Tiểu luận Bản sắc dân tộc trong nền kinh tế mở

A / §Æt vÊn ®Ò

Cïng víi qu¸ tr×nh dùng n-íc vµ gi÷ n-íc , nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®· h×nh

thµnh vµ ph¸t triÓn . B»ng lao ®éng s¸ng t¹o vµ ý chÝ ®Êu tranh bÒn bØ , kiªn

c-êng , nh©n d©n ta ®· x©y ®¾p nªn mét nÒn v¨n ho¸ kÕt tinh søc m¹nh vµ in

®Ëm dÊu Ên v¶n s¾c cña d©n téc , chøng minh søc sèng m·nh liÖt vµ sù tr-êng

tån cña d©n téc ViÖt Nam .

V¨n hãa ViÖt Nam lµ tæng thÓ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do céng

®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh dùng n-íc vµ gi÷ n-íc

. Nhê nÒn t¶ng vµ søc m¹nh v¨n ho¸ Êy mµ dï cã nhiÒu thêi kú bÞ ®« hé , d©n

téc ta vÉn gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy b¶n s¾c cña m×nh , ch¼ng nh÷ng kh«ng bÞ

®ång ho¸ , mµ cßn quËt c-êng ®øng dËy giµnh l¹i ®éc lËp cho d©n téc , lÊy

søc ta mµ gi¶i phãng cho ta .

Ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc , d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng , lµ nh©n

lªn søc m¹nh cña nh©n d©n ta ®Ó v-ît qua khã kh¨n , thö th¸ch , x©y dùng vµ

ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , gi÷ v÷ng quèc phßng , an ninh , më réng quan hÖ

®èi ngo¹i , t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho ®Êt n-íc ta ®I vµo thÕ kû XXI .

C«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn , ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt

n-íc , x©y dùng chñ nghÜa x· héi , thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu “ d©n giµu ,

n-íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh” , ®ßi hái chóng ta ph¶I x©y dùng vµ

ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , x©y dùng

nÒn t¶ng tinh thÇn cña d©n téc ta , coi ®ã võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc thóc

®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi .

§¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®ang tiÕn tíi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më ,héi

nhËp víi ThÕ giíi . Chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi hiÖn ®¹i biÕn

chuyÓn nhanh chãng , ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ , sù héi nhËp khu

vùc vµ thÕ giíi víi mét tèc ®é rÊt nhanh , tõ ®ã n¶y sinh nhu cÇu më réng

giao l-u gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ . Trong khi chó träng gi÷ g×n , ph¸t huy c¸c

truyÒn thèng v¨n ho¸ tinh thÇn tèt ®Ñp cña d©n téc , v¨n hãa ViÖt Nam cÇn

tõng b-íc më réng giao l-u quèc tÕ , tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ thÕ giíi

vµ thêi ®¹i . NÒn v¨n cña chóng ta sÏ ®a d¹ng h¬n , phong phó h¬n , tiªn tiÕn

h¬n nhê hÊp thô ®-îc nh÷ng yÕu tè lµnh m¹nh cña v¨n ho¸ thÕ giíi .

Trong nÒn kinh tÕ më nh- n-íc ta hiÖn nay lu«n lu«n cã sù trao ®æi giao l-u

víi thÕ giíi trªn mäi lÜnh vùc , trong ®ã cã lÜnh vùc v¨n ho¸ . Chóng ta kh«ng

thÓ tr¸nh khái viÖc du nhËp nh÷ng phong tôc tËp qu¸n cña c¸c n-íc , c¸c d©n

téc trªn thÕ giíi . Tuy nhiªn , kh«ng v× thÕ mµ chóng ta quªn ®i truyÒn thèng

cña ®©n téc m×nh , c¸i gèc cña m×nh . ViÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n

téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më lµ hÕt søc cÇn thiÕt . §IÒu ®ã gióp chóng ta

hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan , kh«ng bÞ mÊt ®i c¸i gèc cña m×nh. Chóng ta

mét mÆt tiÕp thu nh÷ng nÐt tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c n-íc , mét mÆt gi÷

g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®Ó lµm cho ®êi sèng tinh thÇn cña chóng ta

ngµy cµng phong phó h¬n.

* TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi :

§Êt n-íc ta ®ang trong thêi kú tiÕn lªn x©y dùng nÒn kinh tÕ më , héi nhËp

víi quèc tÕ . Tuy nhiªn , viÖc héi nhËp còng cã nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc

.NÕu chóng ta tiÕp thu mét c¸ch kh«ng cã chän läc , kh«ng cã tÝnh to¸n ,

chóng ta dÔ bÞ tiÕp thu nh÷ng c¸i kh«ng tèt , ¶nh h-ëng ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸

cña n-íc ta . MÆt kh¸c , chóng ta cßn lo ng¹i bÞ ®¸nh mÊt truyÒn thèng d©n

téc , ch¹y theo c¸c n-íc trªn thÕ giíi , bÞ ¶nh h-ëng hoµn toµn bëi nÒn v¨n

ho¸ cña c¸c n-íc kh¸c.

ChÝnh v× thÕ , viÖc ®Æt ra nh÷ng ®Þnh h-íng trong viÖc héi nhËp , tiÕp thu

nh÷ng tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c n-íc mét c¸ch cã chän läc lµ ®iÒu hÕt

søc cÇn thiÕt . Trong ®ã , b¶n s¾c d©n téc gi÷ mét vai trß kh«ng nhá trong viÖc

héi nhËp víi thÕ giíi . Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng truyÒn thèng , nh÷ng

b¶n s¾c riªng cña m×nh . Chóng ta cÇn gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ,

mét mÆt ®Ó ®em nh÷ng tinh hoa cña m×nh ®Ó giao l-u víi c¸c n-íc , mét mÆt

gióp chóng ta “ hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan” .

Mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng b¶n s¾c riªng cña m×nh . §iÒu ®ã gióp chóng ta

ph©n biÖt râ mçi mét quèc gia . Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc lµ mét

viÖc tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ më hiÖn nay . Chóng ta cã b¶n s¾c d©n téc th×

míi cã thÓ héi nhËp , giao l-u víi thÕ giíi , míi cã c¸i ®Ó giao l-u .NÕu

kh«ng gi÷ g×n ®-îc b¶n s¾c d©n téc , chóng ta sÏ lÊy g× ®Ó héi nhËp víi thÕ

giíi , khi ®ã chóng ta sÏ bÞ nÒn v¨n ho¸ c¸c n-íc kh¸c chi phèi , kh«ng cßn

b¶n s¾c riªng cña m×nh .

Víi nh÷ng lý do trªn , chóng ta cã thÓ thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc gi÷

g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc . Còng v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “B¶n

s¾c d©n téc trong nÒn kinh tÕ më” lµ ®iÒu tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt trong giai

®o¹n hiÖn nay .

2

B / gi¶I quyÕt vÊn ®Ò .

Ch-¬ng I. Quan niÖm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong thêi kú nÒn

kinh tÕ më .

I /. B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ g× ?

1 . Kh¸i niÖm :

B¶n s¾c d©n téc bao gåm nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng , nh÷ng tinh hoa cña céng

®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam ®-îc vun ®¾p nªn qua lÞch sö hµng n¨m ®Êu tranh

dùng n-íc vµ gi÷ n-íc . §ã lµ lßng yªu n-íc nång nµn , ý chÝ tù c-êng d©n

téc , tinh thÇn ®oµn kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh -lµng x· - Tæ quèc ; lßng nh©n ¸i ,

khoan dung , träng nghÜa t×nh, ®¹o lý , ®øc tÝnh cÇn cï , s¸ng t¹o trong lao

®éng ; sù tinh tÕ trong øng xö , tÝnh gi¶n dÞ trong lèi sèng ... B¶n s¾c v¨n ho¸

d©n téc cßn ®Ëm ®µ trong c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn mang tÝnh d©n téc ®éc ®¸o .

2 . VÞ trÝ cña b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc :

B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc gi÷ vÞ trÝ rÊt quan träng :

a/. ChÝnh b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ®¶m b¶o cho d©n téc tån t¹i , ®øng v÷ng

vµ ph¸t triÓn qua c¸c biÕn ®éng cña lÞch sö .

b/. Nhê b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc , chóng ta biÓu lé ®-îc trän vÑn sù hiÖn

diÖn cña mét b¶n s¾c trong giao l-u víi quèc tÕ . Môc tiªu cña giao l-u lµ

th«ng qua giao l-u víi nÒn v¨n ho¸ míi , ta héi nhËp víi v¨n ho¸ thÕ giíi .

ChØ gi÷ ®-îc b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc th× ta míi cã ®iÒu kiÖn giao l-u b×nh

®¼ng víi c¸c nÒn v¨n ho¸ thÕ giíi . Cßn sao chÐp , trë thµnh “ c¸i bãng” , “

c¸i ®u«i” cña ng-êi ta th× kh«ng cßn cã g× mµ héi nhËp b×nh ®¼ng .

