Tiểu luận Tư tưởng triết học phương Đông thời cổ đại và ý nghĩa phương pháp luận

Download

Bµi lµm

NÕu Ph-¬ng §«ng lµ chiÕc n«i lín cña v¨n minh nh©n lo¹i th× Ên §é Vµ

Trung Quèc lµ nh÷ng Trung t©m v¨n ho¸ triÕt häc cæ x-a rùc rì, phong phó

nhÊt cña nÒn v¨n minh Êy.

Mét trong nh÷ng t- t-ëng triÕt häc Ph-¬ng §«ng thêi ®ã mµ ý nghÜa

cña nã vÉn cßn cã gi¸ trÞ cho ®Õn tËn ngµy nay vÒ vÊn ®Ò lu©n lý, ®¹o ®øc,

chÝnh trÞ- x· héi ®ã lµ nh÷ng t- t-ëng triÕt häc cña Nho Gia.

1-Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc Nho gia

Nho gia xuÊt hiÖn vµo kho¶ng thÕ kû VI tr-íc c«ng nguyªn, d-íi thêi

Xu©n Thu, ng-êi s¸ng lËp lµ Khæng tö (1551 tr CN-479 trCN). §Õn thêi ChiÕn

Quèc, Nho gia ®· ®-îc M¹nh Tö vµ Tu©n Tö hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn theo

hai xu h-íng kh¸c nhau; duy t©m vµ duy vËt trong ®ã dßng Nho gia Khæng-

M¹nh cã ¶nh h-ëng réng vµ l©u dµi nhÊt trong lÞch sö Trung Hoa vµ mét sè

n-íc l©n cËn.

Kinh ®iÓn cña Nho gi¸o th-êng kÓ tíi lµ Tø th- (LuËn ng÷, §¹i häc,

Trung dung, M¹nh Tö) vµ Ngò Kinh (Th-, Thi, LÔ, DÞch, Xu©n Thu).

Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc b¶nthÓ luËn vµ nh÷ng t- t-ëng biÕn dÞch cña

vò trô cã thÓ xem Khæng Tö ®øng trªn quan ®iÓm triÕt häc cña Kinh DÞch.

Theo t- t-ëng cña kinh nµy th× uyªn nguyªn cña vò trô , cña v¹n vËt lµ th¸i

cùc. Th¸i cùc chøa ®ùng mét n¨ng lùc néi t¹i mµ ph©n thµnh l-ìng nghi. Sù

t-¬ng t¸c gi÷a hai thÕ lùc ©m- d-¬ng mµ sinh ra tø t-îng. Tø t-îng t-¬ng th«i

sinh ra b¸t qu¸i vµ b¸t qu¸i sinh ra v¹n vËt. VËy lµ sù biÕn ®æi cã gèc rÔ ë sù

biÕn ®æi ©m -d-¬ng.

Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc vÒ chÝnh trÞ- ®¹o ®øc cña Nho gia ®-îc kh¶o

s¸t chñ yÕu trong s¸ch “luËn ng÷”. Ngoµi racßn cã thÓ bæ cøu thªm trong Ngò

kinh: “Thi, Th-, LÔ, DÞch vµ Xu©n Thu” vµ c¸c s¸ch kh¸c nh- “®¹i häc”,

“Trung dung”

Qua hÖ thèng kinh ®iÓn cã thÓ thÊy hÇu hÕt lµ c¸c kinh, c¸c s¸ch viÕt vÒ

x· héi, chÝnh trÞ- ®¹o ®øc lµ nh÷ng t- t-ëng cèt lâi cña Nho gi¸o.

Quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ- ®¹o ®øc cña Nho gia ®-îc thÓ hiÖn ë nh÷ng t-

t-ëng chñ yÕu sau:

Thø nhÊt: X· héi lµ mét tæng thÓ nh÷ng quan hÖ x· héi gi÷a con

ng-êi víi con ng-êi nh-ng Nho gia coi nh÷ng quan hÖ chÝnh trÞ - ®¹o ®øc lµ

nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng cña x· héi, ®Ò cao vai trß cña nh÷ng quan hÖ Êy vµ

th©u tãm nh÷ng quan hÖ nµy vµo ba r-êng mèi chñ ®¹o (gäi lµ tam c-¬ng).

Trong ®ã quan träng nhÊt lµ quan hÖ vua- t«i, cha- con vµ chång- vî. NÕu xÕp

theo “t«n ty trªn- d-íi” th× vua ë vÞ trÝ cao nhÊt, cßn nÕu xÕp theo chiÒu ngang

cña quan hÖ th× vua- cha- chång xÕp ë hµng lµm chñ. ”..§iÒu nµy ph¶n ¸nh t-

t-ëng chÝnh trÞ qu©n quyÒn vµ phô quyÒn cña Nho gia.

