Chiến lược xoay trục châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ dưới thời tổng thống Barack Obama (2011- 2016)
CHIẾN LƯỢC XOAY TRỤC CHÂU Á – THÁI BÌNH DƯƠNG CỦA MỸ DƯỚI
THỜI TỔNG THỐNG BARACK OBAMA (2011- 2016)
SV: Ngô Hữu Toàn
Lớp: ĐHSSU 15A
GVHD: ThS. Trần Thị Nhung
Tóm tắt: Cho đến khi kết thúc Chiến tranh lạnh, Mỹ vẫn coi châu Âu là trọng
điểm chiến lược. Từ khi tổng thống George Herbert Walker Bush lên cầm quyền, đồng
thời với tăng cường thêm lực lượng ở châu Âu, Mỹ điều chỉnh chiến lược toàn cầu
hướng sự chú ý sang khu vực châu Á - Thái Bình Dương (CATBD) với mục đích duy
trì địa vị siêu cường trong thế kỷ mới. Dưới thời của chính quyền Obama tiếp tục kể
thừa chính sách đối với khu vực CATBD của các chính quyền tiền nhiệm với chiến
lược “xoay trục” - “tái cân bằng” đối với khu vực CATBD bao gồm các mục tiêu, nội
dung, biện pháp chiến lược là một tổng thể toàn diện (cả chính trị, kinh tế, văn hóa,
quân sự và ngoại giao), có mối quan hệ biện chứng với nhau; việc triển khai có mục
tiêu rõ ràng, có trọng tâm, trọng điểm.
Từ khóa: Tổng thống B.Obama, khu vực CA-TBD, chính sách “xoay trục”.
1. Đặt vấn đề
Châu Á - Thái Bình Dương (CA-TBD) chiếm 40% tổng diện tích lãnh thổ, 41%
dân số (gần 3,6 tỷ người), 61% GDP, 47% tổng thương mại quốc tế và 48% nguồn vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài của thế giới. CA-TBD tập trung 65% nguồn nguyên liệu
toàn cầu và có nhiều tuyến đường giao thông biển quan trọng bậc nhất thế giới) [8].
Trong chiến lược toàn cầu, Mỹ luôn coi CA-TBD là khu vực địa-chiến lược, địa-chính
trị trọng yếu, quan hệ trực tiếp đến an ninh quốc gia và vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ.
Tháng 10/2011, Tổng thống Mỹ Barack Obama và Ngoại trưởng Mỹ khi đó là bà
Hillary Clinton lần lượt tuyên bố chiến lược “xoay trục” sang châu Á-Thái Bình
Dương “là để đảm bảo và duy trì vai trò lãnh đạo thế giới của nước Mỹ”, trong đó nổi
bật là kiềm chế Trung Quốc “việc Trung Quốc ngày càng tăng cường quyền lực và ảnh
hưởng ở Đông Á ở mức độ nhất định đe dọa lợi ích của Mỹ trong khu vực”11. Chiến
lược “xoay trục” này được chính quyền Obama thực hiện đã phản ánh tầm quan trọng
của khu vực CA-TBD trong nền kinh tế toàn cầu và chính trị quốc tế. Những mục tiêu
của kế hoạch được giới chức Mỹ mô tả là can dự về kinh tế và quan tâm thường xuyên
tới các thể chế khu vực và bảo vệ các nguyên tắc và luật pháp quốc tế. Bài viết này tập
trung phân tích mục tiêu, nội dung, biện pháp thực hiện chiến lược “ xoay trục này ”
của Tổng thống Barack Obama.
2. Nội dung
2.1. Bối cảnh ra đời của chiến lược “xoay trục”
“Xoay trục châu Á - Thái Bình Dương”12 là thuật ngữ dùng để nói về những thay
đổi chiến lược trong chính sách đối ngoại của Mỹ tại khu vực châu Á – Thái Bình
11 Nguyễn Thị Thanh Thủy, Chính quyền Obama đối với Trung Quốc trong lĩnh vực an ninh – quân sự, Tạp
chí NCQT, số 1 (92), Hà Nội, 2013, tr.115.
12 “Xoay trục – Pivot” hay “Tái cân bằng – Rebanlancing”. Đây là thuật ngữ được sử dụng lần đầu bởi ngoại
trưởng Hillary Clinton (năm 2011) trong bài viết “Thế kỉ Thái Bình Dương của nước Mỹ”.
21
Dương, thể hiện vị trí quan trọng của khu vực này đối với nước Mỹ. Để tiến hành
chiến lược xoay trục châu Á, Mỹ đã đưa ra rất nhiều các chính sách, các chương trình
hành động cụ thể.
Thế kỷ XXI được đánh giá là thế kỷ của châu Á – Thái Bình Dương, bởi đây là
một khu vực đông dân cư và có tốc độ phát triển nhanh, sôi động nhất thế giới hiện
nay với sự hấp dẫn khó cưỡng trên mọi khía cạnh, từ chiến lược tới kinh tế. Do đó, gần
như tất cả các nước lớn trên thế giới đều chú trọng và có sự điều chỉnh chiến lược đối
với khu vực có tầm quan trọng đặc biệt này.
Nhận thức được tầm quan trọng ngày càng lớn của khu vực châu Á – Thái Bình
Dương đối với nước Mỹ và trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới,
trong đó có sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. Từ nhiệm kỳ của Tổng thống
Obama, nước Mỹ đã có những động thái và chiến lược thể hiện sự thay đổi lớn trong
chính sách đối ngoại bằng việc tuyên bố “Xoay trục Châu Á” nhằm thực hiện mục tiêu
chiến lược xuyên suốt là tiếp tục giữ vai trò lãnh đạo thế giới, không để xuất hiện bất
cứ đối thủ nào có thể cạnh tranh hay thách thức vị thế số 1 của Mỹ ở một khu vực
được đánh giá là phát triển nhanh và năng động nhất thế giới này.