Tr-íc yªu cÇu cña thêi kú ph¸t triÓn míi , tr-íc nguy c¬ “ ®ång nh©t” vÒ

v¨n ho¸ thùc chÊt lµ sù thèng trÞ cña v¨n ho¸ n-íc lín , n-íc giµu th× b¶n s¾c

v¨n ho¸ d©n téc cã ý nghÜa cùc kú lín .

3. B¶n s¾c d©n téc - hÖ gi¸ trÞ .

V¨n ho¸ , theo UNESCO , lµ tæng thÓ nh÷ng nÐt ®Æc tr-ng tiªu biÓu nhÊt

cña mét x· héi thÓ hiÖn trªn mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn , tri thøc vµ t×nh c¶m .

V¨n ho¸ mang b¶n s¾c d©n téc .

3

- B¶n s¾c d©n téc biÓu hiÖn ë mét d©n téc trong lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t

triÓn cña nã , gióp cho d©n téc ®ã gi÷ ®-îc tÝnh duy nhÊt ( tÝnh ®éc ®¸o )

, tÝnh thèng nhÊt , tÝnh nhÊt qu¸n so víi b¶n th©n m×nh .

- B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng - ý thøc

thuéc vÒ mét d©n téc ( céi nguån ) , c¸ch t- duy , c¸ch sèng , c¸ch dùng

n-íc , gi÷ n-íc , c¸ch s¸ng t¹o v¨n ho¸ , khoa häc , v¨n nghÖ .

- B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ cña d©n téc , nã lµ cèt lâi cña mét

v¨n ho¸ . HÖ gi¸ trÞ lµ nh÷ng g× nh©n d©n quan t©m , tin t-ëng thuéc

ph¹m vi tèt vµ xÊu , mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng tin t-ëng thuéc ph¹m

vi tèt vµ xÊu , mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng mong muèn . Nã lµ nh÷ng

gi¸ trÞ vµ nh÷ng niÒm tin , mµ nh©n d©n cho lµ thiªng liªng , bÊt kh¶ x©m

ph¹m .

- HÖ gi¸ trÞ biÓu hiÖn trong t- t-ëng triÕt häc ( thÕ giíi quan ) chÝnh trÞ ,

v¨n häc , nghÖ thuËt , ®¹o ®øc , lèi sèng ( phong tôc , tËp qu¸n ) .

- HÖ gi¸ trÞ chuyÓn thµnh c¸c chuÈn mùc x· héi , nã ®Þnh h-íng cho sù

lùa chän trong hµnh ®éng cña con ng-êi , c¸ nh©n vµ céng ®ång .

HÖ gi¸ trÞ cã tÝnh æn ®Þnh rÊt lín vµ cã tÝnh bÒn v÷ng t-¬ng ®èi , cã søc

m¹nh to lín ®èi víi céng ®ång . Trong sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña x· héi ,

c¸c gi¸ trÞ nµy th-êng kh«ng biÕn mÊt mµ ho¸ th©n vµo c¸c gi¸ trÞ cña thêi

sau , theo quy luËt kÕ thõa vµ t¸i t¹o .

Di s¶n v¨n ho¸ lµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa do lÞch sö ®Ó l¹i . C¸c gi¸ trÞ nµy sÏ

trë thµnh truyÒn thèng khi ®-îc thÕ hÖ sau lùa chän , tiÕp nhËn , m« pháng ,

lµm sèng l¹i .

§ã lµ quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i . Sù thÝch nghi cña c¸c gi¸ trÞ

cò ®èi víi sù thay ®æi cña thêi ®¹i , lµ biÓu hiÖn cña tÝnh liªn tôc v¨n ho¸ .

II /. B¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më .

1 . Chñ tr-¬ng cña §¶ng vÒ vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong

nÒn kinh tÕ më .

4

Nãi d©n téc vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc kh«ng thÓ t¸ch khái quan hÖ víi thÕ

giíi . Chóng ta ®ang chøng kiÕn xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®êi sèng loµi ng-êi . §ã

lµ xu thÕ kh¸ch quan , tÊt yÕu mang tÝnh thêi ®¹i , tr-íc hÕt trong lÜnh vùc

kinh tÕ . Xu thÕ toµn cÇu ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia , d©n téc xÝch l¹i

gÇn nhau , hiÓu biÕt nhau , bæ sung cho nhau , lµm phong phó vµ hç trî lÉn

nhau . §Êt n-íc ta nhÊt ®Þnh n¾m lÊy xu thÕ nµy coi nh- lµ mét thêi c¬ lín ,

ra søc tËn dông mäi ®iÒu kiÖn cã lîi do xu thÕ Êy t¹o ra , ®Æc biÖt ®Ó tranh thñ

nh÷ng kh¶ n¨ng vËt chÊt , kü thuËt , c«ng nghÖ , nh÷ng kinh nghiÖm vµ tri

thøc hiÖn ®¹i rÊt cÇn thiÕt cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ .

Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay , kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng biÖt

lËp mµ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn . MÆt kh¸c , ph¶i thÊy toµn cÇu ho¸ lµ mét

qu¸ tr×nh ®Çy m©u thuÉn phøc t¹p . MÆt tÊt yÕu kü thuËt - kinh tÕ lµ mÆt tÝch

cùc , cã lîi , ta ph¶i tËn dông . Song , mÆt kh¸c kh«ng thÓ bá qua lµ mÆt x·

héi - kinh tÕ , mÆt b¶n chÊt giai cÊp cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa . XÐt vÒ mÆt

nµy , trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cã nh÷ng lùc l-îng nu«i tham väng lín toµn

cÇu ho¸ chñ nghÜa t- b¶n , hä muèn ¸p ®Æt hÖ gi¸ trÞ cña riªng hä lªn c¶ toµn

cÇu . Quªn ®iÒu ®ã lµ ng©y th¬ vÒ chÝnh trÞ vµ trong thùc tiÔn kh«ng tr¸nh

khái ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t .

Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn vÒ xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay , chóng ta

cµng thÊy ®-êng lèi më réng quan hÖ quèc tÕ trªn c¬ së ®éc lËp tù chñ cña

§¶ng ta nãi chung vµ nãi riªng trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt

Nam võa tiªn tiÕn võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ hÕt søc ®óng ®¾n vµ

s¸ng suèt .

NghÞ quyÕt Héi NghÞ Trung -¬ng 5 chØ râ : “ ph-¬ng h-íng chung , ®ång

thêi lµ nhiÖm vô bao qu¸t cña sù nghiÖp v¨n hãa n-íc ta lµ ph¸t huy chñ

nghÜa yªu n-íc vµ truyÒn thèng ®¹i ®oµn kÕt d©n téc , ý thøc ®éc lËp tù chñ ,

tù c-êng x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa , x©y dùng vµ ph¸t

triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , tiÕp thô nh÷ng

tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i , lµm cho v¨n ho¸ thÊm s©u vµo toµn bé ®êi sèng

vµ ho¹t ®éng x· héi , vµo tõng ng-êi , tõng gia ®×nh , tõng tËp thÓ vµ céng

®ång , tõng ®Þa bµn d©n c- , vµo mäi lÜnh vùc sinh ho¹t vµ quan hÖ con ng-êi ,

t¹o nªn trªn ®Êt n-íc ta ®êi sèng tinh thÇn cao ®Ñp , tr×nh ®é d©n trÝ cao , khoa

häc ph¸t triÓn phôc vô ®¾c lùc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ v×

môc tiªu d©n giµu , n-íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh , tiÕn b-íc v÷ng

ch¾c lªn chñ nghÜa x· héi .

NghÞ quyÕt Trung -¬ng 5 “ X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam

tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” võa ®¸p øng ®óng nh÷ng ®ßi hái bøc xóc

cña cuéc sèng võa lµ ®Þnh h-íng chiÕn l-îc c¬ b¶n cho sù nghiÖp x©y dùng ,

cñng cè vµ kh«ng ngõng t¨ng c-êng nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi ta trªn con

5

®-êng phÊn ®Êu v× d©n giµu n-íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng , v¨n minh , tiÕn

b-íc v÷ng ch¾c lªn chñ nghÜa x· héi .

2 . Quan ®iÓm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc

B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lu«n cã sù biÕn ®éng , bæ sung qua c¸c thêi kú lÞch

sö . Cã gi¸ trÞ ®-îc h×nh thµnh tõ xa x-a vµ lu«n lu«n bÒn v÷ng . Cã gi¸ trÞ

®óng lóc tr-íc , nh-ng nay kh«ng thÝch hîp . L¹i cã gi¸ trÞ míi nh-ng phï

hîp víi nguyÖn väng d©n téc th× nhanh chãng cã søc sèng bÒn v÷ng . Ch¼ng

h¹n , cã nh÷ng gi¸ trÞ míi tõ 1976 , còng lµ míi h¬n 30 n¨m nay , víi lêi kªu

gäi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh , gi¸ trÞ “ Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp , tù do”

®· nghiÔm nhiªn trë thµnh gi¸ trÞ v¨n ho¸ rÊt quan träng cña d©n téc ta .