§Ó gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c quan hÖ x· héi, mµ tr-íc hÕt lµ mèi quan hÖ

“tam c-¬ng”, Khæng Tö ®· ®Ò cao t- t-ëng “chÝnh danh”. §Ó thùc hiÖn chÝnh

danh, Khæng Tö ®Æc biÖt coi träng “Nh©n trÞ” chøc kh«ng ph¶i “ph¸p trÞ

Thø hai: XuÊt hiÖn trong bèi c¶nh lÞch sö qu¸ ®é sang x· héi phong

kiÕn, mét x· héi ®Çy nh÷ng biÕn ®éng lo¹n l¹c vµ chiÕn tranh. Lý t-ëng cña

Nho gia lµ x©y dùng mét “x· héi ®¹i ®ång”. §ã lµ mét x· héi cã trËt tù trªn

d-íi, cã vua s¸ng- t«i hiÒn, cha tõ- con th¶o, trong Êm- ngoµi ªm; trªn c¬ së

®Þa vÞ vµ th©n phËn cña mçi thµnh viªn tõ vua chóa, quan l¹i ®Õn thø d©n.Cã

thÓ nãi ®ã lµ lý t-ëng cña tÇng líp quý téc, thÞ téc cò còng nh- cña giai cÊp

®Þa chñ phong kiÕn ®ang lín lªn.

§èi víi quan hÖ vua t«i, Khæng Tö chèng viÖc duy tr× ng«i vua theo

huyÕt thèng vµ chñ tr-¬ng “th-îng hiÒn” kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp xuÊt th©n

cña ng-êi Êy. Trong viÖc chÝnh trÞ vua ph¶i biÕt “träng dông ng-êi hiÒn ®øc,

tµi c¸n vµ réng l-îng víi nh÷ng kÎ céng sù...”.

Trong viÖc trÞ n-íc còng nh- tu th©n, häc ®¹o söa m×nh ®Ó ®¹t ®-îc ®øc

nh©n, “lÕ” ®-îc Khæng Tö rÊt mùc chó träng. LÔ ë ®©y lµ nh÷ng quy ph¹m

nguyªn t¾c ®¹o ®øc. ¤ng cho r»ng do vua kh«ng gi÷ ®óng ®¹o vua, cha kh«ng

gi÷ ®óng ®¹o cha, con kh«ng gi÷ ®óng ®¹o con... nªn thiªn h¹ v« ®¹o. Ph¶i

dïng lÔ ®Ó kh«i phôc l¹i chÝnh danh.

VÒ ®¹o cha con, Khæng Tö cho r»ng con ®èi víi cha ph¶i lÊy ch÷ hiÕu

lµm ®Çu vµ cha ®èi víi con ph¶i lÊy lßng tù ¸i lµm träng. Trong ®¹o hiÕu cña

con ®èi víi cha mÑ, dï rÊt nhiÒu mÆt, nh-ng cèt lâi ph¶i ë t©m thµnh kÝnh.

“§êi nay hÔ thÊy ai nu«i ®-îc cha mÑ th× ng-êi ta khen lµ cã hiÕu. Nh-ng loµi

thó vËt nh- chã, ngùa ng-êi ta còng nu«i ®-îc vËy. Cho nªn, nu«i cha mÑ mµ

ch¼ng kÝnh träng th× cã kh¸c g× nu«i thó vËt ®©u.”

Cßn M¹nh Tö, «ng kÞch liÖt lªn ¸n nh÷ng «ng vua kh«ng lÊy ®iÒu nh©n

nghÜa lµm gèc, chØ vui thó lîi léc riªng, tµ d©m b¹o ng-îc, dïng søc m¹nh ®Ó

®µn ¸p d©n; «ng gäi ®ã lµ “b¸ ®¹o” vµ th-êng tá th¸i ®é khinh miÖt: “kÎ h¹i

nh©n lµ tÆc, kÎ h¹i nghÜa lµ tµn”.Ng-êi tµn tÆc lµ mét kÎ thÊt phu. Nghe nãi

giÕt tªn Trô, chø ch-a nghe nãi giÕt vua Trô.

