Tiểu luận Quan điểm toàn diện, đặc biệt là quan điểm toàn diện trong đổi mới kinh tế ở nước ta hiện nay

Lêi më ®Çu

Tr¶i qua 20 n¨m (1986 - 2006), c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n-íc

do §¶ng ta khëi x-íng, l·nh ®¹o, ®-îc nh©n d©n ®ång t×nh h-ëng øng, ®· ®¹t

®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín, vµ cã ý nghÜa lÞch sö träng ®¹i. §iÒu ®ã chøng tá

®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng lµ ®óng ®¾n, s¸ng t¹o, con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa

x· héi cña n-íc ta lµ phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam.

Nhê ®æi míi mµ n-íc ta ®· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi,

kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh, c¬ së vËt chÊt ®-îc t¨ng c-êng, ®êi sèng cña c¸c

tÇng líp nh©n d©n kh«ng ngõng ®-îc c¶i thiÖn. §æi míi lµm thay ®æi gÇn nh-

tÊt c¶ mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ ®Êt n-íc. Tõ sau §¹i héi §¶ng VI (12/1986)

®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi quan träng trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, tiÕt

kiÖm ®Çu t-, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ngo¹i th-¬ng. ChÝnh s¸ch ®æi míi ®· t¹o ra

nguån ®éng lùc s¸ng t¹o cho hµng tiªu dïng ViÖt Nam thi ®ua s¶n xuÊt ®-a

kinh tÕ ®Êt n-íc t¨ng tr-ëng trung b×nh trªn 7%/ n¨m tõ 1987.

XÐt riªng vÒ kinh tÕ, thø nhÊt ®æi míi ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam

tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng

x· héi chñ nghÜa víi nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u trong ®ã kinh

tÕ Nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t- nh©n ®Òu ®-îc

khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ; thø hai, ®· chuyÓn 1 nÒn kinh tÕ khÐp

kÝn, thay thÕ nhËp khÈu lµ chñ yÕu sang nÒn kinh tÕ më, chñ ®éng héi nhËp,

h-íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, thø ba, t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ

c«ng b»ng x· héi trong tõng giai ®o¹n ®æi míi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, trong

®ã xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm lµ 2 -u tiªn träng t©m;

thø t-, cïng víi ®æi míi kinh tÕ ®· tõng b-íc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ víi

träng t©m n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam.

Trong c«ng cuéc ®æi míi ®ã, §¶ng ta ®· vËn dông ®óng ®¾n, hîp lý

quan ®iÓm toµn diÖn, ®Æc biÖt lµ quan ®iÓm toµn diÖn trong ®æi míi kinh

tÕ ë n-íc ta hiÖn nay.

1

I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ quan ®iÓm toµn diÖn

1. Nguyªn lÝ vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn - c¬ së lÝ luËn cña quan ®iÓm

toµn diÖn

a. Kh¸i niÖm vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn

Theo chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng th× mèi liªn hÖ lµ ph¹m trï triÕt häc

dïng ®Ó chØ sù qui ®Þnh, sù t¸c ®éng qua l¹i, sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c

sù vËt, cña mét hiÖn t-îng trong thÕ giíi.

b. C¸c tÝnh chÊt cña mèi liªn hÖ

 TÝnh kh¸ch quan: Mäi mèi liªn hÖ cña c¸c sù vËt hiÖn t-îng lµ kh¸ch

quan, lµ vèn cã cña mäi sù vËt hiÖn t-îng. Ngay c¶ nh÷ng vËt v« tri v« gi¸c

còng ®ang ngµy hµng ngµy, hµng giê chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c sù vËt hiÖn

t-îng kh¸c nhau (nh- ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, ®é Èm…) tù nhiªn, dï muèn hay

kh«ng, còng lu«n lu«n bÞ t¸c ®éng bëi c¸c sù vËt hiÖn t-îng kh¸c. §ã lµ tÝnh

kh¸ch quan cña mèi liªn hÖ.

 Ngoµi ra, mèi liªn hÖ vèn cã tÝnh phæ biÕn. TÝnh phæ biÕn cña mèi

liªn hÖ thÓ hiÖn:

Thø nhÊt, bÊt cø sù vËt, hiÖn t-îng nµo còng liªn hÖ víi sù vËt hiÖn

t-îng kh¸c, kh«ng cã sù vËt hiÖn t-îng nµo n»m ngoµi mèi liªn hÖ. Trong thêi

®¹i ngµy nµykh«ng cã mét quèc gia nµo kh«ng cã quan hÖ, liªn hÖ víi c¸c

quèc gia kh¸c vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi vµ ngay c¶ ViÖt Nam ta khi

tham gia tÝch cùc vµo c¸c tæ chøc nh- ASEAN, hay s¾p t-ãi ®©y lµ WTO còng

kh«ng ngoµi môc ®Ých lµ quan hÖ, liªn hÖ, giao l-u víi nhiÒu n-íc trªn thÕ

giíi.

Thø hai, mèi liªn hÖ biÓu hiÖn d-íi nh÷ng h×nh thøc riªng biÖt cô thÓ

tuú theo ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Song, dï d-íi h×nh thøc nµo chóng còng chØ lµ

biÓu hiÖn cña mèi liªn hÖ phæ biÕn nhÊt, chung nhÊt.

c. C¬ së lÝ luËn cña quan ®iÓm toµn diÖn

Tõ nghiªn cøu quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn

vµ vÒ sù ph¸t triÓn rót ra ph-¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó nhËn thøc vµ c¶i t¹o

hiÖn thùc. §ã chÝnh lµ quan ®iÓm toµn diÖn.

