNG Ý
Phòng, chống tham nhũng vặt trên thế
giới và những kinh nghiệm gợi mở cho
Việt Nam
Xây dựng đạo đức của cán bộ, đảng
viên, chống chủ nghĩa cá nhân, bè phái,
“lợi ích nhóm”
109
•
ĐỖ VĂN QUÂN
•
CẦM THỊ LAI
Phát huy vai trò của thiết chế truyền
thông - báo chí trong đấu tranh chống
122 tham nhũng
Kinh nghiệm từ sách lược phòng, chống
tham nhũng của Trung Quốc
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
LỜI GIỚI THIỆU
Tham nhũng và đấu tranh phòng, chống tham nhũng luôn nhận được sự
quan tâm đặc biệt của các quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, tham nhũng được
nhận diện là một quốc nạn, một trong bốn nguy cơ làm suy giảm niềm tin của
nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa; công tác phòng, chống
tham nhũng được xác định là cuộc đấu tranh lâu dài, khó khăn và phức tạp.
Tham nhũng không chỉ xảy ra ở cấp Trung ương, ở những chương trình, dự
án lớn có giá trị hàng ngàn tỷ đồng mà còn xuất hiện nhiều tại các bệnh viện, các
cơ quan công quyền ở cơ sở,v.v.. nơi hằng ngày trực tiếp giải quyết những công
việc liên quan lợi ích của nhân dân. Hành vi tham nhũng diễn ra ngày càng tinh
vi do các đối tượng tham nhũng thường có chức vụ, quyền hạn, có trình độ hiểu
biết pháp luật, quan hệ rộng, liên kết với nhau thành các nhóm lợi ích để trục lợi
trên cương vị của mình, làm xê dịch, thay đổi, đảo lộn những chuẩn mực đạo đức
trong hệ thống các cơ quan công quyền, làm tha hoá đội ngũ cán bộ, công chức
nhà nước. Tham nhũng không chỉ làm xói mòn niềm tin của người dân đối với
chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà còn “tiếp
tay” cho các thế lực thù địch, phản động trong việc bôi nhọ, hạ uy tín, vị thế của
Đảng trong phạm vi quốc gia cũng như trên trường quốc tế.
Tất cả những tệ nạn, hành vi đó, dù xảy ra ở cấp Trung ương hay tại mỗi
địa phương, cơ quan, đơn vị cơ sở cũng đều là con đẻ của chủ nghĩa cá nhân,
chúng đều “xâm phạm đến lợi ích của nhân dân”, đều “là kẻ thù của nhân dân và
của Chính phủ”. Do đó, chống tham ô, tham nhũng, lãng phí, quan liêu cũng rất
cần thiết, “quan trọng và cần kíp như việc đánh giặc trên mặt trận”- mặt trận tư
tưởng và chính trị. Đó là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.
1
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Để góp phần nâng cao nhận thức, thực hiện có hiệu quả công tác đấu tranh
phòng, chống tham nhũng và lợi ích nhóm theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XII
của Đảng Cộng sản Việt Nam, chúng tôi sưu tầm, tuyển chọn một số bài viết của
các học giả, nhà nghiên cứu uy tín đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành,
biên soạn và giới thiệu ấn phẩm Thông tin chuyên đề số 1/2021 với chủ đề “Đấu
tranh phòng, chống tham nhũng và lợi ích nhóm ở Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay”.
Kết cấu thông tin chuyên đề gồm ba phần:
Phần I: Một số vấn đề lý luận về phòng, chống tham nhũng và lợi ích nhóm
Phần II: Thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm ở
Việt Nam và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới
Phần III: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham
nhũng và lợi ích nhóm ở Việt Nam hiện nay
Trong quá trình biên soạn ấn phẩm, chúng tôi có sử dụng một số tài liệu từ
các tạp chí và Internet mà chưa có điều kiện xin phép trực tiếp tác giả. Ấn phẩm
chỉ sử dụng với mục đích làm tài liệu tham khảo nội bộ, không vì mục đích kinh
doanh. Chúng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các tác giả.
Mặc dù Ban Biên tập đã hết sức cố gắng, song trong quá trình biên tập, không
tránh khỏi khiếm khuyết. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc.
Trân trọng cảm ơn!
