Giáo trình Kỹ thuật chống cháy tàu trên biển

gi¸o tr×nh m«n häc

kü thuËt chèng ch¸y tµu trªn biÓn

ch-¬ng 1. kh¸i niÖm chung vÒ sù ch¸y

vµ c«ng t¸c phßng ch¸y ch÷a ch¸y

bµi 1. Lý thuyÕt vÒ sù ch¸y

1.C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ch¸y

1.1. B¶n chÊt cña sù ch¸y

Ch¸y lµ ph¶n øng oxy ho¸ x¶y ra gi÷a chÊt ch¸y ®-îc víi «xi cña kh«ng khÝ,

qu¸ tr×nh ch¸y kÌm theo sù to¶ nhiÖt vµ ph¸t s¸ng.

Khi qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra th× ®ã chÝnh lµ sù ch¸y cña c¸c khÝ hoÆc h¬i tõ vËt

bÞ ch¸y tho¸t ra chø kh«ng ph¶i sù ch¸y cña b¶n th©n vËt thÓ ®ã. Tõ ®©y cã thÓ

hiÓu ®-îc lµm thÕ nµo ®Ó dËp t¾t ®-îc mét ®¸m ch¸y.

S¬ ®å sù lan truyÒn cña löa tõ chÊt ch¸y

TÊt c¶ c¸c vËt thÓ b×nh th-êng cã thÓ bÞ t¸c ®éng ®Ó lµm tho¸t ra tõ chóng

c¸c khÝ cã thÓ ch¸y. Mét sè vËt thÓ lµm tho¸t ra tõ chóng c¸c khÝ cã kh¶ n¨ng ch¸y

ë nh÷ng nhiÖt ®é t-¬ng ®èi thÊp nh- giÊy, gç.

NhiÖt ®é mµ ë ®ã mét vËt thÓ lµm tho¸t ra tõ nã mét l-îng khÝ ®ñ ®Ó cã thÓ

b¾t ch¸y vµ tiÕp tôc duy tr× ®-îc sù ch¸y sau khi kh«ng cßn nguån ch¸y bªn ngoµi

®-îc gäi lµ ®iÓm b¾t ch¸y cña vËt thÓ.

1.2. C¸c yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ch¸y.

Khi cã sù tiÕp xóc hay hoµ trén cña chÊt ch¸y ®-îc víi «xi cña kh«ng khÝ

th× ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh kh¸c míi cã thÓ ph¸t sinh ra sù ch¸y. §ã lµ

nhiÖt ®é thÝch hîp.

Nh- vËy, ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t sinh sù ch¸y:

ChÊt ch¸y

«xy

Nguån nhiÖt

Ba nh©n tè tån t¹i ®éc lËp, kh«ng phô thuéc lÉn nhau.

* ChÊt ch¸y lµ vËt cã kh¶ n¨ng ch¸y ®-îc khi cã mÆt «xy vµ nguån nhiÖt (th-êng

chøa ®ùng c¸cbon vµ hy®ro). ChÊt ch¸y cã thÓ lµ chÊt r¾n, chÊt láng, khÝ, bét.

ChÊt ch¸y chÝnh lµ ®èi t-îng b¶o vÖ cña chóng ta.

* ¤xy: Trong kh«ng khÝ «xy chiÕm 21%, lµ d-ìng khÝ cho ph¶n øng ch¸y: hoÆc

«xy cã thÓ do c¸c t¸c nh©n «xy ho¸ sinh ra.

* Nguån nhiÖt: lµ yÕu tè xóc t¸c ph¸t sinh lµ ph¶n øng ch¸y. Nhê nguån nhiÖt, chÊt

ch¸y ®-îc gia t¨ng ®Õn nhiÖt ®é b¾t löa (®iÓm b¾t ch¸y). Víi sù cã mÆt cña «xy,

ph¶n øng ch¸y sÏ x¶y ra.

TÝnh dÔ ch¸y cña vËt liÖu dÔ ch¸y quyÕt ®Þnh tíi sù bèc ch¸y (thÓ hiÖn ë

nhiÖt ®é b¾t löa cao hay thÊp).

Nh- vËy thiÕu mét trong ba yÕu tè nµy, hiÖn t-îng ch¸y kh«ng thÓ x¶y ra.

Mét trong ba yÕu tè cã thÓ xem nh- c¸c ®Ønh hoÆc c¸c c¹nh cña mét tam gi¸c ®-îc

gäi lµ (tam gi¸c ch¸y).

Tam gi¸c ch¸y vµ dËp ch¸y

HEAT (Nguån nhiÖt)

FUEL

OXYGEN

FUEL

(ChÊt ch¸y)

OXYGEN

(D-ìng khÝ)

(ChÊt ch¸y) (D-ìng khÝ)

HEAT (Nguån nhiÖt)

FUEL

(ChÊt ch¸y)

OXYGEN

(D-ìng khÝ)

- DÉu sao, tam gi¸c ch¸y còng ch-a thÓ nãi lªn hÕt ®-îc ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸m ch¸y

diÔn biÕn mét c¸ch liªn tôc, vµ còng ch-a thÓ minh ho¹ ®Çy ®ñ nguyªn lý ch÷a

ch¸y, nã cßn cã mét khÝa c¹nh kh¸c khiÕn chóng ta ph¶i ®Ó t©m khi ®¸m ch¸y x¶y

ra, ®ã lµ:

Khi ph¶n øng ch¸y x¶y ra kÌm theo qu¸ tr×nh to¶ nhiÖt vµ ph¸t s¸ng. N¨ng

l-îng nhiÖt cña ph¶n øng ban ®Én sÏ cung cÊp cho nh÷ng ph¶n øng sau tiÕp tôc

x¶y ra. Ph¶n øng «xy ho¸ cña qu¸ tr×nh ch¸y cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn, cµng vÒ sau

cµng m¹nh mÏ h¬n.

- Nh- vËy, cã mét yÕu tè kh¸c cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù ch¸y ®ã lµ ph¶n øng d©y

chuyÒn x¶y ra khi nhiÖt ®-îc truyÒn ®i tõ ph©n tö nµy ®Õn ph©n tö kia cña chÊt

ch¸y t¹o ra sù lµn truyÒn cña ®¸m ch¸y. Khi nhiÖt ®é trong lßng ®¸m ch¸y cµng

cao th× kh¶ n¨ng lan truyÒn cµng m¹nh mÏ (do viÖc truyÒn nhiÖt dÔ dµng h¬n).

Trong tr-êng hîp nµy quan niÖm tam gi¸c ch¸y trë thµnh tø diÖn ch¸y. Nhê nhiÖt

®é cao, ph¶n øng d©y chuyÒn x¶y ra ngµy cµng m·nh liÖt, nÕu nh- kh«ng cã biÖn

ph¸p ng¨n chÆn ngay lËp tøc th× ®¸m ch¸y sÏ x¶y ra m·nh liÖt vµ kh¶ n¨ng dËp t¾t

nã cµng trë nªn khã kh¨n h¬n bao giê hÕt (viÖc tiÕp xóc víi ®¸m ch¸y, viÖc ng¨n

chÆn sù lµn truyÒn, ch÷a ch¸y ngµy cµng khã kh¨n).

HEAT

FUEL

OXYGEN

CHAIN REACTION

Tø diÖn ch¸y

Tõ viÖc nghiªn cøu vÒ nguyªn lý, b¶n chÊt cña ®¸m ch¸y ta cã thÓ ®-a ra

nh÷ng nguyªn t¾c ch÷a ch¸y sau ®©y.

2. C¸c nguyªn t¾c ch÷a ch¸y:

2.1. Nh÷ng nguyªn t¾c chung

Nh- ta ®· biÕt: §Ó mét ®¸m ch¸y cã thÓ x¶y ra th× cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ ba yÕu

tè: (ChÊt ch¸y, nhiÖt, «xy) kÕt hîp víi nhau. §©y lµ 3 nh©n tè tån t¹i ®éc lËp, do ®ã

khi t¸ch rêi th× sù ch¸y kh«ng thÓ x¶y ra. NÕu 1 trong 3 nh©n tè nµy gi¶m xuèng

d-íi mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh th× sù ch¸y còng kh«ng thÓ x¶y ra.

Nh- vËy, vÒ nguyªn t¾c chung ®Ó h¹n chÕ, ®Ò phßng qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra ta

chØ cÇn t×m c¸ch lo¹i trõ 1 trong 3 yÕu tè cña tam gi¸c ch¸y hay mét trong 4 yÕu tè

cña tø diÖn ch¸y.

Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tµu biÓn viÖc t×m c¸ch lo¹i tõ yÕu tè d-ìng khÝ

hay chÊt ®èt lµ rÊt khã kh¾n. Do ®ã, ph-¬ng ph¸p h÷u hiÖu nhÊt lµ lo¹i trõ nguån

nhiÖt. Nã chÝnh lµ c¸c nguån löa, tia löa ®iÖn, c¸c khu vùc cã nhiÖt ®é cao.

2.2.Sö dông n-íc lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y.