2

V× bÊt cø sù vËt nµo, hiÖn t-îng nµo trong thÕ giíi ®Òu tån t¹i trong mèi

liªn hÖ rÊt ®a d¹ng, phong phó, do ®ã khi nhËn thøc vÒ sù vËt hiÖn t-îng ta

ph¶i xem xÐt nã th«ng qua c¸c mèi liªn hÖ cña nã víi sù vËt kh¸c hay nãi

c¸ch kh¸c chóng ta ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn, tr¸nh quan ®iÓm phiÕn diÖn

chØ xÐt sù vËt hiÖn t-îng ë mét mèi liªn hÖ ®· véi vµng kÕt luËn vÒ b¶n chÊt

hay vÒ tÝnh qui luËt cña chóng.

2. Néi dung cña quan ®iÓm toµn diÖn

Quan ®iÓm toµn diÖn ®ßi hái chóng ta nhËn thøc sù vËt trong mèi liªn

hÖ qua l¹i gi÷a c¸c bé phËn, gi÷a c¸c yÕu tè, gi÷a c¸c mÆt cña chÝnh sù vËt ®ã

víi c¸c sù vËt kh¸c, kÓ c¶ mèi liªn hÖ trùc tiÕp vµ mèi liªn hÖ gi¸n tiÕp. ChØ

trªn c¬ së ®ã chóng ta míi cã thÓ nhËn thøc ®óng vÒ sù vËt.

§ång thêi, quan ®iÓm toµn diÖn ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt ph©n biÖt

tõng mèi liªn hÖ, ph¶i chó ý tíi mèi liªn hÖ bªn trong, mèi liªn hÖ b¶n chÊt,

mèi liªn hÖ chñ yÕu, mèi liªn hÖ tÊt nhiªn… ®Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña sù vËt.

Quan ®iÓm toµn diÖn kh«ng chØ ®ßi hái chóng ta n¾m b¾t nh÷ng c¸i

hiÖn ®¹ng tån t¹i ë sù vËt, mµ cßn ph¶i thÊy râ khuynh h-íng ph¸t triÓn t-¬ng

lai cña chóng, ph¶i thÊy ®-îc nh÷ng biÕn ®æi ®i lªn còng nh- nh÷ng biÕn ®æi

cã tÝnh chÊt thôt lïi. Song ®iÒu c¬ b¶n lµ ph¶i kh¸i qu¸t nh÷ng biÕn ®æi ®Ó

v¹ch ra khuynh h-íng biÕn ®æi chÝnh cña sù vËt.

3. Vai trß cña quan ®iÓm toµn diÖn trong ho¹t ®éng cña con ng-êi

N¾m ch¾c quan ®iÓm toµn diÖn xem xÐt sù vËt hiÖn t-îng tõ nhiÒu khÝa

c¹nh, tõ mèi liªn hÖ cña nã víi sù vËt hiÖn t-îng tõ nhiÒu khÝa c¹nh tõ mèi

liªn hÖ víi sù vËt hiÖn t-îng kh¸c sÏ gióp con ng-êi cã nhËn thøc s©u s¾c,

toµn diÖn vÒ sù vËt vµ hiÖn t-îng ®ã tr¸nh ®-îc quan ®iÓm phiÕn diÖn vÒ sù

vËt vµ hiÖn t-îng chóng ta nghiªn cøu. Tõ ®ã cã thÓ kÕt luËn vÒ b¶n chÊt qui

luËt chung cña chóng ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p kÕ ho¹ch cã ph-¬ng ph¸p t¸c

®éng phï hîp nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ coa nhÊt cho ho¹t ®éng cña b¶n th©n.

Tuy nhiªn, trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng chóng ta cÇn l-u ý tíi sù chuyÓn ho¸

lÉn nhau gi÷a c¸c mèi liªn hÖ trong ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh.

3

II. Quan ®iÓm toµn diÖn trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt

Nam hiÖn nay

1. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m tr-íc ®æi míi

Sau khi ®Êt n-íc ®-îc gi¶i phãng (n¨m 1976) vµ ®Êt n-íc thèng nhÊt

n¨m (1976). M« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ë miÒn B¾c ®-îc ¸p dông

trªn ph¹m vi c¶ n-íc. MÆc dï cã nç lùc rÊt lín trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn

kinh tÕ, Nhµ n-íc ®· ®Çu t- kh¸ lín nh-ng v× trong chÝnh s¸ch cã nhiÒu ®iÓm

duy ý chÝ nªn trong 5 n¨m ®Çu (1976 - 1980) tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ chËm

ch¹p chØ ®¹t 0,4%/n¨m (kÕ ho¹ch lµ 13 - 14%/n¨m) thËm chÝ cã xu h-íng

gi¶m sót vµ r¬i vµo khñng ho¶ng. BiÓu hiÖn ë c¸c mÆt.

 Kinh tÕ t¨ng tr-ëng chËm, nhiÒu chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m

lÇn thø hai vµ ba kh«ng ®¹t ®-îc. TÊt c¶ 15 chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Æt ra cho n¨m

1976 - 1980 ®Òu kh«ng ®¹t ®-îc, thËm chÝ tØ lÖ hoµn thµnh cßn ë møc rÊt thÊp.

ChØ cã 7 chØ tiªu ®¹t 50 - 80% so víi kÕ ho¹ch (®iÖn, c¬ khÝ, khai hoang, l-¬ng

thùc, ch¨n nu«i lîn, than, nhµ ë) cßn 8 chØ tiªu kh¸c chØ ®¹t 25 - 48% (trång

rõng, gç trßn, v¶i lôa, c¸ biÎn, giÊy, xi m¨ng, ph©n ho¸ häc, thÐp).