Thø ba: Nho gi¸o lÊy gi¸o dôc lµm ph-¬ng thøc chñ yÕu ®Ó ®¹t tíi x·

héi lý t-ëng “®¹i ®ång”. Do kh«ng coi träng c¬ së kinh tÕ vµ kü thuËt cña x·

héi, cho nªn, nÒn gi¸o dôc dôc Nho gia chñ yÕu h-íng vµo viÖc rÌn luyÖn ®¹o

®øc con ng-êi. Trong b¶ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña Nho gia th× chuÈn mùc gèc lµ

“Nh©n”. Nh÷ng chuÈn mùc kh¸c nh-: LÔ, nghÜa, TrÝ, TÝn, Trung, HiÕu...®Òu lµ

nh÷ng biÓu hiÖn cña Nh©n. Ch÷ Nh©n trong triÕt häc Nho gia ®-îc Khæng Tö

®Ò cËp víi ý nghÜa s©u réng nhÊt. Nã ®-îc coi lµ nguyªn lý ®¹o ®øc c¬ b¶n,

quy ®Þnh b¶n tÝnh con ng-êi vµ nh÷ng quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi tõ trong

gia téc ®Õn x· héi. Nã liªn quan ®Õn c¸c ph¹m trï ®¹o ®øc chÝnh trÞ kh¸c nh-

mét hÖ thèng triÕt lý chÆt chÏ, nhÊt qu¸n t¹o thµnh b¶n s¨c riªng trong triÕt lý

nh©n sinh cña «ng.

Theo «ng, ®¹o sèng cña con ng-êi lµ ph¶i “trung dung”, “trung thø”

nghÜa lµ sèng ®óng víi m×nh vµ sèng ph¶i víi ng-êi. X· héi thêi xu©n thu lµ

thêi kú ®ang tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng lÞch sö s©u s¾c, Khæng Tö ®· chñ

tr-¬ng dïng nh©n ®øc ®Ó gi¸o ho¸ con ng-êi, c¶i t¹o x· héi. Ng-êi cã ®øc

nh©n lµ ng-êi lµm ®-îc n¨m ®iÒu trong thiªn h¹ “cung, khoan, tÝn mÉu, huÖ”.

Cung th× kh«ng khinh nhên, khoan th× ®-îc lßng ng-êi, tÝn th× ng-êi tin cËy,

mÉu th× cã c«ng, huÖ th× ®ñ khiÕn®-îc ng-êi. Ng-êi cã nh©n theo Khæng Tö

lµ ng-êi “tr-íc lµm nh÷ng ®iÒu khã, sau ®ã míi nghÜ tíi thu ho¹ch hÕt qu¶”.

Nh- vËy nh©n lµ ®øc tÝnh hoµn thiÖn, lµ c¸i gèc ®¹o ®øc cña con ng-êi,

nªn “nh©n” chÝnh lµ ®¹o lµm ng-êi. §¹o lµm ng-êi hÕt søc phøc t¹p, phong

phó nh-ng chung quy l¹i chØ lµ nh÷ng ®iÒu sèng víi m×nh vµ sèng víi ng-êi.

lµ “m×nh muèn lËp th©n th× còng gióp ng-êi lËp th©n, m×nh muèn m×nh thµnh

®¹t th× còng gióp ng-êi thµnh ®¹t” , “viÖc g× m×nh kh«ng muèn chí ®em cho

ng-êi”.

Ng-êi muèn ®¹t ®øc nh©n ph¶i lµ ng-êi cã “trÝ” vµ “dòng”. Nhê cã trÝ,

con ng-êi míi cã sù s¸ng suèt, minh mÉn ®Ó hiÓu biÕt ®¹o lý, xÐt ®o¸n ®-îc

sù viÖc, ph©n biÖt ®-îc ph¶i tr¸i, thiÖn ¸c, ®Ó trau dåi ®¹o ®øc vµ hµnh ®éng

hîp víi “thiªn lý”. Nh-ng ng-êi muèn ®¹t “nh©n” chØ cã “trÝ” th«i ch-a ®ñ,

mµ cÇn ph¶i cã dòng khÝ n÷a. Ng-êi nh©n cã dòng ph¶i lµ ng-êi cã thÓ tá râ ý

kiÕn cña m×nh mét c¸ch cao minh, cã thÓ hµnh ®éng mét c¸ch thanh cao, khi

vËn n-íc lo¹n l¹c, khi ng-êi ®êi gÆp ph¶i ho¹n l¹n. Ng-êi nh©n cã dòng míi

tù chñ ®ùoc m×nh, míi qu¶ c¶m x¶ th©n v× nh©n nghÜa. Khi c¬n thiÕu thèn cùc

khã kh«ng nao nóng lµm mÊt nh©n c¸ch cña m×nh, khi ®Çy ®ñ sung tóc kh«ng

ng¶ nghiªng xa rêi ®¹o lý.