- N-íc lµ mét c«ng chÊt ch÷a ch¸y s½n cã, dåi dµo trong tù nhiªn.

- N-íc khi ®-îc sö dông lµm chÊt ch÷a ch¸y sÏ cã t¸c dông h¹ thÊp nhiÖt ®é cña

®¸m ch¸y d-íi nhiÖt ®é bÐn löa.

- N-íc cã t¸c dông lµm ng¹t, lµm cho ®¸m ch¸y thiÕu «xy.

- N-íc bèc h¬i còng cã t¸c dông lµm ng¹t, lµm cho ®¸m ch¸y thiÕu oxy.

2.3.Sù nguy hiÓm cña n-íc trong c¸c tr-êng hîp sau khi dïng n-íc lµm c«ng

chÊt ch÷a ch¸y.

- ViÖc dïng n-íc ®Ó lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y còng cã thÓ lµm h- h¹i ®Õn mét sè

hµng ho¸ vµ mét vÊn ®Ò nghiªm träng h¬n n÷a lµ nã cã thÓ lµm ¶nh h-ëng ®Õn tÝnh

æn ®Þnh cña con tµu mµ mäi ng-ßi tham gia ch÷a ch¸y cÇn n¾m ®-îc ®iÒu nµy.

- Dïng n-íc ®Ó ch÷a c¸c ®¸m ch¸y cã liªn quan ®Õn hÖ thèng ®iÖn.

- Dïng n-íc ®Ó ch÷a c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ khi bÞ -ít cã thÓ lµm bèc lªn c¸c khÝ cã

thÓ ch¸y (axªtylen - ®Êt ®Ìn).

2.4. Sö dông CO2 lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y.

- CO₂khi ®-îc sö dông lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y sÏ cã t¸c dông lµm ng¹t b»ng

c¸ch chiÕm chç oxy.

- ChØ sö dông CO₂lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y cña c¸c ®¸m ch¸y trong c¸c khu vùc

kÝn th× míi cã hiÖu qu¶ cao.

- CO₂chØ ®-îc trang bÞ mét sè l-îng cã giíi h¹n ë trªn tµu.

- CO₂kh«ng cã t¸c dông ®¸ng kÓ trong viÖc lµm l¹nh ®¸m ch¸y.

- Khi dïng CO₂®Ó ch÷a ch¸y th× ph¶i ®¶m b¶o r»ng kh«ng cã bÊt k× mét ng-êi nµo

cã ë trong khu vùc mµ nã ®-îc lµm ngËp bëi CO₂.

2.5. Sö dông khÝ Halon lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y.

- Cã t¸c dông kiÒm chÕ b»ng c¸ch chÆn ®øng ph¶n øng d©y chuyÒn.

- ChØ sö dông khÝ Halon lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸t cña c¸c ®¸m ch¸y trong c¸c khu

vùc kÝn th× míi cã hiÖu qu¶ cao.

- KhÝ Halon chØ cã sè l-îng giíi h¹n ë trªn tµu.

- Kh«ng cã t¸c h¹i nguy hiÓm trùc tiÕp cho ng-êi khi ch÷a ch¸y.

- Khi bÞ ph©n huû trong ®¸m ch¸y cã thÓ bÞ ph©n t¸n thµnh c¸c khÝ ®éc.

2.6. Sö dông bät lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y.

- Bät cã t¸c dông lµm ng¹t b»ng c¸ch bao phñ ®¸m ch¸y.

- Bät ch÷a ch¸y chØ cã sè l-îng giíi h¹n ë trªn tµu.

- Bät ch÷a ch¸y cã thÓ cã c¸c lo¹i bät nÆng, bät trung b×nh vµ bät nhÑ.

- Mçi lo¹i bät ph¶i cã c¸c ®Çu phun hoÆc c¸c ®Çu t¹o bät riªng biÖt cña nã.

- Bät nhÑ chØ ®-îc sö dông trong c¸c khu vùc kÝn.

- Bät còng cã t¸c dông lµm l¹nh t-¬ng ®èi lín.

2.7. Sö dông bét ho¸ häc lµm c«ng chÊt ch÷a ch¸y.

- Cã t¸c dông kiÒm chÕ b»ng c¸ch chÆn ®øng ph¶n øng d©y chuyÒn

- Bét ho¸ häc chØ cã sè l-îng giíi h¹n ë trªn tµu.

- Kh«ng lµm h- h¹i ®Õn thiÕt bÞ ®iÖn vµ ®iÖn tö.

2.8. C¾t nhiªn liÖu khi ch¸y buång m¸y.

Khi ch¸y buång m¸y viÖc c¾t nhiªn liÖu ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸c van ®ãng

nhanh. C¸c van ®ãng nhanh cña mét sè kÐt ®-îc ®ãng ®ång thêi b»ng c¸c d©y kÐo

hoÆc b»ng thuû khÝ. Th«ng th-êng c¸c tr¹m ®iÒu khiÓn cña c¸c van ®ãng nhanh

trong buång m¸y ®-îc ®Æt ë tÇng trªn buång m¸y, n¬i mµ sau khi ®ãng c¸c cöa

buång m¸y vÉn cã thÓ thao t¸c ®-îc viÖc ®ãng van.

ViÖc ®ãng van trªn c¸c kÐt nhiªn liÖu cã t¸c dông c« lËp c¸c kÐt vµ ®-êng

èng nhiªn liÖu víi nhau nh»m ng¨n chÆn viÖc ch¶y dÇu vµo khu vùc cã ch¸y.

2.9. C¾t nhiªn liÖu khi ch¸y c¸c kÐt dÇu.

Khi ch¸y c¸c kÐt dÇu th× cÇn ph¶i ®ãng ngay c¸c van cung cÊp ®Ó ngõng

ngay viÖc cÊp dÇu ®Õn c¸c kÐt nµy. Ngoµi ra do viÖc ch¸y chÊt láng chØ x¶y ra trªn

bÒ mÆt nªn cã thÓ dïng b¬m ®Ó chuyÓn nhiªn liÖu tõ kÐt ®ang ch¸y sang kÐt kh¸c

hay b»ng c¸ch th¸o bá ®Ó h¹n chÕ dÇu trong c¸c kÐt nµy.

Tuy nhiªn, viÖc th¸o bá bít dÇu trong c¸c kÐt cÇn ph¶i ®-îc thùc hiÖn mét

c¸ch cÈn thËn v× cã thÓ sÏ lµm lan truyÒn ®¸m ch¸y sang c¸c kÐt kh¸c.

Còng cÇn ph¶i chó ý r»ng khi ch¸y líp dÇu phÝa d-íi ®¸m ch¸y sÏ bÞ nãng

lªn th«ng th-êng víi tèc ®é 15 inso/giê.

2.10. Thùc hiÖn viÖc t¾t th«ng giã khi ch¸y.

Khi ®¸m ch¸y x¶y ra, mét trong nh÷ng con ®-êng lµm lan trµn ®¸m ch¸y ®ã

lµ qua c¸c cöa th«ng giã hay b-ím giã. V× vËy, mét ®éng t¸c cÇn ph¶i ®-îc thùc

hiÖn ngay khi xuÊt hiÖn ®¸m ch¸y lµ cÇn t¾t ngay c¸c qu¹t th«ng giã, ®ãng c¸c

b-ím giã trªn ®-êng èng th«ng giã nh»m ng¨n chÆn sù lµn truyÒn ®¸m ch¸y tõ n¬i

nµy sang n¬i kh¸c.

3. Mét sè ®Þnh nghÜa.

a. ChÊt dÔ ch¸y: lµ nh÷ng chÊt cã kh¶ n¨ng ph¸t ch¸y khi tiÕp xóc víi oxy ngay c¶

khi ë nhiÖt ®é thÊp.

b. §iÓm ch¸y: lµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt mµ t¹i ®ã chÊt ch¸y khi kÕt hîp víi oxy cã thÓ

g©y ch¸y.

c. NhiÖt ®é ch¸y: lµ nhiÖt ®é trug b×nh cña ®¸m ch¸y.

d. Tèc ®é ch¸y: ®¸nh gi¸ møc ®é lan trµn cña ®¸m ch¸y.

e. Giíi h¹n ch¸y d-íi: lµ giíi h¹n nång ®é hydro cacbon thÊp nhÊt mµ ë ®ã nã cã

thÓ ch¸y. Khi nång ®é h¬i hydro cacbon thÊp h¬n giíi h¹n nµy th× kh«ng thÓ ch¸y

®-îc (qu¸ lo·ng)

g. Giíi h¹n ch¸y trªn: lµ giíi h¹n nång ®é h¬i hydro cacbon trong hçn hîp víi

kh«ng khÝ mµ nã cã thÓ ch¸y. Khi nång ®é h¬i hydro cacbon cao h¬n giíi h¹n nµy

th× ®¸m ch¸y sÏ kh«ng thÓ x¶y ra do nång ®é qu¸ ®Ëm ®Æc.

h. Kho¶ng ch¸y: giíi h¹n bëi c¸c gi¸ trÞ:

Nång ®é oxy > 11%

Kho¶ng ch¸y d-íi

Kho¶ng ch¸y trªn

i. Tù ch¸y: lµ kh¶ n¨ng tù ph¸t ch¸y cña chÊt ch¸y khi ®¹t ®Õn mét nhiÖt ®é nhÊt

®Þnh do tiÕp xóc víi oxy cña kh«ng khÝ.

k. TruyÒn nhiÖt: lµ h×nh thøc nhiÖt ®-îc truyÒn tõ vËt cã nhiÖt ®é cao sang vËt cã

nhiÖt ®é thÊp do tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhau.

l. Bøa x¹: lµ h×nh thøc truyÒn nhiÖt do sãng bøc x¹.

m. §èi l-u: lµ h×nh thøc truyÒn nhiÖt do sù vËn ®éng chuyÓn chç cña kh«ng khÝ mµ

nhiÖt sÏ ®-îc truyÒn tõ vËt cã nhiÖt ®é cao sang vËt cã nhiÖt ®é thÊp.