 C¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn cã cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n cßn yÕu

kÐm, thiÕu ®ång bé, cò n¸t, tr×nh ®é nãi chung cßn l¹c hËu (phæ biÕn lµ tr×nh

®é kü thuËt cña nh÷ng n¨m 1960 trë vÒ tr-íc) l¹i chØ ph¸t huy ®-îc c«ng suÊt

ë møc 50% lµ phæ biÕn c«ng nghiÖp nÆng cßn xa míi ®¸p øng ®-îc nhu cÇu

tèi thiÓu; c«ng nghiÖp nhÑ bÞ phô thuéc 70 - 80% nguyªn liÖu nhËp khÈu. Do

®ã ®a bé phËn lao ®éng vÉn lµ lao ®éng thñ c«ng, nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n

xuÊt nhá. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi kÐm ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi

rÊt thÊp.

 C¬ cÊu kinh tÕ chËm thay ®æi, nÒn kinh tÕ bÞ mÊt c©n ®èi nghiªm

träng. S¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm, kh«ng t-¬ng xøng v-ãi søc lao ®éng vµ vèn

®Çu t- bá ra. S¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, lµm kh«ng ®ñ ¨n, ph¶i dùa vµo

nguån bªn nogµi ngµy cµng lín. Toµn bé qòy tÝch luü (rÊt nhá bÐ) vµ mét phÇn

quü tiªu dïng ph¶i dùa vµo nguån n-íc ngoµi (riªng l-¬ng thùc ph¶i nhËp 5,6

4

triÖu tÊn trong thêi gian 1976 - 1980. N¨m 1985 nî n-íc ngoµi lªn tíi 8,5 tØ

Rup - USD c¸i hè ng¨n c¸ch gi÷a nhu cÇuvµ n¨ng lùc s¶n xuÊt ngµy cµng s©u.

 Ph©n phèi l-u th«ng bÞ rèi ren. ThÞ tr-êng tµi chÝnh, tiÒn tÖ kh«ng æn

®Þnh. Ng©n s¸ch Nhµ n-íc liªn tôc bÞ béi chi vµ ngµy cµng lín n¨m 1980 lµ

18,1%, 1985 lµ 36,6% dÉn ®Õn béi chi tiÒn mÆt. N¨m 1976, trªn ph¹m vi c¶

n-íc, l¹m ph¸t ®· xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng nghiªm träng gi¸ c¶ t¨ng nhanh.

§êi sèng nh©n d©n ngµy cµng khã kh¨n, do ®ã tiªu cùc vµ bÊt c«ng x· héi

t¨ng lªn. TrËt tù x· héi bÞ gi¶m sót. Nh÷ng ®iÒu ®ã chøng tá trong giai ®o¹n

nµy n-íc ta bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi.

Tr-íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· khëi x-íng l·nh ®¹o

thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi.

2. Néi dung cña ®æi míi

T¹i §¹i héi §¶ng VI (th¸ng 12 / 1986) ®· xem l¹i mét c¸ch c¨n b¶n vÒ

vÊn ®Ò c¶i t¹o XHCN vµ ®-a ra quan ®iÓm vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu

thµnh phÇn vµ coi nã lµ nhiÖm vô c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh ®æi míi toµn diÖn nÒn

kinh tÕ. VËy nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN thùc chÊt lµ nÒn

kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù

qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN.

2.1.X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan

C¬ së kh¸ch quan cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt

Nam, gåm 3 c¬ së chÝnh:

 Trong nÒn kinh tÕ n-íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®ã lµ së h÷u

toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t- nh©n (gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ,

së h÷u t- b¶n t- nh©n), së h÷u hçn hîp. Do ®ã tån t¹i nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ

®éc lËp, lîi Ých riªng nªn quan hÖ kinh tÕ hµng ho¸ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc

hiÖn b»ng quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ.

 Ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi tÝnh c¸ch lµ c¬ së chung cña s¶n xuÊt

hµng ho¸ ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i, mµ tr¸i l¹i cßn ®-îc ph¸t triÓn c¶ vÒ

chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Ph©n c«ng lao ®éng trong tõng khu vùc, tõng ®Þa

ph-¬ng còng ngµy cµng ph¸t triÓn sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®-îc

5

thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó, ®a d¹ng vµ chÊt l-îng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm

®-a ra trao ®æi trªn thÞ tr-êng.

 Quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ cßn cÇn thiÕt trong quan hÖ kinh tÕ ®èi

ngo¹i ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng s©u s¾c,

vÜ m« n-íc lµ mét quèc gia riªng biÖt, lµ ng-êi chñ së h÷u ®èi víi c¸c hµng

ho¸ ®-a ra tra ®æi trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Sù trao ®æi ë ®©y ph¶i theo nguyªn

t¾c ngang gi¸.

MÆt kh¸c x©y dùng kinh tÕ thÞ tr-êng cßn nhiÒu t¸c dông to lín ®èi víi

nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.

+ NÒn kinh tÕ n-íc ta khi b-íc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH mang

nÆng tÝnh tù cung tù cÊp, v× vËy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn sÏ ph¸ vì dÇn

kinh tÕ tù nhiªn vµ chuyÓn thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸, thóc ®Èy sù x· héi ho¸

s¶n xuÊt. Kinh tÕ hµng ho¸ t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t

triÓn. Do c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸, buéc mçi chñ thÓ

s¶n xuÊt ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi ®Ó gi¶m chi phÝ nhê ®ã

cã thÓ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. Qu¸ tr×nh ®ã thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t

triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.

+ Kinh tÕ hµng ho¸ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh

tÕ kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt l-îng, c¶i tiÕn mÉu m· còng nh- t¨ng khèi

l-îng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ chuyªn m«n ho¸ s¶n

xuÊt. V× thÕ ph¸t huy ®-îc tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña tõng vïng, còng nh- lîi

thÕ cña ®Êt n-íc cã t¸c dông më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi.

+ Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr-êng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp

trung s¶n xuÊt, do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt lín cã x· héi ho¸ cao;

®ång thêi chän läc ®-îc nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt kinh doanh giái, h×nh thµnh ®éi

ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng vµo nhu cÇu ph¸t

triÓn cña ®Êt n-íc.