B¶n s¾c d©n téc n»m trong c¸c lÜnh vùc nh- kiÕn tróc , héi ho¹ , v¨n ch-¬ng

, ©m nh¹c ... nh-ng ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p , cÇn ®Ó c¸c nhµ chuyªn m«n

nghiªn cøu , th¶o luËn . Song ®¹o lý d©n téc lµ lo¹i v¨n ho¸ v« h×nh , nh-ng lµ

tinh tuý cña b¶n s¾c d©n téc , ®-îc vun ®¾p qua lÞch sö l©u ®êi cña d©n téc

®-îc x¸c ®Þnh lµ :

Lßng yªu n-íc nång nµn ; ý thøc tù lËp tù c-êng , tinh thÇn ®oµn kÕt , ý

thøc céng ®ång , g¾n c¸ nh©n - gia ®×nh - lµng x· - Tæ quèc ;

Lßng nh©n ¸i , tÝnh khoan dung , träng t×nh nghÜa , ®¹o lý ;

§øc tÝnh cÇn cï , s¸ng t¹o trong lao ®éng ;

Sù tinh tÕ trong c- sö , gi¶n dÞ trong lèi sèng ...

Còng cã ý kiÕn cho r»ng , nhiÒu d©n téc trªn thÕ giíi còng cã nh÷ng gi¸ trÞ

t-¬ng tù nh- trªn , v× sao ta l¹i coi ®ã lµ b¶n s¾c cña d©n téc m×nh ? Chóng ta

cho r»ng , vÊn ®Ò quan träng lµ nh÷ng gi¸ trÞ ®ã cã ®Ých thùc lµ truyÒn thèng

cña chóng ta kh«ng ? Chø kh«ng ph¶i lµ ta ®i t×m nh÷ng g× chØ cã ta cã mµ

d©n téc kh¸c kh«ng cã . Quan träng lµ ta x¸c ®Þnh nh÷ng chuÈn gi¸ trÞ b¶n s¾c

d©n téc ViÖt Nam . B¶n s¾c d©n téc ®-îc thÓ hiÖn c¶ trong néi dung vµ h×nh

thøc .

Khi nãi tíi b¶n s¾c d©n téc lu«n lu«n g¾n bã víi nhau nh- trªn ®· tr×nh bµy

. Khi nãi tíi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cÇn tr¸nh nh÷ng khuynh h-íng kh«ng

®óng . §ã lµ : “ ®ãng cöa , thu m×nh” , chØ “ kh- kh-” gi÷ b¶n s¾c truyÒn

thèng , kh«ng s¸ng t¹o míi , kh«ng më cöa giao l-u , tiÕp thô nh÷ng tinh hoa

v¨n ho¸ thÕ giíi trë thµnh d©n téc hÑp hßi , cùc ®oan , kiªu ng¹o . HoÆc lµ “

më toang cöa” kh«ng chän läc , b¶n s¾c d©n téc bÞ chÌn Ðp , lu mê , trë thµnh

nÒn v¨n ho¸ thiÕu b¶n s¾c . HoÆc phôc håi tÊt c¶ kÓ c¶ nh÷ng c¸I l¹c hËu , lçi

thêi trong qu¸ khø , kh«ng cßn thÝch hîp trong x· héi míi ...

6

Ch-¬ng II: T¹i sao ph¶i ®-a ra vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n

téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më .

I /. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn

tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc .

1. §iÒu kiÖn x· héi :

Thùc tr¹ng ®êi sèng v¨n ho¸ n-íc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò dÔ ®¸nh

gi¸ . Cã ng-êi qu¸ bi quan víi t×nh h×nh cho lµ trong khi ®êi sèng kinh tÕ cã

kh¸ lªn tõ ®æi míi ®Õn nay th× ®êi sèng tinh thÇn l¹i sa sót nh- ch-a bao giê

cã . Ng-îc l¹i , cã ng-êi qu¸ l¹c quan cho mäi sù ®Òu tèt ®Ñp , nh÷ng hiÖn

t-îng tiªu cùc lµ tù nhiªn vµ kh«ng ®¸ng kÓ . ThËt ra , bøc tranh kh«ng chØ cã

mét mµu , hoÆc toµn tèi hoÆc toµn s¸ng .

Tr-íc hÕt , cÇn kh¼ng ®Þnh ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi ta so víi thêi kú tr-íc

cã b-íc tiÕn bé râ rÖt . §iÒu dÔ thÊy lµ tÝnh n¨ng ®éng x· héi - kinh tÕ vµ tÝnh

tÝch cùc c«ng d©n ®-îc kh¬i dËy vµ ph¸t huy thay cho t©m lý thô ®éng , û l¹i

trong c¬ chÕ cò . BÇu kh«ng khÝ d©n chñ , cëi më trong x· héi t¨ng lªn . MÆt

b»ng d©n trÝ ®-îc n©ng cao , së tr-êng , n¨ng lùc c¸ nh©n con ng-êi ®-îc

khuyÕn khÝch , t«n träng . Nh÷ng nÐt míi næi bËt Êy trong ®êi sèng ®-îc ph¶n

¸nh qua ho¹t ®éng khëi s¾c , phong phó , ®a d¹ng trªn c¸c lÜnh vùc b¸o chÝ ,

xuÊt b¶n , ph¸t thanh , truyÒn h×nh , gi¸o dôc , v¨n häc , nghÖ thuËt , v.v...

Trong sù phong phó , ®a d¹ng vµ bén bÒ cña ®êi sèng vµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ ,

chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t- t-ëng Hå ChÝ Minh ®-îc §¶ng ta vËn dông vµ

ph¸t triÓn s¸ng t¹o vÉn lµ nÒn t¶ng t- t-ëng vµ kim chØ nam b¶o ®¶m cho x·

héi ph¸t triÓn ®óng h-íng . Kinh tÕ thÞ tr-êng vµ më cöa víi bªn ngoµi lµm

sèng ®éng nÒn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng x· héi , ph¸t triÓn giao l-u hµng ho¸ ,

du lÞch vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ , gióp nh©n d©n ta më réng ch©n trêi hiÓu

biÕt vµ kÕn thøc tiÕp nhËn tõ bèn ph-¬ng . C¸c mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr-êng

vµ më cöa , dï t¸c ®éng d÷ déi , ®· kh«ng thÓ ng¨n næi nh©n d©n ta duy tr× vµ

ph¸t triÓn truyÒn thèng tèt ®Ñp , nh- thÊy tâ nhÊt vaß nh÷ng dÞp kû niÖm lín ,

h-íng vÒ céi nguån , vÒ c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn , t-ëng nhí c¸c anh hïng

d©n téc , ®Òn ¬n ®¸p nghÜa nh÷ng ng-êi cã c«ng , gióp ®ì nh÷ng ng-êi ho¹n

n¹n ...

§-¬ng nhiªn , bøc tranh kh«ng chØ toµn mµu s¸ng . NghÞ quyÕt Trung -¬ng

5 ®· nghiªm kh¾c chØ ra nh÷ng m¶ng tèi cïng nguyªn nh©n chñ quan . §ã lµ

tr¹ng th¸i dao ®éng , hoµi nghi , gi¶m sót niÒm tin lý t-ëng ë mét sè ng-êi ,

kÓ c¶ mét bé phËn ®¶ng viªn , c¸n bé . §ã lµ nh÷ng hiÖn t-îng suy tho¸i ®¹o

7

®øc , ®Æc biÖt lµ n¹n tham nhòng , hèi lé , bu«n lËu , gian lËn th-¬ng m¹i

tr-íc sù tÊn c«ng cña thãi Ých lû , chñ nghÜa c¸ nh©n , lèi sèng tiªu dïng , søc

m¹nh ®éng tiÒn vµ chñ nghÜa thùc dông . §ã lµ mét sè hiÖn t-îng nhøc nhèi

tr-íc ®©y kh«ng hÒ cã trong quan hÖ gia ®×nh , ®¹o lý thÇy trß , quan hÖ b¹n

bÌ , sù ®¶o lén mét sè chuÈn gi¸ trÞ vµ nÕp sèng vèn tèt ®Ñp . §ã lµ trong mét

bé phËn d©n c- , kÓ c¶ mét sè thanh niªn , häc sinh , sinh viªn sù hiÓu biÕt

cßn qu¸ Ýt vÒ lÞch sö d©n téc , vÒ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng mµ lÞch sö vµ c¸ch

m¹ng ®· x©y nªn trong khi ®ã l¹i phôc håi kh«ng ph©n biÖt tèt xÊu c¸c vèn cæ

d©n téc ®ång thêi ®i liÒn víi t©m lý sïng ngo¹i ®«i khi ®Õn møc mï qu¸ng ,

phi lý , kÖch cìm . §ã lµ c¸c tÖ n¹n x· héi cã chiÒu gia t¨ng , sù ®am mÖ nhu

cÇu vËt chÊt cïng nh÷ng dôc väng thÊp hÌn , lèi sèng bÊt chÊp ®¹o lý , d-

luËn x· héi vµ ph¸p luËt ®ang x« ®Èy mét sè ng-êi ®i vµo con ®-êng ph¹m téi

. TÊt c¶ nh÷ng hiÖn t-îng trªn ®ang lµm vÈn ®ôc m«i tr-êng x· héi - v¨n ho¸ ,

g©y bÊt b×nh trong nh©n d©n , lµm xãi mßn nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi , t¹o

miÕng ®Êt mµu mì cho sù x©m nhËp nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa ®éc h¹i ngo¹i

lai .

