Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 3: Chủ nghĩa xã hội và thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội

CHƯƠNG 3

CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ THỜI KỲ QUÁ ĐỘ

LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học

Khoa: Lý luận Chính trị

Trường: Đại học Thương mại

1

NỘI DUNG

1. Chủ nghĩa xã hội

2. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

3. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

2

1. Chủ nghĩa xã hội

1.1. Chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế -

xã hội cộng sản chủ nghĩa

1.2. Điều kiện ra đời của chủ nghĩa xã hội

1.3. Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội

3

Là phong trào đấu

tranh chống áp bức

của NDLĐ

Là chế độ xã

hội tốt đẹp,

giai đoạn đầu

của hình thái

kinh tế xã hội

CSCN

Là trào lưu

tư tưởng,

lý luận

Khái niệm

CNXH

Là một khoa học về

SMLS của GCCN

4

1.1. Chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội CSCN

1.1.1. Sự ra đời của hình thái kinh tế - xã hội CSCN

Sự ra đời của HTKT - XH CSCN

là một tất yếu khách quan

Được thực hiện thông qua cuộc

CMXH do GCCN lãnh đạo

Mâu thuẫn giữa LLSX

với QHSX trong CNTB

Sự trưởng thành của

GCCN

5

Phương thức sản xuất TBCN

Quan hệ sản xuất dựa trên chế

Lực lượng sản xuất

mang tính XHH

độ chiếm hữu tư nhân về

TLSX

Cách mạng

công nghiệp

Giai cấp công nhân

(tăng về số lượng, chuyển

đổi mạnh mẽ về cơ cấu)

Giai cấp tư sản

Phong trào đấu tranh của GCCN

HÌNH THÁI KT-XH

CỘNG SẢN CHỦ NGHĨA

CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

1.1. Chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội CSCN

1.1.2. Phân kỳ hình thái kinh tế - xã hội CSCN

Theo quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen

Thời kỳ quá độ

GĐ thấp

GĐ cao

Theo quan điểm của V.I.Lênin

Thời kỳ quá độ

GĐ thấp - CNXH

GĐ cao - CNCS

7

Tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện

Do nhân dân lao động làm chủ

1.2.

Những

đặc

Có nền KT phát triển cao dựa trên LLSX hiện đại và chế độ

công hữu về TLSX chủ yếu

trưng

NN kiểu mới mang bản chất của GCCN, đại diện quyền lợi

cho NDLĐ

cơ bản

của

CNXH

Có nền văn hóa phát triển cao

Bảo đảm bình đẳng, đoàn kết giữa các DT, có quan hệ hữu

nghị, hợp tác với ND các nước trên thế giới

8

2. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

2.1. Khái niệm thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

2.2. Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

2.3. Thực chất, đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

9

2.1. Khái niệm và loại hình quá độ lên chủ nghĩa xã hội

2.1.1. Khái niệm thời kỳ quá độ lên CNXH

Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải biến cách mạng từ

xã hội tiền tư bản hoặc TBCN sang xã hội XHCN, bắt đầu từ khi GCCN

và NDLĐ giành được chính quyền đến khi xây dựng thành công

CNXH.

10

2.1. Khái niệm và loại hình quá độ lên chủ nghĩa xã hội

2.1.2. Loại hình quá độ lên CNXH

Quá độ trực tiếp

• Từ các nước tư bản phát triển

Quá độ gián tiếp

• Từ các nước tiền tư bản

11

2.2. Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên CNXH

Các quan hệ của CNXH không tự nảy sinh trong lòng CNTB, mà

chúng là kết quả của quá trình XD và cải tạo XHCN. Do vậy, thời

kỳ quá độ là để XD và phát triển những quan hệ đó

CNTB đã tạo ra cơ sở vật chất - kỹ thuật nhất định cho CNXH,

nhưng muốn những cơ sở vật chất đó phục vụ cho CNXH cần

có thời gian tổ chức, sắp xếp lại

Công cuộc xây dựng CNXH là một công việc mới mẻ,

khó khăn và phức tạp, cần phải có thời gian để GCCN

làm quen với những công việc mới

12

2.3. Thực chất, đặc điểm của thời kỳ quá độ lên CNXH

2.3.1. Thực chất của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

Có sự tồn tại đan xen giữa tàn dư của XH cũ với những

yếu tố mang tính XHCN đang phát sinh.