Nãi tãm l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ víi n-íc

ta, mét nhiÖm vô kinh tÕ cÊp b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n-íc ta

thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §ã lµ

6

con ®-êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, khai th¸c cã hiÖu qu¶

tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.

2.2. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng

XHCN ë ViÖt Nam

a. Thùc hiÖn nhÊt qu¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn

§¹i héi VI ®· xem xÐt l¹i mét c¸ch c¨n b¶n vÊn ®Ò c¶i t¹o XHCN vµ

®-a ra quan ®iÓm míi vÒ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: "§i ®«i víi viÖc ph¸t

triÓn kinh tÕ quèc doanh, kinh tÕ tËp thÓ, t¨ng c-êng nguån tÝch luü tËp trung

cña Nhµ n-íc vµ tranh thñ vèn n-íc ngoµi cÇn cã chÝnh s¸ch sö dông vµ c¶i

t¹o ®óng ®¾n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c" ⁽¹⁾.

Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ xuÊt

ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Nã cho phÐp cã nhiÒu h×nh

thøc s¶n xuÊt kinh doanh theo qui m« thÝch hîp víi tõng kh©u cña qu¸ tr×nh

t¸i s¶n xuÊt vµ l-u th«ng nh»m khai th¸c mäi kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ. §¶ng coi ®©y lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa chiÕn l-îc ®Ó gi¶i phãng søc s¶n

xuÊt vµ x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý.

 §æi míi doanh nghiÖp Nhµ n-íc

Lµ thµnh phÇn n¾m gi÷ mét khèi l-îng lín tµi s¶n cè ®Þnh vµ vèn l-u

®éng, víi gÇn 3 triÖu lao ®éng t¹o ra kho¶ng 35 - 40% tæng s¶n phÈm x· héi

vµ ®ãng gãp trªn 50% ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Trong nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp,

c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh chiÕm kho¶ng tõ 70 - 100% s¶n l-îng. Tuy nhiªn

c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, nhiÒu c¬ së kinh doanh yÕu

kÐm vµ kh«ng cã hiÖu qu¶ thua lç hoÆc kh«ng cã l·i. V× vËy ®æi míi c¸c xÝ

nghiÖp quèc doanh (sau nµy gäi lµ doanh nghiÖp Nhµ n-íc) lµ mét trong

nh÷ng néi dung quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ®-îc thùc hiÖn tõng

b-íc víi c¸c biÖn ph¸p:

+ Tõng b-íc më réng quyÒn tù chñ cho doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®i ®«i

víi xo¸ bá chÕ ®é Nhµ n-íc bao cÊp tµi chÝnh, cung øng vµ bao cÊp gi¸ vËt t-

vµ ®Þnh gi¸ ®èi víi hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm do DNNN s¶n xuÊt vµ tiªu thô. ChÕ

®é quèc doanh còng ®-îc b·i bá thay vµo ®ã lµ chÕ ®é thuÕ.

7

+ S¾p xÕp l¹i DNNN theo h-íng gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng

kÐm hiÖu qu¶, thua lç kÐo dµi, s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan víi

nhau vÒ c«ng nghÖ vµ thÞ tr-êng. Tæ chøc l¹i c«ng ty vµ c¸c liªn hiÖp c«ng

nghiÖp ®-îc thµnh lËp tr-íc ®©y thµnh lËp c¸c Tæng c«ng ty míi, trong ®ã

Nhµ n-íc bæ nhiÖm Héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó ®iÒu hµnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc

nhµ n-íc vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña Tæng c«ng ty.

+ ChuyÓn sang c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c, cæ phÇn ho¸ DNNN b¾t ®Çu

thùc hiÖn thÝ ®iÓm tõ n¨m 1992, ®Õn n¨m 1996 míi cã 10 doanh nghiÖp ®ù¬c

cæ phÇn ho¸.Tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m ®Õn nay Nhµ n-íc ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn

ph¸p thóc ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸, ngoµi ra Nhµ n-íc cßn thùc

hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p chuyÓn ®æi DNNN sang c¸c h×nh thøc së h÷u vµ kinh

doanh kh¸c nh-: giao, b¸n, kho¸n, kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp quy

m« nhá.

+ S¾p xÕp ®æi míi ph¸t triÓn DNNN vÉn ®-îc nghiªn cøu vµ tiÕp tôc

thùc hiÖn theo h-íng ®a d¹ng ho¸ së h÷u, hoµn thiÖn thÓ chÕ lµm cho DNNN

cã quyÒn tù chñ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ngµy mét n©ng cao. N¨m

2003, chÝnh phñ b¾t ®Çu thùc hiÖn chuyÓn ®æi DNNN, kÓ c¶ c¸c tæng c«ng ty

theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

 §æi míi kinh tÕ hîp t¸c

Kinh tÕ hîp t¸c chñ yÕu d-íi c¸c h×nh thøc: Tæ hîp t¸i tËp ®oµn s¶n

xuÊt, hîp t¸c x· ®-îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN ®èi víi nh÷ng

ng-êi s¶n xuÊt nhá c¸ thÓ trong n«ng nghiÖp thñ c«ng nghiÖp, th-¬ng nghiÖp

vµ dÞch vô. Trong kinh tÕ hîp t¸c së h÷u tËp thÓ kiÓu chung chung, kh«ng

ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm thªm vµo ®ã lµ nh÷ng yÕu kÐm trong qu¶n lý, nªn ®·

béc lé nhiÒu h¹n chÕ ®Æc biÖt m« h×nh hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®· r¬i vµo

khñng ho¶ng s©u s¾c. NhiÒu hîp t¸c x· tån t¹i trªn h×nh thøc. Trong thêi kú

®æi míi, kinh tÕ hîp t¸c chuyÓn theo c¸c h-íng sau:

+ Gi¶i thÓ c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt hoÆc c¸c hîp t¸c x· lµm ¨n kÐm, thua

lç kÐo dµi hoÆc chØ tån t¹i trªn h×nh thøc.