BAN BIÊN TẬP
2
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
PHẦN I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ
ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG
VÀ LỢI ÍCH NHÓM
QUYẾT TÂM NGĂN CHẶN VÀ TỪNG BƯỚC ĐẨY LÙI
THAM NHŨNG, XÂY DỰNG TỔ CHỨC BỘ MÁY
VÀ ĐỘI NGŨ CÁN BỘ TRONG SẠCH, VỮNG MẠNH,
CỦNG CỐ NIỀM TIN YÊU CỦA NHÂN DÂN
ĐỐI VỚI ĐẢNG, NHÀ NƯỚC*
NGUYỄN PHÚ TRỌNG
Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương
Đảng Cộng sản Việt Nam
Lời Bộ Biên tập: Ngày 25-6-2018, tại Hà Nội, Ban Chỉ đạo Trung ương
về phòng, chống tham nhũng đã tổ chức Hội nghị toàn quốc về công tác
phòng, chống tham nhũng, đánh giá tình hình, kết quả công tác phòng,
chống tham nhũng từ khi Ban Chỉ đạo được thành lập (năm 2013), nhất là
từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến nay, bàn phương hướng, nhiệm
3
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
vụ và giải pháp trọng tâm trong thời gian tới. Đồng chí Nguyễn Phú Trọng,
Tồng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Trưởng
Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng chủ trì và có bài
phát biểu bế mạc Hội nghị. Tạp chí Cộng sản trân trọng giới thiệu nội dung
bài phát biểu quan trọng của đồng chí Tổng Bí thư.
au một ngày làm việc khẩn trương, nghiêm túc và trách nhiệm, Hội nghị
toàn quốc về công tác phòng, chống tham nhũng đã hoàn thành nội dung,
S
chương trình đề ra.
Hội nghị đã nghe Báo cáo tình hình, kết quả công tác phòng, chống tham
nhũng trong thời gian qua, nhất là từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến nay,
nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm trong thời gian tới.
Ý kiến phát biểu của các đồng chí nhìn chung đều bày tỏ sự nhất trí cao với
nội dung Báo cáo, đồng thời bổ sung, làm rõ thêm nhiều vấn đề; nêu thêm một số
kinh nghiệm, cách làm tốt trong lãnh đạo, chỉ đạo thời gian qua và đề xuất, kiến
nghị, nhấn mạnh một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hơn nữa công tác phòng, chống
tham nhũng thời gian tới. Để kết thúc Hội nghị, tôi xin phát biểu làm rõ thêm một
số vấn đề:
Nhìn tổng quát về công tác phòng, chống tham nhũng từ sau Đại hội
lần thứ XII của Đảng đến nay
Chúng ta vui mừng nhận thấy, sau hơn hai năm thực hiện Nghị quyết Đại
hội XII của Đảng, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhưng
với sự nỗ lực phấn đấu, chung sức, chung lòng của toàn Đảng, toàn dân, đất nước
ta tiếp tục phát triển và đạt được những kết quả khá toàn diện trên hầu hết các
lĩnh vực.
Kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định; các cân đối lớn cơ bản được bảo đảm, lạm
phát được kiểm soát; an sinh xã hội được chăm lo tốt hơn; lần đầu tiên sau nhiều
4
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
năm chúng ta hoàn thành toàn diện và vượt mức các chỉ tiêu kế hoạch kinh tế - xã
hội đã đề ra, đạt tăng trưởng GDP 6,81% là mức cao so với nhiều nước trong khu
vực và trên thế giới.
Quốc phòng, an ninh được tăng cường, chủ quyền quốc gia được giữ vững.
Công tác đối ngoại ngày càng được mở rộng, đi vào chiều sâu, vị thế và uy tín của
Việt Nam trên trường quốc tế tiếp tục được nâng cao.
Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, kiện toàn hệ thống chính trị được
đẩy mạnh.
Riêng công tác phòng, chống tham nhũng được chỉ đạo thực hiện ráo riết,
quyết liệt, đạt nhiều kết quả tích cực, rõ rệt, để lại dấu ấn tốt, được nhân dân rất
hoan nghênh, đồng tình, ủng hộ; các tổ chức quốc tế ghi nhận, đánh giá tích cực.
Tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm, góp
phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của
nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Nổi bật là:
1- Nhiều quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước được ban hành nhằm
tăng cường công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị và phòng, chống
tham nhũng, vừa có tác dụng giáo dục, răn đe, ngăn chặn, vừa là căn cứ để phát
hiện và xử lý các sai phạm.
Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cơ quan tham mưu của Đảng đã
ban hành nhiều chủ trương, giải pháp mới, mạnh mẽ, quyết liệt về xây dựng, chỉnh
đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng; nhiều quy định, nghị quyết được quán
triệt và thực hiện nghiêm túc, đi vào cuộc sống, có tác dụng cảnh báo, phòng ngừa
có hiệu quả. Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành chức năng đã quan tâm rà soát,
sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều quy định pháp luật về quản lý kinh tế - xã
hội và phòng, chống tham nhũng; khắc phục một bước những sơ hở, bất cập trong
các quy định của pháp luật làm phát sinh tiêu cực, tham nhũng.