2.2. Mục tiêu và quá trình triển khai chiến lược “xoay trục”
2.2.1 Về kinh tế
Mục tiêu: nhằm đưa nước Mỹ thoát khỏi khủng hoảng và suy thoái kinh tế, tiếp
tục là đầu tàu kinh tế của khu vực và thế giới. Để đạt được mục tiêu đề ra Mỹ đã triển
khai những biện pháp:
Chính quyền Tổng thống Obama đang theo đuổi chiến lược hai mũi nhọn về kinh
tế tại khu vực. Theo đó sử dụng chính sách ngoại giao để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế
Mỹ (ngoại giao thương mại), đồng thời sử dụng can dự kinh tế để hỗ trợ cho các ưu
tiên trong chính sách ngoại giao.
Theo số liệu thống kê của Cơ quan đại diện thương mại Mỹ (USTR), ngay vào
thời điểm năm 2009, tổng kim ngạch thương mại và dịch vụ giữa Mỹ và các nước
thành viên APEC đã là 1,9 nghìn tỷ USD, 9 trong tổng số 15 thị trường xuất khẩu lớn
nhất của Mỹ nằm ở CATBD. Và năm 2012, Mỹ xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 942
tỷ USD sang thị trường các nước CATBD, chiếm 61% tổng kim ngạch xuất khẩu của
Mỹ. Thị trường CATBD đã tạo ra công ăn việc làm cho gần 3 triệu người Mỹ. Đầu tư
của Mỹ vào khu vực này năm 2012 đạt 622 tỷ USD, tăng hơn 35% so với thời điểm
Obama bắt đầu lên cầm quyền. [10]
Mỹ xác định TPP là sự tập trung chủ chốt trong chính sách thương mại của nước
này tại CATBD, đồng thời là nền tảng cho chính sách tái cân bằng. Bắt đầu khởi động
từ tháng 3-2010, đàm phán TPP đến tháng 9-2014 đã trải qua hàng chục phiên chính
thức cũng như phiên giữa kỳ và được dự báo có thể hoàn tất trong nửa đầu năm 2015.
TPP được kỳ vọng là mô hình mới về hợp tác kinh tế khu vực, tạo thuận lợi tối đa cho
thương mại, đầu tư và nếu có thể, sẽ trở thành hạt nhân để hình thành FTA chung cho
toàn khu vực CATBD. Theo tính toán của Mỹ, đến năm 2025, TPP có thể làm lợi thêm
cho nền kinh tế Mỹ 70 tỷ USD mỗi năm.
22
Ngoài TPP, năm 2012, Mỹ đã hoàn tất Hiệp định thương mại tự do với Hàn
Quốc, đang tiến hành tham vấn Hiệp định khung về thương mại và đầu tư (TIFA) với
Đài Loan và Hiệp định đầu tư song phương với Trung Quốc và Ấn Độ.
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) từng có lúc tiến triển suôn sẻ
và được xem là thành công lớn của Chính quyền Obama. TPP được xem là thành tố
quan trọng trong chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ, đó cũng là lý do mà Mỹ
thúc đẩy hiệp định này. Sau “hành trình” đầy trắc trở có vẻ như TPP sắp đi hết được
chặng cuối. Nhưng trong bối cảnh hiện nay tổng thống mới không ủng hộ TPP, hiệp
định này được cho là sẽ còn rất lâu mới được thực hiện. Việc TPP thất bại, uy tín của
Mỹ được dự báo chắc chắc sẽ bị ảnh hưởng nặng nề và “xoay trục” của Mỹ chắc chắn
cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng [13].
Các cơ quan tài chính liên bang đóng vai trò lớn trong can dự kinh tế của Mỹ với
khu vực và đã chuyển hướng nguồn lực của họ tới CATBD trong những năm qua.
Trong giai đoạn 2008-2013, nguồn lực của Ngân hàng Xuất nhập khẩu (Exim Bank)
tại CATBD tăng 14 tỷ USD; nguồn lực của Tập đoàn đầu tư tư nhân hải ngoại (OPIC)
tăng từ 1 tỷ lên 2,7 tỷ USD. Trong năm tài khóa 2013, 41% tổng chi tiêu của Cơ quan
Phát triển và Thương mại Mỹ (USTDA) là tại khu vực CATBD. USTDA đã chi 7,5
triệu USD cho các chương trình tại Đông Á và 9,7 triệu USD tại Nam Á và Đông Nam
Á, trong đó có các dự án tại Inđônêxia và Việt Nam theo Sáng kiến Đối tác toàn diện
Mỹ - CATBD vì Năng lượng Bền vững [11].
2.2.2 Về quân sự
Mục tiêu: đối phó với việc tăng cường sức mạnh quân sự của các cường quốc
trong khu vực, nhất là Trung Quốc, hỗ trợ cho các đồng minh thân cận duy trì sức
mạnh vượt trội về quân sự và răn đe tiến công các nước. Để đạt được mục tiêu đề ra
Mỹ đã triển khai những biện pháp:
Tại Diễn đàn Shangrila -2012, Mỹ khẳng định sẽ bố trí lại sức mạnh hải quân
theo hướng tăng cường triển khai tàu sân bay, tàu tuần dương, tàu khu trục, tàu chiến
ven bờ và tàu ngầm ở Thái Bình Dương. Nhằm tái cần bằng sức mạnh quân sự tại khu
vực, Bộ Quốc phòng Mỹ đã có những điều chỉnh nguồn lực nhanh chóng để thích ứng
với chiến lược mới của Mỹ tại CATBD. Dự tính đến năm 2020, Mỹ sẽ thay đổi tỷ lệ
lực lượng hải quân hiện diện là 50-50 giữa hai khu vực thành 40% ở Đại Tây Dương
và 60% ở Thái Bình Dương [9] . Việc bố trí lại lực lượng hải quân cho phép Mỹ can
dự nhanh hơn, chủ động hơn vào diễn biến tình hình tại đây.