8

+ Giao kho¸n hoÆc nh-îng b¸n t- liÖu s¶n xuÊt cho x· viªn ®Ó hä trùc

tiÕp qu¶n lý, s¶n xuÊt kinh doanh theo hé gia ®×nh. Hîp t¸c x· chØ lµm mét sè

kh©u dÞch vô ®Çu vµo hoÆc tiªu thô s¶n phÈm cho x· viªn. §èi víi c¸c ®Êt ®ai

trong hîp t¸c x· n«ng, l©m nghiÖp Nhµ n-íc vÉn n¾m quyÒn së h÷u nh-ng

giao cho c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n qu¶n lý, sö dông víi 5 quyÒn c¬ b¶n: Thõa

kÕ, cho thuª chuyÓn ®æi, chuyÓn nh-îng vµ thÕ chÊp (theo luËt ®Êt ®ai ban

hµnh n¨m 1993).

+ ChuyÓn c¸c hîp t¸c x· cßn ho¹t ®éng kinh doanh thµnh c¸c hîp t¸c

x· cæ phÇn, ho¹t ®éng theo luËt hîp t¸c x· (ban hµnh n¨m 1997).

 Ph¸t triÓn kinh tÕ c¸ thÓ, t- nh©n vµ c¸c lo¹i h×nh së h÷u hçn hîp.

Tr-íc khi ®æi míi khu vùc kinh tÕ t- nh©n vµ c¸ thÓ vÉn cßn tån t¹i ë

n-íc ta, chiÕm tíi 29,1% trong tæng s¶n phÈm x· héi. Nh-ng chñ tr-¬ng cña

Nhµ n-íc lµ h¹n chÕ, c¶i t¹o nªn khu vùc nµy tõng b-íc ®-îc kh«i phôc vµ

ph¸t triÓn theo chñ tr-¬ng c¶i c¸ch cña Nhµ n-íc.

Víi chñ tr-¬ng giao ruéng ®Êt cho x· héi hîp t¸c x· n«ng nghiÖp th× ë

n«ng th«n, c¸c hé gia ®×nh ®· trë thµnh ®¬n vÞ s¶n xuÊt tù chñ hoµn toµn. Sù

tan r· cña c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt vµ c¸c hîp t¸c x· ®· thóc ®Èy sù phôc håi rÊt

nhanh cña kinh tÕ c¸ thÓ.

HiÕn ph¸p n¨m 1992 qui ®Þnh mäi c«ng d©n ®-îc tù do kinh doanh theo

ph¸p luËt kh«ng h¹n chÕ qui m« vèn lµ sè lao ®éng sö dông. Sau ®ã hÖ thèng

luËt ph¸p tiÕp tôc ®-îc hoµn chØnh vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®-îc ban hµnh

nh»m khuýÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ.

C¸c h×nh thøc së h÷u, kinh doanh hçn hîp míi ra ®êi. §Æc biÖt tõ n¨m

1988, khi Nhµ n-íc ban hµnh LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi th× c¸c liªn doanh víi

n-íc ngoµi ph¸t triÓn d-íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau, nh- lµ: doanh nghiÖp liªn

doanh, doanh nghiÖp hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh doanh nghiÖp 100% vèn

n-íc ngoµi… riªng n¨m 2000 ®· cã 1063 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc

ngoµi 2787 doanh nghiÖp hçn hîp.

§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H) øng dông

nhanh tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ®ã ph©n c«ng lao ®éng x· héi.

9

Ph©n c«ng lao ®éng lµ c¬ së chung cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ v×

vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi

mµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt

®Þnh cho nªn muèn më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi cßn ®Èy m¹nh c«ng

nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña

nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i.

 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸

ViÖt Nam ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu c¬

së vËt chÊt - kü thuËt thÊp kÐm, tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt ch-a ph¸t

triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt XHCN míi ®-îc thiÕt lËp, ch-a hoµn thiÖn v× vËy, qu¸

tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ.

Trong xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn

m¹nh mÏ, trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖnd

®¹i ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng: nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n vÒ kh¸ch quan vµ

chñ quan, cã nhiÒu thêi c¬ vµ th¸ch thøc, nÒn kinh tÕ cña chóng ta ®an xen víi

nhau, t¸c ®éng lÉn nhau. V× vËy, ®Êt n-íc chóng ta ph¶i chñ ®éng, s¸ng t¹o

n¾m lÊy thêi c¬, ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp

ho¸ t¹o ra thÕ vµ lùc míi ®Ó v-ît qua nh÷ng khã kh¨n, ®Èy lïi nguy c¬, ®-a

nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

 T¸c dông cña c«ng nghiÖp ho¸.

Tr-íc hÕt nã cã t¸c dông thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng nÒn kinh tÕ x·

héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x·

héi nh»m c¶i tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp thµnh mét x· héi c«ng nghiÖp, g¾n

víi viÖc h×nh thµnh tõng b-íc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, ngµy cµng thÓ hiÖn

®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt -u viÖt cña chÕ ®é míi x· héi chñ nghÜa.

Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt

kü thuËt cÇn thiÕt vÒ con ng-êi vµ khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch

c¬ cÊu kinh tÕ nh»m huy ®éng n¨ng suÊt lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng

tr-ëng nhanh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho nh©n d©n, thùc hiÖn

tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr-êng sinh th¸i.

10

C«ng nghiÖp ho¸ lµ c¬ së ®Ó cñng cè v÷ng ch¾c khèi liªn minh gi÷a giai

cÊp c«ng nh©n, n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng x· héi

chñ nghÜa, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng nÒn

kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, v÷ng m¹nh trªn c¬ së ®ã mµ thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng

vµ hîp t¸c quèc tÕ.