2. X©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc .

Tr-íc t×nh h×nh x· héi ®· ph©n tÝch ë trªn , viÖc tËp trung x©u dùng vµ ph¸t

triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , cã tÇm quan

träng ®Æc biÖt kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ c¶ t-¬ng lai Tæ quèc ta . Nh-ng nªn

v¨n hãa thÕ nµo lµ “ tiªn tiÕn” ? ThÕ nµo lµ “ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ?

a>. NÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn

§äc NghÞ quyÕt Trung -¬ng 5 , ta cã thÓ hiÓu nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn cã mÊy

®Æc tr-ng :

Mét lµ , yªu n-íc .

Hai lµ , tiÕn bé .

Ba lµ , cã néi dung cèt lâi lµ lý t-ëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi

d-íi ¸nh s¸ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t- t-ëng Hå ChÝ Minh .

Bèn lµ , nh©n v¨n : tÊt c¶ v× con ng-êi ...

N¨m lµ , tiªn tiÕn kh«ng chØ trong néi dung t- t-ëng mµ c¶ trong h×nh thøc

biÓu hiÖn , trong c¸c ph-¬ng tiÖn chuyÓn t¶i néi dung .

§Êt n-íc ta ®ang ë thêi kú qu¸ ®é víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo

®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa . Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ nh»m

x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ®ßi hái huy ®éng tèi

®a tiÒm n¨ng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¶ d©n téc , cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ . Chñ nghÜa yªu n-íc ë ®©y lµ mét ®éng lùc cùc kú to lín . NÒn v¨n

8

hãa tiªn tiÕn do ®ã tr-íc hÕt ph¶i lµ mét nÒn v¨n ho¸ yªu n-íc . Cã thÓ coi

yªu n-íc lµ tiÐn bé ®Æc tr-ng bao qu¸t nhÊt cñav¨n ho¸ tiªn tiÕn .Yªu n-íc lµ

ý chÝ ®-a ®Êt n-íc tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn , l¹c hËu , phÊn ®Êu v× d©n giµu

, n-íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh - ®ã lµ mét néi dung t- t-ëng lín

cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn . G¾n liÒn víi yªu n-íc lµ tiÕn bé . NÒn v¨n ho¸ tiªn

tiÕn ph¶i lµ nÒn v¨n ho¸ kÕt tinh tÊt c¶ nh÷ng g× lµ tiÕn bé , lµ ch©n , lµ thiÖn ,

lµ mü cña d©n téc , cña thêi ®¹i , cña loµi ng-êi .

NÕu ®Æc tr-ng bao qu¸t nhÊt cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ yªu n-íc, th× h¹t

nh©n cèt lâi cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ lý t-ëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa

x· héi d-íi ¸nh s¸ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t- t-ëng Hå ChÝ Minh . Nãi v¨n

hãa kh«ng thÓ kh«ng nãi hÖ t- t-ëng . V× hÖ t- t-ëng chi phèi quan niÖm vÒ

gi¸ trÞ , chi phèi ®¹o ®øc , lèi sèng vµ hµnh vi con ng-êi . §µnh r»ng hÖ t-

t-ëng kh«ng ®ång nhÊt víi v¨n ho¸ , kh«ng thÓ quy toµn bé c¸c gi¸ trÞ v¨n

ho¸ vµo hÖ t- t-ëng ; nh-ng xÐt chung vµ xÐt cho cïng , trong x· héi cã giai

cÊp , v¨n hãa bao giê còng cã cèt tuû lµ hÖ t- t-ëng giai cÊp . V× vËy , thËt sai

lÇm nÕu ®ång nhÊt hÖ t- t-ëng víi v¨n ho¸ , bëi c¨n ho¸ cã néi hµm réng h¬n

nhiÒu so víi hÖ t- t-ëng . Song , còng ph¹m sai lÇm nghiªm träng nÕu phñ

nhËn vai trß hÖ t- t-ëng ®èi víi v¨n ho¸ , nhÊt lµ khi nãi ®Õn c¶ mét nÒn v¨n

ho¸ , c¶ mét dßng v¨n ho¸ . C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen chØ râ : “ LÞch sö t-

t-ëng chøng minh c¸i g× , nÕu kh«ng ph¶i lµ chøng minh r»ng s¶n xuÊt tinh

thÇn còng biÕn ®æi theo s¶n xuÊt vËt chÊt ? Nh÷ng t- t-ëng thèng trÞ cua tmét

thêi ®¹i bao giê còng chØ lµ nh÷ng t- t-ëng cña giai cÊp thèng trÞ”.

Lµ hÖ t- t-ëng mang b¶n chÊt giai cÊp ( c«ng nh©n ) nh- mäi hÖ t- t-ëng ,

nh-ng kh¸c víi bÊt cø hÖ t- t-ëng nµo kh¸c , chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ häc

thuyÕt c¸ch m¹ng vµ khoa häc kÕt tinh nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i ,

h-íng vµo gi¶i phãng toµn x· héi , gi¶i phãng d©n téc , gi¶i phãng con ng-êi ,

kh¾c phôc triÖt ®Ó t×nh tr¹ng con ng-êi bÞ tha ho¸ , t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ

kh«ng ngõng hoµn thiÖn con ng-êi . Chñ nghÜa céng s¶n trong b¶n chÊt cña

nã nh- C. M¸c nãi , lµ “ chñ nghÜa nh©n ®¹o hiÖn thùc” . NguyÔn ¸i Quèc ®i

tõ chñ nghÜa yªu n-íc truyÒn thèng cña d©n téc vµ nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c

nhiÒu nÒn v¨n ho¸ lín §«ng T©y , ®Õn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin nh- mét

b-íc ngoÆt quyÕt ®Þnh h×nh thµnh t- t-ëng Hå ChÝ Minh . Sù gÆp gì thÇn kú

nµy ®· s¶n sinh ta mét nh©n c¸ch , h¬n thÕ , mét mÉu h×nh v¨n ho¸ míi , mÉu

h×nh “ v¨n ho¸ cña t-¬ng lai” nh- nhµ th¬ X« ViÕt Mandenxtam víi mét t×nh

c¶m ®Æc biÖt ®· sím kh¸m ph¸ tõ n¨m 1923 khi tiÕp xóc víi B¸c . Nh- vËy ,

thËt lµ chÝnh x¸c vµ tù nhiªn khi NghÞ quyÕt Trung -¬ng 5 nªu lªn môc tiªu

nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn lµ tÊt c¶ v× con ng-êi , v× h¹nh phóc vµ sù ph¸t triÓn

phong phó , tù do , toµn diÖn con ng-êi trong mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a c¸

nh©n vµ céng ®ång , gi÷a x· héi vµ tù nhiªn . ë ®©ylµ tÝnh nh©n v¨n cao c¶ ,

trong ®ã giai cÊp , d©n téc vµ nh©n lo¹i , c¸ nh©n vµ x· héi , x· héi vµ tù nhiªn

9

lµ thèng nhÊt trªn lËp tr-êng chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t- t-ëng Hå ChÝ Minh -

hÖ t- t-ëng thÊu suèt nÒn v¨n ho¸ mµ chóng ta x©y dùng .

TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ cßn ph¶I thÓ hiÖn c¶ trong h×nh thøc

biÓu hiÖn , trong nh÷ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt , ph-¬ng tiÖn ®Ó chuyÓn t¶I néi

dung . VÝ dô : trong phong c¸ch v¨n ch-¬ng , trong c«ng nghÖ truyÒn h×nh ,

®iÑn ¶nh , trong kiÓu d¸ng kiÕn tróc , trong thiÕt kÕ nh÷ng c«ng tr×nh t-îng

®µI , nh÷ng khu vui ch¬i gi¶i trÝ , v.v... ë ®©y , tiªn tiÕn th-êng cã nghÜa lµ

hiÖn ®¹i , song kh«ng ph¶i ®· lµ hiÖn ®¹i th× lo¹i trõ b¶n s¾c d©n téc vµ cµng

kh«ng ®-îc nhÇm lÉn hiÖn ®¹i víi “ chñ nghÜa hiÖn ®¹i” t¾c tÞ, bÖnh ho¹n ,

nhÊt lµ trong nghÖ thuËt , v¨n th¬ .

b>. NÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc .

TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam kh«ng t¸ch rêi b¶n s¾c d©n

téc.Nãi ®Õn v¨n ho¸ lµ nãi ®Õn d©n téc . V¨n ho¸ b¾t rÔ s©u trong ®êi sèng

d©n téc qua tr-êng kú lÞch sö . V¨n ho¸ lµ bé mÆt tinh thÇn cña d©n téc . B¶n

s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ , nh- ng-êi ta th-êng nãi , lµ c¸i c¨n c-íc , c¸i chøng

chØ cña mét d©n téc . Nã chØ râ anh lµ ai , thiÐu nã , anh kh«ng tån t¹i nh-

mét gi¸ trÞ . LÞch sö mÊy ngh×n n¨m dùng n-íc vµ gi÷ n-íc ®· hun ®óc cho

d©n téc ta biÕt bao gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp . §ã lµ chñ nghÜa yªu n-íc ,

lßng nh©n ¸i bao dung , träng nghÜa t×nh , ®aä lý , lµ tÝnh cè kÕt , céng ®ång ...

Nhê søc m¹nh nh÷ng gi¸ trÞ ®ã , d©n téc ViÖt Nam ®· chiÕn th¾ng bao thö

th¸ch kh¾c nghiÖt cña thiªn tai , ®Þch ho¹ ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh- ngµy

h«m nay . B¶o vÖ vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ tr-íc hÕt lµ b¶o vÖ

vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn ®ã . Cè nhiªn b¶n s¾c d©n téc cã c¶ néi

dung vµ h×nh thøc . Cïng víi nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn , b¶n s¾c d©n téc cña v¨n

ho¸ cßn ®-îc ®Æc tr-ng bëi c¸c ph-¬ng thøc biÓu hiÖn ®éc ®¸o . §ã lµ tiÕng

nãi cña d©n téc , lµ t©m lý , lµ phong tôc tËp qu¸n , lµ c¸ch c¶m nghÜ cña d©n

téc , lµ nh÷ng h×nh thøc nghÖ thuËt truyÒn thèng ,v.v... N-íc ta cã 54 d©n téc .

Trong nÒn v¨n hãa ®a d©n téc cña n-íc ta , mçi d©n téc anh em ®Òu cã b¶n

s¾c riªng cña m×nh . Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c d©n

téc anh em sÏ ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¶ céng ®ång d©n téc ViÖt

Nam , t¹o nªn sù phong phó ®a d¹ng trong tÝnh thèng nhÊt cña nÒn v¨n hãa

ViÖt Nam .

II /. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc .

Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ ch¨m lo cho sù tr-êng tån vµ

ph¸t triÓn søc sèng cña d©n téc . Song ®IÒu nµy kh¸c h¼n xu h-íng phôc cæ

nh- ®· x¶y ra gÇn ®©y ë nhiÒu n¬I trong ma chay , c-íi xin , lÔ héi . Trong

10

bµI nãi t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n hãa ngµy 30-10-1958 , Chñ tÞch Hå ChÝ Minh

chØ râ : “ Nãi kh«i phôc vèn cò , th× nªn kh«i phôc c¸i g× tèt , cßn c¸i g×

kh«ng t«t th× ph¶i lo¹i dÇn ra . Xem ra th× n¨m nay t-¬ng ®èi kh¸ , cßn nh-

n¨m ngo¸i , th× kh«i phôc vèn cò , th× kh«i phôc c¶ ®ång bãng , r-íc x¸ch

thÇn th¸nh . V× kh«i phôc nh- thÕ , nªn ë n«ng th«n nhiÒu n¬i quªn c¶ s¶n

xuÊt , cø trèng mâ b× bâm , ca h¸t lu bï ...” . Trong vèn cæ d©n téc , chóng ta

gi÷ lÊy vµ ph¸t huy nh÷ng di s¶n nµo , tõ bá nh÷ng di s¶n nµo , ®iÒu ®ã kh«ng

thÓ kh«ng ®Æt ra khi nãi vÒ nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng . Sù c©n nh¾c vµ lùa

chän Êy thÓ hiÖn qu¸ tr×nh tù ý thøc d©n téc , qu¸ tr×nh tù nhËn thøc , tù kh¸m

ph¸ vÒ m×nh xuÊt ph¸t xuÊt ph¸t tõ tÇm cao míi cña lÞch sö , lµ qu¸ tr×nh “

g¹n ®ôc kh¬i trong” vµ lµ sù tiÕp nèi dßng ch¶y liªn tôc cña lÞch sö d©n téc

trong thÕ giíi hiÖn ®¹i . Víi ý nghÜa ®ã , ph¸t huy vµ b¶o vÖ b¶n s¾c d©n téc

cña v¨n ho¸ ®ßi hái sù ph¸t triÓn , sù s¸ng t¹o kh«ng ngõng . MÖnh ®Ò “ ®Ëm

®µ b¶n s¾c d©n téc” ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi mÖnh ®Ò “ v¨n hãa tiªn tiÕn” vµ

ng-îc l¹i .

* Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng më réng giao l-u quèc tÕ l¹i

cµng ph¶i nhÊn m¹nh yªu cÇu ra søc kÕ thõa vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸

d©n téc . §ã kh«ng chØ lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm , mµ cßn lµ niÒm tù hµo , tù

t«n d©n téc , bëi “ N-íc §¹i ViÖt ta tõ tr-íc , Vèn x-ng nÒn v¨n hiÕn ®·

l©u” . Nh÷ng ®Æc tr-ng næi bËt nhÊt cña v¨n hãa ViÖt Nam lµ chñ nghÜa yªu

n-íc , yªu lao ®éng , lßng nh©n ¸i , vÞ tha vµ tÝnh céng ®ång . Nh÷ng gi¸ trÞ

truyÒn thèng ®ã ®· tõng lµ nguån søc m¹nh to lín trong sù nghiÖp dùng

n-íc vµ gi÷ n-íc . Ngµy nay , b-íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i

ho¸ , nh÷ng truyÒn thèng Êy vÉn ®ang lµ nh÷ng ®ßi hái cÇn ph¶i cã ®èi víi

mäi ng-êi . Kh«ng ph¶i bÊt cø d©n téc nµo trªn hµnh tinh nµy còng cã ®-îc

may m¾n kÕ thõa nh÷ng truyÒn thèng vµ b¶n lÜnh v¨n ho¸ nh- vËy . D©n téc

ViÖt Nam cã truyÒn thèng tù t«n nh-ng kh«ng tù cao , tù ®¹i ; cµng kh«ng

®ãng cöa ®Ó tù ng¾m tù c« lËp m×nh .

Còng nh- suèt chiÒu dµi lÞch sö mÊy ngh×n n¨m cña d©n téc , tõ khi §¶ng

ta ra ®êi , phÇn lín thêi gian lµ ph¶i l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh chiÕn

tranh chèng x©m l-îc , b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc . ThÕ nh-ng , chóng ta

ch-a bao giê chñ tr-¬ng mét th¸i ®é bµi ngo¹i vÒ v¨n ho¸ , kÓ c¶ víi nÒn

v¨n hãa cña n-íc ®ang lµ kÓ thï x©m l-îc . Tr¸i l¹i , §¶ng ta lu«n nhÊn

m¹nh tÝnh d©n téc ®ång thêi víi tÝnh khoa häc vµ ®¹i chóng ; tÝnh tiªn tiÕn

g¾n víi yªu cÇu ph¶i ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc . §ã chÝnh lµ b¶n lÜnh v¨n ho¸

cña ViÖt Nam . Nhê ®ã , dï tr¶i qua biÕt bao th¨ng trÇm cña lÞch sö, ®øng

tr-íc ©m m-u ®ång ho¸ v¨n ho¸ cña ®ñ lo¹i kÎ thï , nh-ng “ Bèn ngh×n

n¨m ta l¹i lµ ta” ; b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam kh«ng biÕn mÊt , kh«ng phai

nh¹t , tr¸i l¹i , cµng ¸nh lªn nÐt riªng long lanh , ®Æc s¾c . Nã ®· gãp cho

nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i kh«ng chØ lµ trèng ®ång §«ng S¬n , TruyÖn KiÒu ,

11

c¸c lµn ®IÖu d©n ca quan hä ... mµ cßn lµ nh÷ng danh nh©n v¨n ho¸ mµ næi

bËt lµ Hå ChÝ Minh , mét con ng-êi , mét sù nghiÖp , mét gi¸ trÞ v¨n ho¸

võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c ViÖt Nam , võa chøa chan tÝnh nh©n lo¹i . Vµ c¶ hai

phÈm chÊt Êy ®Òu ë ®Ønh cao .