Có thể nói, đến nay các chủ trương của Đảng, các văn bản quy phạm pháp
5
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
luật về phòng, chống tham nhũng cơ bản đã tương đối đủ. Điều cần nhất bây giờ
là sự tự giác, sự thống nhất cao về ý chí và hành động, là tổ chức thực hiện.
2- Công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán được chỉ đạo quyết liệt,
chặt chẽ, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh các sai phạm, siết chặt kỷ luật,
kỷ cương góp phần đắc lực nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng.
Cấp ủy đảng, ủy ban kiểm tra các cấp đã tăng cường chỉ đạo, chủ động,
quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm; tập trung lựa chọn đối tượng, lĩnh vực, địa
bàn nhạy cảm, phức tạp, dễ phát sinh vi phạm, những vấn đề bức xúc mà cán bộ,
đảng viên và nhân dân quan tâm để tiến hành kiểm tra, giám sát; kết luận, làm rõ
nhiều vi phạm, trên cơ sở đó quyết định hoặc đề nghị thi hành kỷ luật nghiêm
minh, chính xác, kịp thời đối với nhiều tổ chức và cá nhân vi phạm.
Sau hơn hai năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, cấp ủy, ủy
ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật hơn 490 tổ chức đảng và 35.000 đảng
viên vi phạm, trong đó có gần 1.300 đảng viên bị thi hành kỷ luật do tham nhũng,
cố ý làm trái.
Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kiểm tra làm rõ nhiều sai phạm đặc biệt
nghiêm trọng, quyết định kỷ luật và đề nghị Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính
trị, Ban Bí thư thi hành kỷ luật đối với nhiều cán bộ cao cấp và tổ chức đảng vi
phạm, trong đó có cả đồng chí là Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Bộ Chính
trị; kỷ luật cả cán bộ đương chức và đã nghỉ hưu, cả trong lực lượng vũ trang; làm
nghiêm từ trên xuống dưới,...
Đây là bước đột phá trong công tác kiểm tra, kỷ luật của Đảng, siết chặt kỷ
luật, kỷ cương trong Đảng và bộ máy Nhà nước, được đông đảo cán bộ, đảng viên
và nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao.
Các cơ quan Thanh tra, Kiểm toán tập trung thanh tra, kiểm toán các lĩnh
vực dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng, nhất là các dự án gây thất thoát, thua lỗ
lớn, kéo dài, dư luận xã hội quan tâm.
6
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Qua thanh tra, kiểm toán đã kiến nghị thu hồi về ngân sách nhà nước gần
170 nghìn tỷ đồng, hơn 12 nghìn héc-ta đất; kiến nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế,
hủy bỏ hơn 300 văn bản quản lý nhà nước không còn phù hợp trên các lĩnh vực;
kiến nghị cơ quan có thẩm quyền kiểm điểm trách nhiệm nhiều tập thể, cá nhân
sai phạm, chuyển gần 200 vụ việc sang cơ quan có thẩm quyền để điều tra làm rõ
và xử lý theo quy định của pháp luật.
Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã tổ chức 31 đoàn
kiểm tra, giám sát việc thanh tra các vụ việc, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các
vụ án tham nhũng, kinh tế tại 63 tỉnh, thành phố. Qua kiểm tra, giám sát đã kiến
nghị chỉ đạo xử lý 452 vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế.
Điều đáng mừng là tại một số địa phương, cấp ủy đảng, chính quyền đã
quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo chuyển biến trong công tác kiểm tra, thanh tra,
phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp thời nhiều cán bộ, đảng viên có sai phạm liên
quan đến tham nhũng, kể cả những đồng chí trong ban thường vụ, thường trực
cấp ủy; tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” đã bước đầu được khắc phục tại một số
địa phương (điển hình như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Sơn La,
Đăk Lăk, Cần Thơ,...).
3- Công tác phát hiện, xử lý các vụ, việc, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án
tham nhũng, kinh tế được đẩy mạnh và có những chuyển biến tích cực, rõ nét,
được coi là điểm sáng trong công tác phòng, chống tham nhũng thời gian gần đây.
Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, kể cả
những vụ việc tồn tại từ nhiều năm trước đã được phát hiện, xử lý nghiêm minh,
công khai, đúng pháp luật, rất nghiêm khắc nhưng cũng rất nhân văn; có lý, có
tình, thể hiện rõ quan điểm “Nói đi đôi với làm, không có vùng cấm, không có
ngoại lệ, không có đặc quyền”, góp phần nâng cao uy tín, sức chiến đấu của Đảng
và cũng là biện pháp cảnh tỉnh, răn đe có hiệu quả (vụ án Dương Chí Dũng; vụ án
Vũ Quốc Hảo; vụ án Huỳnh Thị Huyền Như; vụ án Phạm Công Danh; vụ án Hà
7
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Văn Thắm; vụ án Giang Kim Đạt; vụ án Đinh La Thăng; vụ án Trịnh Xuân Thanh;
vụ án Phan Văn Anh Vũ (Vũ Nhôm); vụ án Đinh Ngọc Hệ (Út trọc); vụ án đánh
bạc và tổ chức đánh bạc xảy ra tại Phú Thọ và một số địa phương;...).
Đáng chú ý là, việc thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng được chú
trọng hơn; việc kê biên, thu giữ tài sản trong một số vụ án tham nhũng, kinh tế
nghiêm trọng đạt khá cao (vụ Giang Kim Đạt hơn 300 tỷ đồng; vụ Hứa Thị Phấn
hơn 10.000 tỷ đồng; vụ Ngân hàng Đông Á hơn 2.000 tỷ đồng; vụ Phạm Công
Danh (giai đoạn I) hơn 6.000 tỷ đồng; vụ Đinh La Thăng hơn 20 tỷ đồng; vụ Trịnh
Xuân Thanh hơn 45 tỷ đồng; vụ AVG hơn 8.500 tỷ đồng...).
4- Việc xây dựng và tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách về tổ chức,
cán bộ để phòng, chống tham nhũng có nhiều chuyển biến rõ nét; cải cách hành
chính, công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong hoạt động của các cơ
quan, tổ chức, đơn vị được tập trung chỉ đạo thực hiện và đạt những kết quả
tích cực.
Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có nhiều đổi mới, nhất quán, rõ
ràng, chỉ đạo giải quyết được nhiều vấn đề tồn đọng trước đây trong công tác cán
bộ; “không chạy chức, chạy quyền” đã trở thành tuyên ngôn mạnh mẽ.
Công tác nhận xét, đánh giá cán bộ chính xác hơn; việc luân chuyển cán bộ
được thực hiện bài bản hơn.
Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã đẩy mạnh cải cách hành chính,
tăng cường công khai, minh bạch, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng
cao năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và
phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng. Cấp ủy, chính quyền, cán bộ lãnh đạo các cấp
đã quan tâm hơn tới việc tiếp nhận, tổ chức đối thoại, giải quyết những phản ánh,
kiến nghị, những vướng mắc, bức xúc của người dân, doanh nghiệp.
5- Công tác thông tin, tuyên truyền có nhiều đổi mới, nhất là phát huy vai
trò của báo chí, truyền thông trong phòng, chống tham nhũng.
8
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Công khai kết quả thanh tra, kiểm tra, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng,
kinh tế; chủ động cung cấp thông tin về những vấn đề nhạy cảm, dư luận xã hội
quan tâm, giúp định hướng tốt dư luận xã hội và cũng thể hiện sự công khai, minh
bạch của Đảng, Nhà nước trong xử lý tham nhũng.
Các cơ quan thông tấn, báo chí đã tích cực đồng hành cùng cơ quan chức
năng trong phòng, chống tham nhũng; có nhiều tin, bài về công tác phòng, chống
tham nhũng, đấu tranh phản bác luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch về
công tác phòng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước ta.
6- Chú trọng kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và
sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chức năng phòng, chống tham nhũng.
Ban Chỉ đạo có nhiều đổi mới cả về nội dung và phương thức hoạt động,
chú trọng nâng cao hiệu quả thực tế công tác, làm việc rất nghiêm túc, trách nhiệm,
bài bản, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, có việc vượt yêu cầu đề ra; hầu
như cứ sau mỗi phiên họp Ban Chỉ đạo, cuộc họp của Thường trực Ban Chỉ đạo
thì tình hình thực tế lại có bước chuyển biến mới rõ rệt.