4. C¸c mèi nguy hiÓm vÒ ch¸y vµ sù lan truyÒn cña ®¸m ch¸y.

4.1. TÝnh chÊt cña sù ch¸y:

- TÝnh chÊt cña sù ch¸y ®-îc thÓ hiÖn qua mµu s¾c cña löa vµ khãi.

- ý nghÜa vµ hËu qu¶ cña chóng:

* Khãi lµ hËu qu¶ cña sù ch¸y kh«ng hoµn toµn vµ bao gåm nhiÒu h¹t nhá li ti.

Khãi lµm sÆc vµ rÊt cã h¹i cho phæi, lµm cay vµ ch¶y n-íc m¾t. khãi g©y ho, h¾t

h¬i vµ mµu khãi tuú theo chÊt ®ang ch¸y nh- sau:

+ Khãi tr¾ng, x¸m tr¾ng: löa ch¸y tù do.

+ Khãi ®en hay x¸m ®en: dÊu hiÖu löa thiÕu d-ìng khÝ.

+ Khãi vµng, ®á hoÆc tÝm: biÓu hiÖn cã chÊt ®éc.

* Ngoµi ra, tÝnh chÊt cña ®¸m ch¸y còng ®-îc thÓ hiÖn qua mµu s¾c cña ngän löa.

+ Ngän löa mµu s¸ng tr¾ng: ®¸m ch¸y lín, tù do.

+ Ngän löa s¸ng ®á: ®¸m ch¸y thiÕu d-ìng khÝ.

+ Ngän löa nhiÒu mµu s¾c: cã kh¶ n¨ng chÊt ®éc.

Ngoµi ra, khÝ ph¸t sinh ra khái ®¸m ch¸y: CO₂, SO₂…

Mét ®¸m ch¸y khi míi xuÊt hiÖn th-êng cã ngän löa ®á, khãi ®en, ®©y lµ lóc

dÔ dËp t¾t nhÊt. NÕu kh«ng kÞp thêi ng¨n chÆn l¹i, sau ®ã do t¸c dông cña nhiÖt do

sù ch¸y sinh ra, ®¸m ch¸y lan réng víi tèc ®é nhanh dÇn vµ ngµy cµng m·nh liÖt,

viÖc ch÷a ch¸y ngµy cµng khã kh¨n h¬n.

4.2. C¸c h×nh thøc lan truyÒn cña ®¸m ch¸y:

§¸m ch¸y muèn ®-îc duy tr× vµ ph¸t triÓn (lan réng) th× ph¶i cã sù c©n b»ng

vÒ nhiÖt gi÷a ®¸m chaý vµ m«i tr-êng xung quanh. §Ó c©n b»ng nhiÖt ®¸m ch¸y

cÇn ph¶i truyÒn nhiÖt cho m«i tr-êng b»ng c¸c h×nh thøc truyÒn nhiÖt:

a. H×nh thøc lan truyÒn ®¸m ch¸y b»ng truyÒn nhiÖt: lµ h×nh thøc lan truyÒn ®¸m

ch¸y do c¸c chÊt ch¸y trùc tiÕp tiÕp xóc víi nhau.

b. Lan truyÒn ®¸m ch¸y b»ng bøc x¹: lµ h×nh thøc lan truyÒn ®¸m ch¸y khi c¸c

chÊt ch¸y kh«ng tiÕp xóc víi nhau nh-ng khi ®-îc ®Ó gÇn nhau do qu¸ tr×nh truyÒn

nhiÖt b»ng bøc x¹ mµ c¸c chÊt ®¹t ®Õn nhiÖt ®é cã thÓ tù bèc ch¸y.

c. Lan truyÒn ®¸m ch¸y do ®èi l-u: do sù ®èi l-u cña kh«ng khÝ mµ ®¸m ch¸y lan

truyÒn tõ chÊt nµy sang chÊt kh¸c.

4.3. C¸c mèi nguy hiÓm vÒ ho¶ ho¹n

a. Mèi nguy hiÓm cña ho¶ ho¹n trong buång m¸y:

Buång m¸y lµ n¬i dÔ x¶y ra c¸c ®¸m ch¸y tõ dÇu bëi v× trong buång m¸y

bao hµm c¸c yÕu tè:

- Chøa ®ùng c¸c chÊt láng dÔ ch¸y nh-: nhiªn liÖu, dÇu nhên…

- Do cã dÇu rß rØ.

- C¸c bÒ mÆt nãng nh-: èng x¶, c¸c bé phËn m¸y mãc.

- Sù kh«ng hoµn h¶o cña c¸c èng bäc c¸ch nhiÖt.

- C¸c c«ng viÖc g©y nãng nh-: hµn, c¾t b»ng khÝ oxy-axetylen.

- Do tÝnh tù bèc ch¸y nh-: dÇu ë trªn mÆt nãng.

Víi nh÷ng yÕu tè nh- trªn, ë trong buång m¸y cã thÓ x¶y ra c¸c ®¸m ch¸y

nh- sau:

- Ch¸y trªn ®éng c¬ Diesel do nhiªn liÖu phun ra tõ ®-êng èng ao ¸p bÞ g·y lªn

èng x¶ ®ang nãng.

- Ch¸y trong lacanh do nhiªn liÖu bÐn löa v× c¸c tµn löa tõ c«ng viÖc c¾t, hµn ë c¸c

khu vùc l©n cËn.

- Ch¸y ë c¸c khu vùc xung quanh tua bin do dÇu nhên rß rØ tõ èng dÉn dÇu tíi æ ®ì

tua bin t¨ng ¸p vµ lªn c¸c bÒ mÆt nãng cña tua bin.

- Ch¸y do löa t¹t ng-îc tõ buång ®èt nåi h¬i.

- Ch¸y do löa ph¸t sinh tõ b¶ng ®iÖn chÝnh v× sù níi láng cña c¸c mèi nèi.

- Ch¸y trong nåi h¬i khÝ x¶ hoÆc næ nåi h¬i do sù tÝch tô cña muéi, dÇu nÕu kh«ng

tu©n thñ theo c¸c b-íc chuÈn bÞ khëi ®éng nåi h¬i.

b. Mèi nguy hiÓm trong nhµ bÕp: Do ®Æc ®iÓm cña nhµ bÕp lµ:

- Cã chøa c¸c chÊt láng dÔ ch¸y nh- dÇu nÇu, mì.

- C¸c bÒ mÆt nãng nh- ch¶o r¸n, bÕp, èng khãi.

- C¸c thiÕt bÞ vµ mèi nèi ®iÖn bÞ h- háng, níi láng.

c. Sù nguy hiÓm trong buång ë: Do trong buång ë cã c¸c ®Æc ®iÓm:

- Cã c¸c vËt liÖu dÔ ch¸y nh- c¸c trang thiÕt bÞ, ®å ®¹c c¸ nh©n.

- Hót thuèc l¸.

- C¸c thiÕt bÞ vµ mèi nèi ®iÖn bÞ h- háng, níi láng.

d. Sù nguy hiÓm trong hÇm hµng: Do ®Æc ®iÓm:

- Hµng hãa bÞ nãng lªn vµ tù bèc ch¸y.

- KhÝ dÔ ch¸y.

- Hµng ho¸ nguy hiÓm.

Ngoµi ra, c¸c kho chøa, buång radio, buång ¾c qui vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn còng

lµ nh÷ng n¬i dÔ x¶y ra c¸c ®¸m ch¸y.

e. Sù lµn truyÒn cña ®¸m ch¸y:

§¸m ch¸y th-êng b¾t ®Çu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®¸m ch¸y nhá. Sù ph¸t triÓn

cña ®¸m ch¸y th-êng qua c¸c giai ®o¹n nh- sau:

- Sù bèc ch¸y ë giai ®o¹n ®Çu.

- Sù ph¸t triÓn cña ngän löa ë trªn bÒ mÆt.

- Khi nhiÖt ®é trong lßng ®¸m ch¸y cµng lín th× kh¶ n¨ng lan truyÒn cña ®¸m ch¸y

cµng m¹nh mÏ vµ ®¸m ch¸y ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n ch¸y m·nh liÖt.