 §Æc ®iÓm cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay.

Thø nhÊt, c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸

së dÜ nh- vËy lµ v× trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra ®-îc c¸ch m¹ng vµ khoa häc

c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, mét sè n-íc ph¸t triÓn ®· b¾t ®Çu chuyÓn tõ kinh tÕ c«ng

nghiÖp sang kinh tÕ tri thøc nªn ph¶i tranh thñ øng dông nh÷ng thµnh tùu cña

cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ®Ó hiÖnd d¹i ho¸

nh÷ng ngµnh, nh÷ng kh©u, nh÷ng lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn nh¶y vät.

Thø hai, c«ng nghiÖp ho¸ nh»m môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa

x· héi, c«ng nghiÖp ho¸ lµ tÊt yÕu víi tÊt c¶ c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn nh-ng

víi mçi n-íc , môc tiªu vµ tÝnh chÊt cña c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ kh¸c nhau ë

n-íc ta, c«ng nghiÖp ho¸ nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ

nghÜa x· héi, t¨ng c-êng søc m¹nh ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc.

Thø ba, c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu

tiÕt cña Nhµ n-íc. §iÒu nµy lµm cho c«ng nghiÖp ho¸ trong giai ®o¹n hiÖn

nay cã sù kh¸c biÖt, nã kh«ng xuÊt ph¸t tõ chñ quan cña Nhµ n-íc mµ nã

®ßihái ph¶i vËn dông c¸c qui luËt kh¸ch quan mµ tr-íc hÕt lµ c¸c qui luËt thÞ

tr-êng.

Thø t-, c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn "chiÕn l-îc" kinh tÕ më cã thÓ

®i nhanh nÕu chóng ta biÕt tËn dông, tranh thñ ®-îc thµnh tùu cña thÕ giíi vµ

sù gióp ®ì cña quèc tÕ. Tuy nhiªn nã còng g©y kh«ng Ýt trë ng¹i do nh÷ng t¸c

®éng tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, mµ c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn thiÕt lËp

kh«ng cã lîi cho c¸c n-íc nghÌo, l¹c hËu. V× thÕ, c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i

ho¸ ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng n-íc ta mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ.

 Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña CNH - H§H ë ViÖt Nam

11

Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt - c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x·

héi trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ ¸p dông nh÷ng

thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.

ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸ hîp lý vµ hiÖu qu¶

cao. C¬ cÊu kinh tÕ ®-îc gäi lµ hîp lý kho nã ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau

®©y:

+ N«ng nghiÖp ph¶i gi¶m dÇn vÒ tØ träng, c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ

dÞch vô ph¶i t¨ng vÒ tØ träng

+ Tr×nh ®é kü thuËt cña nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng tiÕn bé, phï hîp víi

xu h-íng tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang diÔn ra nh- vò b·o trªn

thÕ giíi.

+ Cho phÐp khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc, cña c¸c ngµnh

c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.

+ Thùc hiÖn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu h-íng toµn cÇu

ho¸ kinh tÕ, do vËy c¬ cÊu kinh tÕ ®-îc t¹o dùng ph¶i lµ c¬ cÊu.

ThiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.

§ã lµ néi dung c«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta, mµ cô thÓ h¬n néi dung cña

c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta trong nh÷ng n¨m

tr-íc m¾t:

+ §Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng

th«n.

+ Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ chó träng c¸c ngµnh: nghÒ chÕ biÕn l-¬ng

thùc thùc phÈm, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu c«ng nghiÖp ®iÖn tö

vµ c«ng nghiÖp th«ng tin.

+ C¶i t¹o, më réng, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi cã träng ®iÓm kÕt cÊu h¹

tÇng, vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ.

+ Ph¸t triÓn nhanh du lÞch, c¸c ngµnh dÞch vô.

+ Ph¸t triÓn hîp lý c¸c vïng l·nh thæ

c. Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i

12

§¹i héi VI ®· chØ râ:"Cïng víi viÖc më réng xuÊt nhËp khÈu tranh thñ

vèn viÖn trî vµ vay dµi h¹n cÇn vËn dông nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng ®Ó ph¸t

triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i" (1). Thùc hiÖn chñ tr-¬ng ®ã, Nhµ n-íc ®· ban hµnh

chinhs ¸ch "më cöa" ®Ó thu hót vèn vµ kü thuËt n-íc ngoµi, tõng b-íc g¾n nÒn

kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thÞ tr-êng trong n-íc víi thÞ tr-êng

quèc tÕ trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi, ®¶m b¶o ®éc lËp, chñ quyÒn

d©n téc vµ an ninh quèc gia.

 VÒ ngo¹i th-¬ng, c¶i c¸ch ngo¹i th-¬ng ®-îc thùc hiÖn theo h-íng

tõng b-íc më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ.

Chñ tr-¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n-íc lµ: §Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó ®¸p øng

nhu cÇu nhËp khÈu, coi xuÊt khÈu lµ mét trong 3 ch-¬ng tr×nh träng ®iÓm cña

chÆng ®-êng ®Çu tiªn, lµ h-íng -u tiªn cña kinh tÕ ®èi ngo¹i trong suèt thêi

kú ®æi míi. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ lµ:

+ Nhµ n-íc xo¸ bá bao cÊp bï lç trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®èi

víi c¸c DNNN tõ cuèi n¨m 1987 c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i tù h¹ch to¸n kinh

doanh sao cho cã hiÖu qu¶.

+ Nhµ n-íc bá nguyªn t¾c ®éc quyÒn ngo¹i th-¬ng (tõ n¨m 1990)

+ §iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Tõ n¨m 1991

chÕ ®é 2 tæ quèc ®-îc xo¸ bá, chuyÓn sang thùc hiÖn tû gi¸ linh ho¹t cã qu¶n

lý cñ Nhµ n-íc.