Các đồng chí thành viên Ban Chỉ đạo rất tích cực, trách nhiệm, sâu sát,
quyết liệt chỉ đạo triển khai thực hiện các nội dung công việc theo chương trình,
kế hoạch công tác của Ban Chỉ đạo. Ban Nội chính Trung ương - Cơ quan Thường
trực của Ban Chỉ đạo có nhiều nỗ lực, cố gắng, chủ động, sâu sát, quyết liệt hơn
trong tham mưu, đề xuất, giúp Ban Chỉ đạo xây dựng và tổ chức thực hiện có hiệu
quả các chương trình, kế hoạch công tác.
Các cơ quan Kiểm tra của Đảng, Thanh tra, Kiểm toán, Công an, Kiểm sát,
Toà án vào cuộc ngày càng tích cực, hiệu quả; các đơn vị chuyên trách chống
tham nhũng tiếp tục được kiện toàn tổ chức, bộ máy, đẩy mạnh hoạt động nghiệp
vụ trong phát hiện, xử lý các vụ, việc, vụ án tham nhũng. Quan hệ phối hợp giữa
các cơ quan, đơn vị chức năng phòng, chống tham nhũng ngày càng chặt chẽ, hiệu
quả hơn.
9
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Từ những kết quả trên cho thấy, những chuyển biến tích cực trong công tác
xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã góp
phần củng cố niềm tin, tạo sự đồng thuận, phấn chấn trong nhân dân. Và đây chính
là nguồn động lực to lớn để chúng ta hoàn thành tốt các nhiệm vụ đã đề ra, đưa
đất nước phát triển nhanh và bền vững.
Không phải như một vài ý kiến lo ngại rằng, nếu quá tập trung vào chống
tham nhũng, xây dựng, chỉnh đốn Đảng sẽ làm “chùn” sự chỉ đạo hay làm “chậm”
sự phát triển, mà ngược lại, chính nhờ làm tốt công tác xây dựng Đảng, đẩy mạnh
đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã
hội, tăng cường an ninh - quốc phòng, đối ngoại.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, chúng ta cũng phải thẳng thắn
nhìn nhận công tác phòng, chống tham nhũng vẫn còn những tồn tại, hạn chế như
Báo cáo đã nêu.
Công tác phòng, chống tham nhũng ở một số địa phương, bộ, ngành chưa
có sự chuyển biến rõ rệt, vẫn còn tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, nể nang, né
tránh, ngại va chạm; việc phát hiện, xử lý tham nhũng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu;
tự kiểm tra, tự phát hiện và xử lý tham nhũng trong nội bộ cơ quan, đơn vị vẫn là
khâu yếu.
Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công
vẫn gây bức xúc trong người dân, doanh nghiệp.
Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế là do nhiều cấp ủy, tổ chức đảng,
chính quyền, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị chưa nhận thức sâu sắc
mức độ nghiêm trọng của tình hình tham nhũng ở địa phương, lĩnh vực mình quản
lý; chưa thực sự gương mẫu, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện nhiệm
vụ phòng, chống tham nhũng.
Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, trong đó
có cả những người là lãnh đạo, quản lý thiếu tu dưỡng, rèn luyện, có biểu hiện suy
10
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực,
tham nhũng.
Thể chế, chính sách pháp luật trên một số lĩnh vực còn bất cập, tính khả thi
không cao; chưa có cơ chế đủ mạnh để kiểm soát chặt chẽ quyền lực; công tác
kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa
được quan tâm thực hiện, nên dễ dẫn đến việc lạm quyền để trục lợi; chế độ trách
nhiệm, chế độ công vụ chưa rõ ràng, cụ thể.
Việc thực thi pháp luật nhìn chung chưa nghiêm; kỷ cương, kỷ luật trên một
số ngành, lĩnh vực còn bị buông lỏng. Tổ chức bộ máy, quyền hạn, phương tiện,
điều kiện làm việc của các cơ quan, đơn vị chức năng phòng, chống tham nhũng
chưa tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao; năng lực, trình độ của một
bộ phận cán bộ, công chức chưa đáp ứng yêu cầu...
Về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới
Hiện nay, đất nước ta đang đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới với
những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức mới đan xen. Sự nghiệp đổi mới,
hội nhập quốc tế, phát triển đất nước nhanh và bền vững đang chuyển sang giai
đoạn mới, cao hơn, ngày càng đi vào chiều sâu, khó khăn, phức tạp hơn so với
trước. Tình hình, bối cảnh trong nước, quốc tế đã có nhiều thay đổi, đang diễn
biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường.
Sau nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, công tác
phòng, chống tham nhũng đã đạt những kết quả rất quan trọng, rất đáng mừng.