- Giai ®o¹n cuèi cïng cña ®¸m ch¸y lµ giai ®o¹n ch¸y hoµn toµn.

Bµi 2. §iÒu khiÓn, kiÓm tra ho¶ ho¹n trªn tµu.

1. C¸c khu vùc nguy hiÓm vÒ ch¸y:

1.1. Buång m¸y:

a. C¸c hiÓm nguy vÒ ch¸y ë buång m¸y (Xem mèi nguy hiÓm cña ho¶ ho¹n trong

buång m¸y).

b. Ph-¬ng ph¸p chèng lan trµn:

§Ó chèng lan trµn ®¸m ch¸y trong buång m¸y th× c¸c c«ng viÖc cÇn tiÕn hµnh lµ:

- C« lËp buång m¸y b»ng c¸ch ®ãng kÝn c¸c cöa kÝn n-íc, cöa th«ng buång m¸y,

buång nåi h¬i, buång b¬m, m¸y läc…

- §ãng tÊt c¶ c¸c b-ím giã.

- Thùc hiÖn viÖc dËp ch¸y b»ng c¸c ph-¬ng tiÖn s½n cã.

c. C¸c ph-¬ng ph¸p b¸o ch¸y ë buång m¸y:

C¸c thiÕt bÞ b¸o ch¸y ë buång m¸y bao gåm:

- ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng khãi.

- ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng nhiÖt.

- ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng møc ®é t¨ng nhiÖt ®é.

Ngoµi ra, c«ng t¸c tuÇn tra ph¶i ®-îc thùc hiÖn th-êng xuyªn bëi ng-êi ®i ca

hay sü quan trùc.

d. C¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y buång m¸y:

Do ®Æc ®iÓm cña c¸c ®¸m ch¸y trong buång m¸y nªn trong buång m¸y th-êng

®-îc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y sau:

- ThiÕt bÞ x¸ch tay: B×nh bät, b×nh CO₂, b×nh bét…

- ThiÕt bÞ di ®éng: Nh- b×nh bét, b×nh CO₂, b×nh bät cã b¸nh xe ®Èy.

- HÖ thèng ch÷a ch¸y cè ®Þnh: Nh- n-íc, hÖ thèng bät, hÖ thèng CO₂, hÖ thèng

Halon.

1.2. Buång ë:

a. C¸c hiÓm nguy vÒ ch¸y ë buång ë: (Xem mèi nguy hiÓm vÒ ch¸y ë buång ë).

b. Ph-¬ng ph¸p chèng lan trµn:

§Ó chèng lan trµn khi ch¸y buång ë cÇn t¾t ngay th«ng giã buång ë ®ã vµ ®ãng

c¸c cöa l¹i. NÕu cã hÖ thèng ch÷a ch¸y b»ng s-¬ng mï th× cho ho¹t ®éng hay dïng

c¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y x¸ch tay vµ cè ®Þnh. Ngoµi ra, trong kÕt cÊu buång ë th-êng

sö dông c¸c vËt liÖu khã ch¸y hay ch¸y chËm. V× thÕ, c¸c ph-¬ng ph¸p chèng lan

trµn ®-îc sö dông ë ®©y lµ:

- §ãng c¸c cöa ch¾n löa vµ c¸c b-ím giã.

- Dïng hÖ thèng phun n-íc d¹ng s-¬ng mï.

- KÕt cÊu vËt liÖu khã ch¸y vµ kh«ng ch¸y cho c¸c cöa vµ c¸c trang bÞ.

c. C¸c thiÕt bÞ chØ b¸o ch¸y:

C¸c thiÕt bÞ chØ b¸o ch¸y trong buång ë th-êng lµ ®Çu c¶m øng khãi hoÆc ®Çu

c¶m øng nhiÖt. (§Çu c¶m øng ¸nh s¸ng th× rÊt Ýt khi ®-îc dïng). Ngoµi ra, c«ng t¸c

tuÇn tra ph¸t hiÖn ch¸y còng lµ mét biÖn ph¸p b¸o ch¸y rÊt h÷u hiÖu.

d. C¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y buång ë:

- ThiÕt ch÷a ch¸y x¸ch tay nh-: b×nh n-íc, b×nh bät, b×nh CO₂…

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y cè ®Þnh nh- n-íc…

1.3. Nhµ ¨n.

a. C¸c mèi nguy hiÓm vÒ ch¸y ë nhµ ¨n: (Xem mèi nguy hiÓm vÒ ch¸y ë nhµ ¨n).

b. Ph-¬ng ph¸p chèng lan trµn:

§Ó chèng lan trµn c¸c ®¸m ch¸y tõ nhµ bÕp cÇn ph¶i ®ãng tÊt c¶ c¸c cöa vµ c¸c

b-ím giã trªn ®-êng èng th«ng giã vµ trªn èng khãi nhµ bÕp. §ång thêi sö dông

c¸c ph-¬ng tiÖn ch÷a ch¸y ®Ó khèng chÕ vµ dËp t¾t ngän löa.

Trong nhµ bÕp th-êng kh«ng l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ c¶m øng ch¸y nh- c¶m øng

khãi hay c¶m øng nhiÖt mµ viÖc ph¸t hiÖn ch¸y chñ yÕu ®-îc thùc hiÖn b»ng

ph-¬ng ph¸p tuÇn tra.

c. C¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y:

C¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y ®-îc trang bÞ chña yÕu lµ thiÕt bÞ ch÷a ch¸y x¸ch tay vµ

thiÕt bÞ ch÷a chaý cè ®Þnh.

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y x¸ch tay gåm: B×nh bét, b×nh CO₂, b×nh n-íc (kh«ng dïng

cho ®¸m ch¸y dÇu vµ mì).

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y cè ®Þnh: §Çu nèi rång vµ c¸c vßi rång víi hÖ thèng ch÷a ch¸y.

1.4. Buång ¾c qui, buång radio:

a. C¸c mèi nguy hiÓn vÒ ch¸y:

Ch¸y ë buång ¾c qui vµ buång radio chñ yÕu lµ do c¸c nguyªn nh©n sau:

- Do qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch sinh ra ch¸y d©y.

- Do c¸ch ®iÖn kh«ng tèt.

- Do ®¸nh löa t¹i c¸c ®Çu nèi d©y.

- Trong buång radio cã thÓ do sù tÝch tô cña thµnh phÇn khÝ hydro v× th«ng giã

kÐm vµ dÉn ®Õn sù ®¸nh löa cã mét nguån ch¸y nµo ®ã ë bªn ngoµi.

b. Ph-¬ng ph¸p chèng lan trµn:

§Ó chèng lan trµn ®¸m ch¸y cÇn ®ãng c¸c cöa vµ thùc hiÖn viÖc dËp ch¸y b»ng

c¸c lo¹i b×nh x¸ch tay.

c. Ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn ch¸y:

§Ó ph¸t hiÖn c¸c ®¸m ch¸y trong buång ¾c qui, buång radio cÇn ph¶i tÝch cùc

tuÇn tra theo dâi nghiªm ngÆt.

d. C¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y:

Bao gåm c¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y x¸ch tay nh- b×nh bét, b×nh CO₂…

1.5. HÇm hµng vµ c¸c c«ng ten n¬:

a. C¸c mèi nguy hiÓm vÒ ch¸y ë hÇm hµng vµ c¸c c«ng ten n¬:

- Do c¸c hµng ho¸ tù ®èt nãng vµ kh«ng ®-îc th«ng giã tèt dÉn ®Õn sù tù bèc ch¸y

(nh- than…).

- Mét sè lo¹i hµng cã kh¶ n¨ng sinh khÝ dÔ ch¸y do sù oxy ho¸ hay do Èm -ít.

L-îng - khÝ tÝch tô gÆp nhiÖt ®é cao sÏ tù ph¸t ch¸y.

- Hµng dÔ ch¸y, næ ®ãng gãi kh«ng kÝn hay mét sè lo¹i hµng t¹o ra chÊt dÔ ch¸y,

næ.

- Do dïng vËt liÖu cã dÇu ®Ó chÌn lãt hay cã hiÖn t-îng rß rØ dÇu tõ kÐt g©y nªn

hiÖn t-îng tÝch tô khÝ ch¸y.

b. Ph-¬ng ph¸p chèng lan trµn:

§Ó chèng sù lµn trµn cña ®¸m ch¸y ë hÇm hµng cã thÓ thùc hiÖn b»ng viÖc kiÒm

chÕ, lµm ®ãi, lµm ng¹t ®¸m ch¸y b»ng c¸c c¸ch:

- §ãng c¸c n¾p hÇm hµng, tweendeck hay thiÕt kÕ cÊu tróc hÇm hµng mét c¸ch ®Æc

biÖt.

- §ãng chÆt tÊt c¸c b-ím giã trªn ®-êng èng th«ng giã v× c¸c èng th«ng giã lµ n¬i

cã kh¶ n¨ng lµm ch¸y lan sang c¸c hÇm kh¸c.