Những diễn biến trong thời gian gần đây ở CATBD đã tạo điều kiện cho Mỹ thực
hiện việc tái xác lập lực lượng, kèm theo là không gian ảnh hưởng, trên nền của những
căng thẳng trong khu vực, cụ thể là: ở Đông Nam Á, cuộc tranh chấp giữa Trung Quốc
với Philíppin chung quanh bãi cạn Scarborough nổi lên từ giữa năm 2012 và tiếp tục
trong năm 2013 đã tạo điều kiện để Mỹ có thể tăng cường sự có mặt tại Philíppin,
không loại trừ xác lập lại các căn cứ quân sự tại đây. Tình hình an ninh khu vực Đông
Bắc Á năm 2013 là địa bàn giúp Mỹ có thể mạnh dạn triển khai kế hoạch “xoay trục”
để “tái cân bằng” lực lượng ở khu vực CATBD. Tình trạng căng thẳng giữa Cộng hòa
dân chủ nhân dân Triều Tiên và Hàn Quốc được đẩy lên đỉnh điểm vào thời điểm
23
tháng 3-2013 đã giúp cho Mỹ có cớ thực hiện hàng loạt cuộc tập trận chung Mỹ - Hàn,
đồng thời triển khai thêm các trang thiết bị quân sự hiện đại trên bán đảo Triều Tiên,
kể cả máy bay ném bom chiến lược B-52. Sự có mặt trên bán đảo Triều Tiên của máy
bay tàng hình B-2, con chủ bài trong lực lượng không quân chiến lược Mỹ, là một
thông điệp cứng rắn của Oasinhtơn với mục tiêu thể hiện cam kết “tái cân bằng” trên
thực tế. Tiếp đó, Mỹ thể hiện lập trường ủng hộ Nhật Bản trong tranh chấp giữa Nhật
Bản và Trung Quốc chung quanh quần đảo Nhật Bản gọi là Senkaku, Trung Quốc gọi
là Điếu Ngư, với việc khẳng định quần đảo Senkaku/Điếu Ngư nằm trong phạm vi của
Điều 5 Hiệp ước bảo hộ an ninh Nhật - Mỹ. Điều đó có nghĩa là nếu xung đột nổ ra
chung quanh khu vực tranh chấp này, Mỹ sẽ đứng về phía Nhật Bản. Khi Trung Quốc
bất ngờ tuyên bố về “Vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông”, phản ứng
của Mỹ khá nhanh, mạnh và kiên quyết, không chỉ tuyên bố không công nhận vùng
nhận dạng này của phía Trung Quốc, Mỹ còn điều hai máy bay B-52 không mang theo
vũ khí, bay vào vùng nhận dạng rồi quay về.
Các kế hoạch điều chuyển lực lượng và trang thiết bị tới khu vực đã, đang và sẽ
được triển khai bao gồm: điều 2.500 lính thủy đánh bộ tới Darwin (Ốxtrâylia); thêm 1
tiểu đoàn lục quân tới Hàn Quốc; 2 tàu khu trục phòng vệ tên lửa tới Nhật Bản, tăng
cường các cuộc tập trận với đồng minh và thăm viếng quân sự tới các nước trong khu
vực [12]. Bộ Quốc phòng được đánh giá là có điều chỉnh trong việc tái cân bằng lực
lượng phản ứng nhanh và thống nhất so với các bộ ngành khác.
Mỹ khẳng định sự cần thiết phải củng cố và phát triển các liên minh quân sự với
tất cả các nước trong khu vực,đặc biệt đối với các nước Đông Nam Á hiện đang có
tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc trên biển Đông. Mỹ sẽ tăng cường hợp tác và làm
sâu sắc hơn các mối quan hệ với Singapor, Inđônêxia, Malaixia và Ấn Độ, thậm chí cả
Myanma.
Tại Shangrila -2012, Mỹ và Singapor đã đạt được một số thỏa thuận hợp tác:
Chính phủ Singapo cho phép 4 tàu tác chiến ven bờ của Mỹ đến thăm các căn cứ hải
quân ở nước này theo đúng cam kết trong Thỏa thuận khung chiến lược giữa hai phía
đã ký năm 2005; sử dụng cơ sở huấn luyện quân đội, diễn tập quân sự song phương là
thành phố Murai và các tàu chiến Mỹ sẽ luân chuyển đến Singapor. Đối với Philíppin,
nơi Mỹ đang triển khai 600 binh sỹ chuyên tham gia các chiến dịch chống nổi dậy với
quân đội Philíppin. Trong các cam kết, hai phía sẽ tăng cường diễn tập quân sự chung
cũng như nâng cao khả năng phối hợp tác chiến giữa quân đội hai nước. Binh sỹ, tàu
chiến, tàu sân bay của Mỹ được phép sử dụng các căn cứ không quân và hải quân ở
Subic và Clark. Đối với Thái Lan, trong khuôn khổ đồng minh, phía Mỹ đã đạt được ý
định sử dụng căn cứ U - Tapao cho các hoạt động quân đội Mỹ trên danh nghĩa phục
vụ mục đích nhân đạo, không ngoại trừ khả năng sử dụng để triển khai các chiến dịch
lớn trong tương lai. Mỹ cung cấp nhiều trang thiết bị mới cho Thái Lan, cũng như đẩy
mạnh các hoạt động diễn tập quân sự chung với các nước này. Đối với Việt Nam, sau
8 năm đối thoại về quốc phòng, đến năm 2011, hai nước Mỹ - Việt Nam đã ký được
“Tuyên bố hợp tác sơ khởi về quân y”. Đến năm 2012, trong chuyến thăm của Bộ
trưởng Quốc phòng Mỹ tới Việt Nam, người phát ngôn của Lầu Năm Góc, Georger
24
Little nhấn mạnh: Mỹ củng cố cam kết lâu dài đối với việc thúc đẩy mối quan hệ quốc
phòng song phương mạnh mẽ với Việt Nam dựa trên sự tin cậy và hiểu biết lẫn nhau.