Tuy nhiên, phòng, chống tham nhũng là công việc hệ trọng, phải được tiến hành
thường xuyên, liên tục, kiên quyết, kiên trì; chúng ta tuyệt nhiên không được tự
thỏa mãn với những kết quả đã đạt được.
Mọi cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu, phải gương mẫu, đi
đầu, có sự tự giác, thống nhất cao về ý chí và hành động trong đấu tranh phòng,
11
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
chống tham nhũng; không sợ mất uy tín, không sợ khuyết điểm; trái lại, phải mạnh
dạn làm để giữ gìn uy tín, củng cố niềm tin của nhân dân và phải công khai để
nhân dân biết, ủng hộ và giám sát.
Phải biết dựa vào dân, lắng nghe dân, cái gì mà quần chúng nhân dân hoan
nghênh, ủng hộ thì chúng ta phải quyết tâm làm và làm cho bằng được; ngược lại,
cái gì nhân dân không đồng tình, thậm chí căm ghét, phản đối thì chúng ta phải
cương quyết ngăn ngừa, uốn nắn và xử lý nghiêm các sai phạm.
Bên cạnh việc xử lý nghiêm đối với những trường hợp sai phạm, chúng ta
cũng cần có cơ chế để bảo vệ, khuyến khích những cán bộ, đảng viên, người đứng
đầu dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, mạnh dạn, đi đầu trong đổi mới vì
sự phát triển của đất nước; việc đánh giá, nhìn nhận về các sai phạm cũng cần
phải đặt trong những điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể để có quan điểm xử lý
khách quan, phù hợp.
Đồng thời, cần kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, phản bác
luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phần tử xấu muốn lợi dụng cuộc đấu
tranh phòng, chống tham nhũng để chia rẽ nội bộ, nói xấu, bôi nhọ Đảng, Nhà
nước và chế độ ta.
Hội nghị chúng ta thống nhất, đồng tình cao với các nhiệm vụ, giải pháp
trọng tâm trong thời gian tới mà Báo cáo đã nêu. Tôi muốn nhấn mạnh, lưu ý thêm
một số vấn đề:
Một là, phải tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền,
giáo dục, tạo sự tự giác, thống nhất cao về ý chí và hành động trong cán bộ, đảng
viên và nhân dân về phòng, chống tham nhũng.
Công tác tuyên truyền phải khẳng định rõ quyết tâm của Đảng, Nhà nước
về phòng, chống tham nhũng; làm cho mọi người thấy rõ việc chỉnh đốn Đảng,
xử lý nghiêm khắc nhiều cán bộ, đảng viên sai phạm không làm “chậm lại” sự
phát triển, mà ngược lại, càng làm trong sạch, tạo sức mạnh thật sự của bộ máy
12
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
và đội ngũ cán bộ, củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân, tạo động lực
mới, khí thế mới để thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ, tạo sự thống nhất cao về ý
chí và hành động của cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Tăng cường phối hợp, kịp thời cung cấp, công khai thông tin, định hướng
tuyên truyền về phòng, chống tham nhũng, nhất là chủ động thông tin về kết quả
kiểm tra, thanh tra, xử lý cán bộ, đảng viên vi phạm; về khởi tố, điều tra, truy tố,
xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế; về những vấn đề nhạy cảm, dư luận xã hội
quan tâm trong xử lý tham nhũng.
Chú trọng thông tin tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt”, khắc phục
tình trạng thông tin một chiều, thông tin không chính xác, mang tính kích động,
gây hoang mang hoặc quy kết về tội danh, mức án trước khi xét xử. Bảo vệ, khen
thưởng, động viên những người làm báo tích cực, dũng cảm đấu tranh chống tham
nhũng; đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, lợi dụng
phòng, chống tham nhũng để chống phá Đảng, Nhà nước; xử lý nghiêm khắc việc
đưa tin sai sự thật, vu cáo, bịa đặt gây hậu quả xấu.
Kiên trì rèn luyện đức tính liêm khiết, xây dựng văn hóa tiết kiệm, không
tham nhũng trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Trước hết là phải xây
dựng ý thức tự giác chấp hành, thực hiện nghiêm túc các quy định của Đảng và
pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, lãng phí; chủ động xử lý
khi có xung đột lợi ích; xây dựng, thực hiện tốt quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức
nghề nghiệp; phê phán, lên án, đấu tranh với tham nhũng, lãng phí; trọng liêm sỉ,
danh dự, biết xấu hổ khi bản thân và người thân tham nhũng, lãng phí.