Là thời kỳ cải biến CM sâu sắc triệt để trên tất cả các lĩnh

vực nhằm xây dựng từng bước cơ sở vật chất - kỹ thuật

và đời sống tinh thần của CNXH.

13

2.3. Thực chất, đặc điểm của thời kỳ quá độ lên CNXH

2.3.2. Đặc điểm của thời kỳ quá độ

lên chủ nghĩa xã hội

Trên lĩnh vực

xã hội

Trên lĩnh vực

chính trị

Trên lĩnh vực

kinh tế

tư tưởng

- văn hóa

14

3. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

3.1. Tính tất yếu

3.2. Đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

3.2. Những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội và phương hướng xã hội

chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay

15

3. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam bắt đầu từ năm 1954 ở

miền Bắc và năm 1975 trên phạm vi cả nước

3.1. Tính tất yếu quá độ lên CNXH ở Việt Nam

Quá độ lên CNXH ở Việt Nam phù hợp với quy luật phát triển của lịch sử

XH loài người (học thuyết HTKT - XH của chủ nghĩa Mác)

Phù hợp với mục tiêu, cương lĩnh của cách mạng Việt Nam

Phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân Việt Nam

16

3.2. Đặc điểm của thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam

Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa:

• Bỏ qua chế độ TBCN là con đường cách mạng tất yếu, khách quan, con

đường XD đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH.

• Bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của QHSX và KTTT TBCN.

• Kế thừa thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới CNTB để phát triển XH,

phát triển nhanh LLSX, xây dựng nền KT hiện đại.

• Là thời kỳ rất khó khăn, phức tạp, lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều

hình thức tổ chức KT, XH có tính chất quá độ; đòi hỏi phải có quyết tâm

chính trị và khát vọng lớn của toàn Đảng, toàn dân.

17

3.2. Đặc điểm của thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam

Việt Nam quá độ lên CNXH từ một nước thuộc địa nửa phong kiến, LLSX thấp,

chiến tranh kéo dài, lại bị các thế lực thù địch thường xuyên tìm cách phá hoại.

Việt Nam quá độ lên CNXH trong bối cảnh cuộc cách mạng KH, CN diễn ra mạnh

mẽ với quá trình quốc tế hóa ngày càng sâu sắc tạo nhiều cơ hội và thách thức

trong quá trình phát triển

Thời đại ngày nay vẫn là thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH. Các nước với các

chế độ CT khác nhau cùng tồn tại, vừa hợp tác, vừa đấu tranh, cạnh tranh gay gắt

vì lợi ích quốc gia DT

18

3.3. Những đặc trưng của CNXH và phương hướng xây dựng

CNXH ở Việt Nam hiện nay

3.3.1. Những đặc trưng bản chất của CNXH Việt Nam

Dân giàu, nước

mạnh, DC, công

bằng, văn minh.

Có nền KT phát

triển cao dựa trên

LLSX hiện đại và

QHSX tiến bộ,

phù hợp

Có nền VH tiên

tiến đậm đà bản

sắc DT

Do nhân dân

làm chủ

Có NN pháp

quyền XHCN của

ND, do ND vì ND

do Đảng cộng sản

lãnh đạo

Các DT trong

cộng đồng VN

bình đẳng, đoàn

kết, tôn trọng,giúp

nhau cùng PT.

Con người có

cuộc sống ấm no,

tự do, hành phúc,

có điều kiện phát

triển toàn diện.

Có quan hệ hữu

nghị và hợp tác

với các nước

trên thế giới

19

3.3. Những đặc trưng của CNXH và phương hướng xây dựng

CNXH ở Việt Nam hiện nay

3.3.2. Phương hướng xây dựng CNXH ở Việt Nam hiện nay (SV TNC)

• Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức,

bảo vệ tài nguyên, môi trường.

• Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

• Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con

người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

• Bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

20