Thø t-: VÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng-êi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh

trÞ – x· héi ®ßi hái Nho gia còng nh- nhiÒu häc thuyÕt kh¸c cña Trung hoa

thêi cæ ph¶i ®Æt ra vµ gi¶ quyÕt vÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng-êi. Trong Nho gia

khong cã sù thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò nµy nh-ng næi bËt lµ quan ®iÓm

cña M¹nh Tö. Theo «ng “b¶n tÝnh ng-êi vèn lµ thiÖn”. ThiÖn lµ tæng hîp

nh÷ng ®øc tÝnh vèn cã cña con ng-êi tõ khi míi sinh nh-, Nh©n, LÔ, NghÜa...

M¹nh Tö thÇn bÝ ho¸ nh÷ng gi¸ trÞ chÝnh trÞ- ®¹o ®øc ®Õn møc coi

chóng lµ tiªn thiªn. Do quan niÖm b¶n tÝnh con ng-êi lµ thiÖn nªn Nho gia ®Ò

cao sù gi¸o dôc ®Ó con ng-êi trë vÒ ®-êng thiÖn víi nh÷ng chuÈn mùc ®¹o

®øc s½n cã.

§èi lËp víi M¹nh Tö coi tÝnh ng-êi lµ thiÖn, Tu©n Tö l¹i coi b¶n tÝnh

con ng-êi vèn lµ ¸c. MÆc dï b¶n th©n con ng-êi ¸c, nh-ng cã thÓ gi¸o ho¸

thµnh thiÖn. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®ã vÒ tÝnh ng-êi, Tu©n tö ®· chñ

tr-¬ng®-êng lèi trÞ n-íc kÕt hîp Nho gia víi ph¸p gia.

So víi c¸c häc thuyÕt kh¸c, nho gia lµ häc thuyÕt cã néi dung phong

phó vµ mang tÝnh hÖ thèng h¬n c¶; h¬n thÕ n÷a nã cßn lµ hÖ t- t-ëng chÝnh

thèng cña giai cÊp thèng trÞ Trung Hoa suèt hai ngµn n¨m cña x· héi phong

kiÕn.

§Ó trë thµnh t- t-ëng chÝnh thèng, Nho Gia ®· ®-îc bæ sung vµ hoµn

thiÖn qua nhiÒu giai ®o¹n lÞch sö trung §¹i; H¸n, §-êng, Tèng, Minh, Thanh

nh-ng tiªu biÓu h¬n c¶ lµ d-íi triÒu ®¹i h¸n vµ Tèng, g¾n liÒn víi tªn tuæi cña

c¸c bËc danh Nho nh- §æng Träng Th- (thêi H¸n), Chu §«n Di, Tr-¬ng T¶i,

Tr×nh H¹o, Tr×nh DI (thêi Tèng).

2-ý nghÜa ph-¬ng ph¸p luËn

- Trong bèi c¶nh n-íc Trung Quèc thêi Xu©n Thu, mét x· héi lo¹n l¹c,

cha kh«ng ra cha, con kh«ng ra con, mäi gi¸ trÞ ®¹o ®øc bÞ ®¶o lén. Chñ

tr-¬ng dïng “Nh©n” ®Ó gi¸o ho¸ con ng-êi, c¶i biÕn x· héi tõ lo¹n thµnh trÞ

cña Nho gia ®· biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc, tÝnh nh©n b¶n cña ®¹o Nho. Nh-ng do

ch-a hiÓu râ nguyªn nh©n s©u xa cña c¸c sù biÕn lÞch sö vµ bÞ nh÷ng quyÒn lîi

giai cÊp quy ®Þnh nªn ph-¬ng ph¸p c¶i biÕn con ng-êi vµ x· héi cña Khæng

Tö chØ ®¹t ë møc c¶i l-¬ng, duy t©m chø kh«ng ph¶i b»ng c¸ch m¹ng hiÖn

thùc.