Đặc biệt, báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng phải cổ vũ, động
viên sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, huy động sức mạnh của toàn
dân trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, “làm cho quần chúng khinh
ghét tệ tham ô, lãng phí, quan liêu; biến hàng vạn, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh
giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để
13
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”(1), như lời Bác Hồ đã căn dặn.
Hai là, phải tập trung chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện các quy định của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng; phấn đấu từ
nay đến hết nhiệm kỳ cơ bản hoàn thành một bước về xây dựng một cơ chế phòng
ngừa chặt chẽ để “không thể tham nhũng”.
Tập trung hoàn thành việc xây dựng các quy định của Đảng về phòng,
chống tham nhũng theo Nghị quyết Trung ương 4, Trung ương 6 và Trung ương
7 khóa XII, nhất là: Hoàn thiện quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ,
đảng viên; các quy định về kiểm soát quyền lực, trách nhiệm người đứng đầu
khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm giải trình, bảo đảm dân chủ,
công khai, minh bạch; quy định về việc ngăn chặn những người có chức, có
quyền lợi dụng cương vị công tác để trục lợi; quy định về cho thôi, miễn nhiệm,
từ chức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý; quy định về điều chuyển, thay thế cán
bộ khi có dư luận hoặc có biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, uy tín thấp; cơ chế
khuyến khích và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách
nhiệm vì lợi ích chung…
Đề nghị Quốc hội, Chính phủ tập trung chỉ đạo khẩn trương tiếp thu, hoàn
thiện Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) bảo đảm khả thi và hiệu quả; sớm
ban hành Luật Bảo vệ bí mật nhà nước; sửa đổi, bổ sung Luật Giám định tư pháp,
Luật Thanh tra, Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức và các văn bản quy định
chi tiết thi hành để khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong phòng, chống
tham nhũng.
Đẩy nhanh việc xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, khắc
phục những sơ hở trong quản lý kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng,
nhất là ở các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng.
Ba là, tăng cường kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, siết chặt kỷ luật, kỷ
cương; xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm
14
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
nhiệm vụ trong tình hình mới.
Tiếp tục làm tốt công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, ngăn chặn,
đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự
diễn biến”, “tự chuyển hóa”; đấu tranh mạnh mẽ chống chủ nghĩa cá nhân, thói
ích kỷ vụ lợi, “lợi ích nhóm”.
Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và bộ máy nhà nước; đối với những
người vi phạm phải có hình thức xử lý kịp thời, nghiêm minh, công khai.
Các cấp ủy, tổ chức đảng phải tăng cường quản lý, giám sát cán bộ, đảng
viên để kịp thời phát hiện, giải quyết từ sớm, ngăn chặn từ đầu sai phạm; tiến hành
mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời phát hiện,
ngăn chặn, xử lý hành vi tham nhũng.
Mục đích kỷ luật là để “trị bệnh cứu người”, cảnh tỉnh, răn đe, do đó phải
quán triệt phương châm phòng ngừa chặt chẽ, ngăn chặn từ gốc, phát hiện từ sớm,
xử lý từ đầu, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn. Tăng cường giám
sát của tổ chức đảng từ trên xuống, giám sát từ dưới lên, phát huy vai trò giám sát
lẫn nhau trong cùng cấp, tăng cường quản lý, giám sát thường ngày đối với đảng
viên và cán bộ lãnh đạo.
Xử lý nghiêm kỷ luật của Đảng, đồng thời kỷ luật đảng không thay thế kỷ
luật hành chính, kỷ luật đoàn thể và các hình thức xử lý của pháp luật; đảng viên
vi phạm pháp luật đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì phải xem xét
truy cứu trách nhiệm hình sự. Đảng viên ở bất cứ cương vị công tác nào vi phạm
đều phải xử lý nghiêm, làm nghiêm từ trên xuống dưới; nơi nào tự kiểm tra không
phát hiện, hoặc phát hiện nhưng xử lý vi phạm nương nhẹ thì cấp ủy, người đứng
đầu cơ quan, đơn vị, địa phương đó phải chịu trách nhiệm và có hình thức xử lý
đúng mức, không “rút kinh nghiệm” chung chung.
Giao cho Ủy ban Kiểm tra Trung ương có thể chỉ đạo, kiểm tra, giám sát,
thi hành kỷ luật đảng xuống đến cả đảng bộ cấp huyện và cơ sở khi cần thiết, tránh
15
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
tình trạng bao che sai phạm trong nội bộ của các địa phương, cơ quan, đơn vị.