2.2.3 Về ngoại giao
Mục tiêu: tăng cường củng cố quan hệ với các đồng minh để tạo sự cân bằng
chiến lược giữa Đông và Tây, giữa châu Âu, châu Á, châu Mỹ, giữa nước Mỹ với các
trung tâm quyền lực chính trị, sức mạnh kinh tế, quân sự trên thế giới; thu hút các
nước khác đi theo Mỹ làm đối trọng với các nước trong khu vực, trước hết là hình
thành các liên minh mới để bao vây, làm đối trọng với Trung Quốc, sau đó là
Nga…Để đạt được mục tiêu đề ra Mỹ đã triển khai những biện pháp:
Lấy chiêu bài “chống khủng bố”, “dân chủ”, “nhân quyền”, Mỹ thực hiện chính
sách can dự vào khu vực. Trong quan hệ quốc tế, Mỹ coi trọng sách lược “cây gậy và
củ cà rốt”, đối xử với các nước theo “tiêu chuẩn kép”, nhất là với các nước mà Mỹ cho
là “bất trị”; thể hiện rõ nhất là cách giải quyết vấn đề hạt nhân của CHDCND Triều
Tiên. Đánh giá về chiến lược của Mỹ, các nhà phân tích cho rằng, đó là một chiến lược
nhằm phát huy sức mạnh tổng thể để đạt mục tiêu của Mỹ ở khu vực; nhưng chiến
lược đó chưa phù hợp với một CA-TBD đã có nhiều thay đổi. Đó là vì: Thứ nhất,
chiến lược đó vẫn mang tư duy của thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”, là lấy sức mạnh để
“ngăn chặn, kiềm chế” nước khác, nhằm bảo vệ an ninh, lợi ích quốc gia của mình.
Điều đó làm cho mâu thuẫn giữa Mỹ với các nước, kể cả các nước đồng minh, ngày
càng sâu sắc, phức tạp. Thứ hai, Mỹ tăng cường sức mạnh quân sự là nhân tố thúc đẩy
chạy đua vũ trang, đe dọa đến đến an ninh, ổn định của khu vực, bị dư luận phản đối.
Trong nhiệm kỳ đầu của Obama, chính sách “xoay trục” đã được thúc đẩy rất
mạnh mẽ. Thực tế này phần nào được thể hiện qua thống kê về các chuyến công du tới
khu vực CATBD của các lãnh đạo cấp cao của Mỹ. Tháng 11-2009, Tổng thống Mỹ
thăm Singapor, Trung Quốc và Hàn Quốc. Tháng 11-2010, Tổng thống Mỹ thăm
Inđônêxia, Hàn Quốc và Nhật Bản. Tháng 11-2011, Tổng thống Mỹ thăm Ôxtrâylia và
Inđônêxia. Tháng 3-2012, Tổng thống Mỹ thăm Hàn Quốc và tháng 11 cũng trong
năm 2012, thăm Thái Lan, Myanma, Campuchia và dự Hội nghị cấp cao Đông Á; Bộ
trưởng Quốc phòng Mỹ công du CATBD 2 lần trong năm 2009, 4 lần năm 2010, 3 lần
năm 2011 và 3 lần năm 2012. Riêng đối với Ngoại trưởng Mỹ, chương trình làm việc
của Hillary Clintơn kín đặc các chuyến đi tới các nước CATBD: 3 chuyến năm 2009, 5
chuyến năm 2010, 4 chuyến năm 2011, 5 chuyến năm 2012. Đặc biệt, trong nhiệm kỳ
của mình, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clintơn dự đủ cả 4 kỳ ARF cũng như các cuộc
Tham vấn cấp bộ trưởng Ốxtrâylia - Mỹ, Đối thoại chiến lược và kinh tế Mỹ - Trung,
Tham vấn an ninh Mỹ - Nhật Bản. Bà Clintơn cũng đề xuất tổ chức Hội nghị Bộ
trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Mỹ - Hàn Quốc, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao và
Quốc phòng Mỹ - Philíppin. Bà Clintơn là Ngoại trưởng Mỹ đầu tiên trong lịch sử
thăm Myanma và Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.
Tháng 9-2013, sáng kiến về tham vấn chính thức liên quan đến Bộ quy tắc ứng
xử các bên ở Biển Đông (COC) nhằm kiểm soát cách hành xử trên Biển Đông mang
lại một cơ hội để cải thiện và nâng cao năng lực của các đồng minh và đối tác. Bộ
Ngoại giao Mỹ cũng đã công bố gói trợ giúp hàng hải song phương và khu vực trị giá
25
32,5 triệu USD, trong đó có 18 triệu USD để cải thiện năng lực cho các đơn vị tuần tra
duyên hải của Việt Nam, sẽ giúp nâng cao thực lực của các đối tác. Mỹ đang và sẽ tiếp
tục trợ giúp các đồng minh và đối tác trong lĩnh vực này để tăng cường hợp tác khu
vực trong lĩnh vực hàng hải. Một giải pháp ít tốn kém đang được giới chức Mỹ bàn
thảo là đưa thêm các tàu khu trục nhỏ tới các quốc gia đối tác trong khu vực nhằm
giúp các nước này tăng cường thực lực trên biển.
Chuyến thăm 4 nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaixia và Philíppin (tháng 4-2014)
của Tổng thống Mỹ được đánh giá là sự tái khẳng định chiến lược xoay trục của Mỹ.
Trong chuyến đi này, Mỹ tuyên bố quần đảo tranh chấp trên biển Hoa Đông “nằm
trong phạm vi bảo vệ của Hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật”. Điều đó có nghĩa là các lực
lượng Mỹ sẵn sàng đáp trả bất cứ sự đe dọa nào về quân sự nhằm vào Nhật Bản. Tại
Hàn Quốc, vấn đề cốt lõi là Mỹ đồng ý hoãn việc chuyển giao Quyền chỉ huy thời
chiến (OPCON) cho Hàn Quốc, trước đó được dự kiến vào tháng 12-2015. Động thái
này thể hiện sự cam kết an ninh vững chắc của Mỹ dành cho Hàn Quốc trong bối cảnh
căng thẳng đang tiếp tục leo thang trên bán đảo Triều Tiên. Nếu như với hai đồng
minh truyền thống, các động thái của Mỹ nhằm củng cố lại sự hợp tác vững chắc đã
được thiết lập từ nhiều năm, thì với Malaixia, việc nhất trí nâng cấp quan hệ song
phương lên “quan hệ đối tác toàn diện” được xem là trang sử mới trong quan hệ không
mấy gần gũi hàng thập kỷ qua giữa hai nước (lần đầu tiên một tổng thống đương
nhiệm Mỹ đến Malaixia kể từ thời Giônxơn năm 1966).