Ph¶i víi mét d©n téc cã ý chÝ tù lËp , tù c-êng vµ lµ lßng tù t«n m·nh liÖt

míi s¶n sinh ra nh÷ng ¸ng hïng v¨n Nam quèc s¬n hµ , B×nh ng« ®¹i c¸o ...

Ph¶i víi mét d©n téc rÊt tù hµo víi truyÒn thèng v¨n hãa cña m×nh míi cã

thÓ tuyªn thÖ : “ §¸nh cho ®Ó dµi tãc , ®¸nh cho ®Ó ®en r¨ng ... ®¸nh cho sö

tri Nam quèc anh hïng chi h÷u chñ” . NÒn v¨n ho¸ Êy chÝnh lµ khÝ ph¸ch ,

lµ t«m hån d©n téc , lµ tµi s¶n v« gi¸ cña ®Êt n-íc vµ cña mçi con ng-êi

ViÖt Nam . Nã lµ nåi c¬m v¨n ho¸ Th¹ch Sanh kh«ng bao giê v¬i , ®-îc

ph©n chia ®Õn tõng dßng s÷a mÑ , tõn lêi ru nh÷ng ®øa con võa lät lßng mÑ

cña d©n téc , lµ tr¨m ngh×n c©u chuyÖn truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c .

ChÝnh nã lµ céi nguån s©u l¾ng trong mçi con ng-êi ViÖt Nam dï ®Õn lóc

cã d- thõa c¸c tiÖn nghi vËt chÊt, nh-ng vÉn -íc mong ®-îc nghe c¸c lµn

®IÖu d©n ca , ®-îc t¾m hån m×nh trong nÒn v¨n ho¸ d©n téc .

Trong nÒn v¨n hãa cã chiÒu s©u vµ tÇm cao nh- vËy , cµng ®i vµo kinh tÕ

thÞ tr-êng , më réng giao l-u quèc tÕ , ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸

, chóng ta cµng ph¶i n©ng niu , g×n gi÷ vµ ph¸t huy ®Ó gãp phÇn vµo sù

nghiÖp vÎ vang lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi . Chñ tr-¬ng gi÷

g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc kh«ng hÒ ®ång nghÜa víi b¶o thñ , tù c« lËp

, ®ãng kÝn , kh- kh- b¸m gi÷ lÊy c¸i cò . B¶n s¾c v¨n ho¸ kh«ng ph¶i lµ

nh÷ng gi¸ trÞ t¹m thêi , nay cßn mai mÊt ; song nã còng kh«ng lµ c¸i kh«ng

bao giê thay ®æi ®-îc vµ kh«n gcÇn söa ®æi . Tr¸i l¹i , b¶n s¾c v¨n hãa d©n

téc còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn , ®æi míi , ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn vµ ®æi

míi cña d©n téc . Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· d¹y : “ C¸i g× cò mµ xÊu , th×

ph¶I bá ... C¸i g× cò mµ kh«ng xÊu , nh-ng phiÒn phøc th× ph¶i söa ®æi l¹i

cho hîp lý ... C¸i g× cò mµ tèt th× ph¶i ph¸t triÓn thªm” .

*

12

Ch-¬ng III : B¶n s¾c d©n téc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc.

I /. Vai trß cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong nÒn kinh tÕ thÞ

tr-êng

Ngµy nay , ph¸t triÓn ®ang lµ vÊn ®Ò -u tiªn hµng ®Çu cña mäi quèc gia ,

®ång thêi còng lµ th¸ch thøc hÕt søc gay g¾t dèi víi toµn nh©n lo¹i . CÇn ph¶i

huy ®éng nh÷ng nguån lùc nµo ®Ó ph¸t triÓn vµ ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n ngõa

nh÷ng tiªu cùc ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ,v.v... ®ang lµ nh÷ng c©u

hái lín ®Æt ra ®èi víi nhiÒu quèc gia . Cho ®Õn b©y giê , tuy cßn cã c¸c ý kiÕn

kh¸c nhau trong viÖc ®Þnh nghÜa v¨n ho¸ lµ g× , nh-ng mäi ng-êi ®Òu thèng

nhÊt trong sù thõa nhËn vÒ mèi quan hÖ qua l¹i cña v¨n ho¸ víi kinh tÕ , vai

trß ®éng lùc cña v¨n ho¸ ®èi víi kinh tÕ . Nh÷ng ý kiÕn coi v¨n ho¸ ®øng

ngoµi kinh tÕ hay lÖ thuéc mét c¸ch thô ®éng ®èi víi kinh tÕ kh«ng cßn ®-îc

chÊp nhËn . Tuy nhiªn , khi chóng ta nhÊn m¹nh yÕu tè v¨n ho¸ th× ®IÒu ®ã

kh«ng cã nghÜa lµ ®Æt vÞ trÝ cña v¨n ho¸ cao h¬n kinh tÕ , mµ ®Ó thÊy sù g¾n

bã cña chóng trong khi h-íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn .

Nh÷ng thµnh tùu hoÆc vÊp v¸p trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi ë

nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ®Òu chøng minh tÇm quan träng cña nh©n tè v¨n ho¸

, tr-íc hÕt lµ ë viÖc cã b¶o vÖ , ph¸t triÓn ®-îc hay kh«ng nh÷ng tiÒm n¨ng

phong phó vµ ®Æc s¾c cña v¨n hãa d©n téc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc .

Sù ®óng ®¾n hay sai l¹c trong ®Þnh h-íng ph¸t triÓn v¨n ho¸ ®Òu ®-a ®Õn

thµnh tùu hay thÊt b¹i kh«ng riªng cho v¨n ho¸ , mµ cho c¶ kinh tÕ vµ mäi

mÆt kh¸c cña ®êi sèng x· héi , ®Æc biÖt lµ vÒ t- t-ëng , ®¹o ®øc , lèi sèng .

Nh÷ng hËu qu¶ cña sù sai lÇm vÒ chÝnh s¸ch v¨n ho¸ th-êng kÐo dµi vµ khã

söa h¬n nh÷ng hËu qu¶ vÒ kinh tÕ . Do ®ã kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së khi

ng-êi ta lo ng¹i mét sù “ ph¸ s¶n” , “ xuèng cÊp” vÒ v¨n ho¸ h¬n sù ph¸ s¶n ,

xuèng cÊp trong kinh tÕ , bëi nh÷ng mÊt m¸t trong lÜnh vùc v¨n ho¸ th-êng

dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ rÊt l©u dµi vµ nghiªm träng .

Víi ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh- hiÖn nay ,

trong vßng vµi ba chôc n¨m , mét d©n téc cã thÓ v-ît lªn rÊt nhanh , chiÕm

lÜnh ®-îc nh÷ng ®Ønh cao vÒ kinh tÕ , kü thuËt , c«ng nghÖ . Nh-ng ®Ó trë

thµnh mét quèc gia ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸ , th× vµi ba chôc n¨m hoµn toµn ch-a

thÊm vµo ®©u . Mét quèc gia giµu cã vÒ kinh tÕ , trong m-êi n¨m cã thÓ ®æi

míi , n©ng cÊp toµn bé h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt kü thuËt , nh-ng ®Ó cã ®-îc mét

c¬ së h¹ tång v¨n ho¸ tiÕn bé vµ ph¸t triÓn , th× cßn khã gÊp tr¨m lÇn vµ

kh«ng thÓ chØ b»ng tiÒn mµ gi¶i quyÕt ®-îc .

13

§Êt n-íc ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn , thùc hiÖn c¬ chÕ

thÞ tr-êng vµ chÝnh s¸nh ®èi ngo¹i réng më , lµm b¹n ví tÊt c¶ c¸c n-íc ,

phÊn ®Êu v× hoµ b×nh , ®éc lËp vµ ph¸t triÓn . §èi víi nhiÖm vô x©y dùng nÒn

v¨n ho¸ , ®©y võa lµ c¬ héi lín ®ång thêi lµ th¸ch thøc lín .

ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng , v¨n ho¸ lµ nh©n tè thóc ®Èy t¨ng

tr-ëng kinh tÕ , gãp phÇn thay ®æi nÕp nghÜ , c¸ch lµm ; kÝch thÝch tÝnh s¸ng

t¹o , n¨ng ®éng , nh-ng trong m«i tr-êng ®ã v¨n ho¸ còng cã thÓ nhiÔm ph¶i

nh÷ng c¨n bÖnhcña kinh tÕ thÞ tr-êng : chñ nghÜa c¸ nh©n ph¸t triÓn , sïng b¸i

®ång tiÒn , lèi sèng tiªu thô , thùc dông ... Kh«ng Ýt ho¹t ®éng v¨n ho¸ bÞ l«i

cuèn vµo xu h-íng th-¬ng m¹i ho¸ , xuÊt hiÖn nh÷ng s¶n phÈm v¨n ho¸ kÐm

chÊt l-îng chiÒu theo thÞ hiÕu thÊp kÐm cña mét bé phËn ng-êi cã tiÒn . §ång

tiÒn xuÊt hiÖn víi t- c¸ch lµ th-íc ®o c¸c gi¸ trÞ , nh-ng ®ång thêi nã còng trë

thµnh søc m¹nh cã kh¶ n¨ng lµm xuyªn t¹c mÆt b¶n chÊt tèt ®Ñp cña con

ng-êi , cña nh÷n quan hÖ x· héi , kÝch thÝch chñ nghÜa c¸ nh©n , tÝnh Ých kû ,

nhiÒt hñ tôc , mª tÝn , dÞ ®oan ph¸t triÓn ... §ã lµ nh÷ng nguy c¬ cÇn ph¶i kiªn

quyÕt bµi trõ , kh¾c phôc .

Trong ®êi sèng h»ng ngµy , chóng ta thÊy nhiÒu s¶n phÈm v¨n ho¸ nh-

tranh ¶nh . s¸ch , b¸o ... ®-îc ®em ra mua b¸n trªn thÞ tr-êng , nh-ng ®IÒu ®ã

kh«ng cã nghÜa lµ mäi s¶n phÈm v¨n ho¸ ®Òu ph¶i tÝnh to¸n , cã l·i míi s¶n

xuÊt . Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn sù chi phèi cña

quy luËt gi¸ trÞ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt tinh thÇn . NhiÒu s¶n phÈm v¨n hãa

còng cÇn ph¶i ®Þnh gi¸ , ph¶i th«ng qua mua , b¸n , trao ®æi ®Ó ph©n phèi tíi

ng-êi sù dông . Song sù ®Þnh gi¸ , trao ®æi , mua b¸n nµy kh«ng thÓ chØ c¨n

cø vµo quy luËt kinh tÕ mµ ph¶i tu©n theo quy luËt cña v¨n ho¸ , t- t-ëng ,

®¹o ®øc ; ph¶i phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn toµn diÖn con ng-êi , cho tiÕn bé

vµ c«ng b»ng , v¨n minh .

Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®a ph-¬ng ho¸ , ®a d¹ng ho¸ , ®Êt n-íc ta

cã c¬ héi giao l-u , tiÕp nhËn , häc hái v« cïng thuËn lîi . Trong qu¸ tr×nh ®ã

, chóng ta b¾t gÆp nhiÒu c¸i hay , c¸i ®Ñp vµ nh÷ng ®IÓm t-¬ng ®ång trªn lÜnh

vùc v¨n ho¸ , nh-ng ®iÒu ®ã hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ mäi d©n téc sÏ ®i tíi

sù thèng nhÊt vÒ v¨n ho¸ . TraÝ l¹i , nhê qu¸ tr×nh giao l-u ®ã , mçi d©n téc

®Òu cã thÓ ®ãng gãp nh÷ng b¶n s¾c ®éc ®¸o cña riªng m×nh vµo kho tµng v¨n

ho¸ chung cña nh©n lo¹i , lµm cho nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i ngµy cµng thªm

phong phó , tèt ®Ñp .

Bªn c¹nh viÖc tiÕp thô nh÷ng c¸i tèt , c¸i t-¬ng ®ång , chóng ta còng ph¶i

tØnh t¸o phßng ngõa , lo¹i trõ nh÷ng c¸i xÊu , c¸i dë , c¸i kh«ng phï hîp . Sù

häc tËp , lùa chän tiÕp nhËn ph¶i rÊt chñ ®éng , tinh t-êng nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó

14

m¾c ph¶i thãi “ ham thanh chuéng l¹” sïng b¸i mét c¸ch mï qu¸ng mäi c¸i l¹

cña bªn ngoµi . Chóng ta c-¬ng quyÕt kh-íc tõ , chèng l¹i sù di nhËp nh÷ng

thø v¨n ho¸ phÈm ph¶n ®éng kÝch ®éng b¹o lùc , t×nh dôc , h¹ thÊp c¸c gi¸ trÞ

d©n téc ta .

Trong qu¸ tr×nh giao l-u v¨n hãa , chóng ta m¹nh d¹n héi nhËp , tiÐp thô ,

nh-ng kh«ng ®¸nh mÊt , kh«ng “ hoµ tan” b¶n s¾c cña m×nh . Tr¸i l¹i , chóng

ViÖt Nam ngµy cµng giµu ®Ñp . Lµm ®-îc nh- vËy , v¨n ho¸ lu«n lu«n lµ

n-íc m¹nh , x· héi c«ng b»ng , v¨n minh .

II /. Ph¸t huy néi lùc v¨n hãa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn .

héi c«ng b»ng , v¨n minh” , vai trß cña v¨n hãa ngµy cµng ®-îc §¶ng , Nhµ

bªn trong cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . Quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn ®-îc

bµn luËn s«i næi c¶ vÒ ph-¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn trong thêi gian gÇn

dµi cña ®Êt n-íc , cÇn chó ý ®Õn mét sè ph-¬ng diÖn c¬ b¶n bao gåm ?

quan niÖm gi¸ trÞ , chuÈn mùc v¨n ho¸ , chuyÓn ®æi c¶ c«ng nghÖ , kü thuËt vµ

®éng v¨n ho¸ , cïng víi nã lµ sù chuyÓn ®æi lèi sèng , nÕp t- duy , tÇm nh×n

tõ sù ®æi míi toµn diÖn cña ®Êt n-íc mµ cèt lâi c¬ b¶n lµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ

tr-êng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h-íng x· héi chñ

nghÜa , t¨ng c-êng më réng hîp t¸c quèc tÕ , ®a ph-¬ng ho¸ , ®a d¹ng ho¸ c¸c

mèi quan hÖ quèc tÕ . Sù chuyÓn ®æi nµy lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn ®éng

n-íc . V× vËy , sù b×nh tÜnh vµ kh¸ch quan trong ®¸nh gi¸ c¸c hiÖn t-îng v¨n

hãa - x· héi lµ mét yªu cÇu lín hiÖn nay .

15

Thø hai : Ch-a bao giê søc Ðp cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ , khu vùc ho¸ ®-îc

tiÕp , gi¸n tiÕp cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn lôc ®Þa , sù giao l-u

th-¬ng m¹i vµ dÞch vô víi khèi l-îng hµng hãa khæng lå , sù t¨ng c-êng dÞch

vô du lÞch , gi¶i trÝ , sù më réng hÖ thèng th«ng tin truyÒn th«ng ®¹i chóng ,

v.v... vµ v.v... ®· lµm cho “ tan b¨ng” ë c¸c quèc gia “ ®ãng” vµ “sèt” lªn ë

c¸c quèc gia “ më” . Ranh giíi ®Þa lý h÷u h×nh gi÷a c¸c quèc gia kh«ng c¶n

hãa võa mang l¹i thêi c¬ lín , ®ång thêi võa lµ th¸ch th-c lín ®èi víi mçi nÒn

v¨n ho¸ kh¸c nhau , ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn .

liªn kÕt céng ®ång ®-îc ®Æc tr-ng ë viÖc gi÷ g×n , ph¸t huy b¶n s¾c vµ b¶n

, chèng l¹i xu h-íng “ ®ång ho¸” hay “ nhÊt thÓ ho¸” vÒ v¨n hãa .

sèng , trong phong tôc , tËp qu¸n , trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt vµ

tån t¹i cña m×nh nÕu mÊt bé “ gien” di truyÒn v¨n ho¸ . CÇn tr¸nh sai lÇm

cæ truyÒn” vµ “ c¸i hiÖn ®¹i” , c¶ h×nh thøc vµ néi dung , c¶ “ c¸i ngo¹i sinh”

nghÜa lµ quay vÒ “ phôc cæ” , quay vÒ víi c¸i cò mµ ph¶i c¨n cø vµo quan

b»ng vµ v¨n minh” trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ . Yªu cÇu

ph¸t triÓn ®Êt n-íc lµ tiªu chÝ ®Ó lùa chän gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi , c¸i bªn

trong vµ c¸i bªn ngoµi , c¸i néi sinh vµ c¸i ngo¹i sinh . TÝnh tù gi¸c cña qu¸

tr×nh lùa chän v¨n hãa sÏ kh¾c phôc ®-îc tÝnh t¶n m¹n , tù tuú thuéc vµo tËm

16

b¶n lÜnh v¨n ho¸ . TruyÒn thèng v¨n ho¸ lµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ do lÞch sö