- Ngoµi ra, còng cã thÓ phun x¶ c¸c c«ng chÊt ch÷a ch¸y tõ xa vµo hÇm hµng nh-

khÝ tr¬, khÝ CO₂hay h¬i n-íc…

c. C¸c ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn ch¸y:

§Ó ch÷a ch¸y hÇm hµng cã thÓ sö dông c¸c thiÕt bÞ ch÷a ch¸y sau:

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y x¸ch tay gåm: b×nh n-íc, b×nh bät, b×nh bét, b×nh CO₂.

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y di ®éng gåm: thiÕt bÞ t¹o bät.

- ThiÕt bÞ ch÷a ch¸y cè ®Þnh: hÖ thèng phun n-íc d¹ng s-¬ng mï, hÖ thèng bät cã

hÖ sè gi·n në cao, hÖ thèng CO₂, Halon.

1.6. C¸c kho cã thÓ dÔ g©y ch¸y trªn tµu:

a. C¸c hiÓm nguy trong c¸c kho dÔ ch¸y:

C¸c kho dÔ ch¸y chøa c¸c chÊt dÔ ch¸y nh-: s¬n, vecni, kho chøa dÇu vµ c¸c

lo¹i dÇu röa. Ngoµi ra, mét sè kho cßn dïng ®Ó chøa nhiªn liÖu cho xu«ng cøu sinh

vµ m¸y ph¸t sù cè hay c¸c kho chøa axetylen, oxy cho hµn còng lµ nh÷ng nguyªn

nh©n cã thÓ g©y ch¸y.

b. C¸c kho nguy hiÓm ë trªn tµu:

Trªn tµu th-êng cã: kho s¬n, c¸c kho boong, kho dïng cho buång m¸y.

c. C¸c khu vùc kh«ng ®-îc chøa c¸c chÊt dÔ ch¸y nh-: S¬n, c¸c lo¹i dÇu vµ dÇu

röa; c¸c khu vùc buång ë vµ c¸c khoang m¸y mãc.

d. Ph-¬ng ph¸p phßng ch¸y:

§Ó phßng ch¸y tèt th× c¸c kho ph¶i lu«n lu«n ®-îc gi÷ s¹ch sÏ vµ ng¨n ngõa tÊt

c¶ c¸c nguån g©y ch¸y. NÕu cÇn th× chuyÓn h÷ng thïng vËt liÖu thõa lªn boÌ, tuyÖt

®èi kh«ng ®æ xuèng biÓm g©y « nhiÔm m«i tr-êng.

2. Phßng ch¸y trªn tµu:

2.1.CÊu tróc tµu trong viÖc phßng ch¸y:

§Ó phßng ch¸y, trong cÊu tróc tµu th-êng ®-îc chia thµnh c¸c vïng chÝnh th¼ng

®øng bëi c¸ ®-êng bao ranh giíi trong kÕt cÊu. §èi víi c¸c lo¹i tµi kÐt th-êng ph¶i

thiÕt kÕ l¾p ®Æt hÖ thèng khÝ tr¬ vµ ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó ng¨n chÆn c¸c khu vùc

hÇm hµng vµ c¸c khu vùc dÔ ch¸y nh- sö dông c¸c kÐt c¸ch ly nh- lµ mét khu ®Öm

va. §Ó tr¸nh nh÷ng tµn löa tõ èng khãi bay ra cã thÓ g©y ch¸y ph¶i cã thiÕt bÞ dËp

tµn löa. Trong cÊu tróc tµu ph¶i sö dông c¸c lo¹i vËt liÖu khã ch¸y hay ch¸y chËm,

nhÊt lµ khu vùc buång ë, ca bin. Sö dông vËt liÖu kim lo¹i thay cho c¸c vËt liÖu

kh¸c. §Æc biÖt lµ c¸c trang thiÕt bÞ b¸o ch¸y vµ ch÷a ch¸y ph¶i ®-îc l¾p ®Æt ®Çy

®ñ. Tãm l¹i, trong kÕt cÊu tµu ph¶i:

- Cã kho ®Ó chøa c¸c vËt liÖu dÔ ch¸y.

- Nªn sö dông c¸c vËt liÖu khã ch¸y.

- CÇn sö dông c¸c mµn ch¾c löa vµ c¸c thiÕt bÞ kh¸c ®Ó ng¨n ngõa löa.

- Sö dông thÐp trong kÕt cÊu tµu.

- Quan t©m ®Õn hÖ thèng cøu ho¶ (®-êng kÝnh, ¸p suÊt, l-u l-îng èng…)

2.2. C¸c trang thiÕt bÞ ch÷a ch¸y dïng cho tµu kh¸ch:

Do ®Æc ®iÓm cña tµu kh¸ch lµ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch nªn cÇn ph¶i cã nh÷ng

yªu cÇu ®Æc biÖt h¬n trong viÖc bè trÝ còng nh- sè l-îng cña c¸c trang thiÕt bÞ ch÷a

ch¸y:

- C¸c chÊt ch÷a ch¸y CO₂, khÝ Halon.

- èng n-íc, èng rång cøu ho¶ vµ c¸c ®Çu phun.

- C¸c b×nh ch÷a ch¸y x¸ch tay.

- HÖ thèng phun n-íc d¹ng s-¬ng mï.

- C¸c thiÕt bÞ cho ng-êi cøu ho¶.

Ngoµi ra, hÖ thèng ch÷a ch¸y cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c chÊt ch÷a ch¸y ch-

n-íc, bät, bét vµ c¶ cung cÊp trong tr-êng hîp khÈn cÊp. C¸c khu vùc ph¶i ®-îc

cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c thiÕt bÞ chØ b¸o ch¸y. HÖ thèng ®iÒu khiÓn ®-îc cung cÊp tõ

mét nguån khÈn cÊp nh»m ®¶m b¶o trong bÊt kú tr-êng hîp nµo còng cung cÊp

®-îc c¸c chÊt chèng ch¸y ®Õn n¬i yªu cÇu.

2.3. C¸c yªu cÇu trong viÖc phßng ch¸y:

- §¶m b¶o cho tµu lu«n ®-îc duy tr× s¹ch sÏ.

- Ph¶i cã c¸c thiÕt bÞ tù ®éng b¸o ch¸y vµ viÖc theo dâi ch¸y b»ng m¾t chØ ®-îc

phÐp ë mét sè vÞ trÝ th-êng xuyªn cã ng-êi qua l¹i.

- §¶m b¶o c¸c cöa cã thÓ ®ãng chÆt ®-îc vµ ph¶i th-êng xuyªn b¶o d-ìng c¸c

trang thiÕt bÞ cøu ho¶, kÓ c¶ c¸c b-ím giã.

- TuyÖt ®èi tu©n thñ c¸c kÕ ho¹ch vÒ phßng chèng ch¸y.

- Th-êng xuyªn luyÖn tËp ch÷a ch¸y vµ c¸c h-íng dÉn th«ng th-êng.

2.4. C¸c yªu cÇu vÒ tæ chøc, nhiÖm vô cña ®éi cøu ho¶ vµ c¸c thµnh viªn.

- Khi thµnh lËp ®éi cøu ho¶ cÇn cã sù s¾p xÕp mét c¸ch linh ho¹t ®Ó sö dông tè

nhÊt nguån nh©n lùc s½n cã:

+ CÇn linh ho¹t trong sù lùa chän.

+ C¸c c¸ nh©n ph¶i ®-îc huÊn luyÖn ®Ó cã thÓ sö dông ®-îc c¸c trang thiÕt bÞ cøu

ho¶ kh¸c nhau.

+ Ph¶i dùa vµo kh¶ n¨ng cña tõng ng-êi mµ giao nhiÖm vô.

+ HuÊn luyÖn cho c¸c thµnh viªn trong ®éi ch÷a ch¸y mét c¸ch thµnh th¹o ®Ó cã

thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô.

- §èi víi mäi ngêi khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ch÷a ch¸y cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c

yªu cÇu sau:

+ Ph¶i c©n nh¾c suy nghÜ nh÷ng mèi nguy hiÓm cã thÓ x¶y ra tr-íc kho vµo khu

vùc cã ch¸y.

+ Ph¶i nhËn biÕt ®-îc nh÷ng h¹n chÕ khi sö dông c¸c trang thiÕt bÞ ch÷a ch¸y.

+ Ph¶i suy nghÜ ®Ó hµnh ®éng ®óng, khÈn tr-¬ng, tr¸nh nh÷ng hµnh ®éng sai.

- Khi tµu lªn ®µ ®Ó söa ch÷a cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô sau:

+ Phæ biÕn nh÷ng thñ tôc an toµn vÒ ng-êi khi lµm viÖc trªn ®µ.

+ Nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc phßng chèng ch¸y khi lµm

viÖc trªn ®µ.

+ L·nh ®¹o, tæ chøc viÖc kiÓm tra mét c¸ch th-êng xuyªn.

Ch-¬ng 2. Ph©n lo¹i c¸c sù cè ch¸y næ trªn tµu biÓn

Tõ tÝnh chÊt cña c¸c vËt liÖu ch¸y kh¸c nhau, c¸c ®¸m ch¸y ®-îc ph©n thµnh

4 lo¹i nh- sau:

1. §¸m ch¸y lo¹i A:

Sinh ra tõ chÊt r¾n dÔ ch¸y nh-: Gç, giÊy, v¶i, cao su...vµ c¸c lo¹i nhùa nãi

chóng t-¬ng tù nh- than.

Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é b×nh th-êng chÊt ch¸y lo¹i A kh«ng s¶n sinh ra khÝ cã

kh¶ n¨ng bèc ch¸y. Tuy vËy, c¸c chÊt-vËt liÖu nµy cã ®iÓm b¾t ch¸y t-¬ng ®èi thÊp

vµ sÏ bèc ch¸y nÕu t¹i ®ã cã mét nguån nhiÖt g©y ra. Tuy nhiªn, chóng r©t dÔ ®-îc

lµm nguéi ®Õn nhiÖt ®é thÊp h¬n ®iÓm b¾t ch¸y ®Ó chÊm døt sù ch¸y. V× vËy, c¸ch

dËp ch¸y tèt nhÊt ®èi víi chÊt ch¸y lo¹i A lµ phun n-íc d-íi d¹ng s-¬ng mï.

N-íc lµ c«ng chÊt lµm l¹nh th«ng dông nhÊt. Bëi v× n-íc cã kh¶ n¨ng hÊp thô

nhiÖt rÊt tèt vµ s½n cã. Dïng n-íc ®Ó ch÷a ch¸y trong tr-êng hîp nµy rÊt cã hiÖu

qu¶. N-íc ®-îc phun ra thµnh tia hoÆc d-íi d¹ng s-¬ng mï cã thÓ ®-îc sö dông

cã hiÖu qu¶ ®Ó dËp t¾t c¸c ®¸m ch¸y vµ t¹o ra ®-îc mét mµn ch¾n nh- mét bøc

t-êng n-íc gi÷a ng-êi ch÷a ch¸y vµ ®¸m ch¸y.

2. §¸m ch¸y lo¹i B:

Sinh ra tõ chÊt láng dÔ ch¸y nh- x¨ng, dÇu h¬i, dÇu cÆn, mì, dÇu pha s¬n vµ

nh÷ng dÇu kh¸c, hay chÊt r¾n mµ ®iÓm bèc ch¸y còng lµ ®iÓm ho¸ láng nh- nhùa

®-êng vµ c¸c chÊt khÝ dÔ ch¸y. Nh÷ng chÊt nµy chØ ch¸y trªn mÆt n¬i cã tiÕp xóc

víi d-ìng khÝ trong kh«ng khÝ.

ViÖc dËp t¾t mét ®¸m ch¸y lo¹i nµy b»ng phun n-íc d-íi d¹ng s-¬ng mï lµ rÊt

khã kh¾n. V× vËy, ta th-êng dËp t¾t mét ®¸m ch¸y dÇu b»ng c¸ch ng¨n c¸ch «xy

s½n cã trong kh«ng khÝ khái bÒ mÆt ch¸y b»ng c¸ch phñ kÝn lªn ®ã mét líp bät

®-îc xem lµ ph-¬ng ph¸p tèt nhÊt.

Bät lµ sù tËp hîp nh÷ng bong bãng nhá cã tû träng thÊp h¬n dÇu vµ n-íc mµ nã

næi trªn bÒ mÆt cña chÊt láng ®ang bÞ ch¸y vµ t¹o ra ®-îc mét líp ch¾n. Bät còng

lµm gi¶m ®-îc mét phÇn nhiÖt ®é cña bÒ mÆt ch¸y b»ng c¸ch hÊp thô mét phÇn

nhiÖt. (ViÖc ch÷a mét ®¸m ch¸y dÇu b»ng bät kh«ng cã t¸c dông râ rÖt trong viÖc

thu hÑp ngay lËp tøc khu vùc ch¸y. V× vËy, ng-êi ch÷a ch¸y ph¶i kiªn tr× cïng víi

viÖc ®¶m b¶o mét sù cung cÊp liªn tôc nguån bät ch÷a ch¸y).

* NÕu muèn dËp t¾t thµnh chãng mét ®¸m ch¸y b»ng bät ®iÒu quan träng lµ sö

dông bät mét c¸ch liªn tôc. NÕu viÖc cung cÊp bät bÞ gi¸n ®o¹n th× sÏ cã nguy c¬

líp bät phñ bÞ ®«ng cøng thµnh tõng ®¸m vµ t¹o ra c¸c khe nøt cho phÐp oxy vµo

tiÕp xóc víi chÊt ch¸y.

L-u ý lµ kh«ng ®-îc dïng n-íc phun thµnh dßng th¼ng vµo mét ®¸m ch¸y dÇu

v× ®iÒu nµy chØ lµm cho ®¸m ch¸y lan truyÒn réng thªm. Kh«ng sö dông bät ®Ó

ch÷a c¸c ®¸m ch¸y ®iÖn.

Kh¶ n¨ng t¹o bät cña c¸c chÊt tao bät sÏ bÞ xÊu ®i theo thêi gian vµ phô thuéc

vµo ®iÒu kiÖn cÊt gi÷. ChÊt t¹o bät ®-îc chøa trong c¸c khu vùc cã nhiÖt ®é cao vµ

tiÕp xóc víi kh«ng khÝ sÏ t¹o ra c¸u cÆn. §iÒu ®ã sÏ lµm ¶nh h-ëng tíi kh¶ n¨ng

ch÷a ch¸y cña bät. Do ®ã, mÉu bät cÇn ®Þnh kú ®-îc kiÓm tra bëi nhµ m¸y s¶n

xuÊt ra nã.

Ngoµi ra, bét ho¸ häc kh« cã t¸c dông hiÖu qu¶ trong viÖc ch÷a ch¸y ban ®Çu

nh÷ng ®¸m ch¸y dÇu trµn trªn boong tµu cña tµu dÇu, nh÷ng còng cã thÓ ®-îc sö

dông trong nh÷ng khu vùc giíi h¹n. Nã cã t¸c dông ch÷a ch¸y hiÖu qña víi nh÷ng

®¸m ch¸y cña chÊt láng dÔ ch¸y tho¸t ra tõ nh÷ng ®-êng èng vµ khíp nèi rß rØ.

Bét ho¸ häc kh« cã hiÖu qu¶ lµm l¹nh kh«ng ®¸ng kÓ vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng

ng¨n ngõa sù ch¸y trë l¹i. C¸c d¹ng bét ho¸ häc kh« cã thÓ lµm vì c¸c mµng bät

vµ chØ nh÷ng lo¹i bét ®-îc ký hiÖu: “KÕt hîp víi bät” th× míi ®-îc sö dông kÕt

hîp víi bät.

3. §¸m ch¸y lo¹i C:

Liªn quan ®Õn thiÕt bÞ ®iÖn. §¸m ch¸y ®iÖn th-êng ph¸t sinh tõ mét dßng ®iÖn

®o¶n m¹ch khi nguån n¨ng l-îng ®iÖn kh«ng ®-îc tiÕp m¸t.

- Hµnh ®éng chñ yÕu ph¶i lµm trong tr-êng hîp x¶y ra mét ®¸m ch¸y ®iÖn lµ c¾t

ngay nguån ®iÖn cung cÊp ®iÖn tíi n¬i bÞ ®o¶n m¹ch. §iÒu nµy kh«ng ph¶i bao giê

còng thùc hiÖn ®-îc.

- §Ó tr¸nh sù lan truyÒn cña ngän löa. §iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i tiÕn hµnh ch÷a ch¸y

tr-íc khi nguån cung cÊp ®iÖn ®-îc c¾t. V× vËy, chÊt ch÷a ch¸y ph¶i lµ chÊt kh«ng

dÉn ®iÖn.

* KhÝ CO₂kh«ng dÉn ®iÖn vµ kh«ng lµm háng c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc nªn ®-îc sö

dông an toµn trong c¸c khu vùc cã ®iÖn. Bëi vËy, nã lµ chÊt ch÷a ch¸y thÝch hîp

nhÊt ®Ó ch÷a c¸c ®¸m ch¸y ®iÖn theo nguyªn lý lµm ng¹t ngän löa b»ng c¸ch lo¹i

trõ oxy ra khái vïng ch¸y, ®Æc biÖt lµ trong khu vùc hÑp (kh«ng khuyÕch t¸n). CO₂

cã t¸c dông vµ cã hiÖu qu¶ trong c¸c khu vùc kÝn nh- c¸c khoang m¸y mãc, buång

kh¸c kh«ng cã ®-îc.

(KhÝ CO₂nÆng h¬n kh«ng khÝ 1,5 lÇn vµ cã xu h-íng l¾ng ®äng xuèng phÝa d-íi.

Nã còng dÔ dµng khuyÕch t¸n nÕu kh«ng khÝ ë gÇn khu vùc ®¸m ch¸y bÞ nhiÔu

lo¹n).

- ViÖc dïng CO₂®Ó dËp t¾t mét ®¸m ch¸y ®iÖn sÏ Ýt cã hiÖu qu¶ nÕu ®¸m ch¸y ë

phÝa d-íi cã cöa më th«ng.