Mỹ tăng cường sự can dự vào các thể chế khu vực: tăng thêm một chức vụ Trợ lý
Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề đa phương trong Cục Đông Á-TBD, bổ nhiệm Đại
sứ tại ASEAN, ký Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á(TAC), cử đại diện
cấp nhà nước tới dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) và ở cấp ngoại trưởng tới
dự Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF). Năm 2012, Ngoại trưởng Hillary Clinton cũng
đã tham dự Diễn đàn các quốc đảo Thái Bình Dương (PIF) và là quan chức cấp cao
nhất của Mỹ tham dự diễn đàn này từ trước tới nay.
Mỹ theo đuổi một loạt các sáng kiến hợp tác với các thể chế đa phương châu
Á,trong đó có các vấn đề năng lượng, y tế thông qua Sáng kiến Hạ lưu sông Mêkông
(LMI), đầu tư và thương mại thông qua APEC, tăng trưởng kinh tế và biến đổi khí hậu
thông qua ASEAN, tội phạm xuyên quốc gia và năng lượng sạch thông qua EAS. Mỹ
đẩy mạnh và nhân rộng các sáng kiến mới được đề xuất tại diễn đàn APEC, chẳng hạn
như lập quỹ tài trợ cải thiện tính liên tục của nguồn cung sản phẩm, thành lập Nhóm
làm việc về minh bạch và chống tham nhũng. Bên cạnh đó, Mỹ sẽ tăng cường các nỗ
lực hợp tác khu vực trong lĩnh vực cứu trợ nhân đạo, khắc phục thiên tai và tìm kiếm
cứu hộ, chẳng hạn như trong vụ tìm kiếm máy bay mất tích tại Malaixia mới đây.
Mỹ tích cực hợp tác với các nước tiểu vùng sông Mêkông; là quốc gia rất tích
cực đưa ra các sáng kiến hợp tác với các nước vùng hạ lưu sông Mêkông. Điều này
được giới nghiên cứu nhận thức như một sự trở lại khá linh hoạt và mềm dẻo của Mỹ ở
khu vực Đông Nam Á. Họ nhìn nhận, đằng sau sự “quay trở lại” đó, còn là sự thể hiện
vai trò không thể thiếu của nước Mỹ nhằm đối trọng với Trung Quốc tại khu vực Đông
Nam Á nói chung và với tiểu vùng sông Mêkông nói riêng. Ngay trên tạp chí Foreign
26
Policy8-2010 (Mỹ), nhà nghiên cứu Jonh Lee nhận định: nếu Mỹ thực sự quan tâm
đến việc tăng cường sự hiện diện của mình tại châu Á, Mỹ nên tập trung vào sông
Mêkông vì nơi đây Mỹ gặt hái được nhiều lợi ích hơn.
Tháng 7-2009, thông qua nhiều kênh khác nhau, phía Mỹ đề nghị tổ chức cuộc
gặp giữa các Bộ trưởng Ngoại giao các nước hạ lưu Mêkông và Mỹ bên lề Hội nghị
Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN và ARF. Lần đầu tiên Ngoại trưởng Mỹ công
bố chính thức tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN tại Phuket (Thái Lan) một “Sáng
kiến Hạ lưu sông Mêkông” (US - Lower Mekong Initiative - LMI). Mục đích của sáng
kiến là đẩy mạnh hợp tác, trợ giúp về môi trường, y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng của
Mỹ đối với các nước thuộc hạ lưu sông Mêkông, bao gồm Thái Lan, Lào, Campuchia
và Việt Nam. Các nước Mêkông đều bày tỏ hoan nghênh và quan tâm đến sáng kiến
hợp tác và cho rằng sáng kiến này của Mỹ là kịp thời và bổ sung cho các cơ chế khác
hiện có. Phía Mỹ đánh giá cao các nước ủng hộ và coi đây là một cuộc gặp mang tính
lịch sử mở ra một cơ chế hợp tác mới. Mục tiêu địa - chính trị của sáng kiến này nằm
trong chính sách “quay trở lại Đông Nam Á” của Mỹ, thể hiện vai trò đối trọng của
Mỹ với Trung Quốc tại khu vực sông Mêkông. Đúng như lời khẳng định của Ngoại
trưởng Hillary Clinton: Mỹ đang trở lại Đông Nam Á, và Mỹ hợp tác trọn vẹn với các
đối tác trong khu vực này trong một loạt những thách thức đang đe dọa mọi người.
Còn Thượng nghị sĩ Jim Webb thì khẳng định: “Mỹvà cộng đồng thế giới có một cam
kết chiến lược và nghĩa vụ tinh thần nhằm bảo vệ sức khỏe và an sinh của cư dân sống
phụ thuộc vào con sông Mêkông cùng với nguồn tài nguyên và nếp sống của họ.