 T¨ng c-êng thu hót vèn ®Çu t- n-íc nogµi

N¨m 1987, Nhµ n-íc ban hµnh luËt ®Çu t- n-íc ngoµi, sau ®ã ®-îc bæ

sung vµ söa ®æi nhiÒu lÇn nh»m hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t-.

Nhµ n-íc t¹o m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi nh-

®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh, x©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt, c¬ së h¹ t©ng

thuËn tiÖn.

Nh÷ng chÝnh s¸ch trªn nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ

vµ thu hót ®Çu t- cña n-íc ngoµi, kÕt hîp c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn

ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.

13

d. Xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp, hoµn thiÖn c¬ chÕ

qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc

C¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp tõ nhiÒu n¨m nay ®· kh«ng

Do ®ã, ®¹i héi VI ®· chñ tr-¬ng ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vµ chØ ra

thùc chÊt cña c¬ chÕ míi ®ã lµ: "C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo h-íng ph-¬ng thøc

Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn trong ®æi míi c¬ chÕ qu¶n

lý ë n-íc ta tõ n¨m 1986 ®Õn nay, trong c¸c kú §¹i héi §¶ng ta tiÕp tôc lµm

râ néi dung vµ ph-¬ng thøc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ theo h-íng "xãa

bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n

(2)

lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN" . §iÒu ®ã thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh

®æi míi c¶ hÖ thèng c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ t¨ng c-êng chøc n¨ng

qu¶n lý cña Nhµ n-íc.

(1). B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thøc VI, trang

46

(2) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, trang 98

3. Nh÷ng thµnh tùu sau 20 n¨m ®æi míi

3.1. NÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng liªn tôc, nhiÒu n¨m cã tèc ®é cao

Trong suèt thêi kú ®æi míi tõ n¨m 1986 cho ®Õn nay nÒn kinh tÕ ViÖt

Nam lu«n cã nhÞp ®é t¨ng tr-ëng d-¬ng, ®Æc biÖt ®· ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng

tr-ëng nhanh vµ liªn tôc trong suèt thêi gian tõ 1986-1997.

Trong 5 n¨m ®Çu ®æi míi (1986-1990), khi chÕ ®é bao cÊp bÞ xo¸ bá

dÇn, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµ c¸c hîp t¸c x· gÆp nhiÒu khã kh¨n, khu

cao kÐo dµi. Nh-ng ®Çu thËp kû 90, nÒn kinh tÕ n-íc ta liªn tôc t¨ng tr-ëng æn

®Þnh vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao lµ 9,5% vµo n¨m 1995. §Æc biÖt trong kÕ ho¹ch 5

n¨m (1991-1995), lÇn ®Çu tiªn ta ®· hoµn thµnh v-ît møc nhiÒu chØ tiªu cña

14

kÕ ho¹ch nµy. §¹i héi VIII cña §¶ng (n¨m 1996) ®· nhËn ®Þnh: "N-íc ta ®· ra

khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi nh-ng mét sè mÆt cßn ch-a v÷ng ch¾c.

NhiÖm vô ®Ò ra cho chÆng ®-êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é vµ chuÈn bÞ tiÒn ®Ò

cho c«ng nghiªp ho¸ ®· hoµn thµnh, cho phÐp chuyÓn sang thêi kú c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.

TÊt c¶ c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996-2000) vµ

chiÕn l-îc kinh tÕ 10 n¨m (1991-2000) ®Òu ®¹t vµ v-ît kÕ ho¹ch; GDP trong

tr-íc (5,8% vµ 4,8%) v× bÞ ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ

cïng víi thiªn tai x¶y ra trong nhiÒu vïng trªn c¶ n-íc. Tuy nhiªn ®Õn n¨m

2000-2002 tèc ®é t¨ng tr-ëng l¹i t¨ng lªn ®¹t 6,7%; 68% vµ 70% ®Æc biÖt

7,5%.

Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, s¶n xuÊt kh«ng chØ ®¸p øng ®-îc tiªu dïng mµ

cßn dµnh mét phÇn ®Ó tÝch luü (n¨m 1991: 10,1%; 1995: 20%; n¨m 2000:

 N«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ vÒ trång trät vµ ch¨n nuoi nghÒ

rõng vµ thñy s¶n. Thµnh tùu næi bËt nhÊt lµ ®· gi¶i quyÕt v÷ng ch¾c, an toµn

l-¬ng thùc quèc gia. S¶n l-îng l-¬ng thùc ®· t¨ng nhanh: tõ 21,5 triÖu tÊn

(n¨m 1990) lªn 27,5 triÖu tÊn (n¨m 1995) vµ 34,5 triÖu tÊn (n¨m 2000) gÇn 36

thiÕu l-¬ng thùc (tr-íc n¨m 1989 trë thµnh n-íc xuÊt khÈu g¹o thø 2 thÕ giíi

sau Th¸i Lan).

Nh÷ng chuyÓn biÕn trªn mÆt trËn l-¬ng thùc ®· gãp phÇn quan träng

n«ng s¶n ®· chiÕm ®-îc vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong 10

15

12,4%; cµ phª t¨ng 17,7%; rau qu¶ t¨ng 10,8%; h¹t tiªu t¨ng 24,8%; h¹t ®iÒu

t¨ng 37,5%. Tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu chiÕm kho¶ng 40% tæng gi¸ trÞ

xuÊt khÈu cña c¶ n-íc. Mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ®· h×nh thµnh g¾n víi

thÞ tr-êng quèc tÕ.

 S¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng tr-ëng liªn tôc víi tèc ®é 2 con sè. B×nh

thÐp, xi m¨ng… t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m ®æi míi vµ ®¸p øng tèt h¬n nhu

Thêi kú nµy ®· hoµn thµnh mét sè c«ng tr×nh lín: thuû ®iÖn Hoµ B×nh,

S¶n l-îng ®iÖn ®· t¨ng tõ 5,7 tû KWh n¨m 1986 lªn 26,6 tû KWh n¨m 2000.