V× kh¶ n¨ng t¹o ra tÜnh ®iÖn, CO₂kh«ng ®-îc phun vµo bÊt kú mét khu vùc nµo

ngöi, v× vËy kh«ng ®-îc vµo trong c¸c khu vùc cã khÝ CO₂mµ ch-a ®-îc lµm s¹ch

khi kh«ng cã thiÕt bÞ thë.

* Mét chÊt ch÷a ch¸y kh¸c ®-îc sö dông ®Ó ch÷a c¸c ®¸m ch¸y ®iÖn lµ bét kh«, nã

kh«ng dÉn ®iÖn vµ cã thÓ ®-îc ®-a vµo tËn chç b¾t nguån cña ngän löa. Bét kh« cã

t¸c dông t-¬ng tù nh- CO₂. Trong c¸c khu vùc qu¸ hÑp n¬i kh«ng cã ®iÒu kiÖn

phãng ®-îc bét kh« trùc tiÕp vµo ngän löa th× tèt h¬n lµ dïng CO₂. Bét ho¸ häc

kh« ®-îc phun x¶ ra tõ thiÕt bÞ ch÷a ch¸y nh- nh÷ng ®¸m bôi tù do, nã cã t¸c dông

chñ yÕu trong viÖc ch÷a ch¸y ban ®Çu.

Tuy nhiªn, c¶ CO₂vµ bét kh« ®Òu cã nh÷ng -u, nh-îc ®iÓm riªng cña chóng.

- B×nh ch÷a ch¸y b»ng bét kh« cã thÓ ®-îc n¹p l¹i ë trªn tµu. trong khi viÖc n¹p l¹i

mét b×nh CO₂ph¶i ®-îc thùc hiÖn ë trªn bê. §Æc biÖt lµ hay bÞ rß rØ khi nhiÖt ®é

m«i tr-êng xung quanh cao. V× vËy, cÇn ph¶i ®-îc kiÓm tra th-êng xuyªn.

* Khi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn ®· ®-îc c¾t ®iÖn th× c¸c lo¹i b×nh ch÷a ch¸y cho c¸c ®¸m

ch¸y lo¹i A, B còng cã thÓ sö dông an toµn, kÓ c¶ n-íc.

4. §¸m ch¸y lo¹i D:

Th-êng xuÊt ph¸t tõ kim lo¹i dÔ ch¸y nh- Manhª, Natri, Kali, Lithium,

Zirconium...Nãi chung ®¸m ch¸y lo¹i nµy x¶y ra t-¬ng ®èi Ýt. Song ®ßi hái cã

nh÷ng ph-¬ng ph¸p ch÷a ch¸y ®Æc biÖt.

* Kh«ng nªn dïng n-íc víi khèi l-îng lín ®Ó ch÷a ch¸y lo¹i nµy.

ch-¬ng 3. c¸c thiÕt bÞ phßng ch¸y ch÷a ch¸y

Bµi 1. C¸c thiÕt bÞ b¸o ch¸y trªn tµu

1. HÖ thèng tù ®éng b¸o ch¸y.

1.1. NhiÖm vô:

HÖ thèng b¸o ch¸y tù ®éng lµm nhiÖm vô ph¸t hiÖn, th«ng b¸o ®Þa ®iÓm s¾p

ch¸y.

Hay HTBCT§ lµ thiÕt bÞ c¶nh giíi (ph¸t hiÖn) sù nguy hiÓm liªn quan ®Õn

ch¸y ®Ó con ng-êi cã thÓ ng¨n chÆn c¸c thiÖt h¹i cña vô ch¸y (vµ th«ng b¸o râ ®Þa

®iÓm s¾p ch¸y). Ngoµi ra cßn t¹o tÝn hiÖu ®Ó ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ ngo¹i vi ch÷a ch¸y

tù ®éng.

1.2. S¬ ®å nguyªn lý lµm viÖc cña HTBCT§.

S¬ ®å khèi cña hÖ thèng b¸o ch¸y tù ®éng.

- §Çu b¸o ch¸y

- ThiÕt bÞ b¸o ch¸y (§Ìn, cßi, loa b»ng tiÕng nãi)

- Hép kü thuËt

- ThiÕt bÞ ngo¹i vi

lu«n cã ng-êi.

§Çu b¸o ch¸y ®Æt ë n¬i cã nguy c¬, nguy hiÓm ch¸y (n¬i cÇn b¶o vÖ ch¸y).

B×nh th-êng ë chÕ ®é th-êng trùc cã 1 tÝnh hiÖu xung, ®i kiÓm tra trªn ®-êng

Khi m«i tr-êng cã ®Çu b¸o ch¸y ®Æt, ®¹t gi¸ trÞ lµm viÖc cña ®Çu b¸o ch¸y th×

®Þnh nã cßn ®-a tÝn hiÖu ra thiÕt bÞ ngo¹i vi ®Ó: Më van, khëi ®éng tõ … ®Ó tiÕn

hµnh ch÷a ch¸y tù ®éng.

Nót Ên b¸o ch¸y ®-îc xÕp vµo lo¹i ®Çu b¸o ch¸y c-ìng bøc. T¹i ®Çu b¸o ch¸y

hiÖu ®iÖn m· sè). Lo¹i nµy cã hai ®Çu b¸o ch¸y: mét ®Çu b¸o ch¸y b×nh th-êng vµ

mét ®Çu b¸o ch¸y ®Þa chØ.

- HÖ thèng ph¶i lu«n ë tr¹ng th¸i lu«n s½n sµng ho¹t ®éng vµ chØ ra ®-îc chÝnh x¸c

vÞ trÝ ®ang cã ch¸y.

- CÇn cã kÕ ho¹ch ®Ó chuÈn bÞ kiÓm tra, b¶o d-ìng vµ thö.

- C¸c trôc trÆc ph¸t hiÖn ®-îc ph¶i nghiªm tóc xö lý ngay.

- Xem h-íng dÉn nhµ m¸y lµm chñ ®¹o.

- VÖ sinh c¸c tiÕp ®iÓm ®iÖn, c«ng t¾c vµ c¸c thiÕt bÞ kh¸c trong hép ®iÒu khiÓn.

- Thö hÖ thèng vµ chøng tá r»ng tÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ ®Òu ho¹t ®éng tèt.

2. C¸c thiÕt bÞ tù ®éng b¸o ch¸y.

2.1. ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng nhiÖt ®é.

ThiÕt bÞ nµy lµm viÖc khi nhiÖt ®é xung quanh lªn cao qu¸ giíi h¹n quy ®Þnh nµo

®ã.

CÊu t¹o:

1. Thanh l-ìng kim

2. Chèt gi÷

3. §Õ b»ng sø hay b»ng nhùa

4. èc ®iÒu chØnh nhiÖt ®é

5. D©y dÉn.

CÊu t¹o cña thiÕt bÞ gåm thanh l-ìng kim (1), hai ®iÖn cùc (4) vµ (5), ®Õ c¸ch

®iÖn (3) vµ 2 vÝt gi÷ thanh l-ìng kim. Khi nhiÖt ®é xung quanh t¨ng lªn lµm tÊm

kim lo¹i cã hÖ sè gi·n në lín h¬n gi·n ra vµ uèn cong vÒ phÝa trong, nèi liÒn m¹ch

®ãng m¹ch cung cÊp ®iÖn cho ®Ìn vµ cßi  tÝn hiÖu b¸o ch¸y ®· ®-îc ph¸t ra.

Khi hiÖu chØnh vÝt (4)  hiÖu chØnh ®-îc nhiÖt ®é b¸o ®éng thiÕt bÞ nµy cã thÓ

kiÓm so¸t ®-îc 15  30 m². Th-êng bè trÝ ë vïng cã nhiÖt ®é thÊp nh- hµnh lang,

2.2. ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng khãi.

1. Nguån s¸ng

2. Dßng ¸nh s¸ng

3. Quang ®iÖn trë

4. Bé phËn khuyÕch ®¹i

5. R¬ le ®iÖn tö

6. D©y dÉn

ThiÕt bÞ nµy lµm viÖc dùa trªn nguyªn t¾c quang ®iÖn trë do sù thay ®æi c-êng

®é dßng ¸nh s¸ng khi cã khãi cña ®¸m ch¸y ®i qua. Do ®ã lµm thay ®æi c-êng ®é

dßng ®iÖn kiÓm tra ®i qua m¹ch. ThiÕt bÞ thu tÝn hiªu ch¸y nhê dßng ®iÖn kiÓm tra

thay ®æi vµ ®Õn mét giíi h¹n nµo ®ã, tÝn hiÖu ch¸y sÏ truyÒn tíi r¬ le trªn b¶ng

B×nh th-êng quang ®iÖn trë (3) cã mét ®iÖn trë x¸c ®Þnh. Khi cã ch¸y, khãi sÏ ®i

qua phÔu thu  gi¶m c-êng ®é dßng cña ¸nh s¸ng, ®iÖn trë cña quang ®iÖn gi¶m

 c-êng ®é dßng ®iÖn t¨ng qua thiÕt bÞ khuyÕch ®¹i (4) vµ ®-a tíi r¬ le ®iÖn tõ

Lo¹i nµy cho phÐp kiÓm so¸t S = 50  100 m². Nã cã ®é nh¹y cao th-êng sö

dông cho hÇm hµng vµ c¸c kho hµng.

