Bài giảng Nhà nước và pháp luật đại cương - Chương 2: Những vấn đề cơ bản về Nhà nước

CHƯƠNG 2

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN

VỀ NHÀ NƯỚC

HỆ THỐNG QUY PHẠM PHÁP LUẬT

- Hiến pháp 2013

- Luật tổ chức Quốc Hội 2014; sửa đổi, bổ sung 2020

- Luật tổ chức Chính Phủ 2015

- Luật tổ chức toà án nhân dân 2014

- Luật tổ chức Viện Kiểm Sát nhân dân 2014

- Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính

phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2019

- Luật kiểm toán nhà nước 2015

NỘI DUNG CHƯƠNG

I. Nguồn gốc, khái niệm, bản chất của nhà nước và

chức năng của nhà nước

II. Hình thức nhà nước

III. Bộ máy nhà nước

IV. Nhà nước CHXHCN Việt Nam

I. NGUỒN GỐC, KHÁI NIỆM,

BẢN CHẤT, CHỨC NĂNG

CꢀA NHÀ NƯỚC

1. Nguồn gốc nhà nước

2. Khái niệm nhà nước

3. Bản chất nhà nước

4. Chức năng của nhà nước

1. Nguồn gốc nhà nước

1.1. Quan điểm phi Mác xít về nguồn gốc nhà nước

1.2. Học thuyết Mác – Lê nin về nguồn gốc nhà nước

1.1. Quan điểm phi Mác – Xít về nguồn

gốc nhà nước

Quan điểm phi Mác – xit về nguồn

gốc nhà nước

Thuy

ết

Ch

Thuyết

Th_ứu_cyết

Kiểu

Hình

Thuyết

nhà

thức

khế ước

gia

thần

nă

b_nạ_ưo_ớclực

thần

nhà

quyề

ng

xã hội

trưởng

nước

quyền

n

nh

à

nư

ớc

1.2. Học thuyết Mác – Lênin

về nguồn gốc nhà nước

Nội dung quan điểm:

Nhà nước không phải là hiện tượng xã hội vĩnh cửu,

bất biến mà là một phạm trù lịch sử, có quá trình phát

sinh, phát triển và tiêu vong. Nhà nước nảy sinh từ trong

đời sống xã hội, xuất hiện khi xã hội loài người phát

triển đến một trình độ nhất định và sẽ tiêu vong khi

những điều kiện khách quan của sự tồn tại nhà nước

không còn nữa.

❑ Quá trình hình thành NN

*Công xã nguyên thủy và tổ chức thị tộc- bộ lạc

Cơ sở kinh tế

- Chế độ sở

hữu chung về

TLSX và sản

phẩm lao động

- Nguyên tắc

phân phối bình

quân của cải.

Cơ sở xã hội

- Bình đẳng về

quyền và địa vị

xã hội.

- Không tồn tại

đặc quyền, đặc

lợi, sự phân

hóa giàu

Công xã

nguyên thủy

nghèo.

Thị tộc

Theo huyết

thống

Nguyên tắc tổ

chức

Là tổ chức

quyền lực cao

nhất của Thị tộc.

Hội đồng

thị tộc

Bộ má y

quản lý

Thủ lĩnh quân

sự

Là người đứng

đầu thị tộc

Thị tộc

Hòa nhập với dân

cư

Quyền lực

Bảo vệ lợi ích của

cộng đồng

xã hội

Khô ng có bộ má y

cưỡng chế

* Phân hoá giai cấp và sự xuất hiện nhà nước

Vào thời kỳ cuối của xã hội công xã nguyên thuỷ

đã lần lượt diễn ra ba lần phân công lao động xã hội:

Lần 1

Chăn nuôi

tách khỏi

trồng trọt

Ba lần phân

công lao động

Lần 2

Thủ công

nghiệp tách

khỏi nông

Lần 3

Thương

nghiệp ra

đời

nghiệp

Nguyên nhân kinh tế:

Sự xuất hiện chế độ tư hữu...

Nhà nước

ra đời

Nguyên nhâ n xã hội:

Sự phâ n hoá xã hội thành giai cấp

đối khá ng và mâ u thuẫn ko thể điều

hò a được

1.3. Những phương thức hình thành

nhà nước điển hình trong lịnh sử

1

2

3

4

Sự ra đời

nhà nước

Aten

Sự ra đời

nhà nước

Rôma

Sự ra đời

nhà nước

Gié c –

Sự ra đời

nhà nước

Phương

Đông

cổ đại

manh

cổ đại

2. Khái niệm nhà nước

2.1. Định nghĩa

Nhà nước là tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị,

có bộ máy chuyên trách để cưỡng chế và quản lý xã

hội nhằm duy trì trật tự xã hội, bảo vệ địa vị và lợi ích

của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp.

2.2. Đặc điểm nhà nước

Nhà nước thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt

Nhà nước quản lꢂ dân cư theo lãnh thổ

Nhà nước có chủ quyền quốc gia

Nhà nước ban hành pháp luật và bảo đảm

thực hiện bꢁng quyền lực nhà nước

Nhà nước quy định và tiến hành thu các loại thuế

dưới hình hình thức bꢀt buộc

3. Bản chất của nhà nước

Tính giai cấp

Tính xã hội

3.1. Tính giai cấp của nhà nước

• Trả lời câu hỏi: nhà nước của ai? Do ai lập ra và bảo vệ

lợi ích của ai?

• Nhà nước là bộ mấy cưỡng chế đặc biệt nꢁm trong tay

g/c cầm quyền, là công cụ sꢀc bén để thể thực hiện sự

thống trị, duy trì trật tự xã hội.

• Sự thống trị giai cấp được thể hiện trên ba phương

diện: Kinh tế, chính trị, tư tưởng

3.2. Tính xã hội

• Nhà nước ngoài bảo vệ lợi í ch của giai cấp thống trị thì

nhà nước cò n bảo đảm lợi í ch của cá c giai tầng khá c

trong xã hội.

• Nhà nước thực hiện cá c cô ng việc chung của xã hội

(xâ y dựng cá c cô ng trì nh phúc lợi xã hội, trường học,

bảo vệ mô i trường, phò ng chống dịch bệnh…)

4. CHỨC NĂNG CꢀA NHÀ NƯỚC

4.1. Định nghĩa

Chức năng của nhà nước là những phương diện

(mặt) hoạt động chủ yếu của nhà nước nhằm thực hiện

những nhiệm vụ cơ bản được đặt ra trước nhà nước.

4.2. Phân loại

Căn cứ vào phạm vi hoạt động của nhà nước, chức

năng của nhà nước gồm:

- Chức năng đối nội: phát triển kinh tế, đảm bảo trật tự

xã hội, bảo vệ chế độ kinh tế - xã hội, ...

- Chức năng đối ngoại: bảo vệ đất nước, thiết lập quan

hệ bang giao với các nước, ...

4.3. Hình thức và phương pháp thực

hiện chức năng của nhà nước

a. Hình thức thực hiện

Xây dựng pháp luật

(Lập pháp)

Tổ chức thực hiện

phá p luật

(Hành phá p)

Bảo vệ pháp luật

(Tư pháp)