®Ó l¹i ®-îc c¸c thÕ hÖ sau lµm sèng l¹i trong thêi ®¹i cña hä . Trong truyÒn

thèng v¨n hãa ViÖt Nam cã hai dßng chñ l-u xuyªn suèt lµ chñ nghÜa yªu

sù l·nh ®¹o cña §¶ng , t¹o nªn søc m¹nh cña hµo khÝ ViÖt Nam , ®Æc biÖt lµ

võa qua . Ngµy nay , sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ®æi míi tuú thuéc vµo viÖc

ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña hai dßng chñ l-u cña hai dßng chñ l-u cña

sÏ dÉn tíi khñng ho¶ng v¨n ho¸ nghiªm träng .

nhËp , chèng l¹i nh÷ng t¸c ®éng phi v¨n ho¸ , ph¶n v¨n ho¸ tõ bªn ngoµi . Néi

lùc v¨n ho¸ kh«ng chØ lµ mét lý thuyÕt , nã chÝnh lµ cuéc sèng , nã chØ thùc sù

ph¸t huy ®-îc søc m¹nh khi trë thµnh tinh thÇn tù gi¸c cña mäi thanh viªn

trong x· héi . §iÒu ®ã còng cã ngho· lµ sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n-íc mét

ph¸t huy tíi møc cao nhÊt néi lùc cña mét nÒn v¨n hãa ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh

trong suèt hµng ngh×n n¨m dùng n-íc vµ gi÷ n-íc .

nguån lùc con ng-êi . V× lÏ ®ã , viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ

b¶n s¾c cña nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng - v¨n hãa tinh thÇn - lµ mét vÊn ®Ò

- Bëi v× trªn thÕ giíi ngµy nay nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng cña thÕ giíi nãi chung

vµ cña tõng quèc gia nãi riªng ®ang ®øng tr-íc nguy c¬ bÞ mai mét , tha

ho¸ , ®¸nh mÊt nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña m×nh . Toµn thÕ giíi e ng¹i v×

“ mét mÉu h×nh v¨n ho¸ ®ång phôc” .

- Do tÝnh hai mÆt cña toµn cÇu ho¸ = Mét mÆt lµ sù bïng næ th«ng tin , sù

hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ , sù trao ®æi v¨n ho¸ vµ du lÞch thóc ®Èy c¸c quèc

17

-

MÆt kh¸c lµ nguy c¬ san b»ng vµ ®ång nhÊt ho¸ c¸c tiªu chuÈn , c¸c hÖ gi¸

trÞ , ®e do¹ vµ lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña c¸c nÒn v¨n ho¸ .

§Æc biÖt ®èi víi c¸c n-íc thÕ giíi thø ba ®ang c«ng nghiÖp ho¸ cã nh÷ng

c¸c gi¸ trÞ cña nã bÞ thñ tiªu . Quèc gia bÞ tha hãa v¨n hãa sÏ kh«ng cßn søc

sèng .

s¶n mµ ph¶i khai th¸c , ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi , ®¸p

t¸i t¹o kh«ng ngõng trong tiÕn ho¸ cña lÞch sö . Theo mét phÐp biÖn

chøng kÕ thõa vµ ®æi míi , kÕt hîp truyÒn thèng vµ tÝnh hiÖn ®¹i . Mét

sè gi¸ trÞ míi ®-¬ng h×nh thµnh trong hÖ gi¸ trÞ ViÖt Nam .

- Gi÷ g×n b¶n s¾c kh«ng co vµo cè thñ trong tÝnh riªng biÖt , kh-íc tõ giao

l-u v¨n ho¸ . Trªn thÕ giíi nµy kh«ng cã mét nÒn v¨n ho¸ nµo cã tÝnh

thuÇn nhÊt b¶n ®Þa .

- Sù thay ®æi gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ lµ do trao ®æi . Khi trao ®æi ngõng th×

nhËp c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa kh¸c víi sù tha hãa vÒ v¨n hãa còng nh- sù lai

qu¸ m¹nh ghÐp vµo mét c¬ thÓ cã thÓ ph¸ vì cÊu tróc cña c¬ thÓ nhËn ,

Nh- vËy c¸i míi n¶y sinh tõ trao ®æi víi bªn ngoµi lu«n lu«n néi sinh ho¸ ,

c¸i hiÖn ®¹i nhËp vµo c¸i truyÒn thèng . Vµ truyÒn thèng sÏ mang tÝnh hiÖn

®¹i vµ phôc vô nhu cÇu hiÖn ®¹i .

*

18

téc trong thêi kú ph¸t triÓn .

§Ó gãp phÇn thùc hiÖn t- t-ëng cèt lâi cña §¶ng ta vÒ v¨n hãa , tr-íc m¾t

1 . Tr-íc hÕt , ph¶i t¹o ra b-íc chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong nhËn thøc cña toµn

§¶ng vµ toµn x· héi , tiÕp tôc cñng cè niÒm tin ë chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµ

con ®-êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi , cã nhËn thøc ®óng vÒ lý t-ëng , lÏ sèng

2 . T¨ng c-êng ®Çu t- c¸c nguån lùc vµ hoµn chØnh hÖ thèng chÝnh s¸ch

v¨n ho¸ th«ng tin ë c¬ së ; b¶o tån , t«n t¹o c¸c di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸ ; ph¸t

,v.v...

3 . Ph¶i ®æi cíi thÓ chÕ ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ

thÞ tr-êng . Trªn c¬ së ®Þnh h-íng chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt , nªu cao vai trß

nßng cèt cña c¸c c¬ quan v¨n hãa , nghÖ thuËt cña Nhµ n-íc ; tõng b-íc thùc

hiÖn x· héi ho¸ vÒ v¨n ho¸ .

ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ c¸c tÖ n¹n x· héi , nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong x·

héi , nh÷ng hñ tôc vµ nÕp sèng kh«ng lµnh m¹nh , kh¾c phôc t×nh tr¹ng tho¸i

ho¸ , biÕn chÊt cña mét sè c¸n bé , §¶ng viªn , nh÷ng hñ tôc vµ tÖ n¹n x· héi

®ang cã chiÒu h-íng gia t¨ng ë c¶ thµnh thÞ , n«ng th«n vµ miÒn nói .

hîp t¸c quèc tÕ vÒ v¨n ho¸ .

n-íc trong sù nghiÖp qu¶n lý vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ , ®æi míi ph-¬ng thøc

l·nh ®¹o cña §¶ng trªn lÜnh vùc v¨n ho¸ , nghÖ thuËt .

II /. BiÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ®êi sèng

v¨n ho¸ x· héi cña ®Êt n-íc .

19

1 . Nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ®êi sèng v¨n ho¸ trong x· héi :

§èi víi n-íc ta hiÖn nay , xu h-íng toµn cÇu ho¸ víi c¶ hai mÆt tÝch cùc vµ

chuyÓn sang sö dông c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ chÝnh s¸ch më cöa nh»m ®Èy nhanh

nhÞp ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ , ®Èy tíi mét b-íc sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa ,

hiÖn ®¹i ho¸ .

Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé vµ thµnh tùu to lín ®· ®¹t ®-îc trong 10 n¨m qua ,

c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ chÝnh s¸ch më cöa còng ®· vµ ®ang lµm cho chóng ta

ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu hiÖn t-îng ®¸ng lo ng¹i trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña ®Êt

n-íc :

chÊt ®¬n thuÇn mµ xem th-êng c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa n¶y sinh trong mét bé phËn

trong kh«ng Ýt ng-êi , nhÊt lµ trong líp trÎ . C¸c s¸ch b¸o , tranh ¶nh , b¨ng

2 . Gi¶i ph¸p :

§Ó ®Êu tranh ®Èy lïi nh÷ng hiÖn t-îng tiªu cùc kÓ trªn , lµm lµnh m¹nh ho¸

®Þnh h-íng cho viÖc më réng giao l-u v¨n ho¸ quèc tÕ cña n-íc ta ngµy nay

Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ngµn ®êi cña cha «ng ta trong qu¸ tr×nh giao

h¬n ®Ó khai th¸c , vËn dông ®Ó ph¸t triÓn s¸ng t¹o trong ®iÒu kiÖn míi ngµy

nay . Lµm ®-îc nh- vËy , chóng ta cã thÓ v÷ng tin vµ chñ ®éng t¨ng c-êng

giao l-u v¨n ho¸ víi c¸c n-íc trªn c¬ së biÕt m×nh , biÕt ng-êi mét c¸ch thùc

tÕ kh¸ch quan . CÇn biÕt c¶ chç m¹nh , chç yÕu cña m×nh vµ cña ng-êi , qua

tiÒm n¨ng , ph¸t huy mäi nguån c¶m høng s¸ng t¹o , lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ

vËt chÊt vµ tinh thÇn míi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt

n-íc .

20