-Trong triÕt häc cña Khæng Tö c¸c ph¹m trï “nh©n” “lÔ”, “trÝ”,

“dòng”.....cã néi dung hÕt søc phong phó, thèng nhÊt víi nhau vµ lu«n th©m

nhËp vµo nhau vµo mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, nã lu«n cè g¾ng gi¶i ®¸p

-Do h¹n chÕ bëi ®iÒu kiÖn lÞch sö vµ lîi Ých giai cÊp nªn trong triÕt häc

biÕn chuyÓn cña thêi cuéc.TÝnh kh«ng nhÊt qu¸n Êy cña «ng ®· lµ c¬ së ®Ó c¸c

Quèc.

nh÷ng quan niÖm cña «ng vÒ tù nhiªn vÒ lÞch sö x· héi còng nh- vÒ lu«n lý

lÞch sö x· héi. V× thÕ M¹nh Tö xøng ®¸ng ®-îc hËu thÕ phong «ng lµ bËc ¸

th¸nh.

-Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö lóc bÊy giê th× nh÷ng t- t-ëng cña triÕt häc

chiÕt trung, nguþ biÖn cña bän quý téc cò, ®· lµ mét b-íc tiÕn dµi trong lÞch

sö triÕt häc Trung Quèc thêi cæ ®¹i.

-Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc cña Nho gia xuÊt hiÖn vµo thÕ kû VI tr-íc

c«ng nguyªn, tr¶i qua h¬n hai ngµn n¨m cho ®Õn nay, Nho gia ®· ®Ó l¹i cho

vµ v« cïng quý gi¸. NhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay n-íc ta ®ang chuyÓn

sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, më cöa quan hÖ víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi, víi sù

nghÜa rÊt lín trong viÖc gi¸o dôc lèi sèng cho thÕ hÖ trÎ hiÖn nay,

D-íi t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan cña kinh tÕ thÞ

tr-êng, nhiÒu ng-êi v× ch¹y theo lîi nhuËn mµ ®«i khi lµm lîi cho m×nh nh-ng

l¹i lµm h¹i cho ng-êi kh¸c, ®iÒu nµy lµ tr¸i víi nh÷ng t- t-ëng cña ®¹o Nho.

Trong kinh doanh, viÖc ®¹t ch÷ TÝn lªn ®Çu cã ý nghÜa rÊt lín nhÊt lµ

trong giai ®o¹n hiÖn nay, chóng ta më cöa quan hÖ víi c¸c n-íc trªn trÕ giíi,

víi viÖc ®Çu t- cña c¸c nhµ t- b¶n lín trªn thÕ giíi th× mét sù bÊt tÝn v¹n sù

bÊt tin.

VÒ vÊn ®Ò ®¹o lý gi÷a cha mÑ vµ con c¸i trong gia ®×nh th× nh÷ng t-

t-ëng cña Nho gia sèng m·i vµ cã gi¸ trÞ trong mäi thêi ®¹i.

HiÖn nay, trong mèi quan hÖ thÇy trß, mèi quan hÖ gi÷a ng-êi víi

ng-êi trong x· héi, ch÷ “lÔ”, ch÷ “nghÜa” ®«i khi ®· bÞ xem nhÑ. Do vËy, vËn

dông nh÷ng t- t-ëng ®¹o ®øc cña Nho gia vµo viÖc gi¸o dôc con ng-êi lµ hÕt

søc cã ý nghÜa.

Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã nh÷ng t- t-ëng cña Nho gia còng cã mét sè h¹n

chÕ ®ã lµ lèi sèng gia tr-ëng trong gia ®×nh, t- t-ëng träng nam khinh n÷.

Trong gia ®×nh ng-êi cha, ng-êi chång, ng-êi anh c¶ lµ ng-êi cã quyÒn lùc

cao nhÊt, ng-êi phô n÷ trong gia ®×nh bÞ phô thuéc hoµn toµn vµo chång,

kh«ng cã quyÒn tham gia vµo nh÷ng viÖc ®¹i sù trong gia ®×nh. §Æc biÖt ®¹o

“tam tßng” (T¹i gia tßng phô, xuÊt gi¸ tßng phu, phu tõ tßng tö), (ë nhµ th×

ph¶i nghe theo cha, ®i lÊy chång theo chång, chång chÕt theo con) ®· trãi

buéc ng-êi phô n÷ hä kh«ng cã quyÒn tù chñ quyÕt ®Þnh cuéc ®êi vµ t-¬ng lai

cña m×nh.

H·y nªu mét néi dung cña t- t-ëng triÕt häc ph-¬ng

®«ng thêi cæ ®¹i vµ ý nghÜa ph-¬ng ph¸p luËn rót ra

8 trang Thùy Anh 26/04/2022 4480

Download

Bạn đang xem tài liệu "Tiểu luận Tư tưởng triết học phương Đông thời cổ đại và ý nghĩa phương pháp luận", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

tieu_luan_tu_tuong_triet_hoc_phuong_dong_thoi_co_dai_va_y_ng.doc