2.3. ThiÕt bÞ b¸o ch¸y c¶m øng ¸nh s¸ng.

1. TÕ bµo quang ®iÖn

2. D©y dÉn

3. §iÖn trë

4. ThiÕt bÞ khuyÕch ®¹i

ThiÕt bÞ nµy dùa trªn nguyªn t¾c thay ®æi thÕ ®iÖn ®éng quang ®iÖn do sù thay

®æi m«i tr-êng ion ho¸ khi cã t¸c dông cña ¸nh s¸ng. B×nh th-êng gi÷a hai ®Çu cña

®iÖn trë (3) cã mét hiÖu ®iÖn thÕ nhÊt ®Þnh. Khi cã ch¸y c-êng ®é ¸nh s¸ng t¸c

®éng vµo 1), m«i tr-êng trong (1) bÞ ion ho¸ m¹nh  t¨ng dßng ®iÖn ®i qua nã 

thÕ ®iÖn ®éng gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë (3) t¨ng vµ sù thay ®æi thÕ ®iÖn ®éng nµy ®-îc

c¶m nhËn vµ khuyÕch ®¹i tíi mét gi¸ trÞ x¸c ®Þnh th× thiÕt bÞ khuyÕch ®¹i (4) sÏ ®-a

cho buång ë vµ khu vùc c«ng céng).

Bµi 2. c¸c hÖ thèng ch÷a ch¸y cè ®Þnh trªn tµu

1. HÖ thèng CO₂.

1.1. Nguyªn lý: Dùa trªn nguyªn t¾c khi l-îng oxy nhá h¬n 10% ®¸m ch¸y kh«ng

thÓ h×nh thµnh. Ng-êi ta cho khÝ CO₂vµo ®¸m ch¸y sÏ lµm gi¶m hoÆc mÊt h¼n

l-îng oxy cÇn thiÕt cho ®¸m ch¸y  ®¸m ch¸y bÞ tiªu diÖt. Nguyªn lý dËp t¾t ®¸m

ch¸y cña hÖ thèng CO₂lµ lµm ng¹t ®¸m ch¸y.

1.2. C«ng dông vµ b¶o qu¶n: HÖ thèng ®-îc sö dông réng r·i ®Ó ch÷a ch¸y cho

buång m¸y, buång diesel, m¸y ph¸t, kho phô tïng, hÇm hµng nh-ng kh«ng sö

dông n¬i th«ng tho¸ng, ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc ch÷a ch¸y trong kh«ng

gian kÝn.

Ngoµi ra, CO₂cã mét sè ®Æc ®iÓm lµm nguy hiÓm tíi sù an toµn cña con ng-êi

 gi¶m O₂trong kh«ng khÝ vµ gi¶m tÇm nh×n cña ng-êi.

CO₂®-îc tÝch tr÷ ®Ó ch÷a ch¸y ë d¹ng láng, nªn khi ch÷a ch¸y ngoµi t¸c dông

lµm ng¹t nã cßn cã t¸c dông lµm l¹nh ®¸m ch¸y (sù lÊy nhiÖt kh«ng ®-îc nhiÒu).

1.3. KiÓm tra vµ b¶o d-ìng hÖ thèng.

- KiÓm tra thiÕt bÞ b¸o ®éng cã ph¸t ra tÝn hiÖu b¸o ®éng khi chuÈn bÞ x¶ khÝ CO₂

- Ph¶i ®¶m b¶o hÖ thèng kh«ng bÞ rß rØ, t¾c, bÞ hë sang c¸c khu vùc kh¸c.

- KiÓm tra c¸c mèi cña thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn tõ xa.

- KiÓm tra b×nh CO₂dïng cho viÖc ®iÒu khiÓn tõ xa.

th-êng xuyªn ë tr¹ng th¸i ®ãng.

b«i mì b¶o qu¶n tr¸nh bÞ han rØ, b¶o ®¶m sù tr¬n chu cña c¸c phÇn tö truyÒn

®éng).

1.4. S¬ ®å hÖ thèng cøu ho¶ b»ng CO₂:

1. Vßi phun

2. §-êng èng dÉn vßng

3. Van 1 chiÒu

4. §-êng èng dÉn CO₂®Õn khu vùc cÇn

b¶o vÖ

9. §-êng èng b¶o vÖ

10. Cßi h¬i

11. CÇn dÉn ®éng

12. MiÖng b×nh

13. CÇn kho¸ më van trªn b×nh

5. Van më ®-êng èng nh¸nh

6. B×nh CO₂

14. èng dÉn khÝ nÐn tíi xilanh lùc

15. Piston

7. ¸p kÕ

8. Van chÝnh

16. Xilanh lùc

17. èng dÉn khÝ ra khái xilanh lùc

Van an toµn lµm theo kiÓu mµng, nÕu ¸p lùc CO₂®¹t ®Õn trªn 175 – 190

Kg/cm²mµng nµy sÏ bËt ra, x¶ CO₂vµo ®-êng èng b¶o vÖ (9)  cßi h¬i (10) kÕu.

Khi hÖ thèng ho¹t ®éng ta cÇn më ®ång thêi c¸c van cña hÖ thèng sao cho trong

2 phót ph¶i cung cÊp ®ñ 30% l-îng CO₂tÝnh to¸n cÇn thiÕt ®Ó dËp t¾t cho buång

m¸y. NÕu dËp t¾t ë hÇm hµng lµ 10 phót.

2. HÖ thèng ch÷a ch¸y b»ng bät ho¸ häc:

- C«ng dông: §-îc dïng ®Ó dËp t¾t c¸c ®¸m ch¸y nhiªn liÖu vµ c¸c ®¸m ch¸y cña

s¶n phÈm dÇu má còng nh- c¸c ®¸m ch¸y chÊt láng kh¸c.

- HÖ thèng ch÷a ch¸y b»ng bät ho¸ häc lµ hÖ thèng sö dông bät phñ kÝn lªn bÒ mÆt

vËt ch¸y, ng¨n kh«ng cho chÊt ch¸y bèc h¬i ®Ó ch¸y, ®ång thêi ng¨n kh«ng cho

kh«ng khÝ tiÕp xóc víi chÊt ch¸y. MÆt kh¸c trong bät ch÷a ch¸y cã n-íc vµ CO₂

cµng lµm t¨ng thªm tÝnh n¨ng ch÷a ch¸y cña bät ch÷a ch¸y. HÖ thèng ch÷a ch¸y

b»ng bät ho¸ häc cÇn cã thiÕt bÞ t¹o bät.

1. §Çu nèi cÊp n-íc

2. Th©n

3. PhÔu

4. L-íi läc

5. Van 1 chiÒu kiÓu bi

6. Lß xo

7. §Çu nèi víi èng dÉn

8. Gi¸ ®ì

- Nguyªn lý lµm viÖc: ChÊt t¹o bät ë d¹ng bét ®-îc ®æ vµo thïng cã l-íi läc (4).

gi÷ kh«ng cho bét r¬i xuèng hép hoµ trén khi hÖ thèng ch-a ho¹t ®éng vµ nã cã

t¸c dông duy tr× tû lÖ hoµ trén gi÷a bét vµ n-íc ®Ó t¹o bät. Khi cÊp n-íc qua lç

phun, nã t¹o ta sù gi¶m P ë phÝa d-íi viªn bi  van bi tôt xuèng, dßng n-íc hót

bét tõ phÔu (3) vµo hoµ trén trong èng khuyÕch t¸n cña thiÕt bÞ ®Ó t¹o thµnh bät vµ

®-îc dÉn theo ®-êng èng ®Õn ch÷a ch¸y.

* §èi víi hÖ thèng t¹o bät cÇn chó ý:

- Ho¸ chÊt t¹o bät ph¶i lµm viÖc tèt, tèc ®é gi·n në cña bét tèt khi cã n-íc.

- C¸c cöa ra cña bät l¨ng t¹o bät th× s¹ch, kh«ng bÞ ¨n mßn.

- ThiÕt bÞ chØ b¸o lµm viÖc tèt.

* HÇu hÕt c¸c hÖ thèng ch÷a ch¸y b»ng bät trªn tµu thuû th-êng sö dông bät ho¸

häc hoµ trén kh«ng khÝ vµ ®-îc bè trÝ theo kiÓu hÖ thèng hoÆc kiÓu tr¹m. Thµnh

phÇn cña chÊt t¹o bät ®-îc chÕ t¹o tõ s¶n phÈm cña dÇu má ®-îc sunph¸t ho¸, keo

x-¬ng, da thó vµ mét sè ho¸ chÊt kh¸c. Tû lÖ hoµ trén gåm 90% kh«ng khÝ, 0,4%

chÊt t¹o bät vµ 9,6% n-íc tÝnh theo thÓ tÝch.