Cần tập trung khắc phục bằng được những yếu kém trong công tác cán bộ,
những sai phạm của cán bộ khiến dư luận bức xúc. Kiểm tra toàn diện công tác
cán bộ; chú trọng kiểm tra, giám sát cán bộ có biểu hiện tham nhũng; có nhiều dư
luận quần chúng phản ánh, tố cáo tham nhũng; cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp
và cán bộ được quy hoạch vào các vị trí lãnh đạo, quản lý.
Cấp ủy, tổ chức đảng, bộ, ngành, chính quyền các cấp và cán bộ, đảng viên
phải nhận diện rõ, đấu tranh quyết liệt, có hiệu quả với các việc làm sai trái, lợi
ích nhóm, mưu lợi cá nhân, với các đối tượng có biểu hiện, hành vi “chạy chức”,
“chạy quyền”; bảo vệ cái đúng, chỉ rõ cái sai, can ngăn những việc làm chưa đúng,
phát hiện và xử lý kịp thời việc lạm dụng, lợi dụng quyền lực để thực hiện những
hành vi sai trái trong công tác cán bộ hoặc tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền;
kiên quyết hủy bỏ, thu hồi các quyết định không đúng về công tác cán bộ, đồng
thời xử lý nghiêm những tổ chức, cá nhân sai phạm, có hành vi tham nhũng trong
công tác cán bộ; thực hiện có hiệu quả chủ trương bố trí một số chức danh cán bộ
lãnh đạo cấp tỉnh, cấp huyện không phải là người địa phương.
Kiên quyết thực hiện có hiệu quả việc sắp xếp lại bộ máy, tinh giản biên
chế, gắn với cải cách chế độ công vụ, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên
chức và đổi mới chính sách tiền lương; xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là
cấp chiến lược có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ theo tinh
thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6, Hội nghị Trung ương 7 khóa XII.
Bốn là, tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác giám sát, kiểm soát quyền
lực để phòng, chống tham nhũng.
Quyền lực luôn có nguy cơ bị “tha hóa”, tham nhũng là “khuyết tật bẩm
sinh” của quyền lực, cho nên phải thiết lập cho được một cơ chế kiểm soát việc
thực thi quyền lực đối với người có chức vụ, quyền hạn theo nguyên tắc mọi quyền
lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền hạn phải được ràng buộc
16
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
với trách nhiệm, quyền hạn đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền hạn càng cao,
trách nhiệm càng lớn.
Do vậy, phải tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát để bảo đảm quyền
lực được vận hành công khai, minh bạch, đúng đắn, không bị “tha hóa”; phân
công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời thực hiện
nghiêm việc xử lý, điều chuyển, miễn nhiệm, thay thế cán bộ có biểu hiện tham
nhũng gây nhiều dư luận; xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy
ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách; và quan
trọng hơn là phải ngăn ngừa tận gốc những sai phạm, khuyết điểm một cách căn
cơ, bài bản bằng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nói một cách
hình ảnh là phải “nhốt quyền lực vào trong lồng cơ chế”.
Phải tăng cường giám sát việc sử dụng quyền lực của cán bộ lãnh đạo, nhất
là người đứng đầu, tăng cường giám sát trong nội bộ tập thể lãnh đạo; công khai
quy trình sử dụng quyền lực theo pháp luật để cán bộ, nhân dân giám sát.
Cán bộ lãnh đạo các cấp phải ghi nhớ, bất cứ ai cũng không có quyền lực
tuyệt đối ngoài pháp luật, bất kỳ ai sử dụng quyền lực đều phải phục vụ nhân dân,
chịu trách nhiệm trước nhân dân và tự giác chịu sự giám sát của nhân dân.
Công quỹ là của công cho nên một xu, một hào cũng không được chi dùng
bừa bãi; công quyền là vì dân cho nên không được mảy may vì riêng tư; phải thật
sự chí công vô tư, công tư phân minh, công trước tư sau, vì công mà quên tư; mọi
việc đều xuất phát từ dân, vì dân.
Năm là, nâng cao hiệu quả công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham
nhũng, nhất là ở các địa phương, cơ sở; xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tệ “tham
nhũng vặt”; nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng.
Cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, rõ rệt hơn
trong phát hiện, xử lý tham nhũng ở địa phương, cơ sở, khắc phục tình trạng “trên
nóng, dưới lạnh”.
17
Tải về để xem bản đầy đủ
204 trang
18/05/2022
960
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Thông tin Chuyên đề - Đấu tranh phòng, chống tham nhũng và lợi ích nhóm ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- thong_tin_chuyen_de_dau_tranh_phong_chong_tham_nhung_va_loi.pdf