Để khẳng định sự có mặt của Mỹ tại khu vực hạ lưu Mêkông, ngay sau đó, một
thông cáo có thể nói là chưa hề có từ trước tới nay giữa Mỹ và các nước Mêkông đã
được ban bố rộng rãi liên quan tới những vấn đề quan tâm chung, đặc biệt là trong các
lĩnh vực môi trường, y tế, giáo dục, và phát triển hạ tầng. Ngoại trưởng Mỹ đã nhấn
mạnh tới tầm quan trọng của vùng hạ lưu sông Mêkông và mỗi quốc gia Mêkông đối
với Mỹ, cùng với cam kết hỗ trợ nhằm bảo đảm hòa bình và thịnh vượng cho khu vực
Đông Nam Á. Tại Hội nghị, các ngoại trưởng đã thảo luận sôi nổi về các lĩnh vực bao
gồm ảnh hưởng biến đổi khí hậu và làm thế nào để đáp ứng có hiệu quả; phòng chống
bệnh truyền nhiễm; mở rộng ứng dụng kỹ thuật cho giáo dục và đặc biệt quan tâm phát
triển vùng nông thôn cũng như phát triển hạ tầng. Các Ngoại trưởng Thái Lan, Lào,
Campuchia và Việt Nam cũng ghi nhận sự hợp tác chặt chẽ hơn của Mỹ với các nước
hạ lưu Mêkông hiện nay nhằm bảo đảm sự phát triển bền vững trong vùng. Sau những
thảo luận chung đó, ngoại trưởng các nước đã xét duyệt những nỗ lực chung đang tiến
hành, và đồng ý mở ra những lĩnh vực hợp tác mới. Để triển khai sáng kiến này, Mỹ
cam kết tài trợ cho các lĩnh vực mà các nước lưu vực sông Mêkông đang thực sự khó
khăn đó là: môi trường, y tế và giáo dục và phát triển cơ sở hạ tầng. Chương trình này
kéo dài 3 năm nhằm giúp các nước ở lưu vực sông Mêkông triển khai chiến lược về
các vấn đề cần thiết nêu trên, đặc biệt là nhằm đối phó với tác động do biến đổi khí
hậu gây ra cho các nguồn nước và an ninh lương thực. Có thể nhận thấy, bước đầu,
những khoản trợ giúp của Mỹ chưa lớn. Nguồn vốn này còn mang tính chất tượng
trưng hơn là đầu tư thực sự tương xứng với tầm vóc của một cường quốc như Mỹ cũng
27
như nhu cầu của các nước lưu vực Mêkông. Do đó, khả năng “đối trọng” của Mỹ với
Trung Quốc ngay tại lưu vực Mêkông cũng chưa được như mong muốn của chính
quyền Mỹ, nhất là khi Trung Quốc lại đang ở thế “thượng phong” trong khu vực này
Về vấn đề dân chủ - nhân quyền, một mặt, Mỹ khẳng định không thể và không
muốn áp đặt hệ thống giá trị của Mỹ lên các nước khác, mặt khác, Mỹ lại cho rằng, có
những giá trị nhất định mang tính phổ biến mà các nước cần tôn trọng. Mỹ tiếp tục
thúc giục các nước tiến hành cải cách chính trị, tiếp tục truyền bá, cổ súy giá trị dân
chủ - nhân quyền thông qua việc nêu đậm nội dung dân chủ - nhân quyền trong thúc
đẩy các mối quan hệ song phương. Ví dụ, sau những cải cách dân chủ ở Myanma, Mỹ
xem Myanma là biểu tượng thành công của tiến trình dân chủ hóa như nới lỏng cấm
vận với Myanma thông qua việc Tổng thống Obama thăm Myanma ngay sau khi đắc
cử. Ngoài việc ủng hộ các nhóm chống đối mang danh “các nhà hoạt động dân chủ” ở
Trung Quốc, Việt Nam, Mỹ tiếp tục đầu tư vào các tổ chức phi chính phủ liên quan
nhân quyền, nhân đạo, gắn vấn đề dân chủ - nhân quyền với các vấn đề kinh tế, phát
triển, lệnh cấm bán vũ khí trong quan hệ với nhiều nước ở khu vực.
Về hợp tác ứng phó biến đổi khí hậu, Mỹ tích cực tham gia vào các hành động
đối phó biến đổi khí hậu nhằm cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tổng
thống Obama đã đưa ra chính sách mới toàn diện nhằm chống lại tác động của tình
trạng biến đổi khí hậu toàn cầu, để đẩy mạnh nỗ lực phát triển năng lượng sạch, và gia
tăng hiệu suất năng lượng của máy móc cũng như các tòa nhà. Mỹ đi đầu ủng hộ
Tuyên bố Majuro - Hiệp ước mới của khu vực Thái Bình Dương, thành lập Quỹ Thái
Bình Dương - Mỹ nhằm hỗ trợ các quốc đảo Thái Bình Dương dễ bị ảnh hưởng bởi
vấn đề mực nước biển dâng cao. Hiện Mỹ đang tài trợ 24 triệu USD trong thời hạn 5
năm cho các dự án tại “các cộng đồng duyên hải dễ bị ảnh hưởng” trong khu vực.
3. Đánh giá kết quả của chiến lược xoay trục thời Tổng thống Obama
Những kết quả của chính sách này được cho là không nhất quán. Rõ ràng, “chính
sách xoay trục” của nước Mỹ đạt kết quả tốt hơn ở Đông Bắc Á - nơi Nhật Bản và Hàn
Quốc không còn công khai bày tỏ hoài nghi về những cam kết đảm bảo an ninh của
Mỹ nữa. Cả hai nước vẫn còn lo ngại về mối đe dọa đến từ Triều Tiên cũng như tham
vọng của Trung Quốc. Tuy nhiên, những hành động của Mỹ - trong đó có tuyên bố của
ông Obama tái khẳng định rằng quần đảo Senkaku (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư) nằm
trong hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật đã giúp Wasinhton ghi điểm tại khu vực. Và việc
nền kinh tế Trung Quốc đột nhiên “loạng choạng” sau 30 năm tăng trưởng ngoạn mục
đã làm giảm bớt những nghi ngại về thách thức của Bắc Kinh đối với trật tự của khu
vực.
Tuy nhiên, ở Đông Nam Á, chính sách xoay trục của Mỹ chưa đạt được kết quả
như mong muốn. Nếu như ở Đông Bắc Á, Mỹ hành xử như một đồng minh thì ở Đông
Nam Á, Mỹ có cách hành xử thiên về hướng một nhà kiến tạo hòa bình. Sự khác biệt
này chủ yếu được thể hiện qua cách tiếp cận của Mỹ đối với những tranh chấp lãnh
thổ. Mỹ không đưa ra quan điểm trước những tuyên bố chủ quyền khác nhau trên vùng
Biển Đông, và thường xuyên tạo ấn tượng rằng nước này không ủng hộ cả đồng minh
lẫn đối tác của họ ở Đông Nam Á trong các cuộc tranh chấp giữa những nước này với
28
Trung Quốc. Và những tranh chấp này có lẽ sẽ tiếp tục dai dẳng cho dù nền kinh tế
Trung Quốc đang bị chao đảo.
Về phương diện đảm bảo an ninh, cả Mỹ lẫn các nước Đông Nam Á đều đang ở
thế "đi trên dây". Các nước Đông Nam Á muốn có cảm giác được đảm bảo rằng Mỹ sẽ
ủng hộ họ, song lại không muốn bị lôi kéo vào cuộc xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc.
Còn Wasinhton cũng rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan tương tự: Mỹ muốn các đồng
minh của mình có cảm giác được bảo vệ, song cũng không muốn bị lôi kéo vào các
cuộc xung đột không cần thiết. Do đó, nước Mỹ bị giằng xé giữa những mục tiêu khác
nhau.
Mỹ cần phải thể hiện rõ quyết tâm duy trì trật tự an ninh hiện nay tại khu vực
một cách mạnh mẽ giống như Trung Quốc muốn thay đổi trật tự đó. Nước Mỹ cần
phải huy động các cường quốc đang nổi lên tại châu Á tham gia duy trì trật tự lâu nay -
một trật tự sẽ vẫn đem lại cho khu vực sự ổn định, tự do và thịnh vượng. Cụ thể, nước
Mỹ đang tìm kiếm một Ấn Độ có trách nhiệm hơn, một Indonesia có trách nhiệm hơn
và một Australia có trách nhiệm hơn. Với ý nghĩa như vậy, "chính sách xoay trục"
không phải là công cụ để khôi phục vị thế vượt trội của Mỹ tại khu vực thời kỳ những
năm 1990. Thay vào đó, nó là một cơ chế để tạo thời gian cho sự nổi lên của một loạt
cường quốc tích cực tham gia giải quyết các vấn đề khu vực.
Tổng thống mới của Mỹ Donald Trump nhậm chức vào ngày 20/1/2017, trong
bối cảnh hết sức thuận lợi, được cả hai viện (Thượng viện và Hạ viện) ủng hộ, sẽ tiếp
tục thực thi chính sách “Xoay trục sang CA-TBD” mà Tổng thống tiền nhiệm Barack
Obama đã công bố từ năm 2011. Bản thân chiến lược “xoay trục này” đã phản ánh tầm
quan trọng của khu vực CA-TBD trong nền kinh tế toàn cầu và chính trị quốc tế cũng
như trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Tuy nhiên, là một thương gia làm chính trị,
với tư tưởng đề cao tinh thần “chấn hưng nước Mỹ”, lấy lợi ích Mỹ làm tiền đề, vì vậy,
các cách ứng xử và phương thức hành động của Tổng thống D. Trump khi cầm quyền
sẽ có những khác biệt nhất định với người tiền nhiệm. Với tinh thần xuyên suốt là vì
lợi ích nước Mỹ, vì sự lãnh đạo thế giới của Mỹ, Tổng thống D. Trump sẽ vẫn tiếp tục
thực thi chính sách “xoay trục” nhưng với cách làm mới và phương pháp mới. Vấn đề
Biển Đông vẫn sẽ là một trong những trọng điểm trong chính sách “xoay trục” của
Mỹ. Sự cạnh tranh chiến lược của Mỹ với Trung Quốc ở Biển Đông sẽ diễn ra trong
tình trạng “vừa hợp tác, vừa đấu tranh”, nhưng mặt cạnh tranh, đấu tranh sẽ mạnh hơn
nhiều, thậm chí gay gắt hơn.
Là một quốc gia ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, Việt Nam dù muốn hay
không cũng chịu tác động bởi chính sách “xoay trục” của Mỹ. Từ thực tế đó đặt ra yêu
cầu trong chính sách ngoại giao với Mỹ làm sao để vừa giữ vững được nền độc lập tự
chủ và bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Tổ quốc, vừa không để xảy ra
xung đột, chiến tranh giữ vững môi trường hoà bình ổn định để phát triển. Chính sách
ngoại giao đúng đắn của chúng ta là “ba không”: không liên minh quân sự, không căn
cứ quân sự và không sử dụng quan hệ song phương nhắm vào nước thứ ba. Với những
gì đã diễn ra trong quá khứ, chúng ta hiểu rõ được những hệ lụy đáng ngại của những
liên minh quân sự kiểu này. Trong bối cảnh quan hệ quốc tế ở khu vực đầy bất ổn chứa
29
đựng nhiều yếu tố khó lường, để đảm bảo an ninh quốc gia, một mặt phải tăng cường
nội lực đất nước, mặt khác phải tranh thủ sức mạnh của xu hướng thời đại, đẩy mạnh
đấu tranh trên mặt trận ngoại giao.
Trong quan hệ Việt - Mỹ, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện chính sách nhất quán
là hướng tới xây dựng quan hệ đối tác chiến lược, nhất là về kinh tế, tôn trọng và ổn
định về chính trị và hợp tác về an ninh, hai bên cùng có lợi. Việc tăng cường và thúc
đẩy quan hệ với Mỹ lên tầm cao mới sẽ tạo ranội lực kinh tế phát triển, nâng cao vị thế
của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới. Việt Nam cần tăng cường trao đổi, học
hỏi kinh nghiệm trong các lĩnh vực khác nhau của Mỹ. Việt Nam cần tăng cường hợp
tác với Mỹ trong các lĩnh vực như kinh tế và thương mại, khuyến khích các công
ty,doanh nghiệp Mỹ đầu tư tại Việt Nam nhất là về thăm dò và khai thác dầu khí, học
hỏi kinh nghiệm trong lĩnh vực an ninh hàng hải. Việt Nam cũng cần tranh thủ vai trò
và tiếng nói của Mỹ trong các diễn đàn đa phương, trong việc ủng hộ ASEAN về vấn
đề Biển Đông, nhằm đa phương hóa, quốc tế hóa vấn đề Biển Đông.
Việt Nam cần kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng với Mỹ về những vấn
đề như lợi dụng chiêu bài tự do ngôn luận, tôn giáo, dân chủ và nhân quyền để công
kích chế độ, tiến hành “diễn biến hòa bình” để tạo ra sự bất ổn trong xã hội Việt Nam,
chia rẽ quan hệ giữa Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam. Tuy nhiên, trong các vấn
đề cụ thể, Việt Nam cần chủ động, khéo léo, linh hoạt, mềm mỏng và kiên quyết; tránh
để Mỹ lợi dụng làm quân tốt phục vụ mưu đồ chống phá nước khác. Việt Nam cần chủ
động và tăng cường trong đối ngoại quân sự để không bị động trước các động thái của
Mỹ.
Chúng ta luôn phải cảnh giác vì mục tiêu lâu dài của Mỹ là lật đổ các nước xã hội
chủ nghĩa, lật đổsự lãnh đạo của các Đảng Cộng sản, phủ định hình thái ý thức của chủ
nghĩa Mác - Lênin, duy trì thống nhất theo chủ nghĩa tư bản. Đảng ta đã chủ trương
“kết hợp chặt chẽ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế với yêu cầu giữ vững an ninh,
quốc phòng, thông qua hội nhập để tăng cường sức mạnh tổng hợp của quốc gia, nhằm
củng cố chủ quyền và an ninh của đấn nước, cảnh giác với những mưu toan thông qua
hội nhập để thực hiện ý đồ “Diễn biến hòa bình” đối với nước ta” [14]. Cần cảnh giác
với mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc để tránh rơi vào tình huống xấu, nhất là các
nước lớn vì lợi ích của mình mà thỏa hiệp xâm hại lợi ích của Việt Nam. Việt Nam cần
có sự đoàn kết nội bộ tốt, phát huy cao độ khối đại đoàn kết cộng đồng Việt Nam, tăng
cường sức mạnh tổng hợp quốc gia, tranh thủ tối đa sức mạnh quốc tế, sức mạnh thời
đại, sự hỗ trợ của các cơ quan công quyền quốc tế, dựa trên cơ sở công pháp quốc tế
để bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, không ngừng nâng cao vị
thế ở khu vực và trên thế giới. Việt Nam cần chủ động đối thoại, khuyến khích xu
hướng mong muốn duy trì, phát triển quan hệ với Việt Nam của Mỹ; tranh thủ rộng rãi
chính giới, doanh nghiệp, các tầng lớp xã hội, hạn chế sự chống phá của giới cực đoan
ở Mỹ; xác định khuôn khổ quan hệ ổn định với Mỹ.
4. Kết luận
Như vậy, chiến lược của Mỹ đối với CATBD sau Chiến tranh lạnh là bộ phận
quan trọng trong chiến lược toàn cầu của chính quyền Mỹ, mà mục tiêu xuyên suốt,
30
nhất quán là sử dụng ưu thế về kinh tế, chính trị, quân sự, giành quyền bá chủ khu vực
và thế giới. Đây là một trong những nhân tố quan trọng làm cho quan hệ giữa các nước
lớn và cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các nước này ở khu vực càng gay gắt, quyết
liệt trên tất cả các lĩnh vực chiến lược về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, đối
ngoại. Các nước trong khu vực CATBD cần hết sức quan tâm, theo dõi và có những
điều chỉnh chính sách thích hợp, gắn phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường củng cố
quốc phòng, an ninh, xây dựng quân đội tinh nhuệ, hiện đại, đủ sức bảo vệ vững chắc
độc lập, tự chủ, an ninh quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ đất nước trong mọi tình huống.
Đồng thời, tăng cường, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế trong cuộc đấu tranh chống
các mối đe dọa chung, vì mục tiêu xây dựng khu vực CATBD và thế giới hòa bình,
hợp tác và phát triển.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Phan Doãn Nam (2009), Về chính sách đối ngoại của chính quyền Obama,
Cộng sản, số 797 (3).
[2]. Phan Duy Khoa (2017), Những nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành chính
sách hướng Đông của Ấn Độ, Kỷ yếu Hội nghị sinh viên nghiên cứu khoa học năm
học 2017 – 2018, Khoa sư phạm Sử - Địa & GDCT, Trường Đại học Đồng Tháp, tr
5,6.
[3]. Nhiều tác giả (2012), Việt Nam với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, Nxb.
Thống kê, tr.7.
[4]. TTXVN (2006), Mỹ với Đông Á và Inđônêxia, Tài liệu tham khảo đặc biệt,
ngày 18-01.
[5]. TTXVN (2006), Ảnh hưởng của sự kiện 11-9 đối với sự cân bằng chiến lược
châu Á Thái Bình Dương, Tài liệu tham khảo đặc biệt, ngày 11-6.
[6]. Tình hình chính trị - quân sự ở Đông Nam Á và khu vực châu Á Thái Bình
Dương, Sự kiện và nhân vật nước ngoài, số 1-2004.
[7]. Tạp chí Lý luận chính trị, số 3/2015
[8]. Vũ Lê Thái Hoàng (2012), Sức mạnh thông minh, thế kỷ Thái Bình Dương và
học thuyết đối ngoại Obama.
[9]. Lê Minh Quang, Chiến lược của một số nước lớn đối với khu vực châu Á -
ngày: 01/3/2019].
[10]. Nguyễn Trần Lê, Từ “xoay trục” đến “tái cân bằng” - câu hỏi về một chính
xuyen-suot-cua-obama-543841/, [truy cập ngày: 01/3/2019].
[11]. Nguyễn Thị Quế, Nguyễn Thị Thúy Chiến lược xoay trục, tái cân bằng của
31
[12]. Nguyễn Viết, Chiến lược “xoay trục” của Mỹ: Dấu ấn 5 năm và trắc trở
Trần Quang, Đánh giá chiến lược tái cân bằng của Mỹ tại châu Á - Thái Bình
Dương”,
luoc-tai-can-bang-cua-my-tai-cha-a-thai-binh-duong, [truy cập ngày: 01/3/2019].
[13]. Trần Thị Quỳnh Nga, Vấn đê biển Đông trong chính sách châu Á - Thái
cua-my-sau-chien-tranh-lanh, [truy cập ngày: 01/3/2019].
[14]. Trần Quang, Đánh giá chiến lược tái cân bằng của Mỹ tại châu Á - Thái
01/3/2019].
[truy
cập
ngày:
32
12 trang
13/05/2022
2420
Bạn đang xem tài liệu "Chiến lược xoay trục châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ dưới thời tổng thống Barack Obama (2011- 2016)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- chien_luoc_xoay_truc_chau_a_thai_binh_duong_cua_my_duoi_thoi.pdf