Nhê ®ã ®iÖn l-íi quèc gia ®· phñ tíi 98% sè huyÖn 70% sè x·, 90% sè hé

th-¬ng m¹i cã nhiÒu khëi s¾c, c¬ chÕ cung cÊp theo tem phiÕu vµ thu mua

theo nghÜa vô bÞ b·i bá thay thÕ vµo ®ã lµ tù do l-u th«ng, thèng nhÊt mét gi¸.

ThÞ tr-êng ®Çy ¾p hµng ho¸ vµ dÞch vô, gi¸ c¶ æn ®Þnh, chÊt l-îng ngµy cµng

cao, ph-¬ng thøc mua b¸n thuËn tiÖn.

3.2. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h-íng tiÕn bé

 C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ

C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h-íng khu vùc I (gåm

nh-ng tØ träng ®· gi¶m xuèng, trong khi ®ã tØ träng cña khu vùc II (gåm c«ng

 C¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ

16

C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong GDP ®· cã sù chuyÓn dÞch tõ chñ yÕu lµ

quèc doanh, hîp t¸c x· sang ®a thµnh phÇn, nh-ng vai trß chñ ®¹o kinh tÕ

quèc doanh vÉn ®-îc t¨ng c-êng.

Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc s¾p xÕp l¹i ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n:

sè doanh nghiÖp ®· gi¶m tõ h¬n 1200 (®Çu 1990) xuèng cßn gÇn 6000 doanh

nghiÖp vµo cuèi n¨m 1990, tuy vËy tØ träng kinh tÕ Nhµ n-íc vÉn t¨ng lªn tõ

29,4% n¨m 1990 lªn 39% n¨m 2000. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc tõng b-íc ®-îc

®æi míi vµ ph¸t triÓn.

Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh còng cã sù biÕn ®æi kh¸ nhanh.

+ Kinh tÕ hîp t¸c: tõ n¨m 1988 ®Õn 1994, c¶ n-íc ®· gi¶i thÓ 2998 hîp

t¸c x· yÕu kÐm vµ 33804 tËp ®oµn s¶n xuÊt. TÝnh ®Õn n¨m 1997 c¶ n-íc cã

13000 hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, 38000 tæ hîp t¸c. NhiÒu hîp t¸c x· n«ng

nghiÖp chuyÓn sang m« h×nh kiÓu míi.

nhanh chãng: tõ 132 doanh nghiÖp n¨m 1991 t¨ng lªn 42393 doanh nghiÖp

vµo cuèi n¨m 1999. §Æc biÖt tõ khi Nhµ n-íc ban hµnh luËt doanh nghiÖp

+ Kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ còng rÊt phæ biÕn, tÝnh ®Õn n¨m 1995 cã

gÇn 2 triÖu hé kinh doanh trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vµ

Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã ý nghÜa quan

träng trong viÖc tËn dông nguån vèn vµ lao ®éng, tù t¹o viÖc lµm, t¨ng thu

nhiªn khu vùc nµy vÉn cßn ®ang cã tr¹ng th¸i ph¸t triÓn ch-a t-¬ng xøng víi

tiÒm n¨ng cña nã.

3.3. KiÒm chÕ vµ ®Èy lïi ®-îc l¹m ph¸t

Trong nh÷ng n¨m 1986-1988 l¹m ph¸t ®· t¨ng tíi 3 con sè lµm cho nÒn

kinh tÕ chao ®¶o. Tõ n¨m 1989, l¹m ph¸t ®-îc chËm l¹i ë møc 2 con sè sau ®ã

gi¶m xuèng 1 con sè. N¨m 1986: 774,7%; n¨m 1990: 67,4%; n¨m 1995:

17

12,7%; n¨m 1997: 3,7%; n¨m 1999: 0,1%. Trong khi ®ã tèc ®é t¨ng tr-ëng

kinh tÕ kh¸ cao.

3.4. Kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn nhanh

Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë n-íc ta ngµy cµng ®-îc më réng. Sau nhiÒu

hÖ vµ ngµy 12/7/1994 ®· thiÕt lËp quan hÖ kinh tÕ víi ViÖt Nam. Vµ tõ ®ã ®Õn

nay, chóng ta ®· më réng quan hÖ hîp t¸c víi 150 n-íc vµ vïng l·nh thæ vµo

n¨m 2000.

Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã sù tiÕn bé v-ît bËc. N¨m 2001, ViÖt Nam

®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 15,027 tû USD, nhËp khÈu lµ 16,162 tû USD so víi

822,9 triÖu USD vµ gÇn 221,6 tû USD n¨m 1986. Kim ng¹ch XNK t¨ng b×nh

n-íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, cã nh÷ng c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu ®æi míi

vµ cã chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t.

NhËp siªu gi¶m 3,8 tû USD n¨m 1996 cßn 900 triÖu USD n¨m 2000 vµ

1,135 tû USD. Ta ®· cã mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh- dÇu th«, than

®¸, g¹o, dÖt may, giµy dÐp, thuû s¶n, cao su, cµ phª víi sè l-îng lín vµ chÊt

l-îng ngµy cµng t¨ng. S¶n xuÊt h-íng vÒ xuÊt khÈu lµ mét nÐt míi g¾n víi

®-êng lèi ®æi míi vµ më cöa nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, lµm cho c¸c ngnµh s¶n

xuÊt tho¸t ra khái t×nh tr¹ng tù cÊp tù tóc, t¨ng dÇn tÝch luü.

chÊt vµ tinh thÇn ®· ®-îc c¶i thiÖn mét b-íc râ rÖt. Sè l-îng lao ®éng cã viÖc

lµm trong nÒn kinh tