Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 4: Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước Xã hội chủ nghĩa

CHƯƠNG 4

DÂN CHỦ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

VÀ NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học

Khoa:

Lý luận chính trị

Trường: Đại học Thương mại

1

NỘI DUNG

1. Dân chủ và dân chủ xã hội chủ nghĩa

2. Nhà nước xã hội chủ nghĩa

3. Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền xã hội

chủ nghĩa ở Việt nam

2

1. Dân chủ và dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.1. Dân chủ và sự ra đời, phát triển của dân chủ

1.1.1. Quan niệm về dân chủ

1.1.2. Sự ra đời, phát triển của dân chủ

1.2. Dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.2.1. Khái niệm và quá trình ra đời

1.2.2. Bản chất

3

1.1. Dân chủ và sự ra đời, phát triển của dân chủ

1.1.1. Quan niệm về dân chủ

- Nghĩa gốc: Vào khoảng thế kỷ VII – VI TCN, các nhà tư tưởng

Hy Lạp cổ đại đã dùng cụm từ “demoskratos” để nói đến dân chủ

(quyền lực thuộc về nhân dân)

DEMOSKRATOS

Kratos = cai trị

Demos = nhân dân

4

1.1. Dân chủ và sự ra đời, phát triển của dân chủ

1.1.1. Quan niệm về dân chủ

- Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin:

+ Về phương diện quyền lực: dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân.

+ Về phương diện chế độ xã hội và trong lĩnh vực chính trị: dân chủ là

một hình thức nhà nước, mang bản chất của giai cấp cầm quyền, là phạm

trù lịch sử.

+ Về phương diện tổ chức và quản lý xã hội: dân chủ là một nguyên

tắc kết hợp với nguyên tắc tập trung ==> nguyên tắc tập trung dân chủ.

5

1.1. Dân chủ và sự ra đời, phát triển của dân chủ

1.1.1. Quan niệm về dân chủ

Dân chủ là một giá trị xã hội phản ánh những quyền cơ bản của

con người; là một phạm trù chính trị gắn với các hình thức tổ chức nhà

nước của giai cấp cầm quyền; là một trong những nguyên tắc hoạt động

của các tổ chức chính trị - xã hội; là một phạm trù lịch sử gắn với quá

trình ra đời, phát triển của lịch sử xã hội nhân loại.

6

1.1.2. Sự ra đời, phát triển của dân chủ (SV TNC)

Cộng sản

nguyên thuỷ

Chiếm hữu

nô lệ

Tư bản

Xã hội

Cộng sản

Phong kiến

chủ nghĩa chủ nghĩa chủ nghĩa

cổ đại

tương lai

Nền

quân chủ

Nền DC

tư sản

Nền DC

chủ nô

Chưa có

nền DC

Nền DC

XHCN

Không còn

Nền dân chủ

7

1.2. Dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.2.1. Khái niệm và quá trình ra đời

- Khái niệm: Dân chủ XHCN là nền dân chủ cao hơn về chất so với

nền dân chủ tư sản, là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về

nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự

thống nhất biện chứng; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền

XHCN, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.

- Quá trình ra đời: Dân chủ XHCN đã được phôi thai từ Công xã

Paris năm 1871. Tuy nhiên, chỉ đến khi Cách mạng tháng Mười Nga

thành công với sự ra đời của Nhà nước XHCN đầu tiên trên thế giới, nền

dân chủ XHCN mới chính thức được xác lập.

8

D1

1.2. Dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.2.2. Bản chất

Bản chất

chính trị

Bản chất

kinh tế

Bản chất tư tưởng -

văn hóa - xã hội

9

Slide 9

D1

GỘP SLIDE

DD, 2/14/2020

2. Nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.1. Khái niệm, bản chất, chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.1.1. Khái niệm

2.1.2. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.1.3. Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.2. Mối quan hệ giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội

chủ nghĩa

10

2.1. Khái niệm, bản chất, chức năng của nhà nước

xã hội chủ nghĩa

2.1.1. Khái niệm

Nhà nước XHCN là nhà nước mà ở đó, sự thống trị chính

trị thuộc về GCCN, do cách mạng XHCN sản sinh ra và có sứ

mệnh xây dựng thành công CNXH đưa nhân dân lao động lên

địa vị làm chủ trên tất cả các mặt của đời sống xã hội trong

một xã hội phát triển cao - xã hội XHCN.

11

2.1. Khái niệm, bản chất, chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.1.2. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa

Về chính trị

Về kinh tế

• Mang bản chất GCCN

• Chế độ sở hữu xã hội về tư

liệu sản xuất chủ yếu

• Nền tảng là CN Mác - Lênin

• Giá trị văn hóa tiên tiến của

nhân loại và bản sắc dân tộc

Về văn hóa

- xã hội

12

2.1. Khái niệm, bản chất, chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa

2.1.3. Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa

Cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới là nội dung chủ yếu và là

mục đích cuối cùng của nhà nước XHCN.

Chức năng bạo lực trấn áp giai cấp bóc lột đã bị lật đổ và những phần

tử chống đối để bảo vệ thành quả cách mạng, giữ vững an ninh chính

trị, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

13

2.2. Mối quan hệ giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa

và nhà nước xã hội chủ nghĩa (SV TNC)

Nền dân

chủ XHCN

- Dân chủ XHCN là cơ sở, nền tảng

cho việc xây dựng và hoạt động của

Hệ thống

chính trị

nhà nước XHCN.

XHCN

- Nhà nước XHCN trở thành công

Nhà nước

XHCN

cụ quan trọng cho việc thực thi

quyền làm chủ của người dân.

14

3. Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền

xã hội chủ nghĩa ở việt nam

3.1. Dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.1.1. Sự ra đời, phát triển của nền dân chủ XHCN ở Việt Nam

3.1.2. Bản chất của nền dân chủ XHCN ở Việt Nam

3.2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.2.1. Quan niệm về nhà nước pháp quyền XHCN

3.2.2. Đặc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN

3.3. Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã

hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện

3.3.1. Phát huy dân chủ XHCN ở Việt Nam hiện nay

3.3.2. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN

15

3.1. Dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.1.1. Sự ra đời, phát triển của nền dân chủ XHCN ở Việt Nam (SV TNC)

- Chế độ DCND ở nước ta được xác lập sau CMT8/1945. Đến năm 1976, tên nước

được đổi thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Đại hội VI đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước đã nhấn mạnh phát huy dân

chủ để tạo ra động lực mạnh mẽ cho phát triển đất nước.

- Hơn 30 năm đổi mới, nhận thức về dân chủ XHCN, vị trí, vai trò của dân chủ ở

nước ta có nhiều điểm mới:

+ Đảng ta khẳng định một trong những đặc trưng của CNXH Việt Nam là do

nhân dân làm chủ.

+ Dân chủ đã được đưa vào mục tiêu tổng quát: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ,

công bằng, văn minh.

+ Dân chủ XHCN là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của

sự phát triển đất nước.

16

3.1. Dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.1.2. Bản chất của nền dân chủ XHCN ở Việt Nam

- Xây dựng nền dân chủ XHCN vừa là mục tiêu, vừa là động lực

phát triển xã hội, là bản chất của chế độ XHCN.

- Bản chất dân chủ XHCN ở Việt Nam được thực hiện thông qua

các hình thực dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp.

17

3.2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.2.1. Quan niệm về nhà nước pháp quyền XHCN

- Quan niệm nhà nước pháp quyền:

Nhà nước pháp quyền được hiểu là nhà nước mà ở đó, tất cả mọi

công dân đều được giáo dục pháp luật và phải hiểu biết pháp luật, tuân

thủ pháp luật, pháp luật đảm bảo tính nghiêm minh; trong hoạt động của

các cơ quan nhà nước, phải có sự kiểm soát lẫn nhau, tất cả vì mục tiêu

phục vụ nhân dân.

18

3.2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

3.2.2. Đặc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN

- Xây dựng nhà nước do NDLĐ làm chủ - Nhà nước của dân, do dân, vì dân

- Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp luật.

- Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phối hợp nhịp

nhàng giữa các cơ quan: lập pháp, hành pháp và tư pháp.

- Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam do ĐCSVN lãnh đạo. Hoạt động của nhà

nước được giám sát bởi nhân dân: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”

- Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam tôn trọng quyền con người, coi con người

là trung tâm của sự phát triển.

- Tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có

sự phân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm quyền lực là

thống nhất và sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.

19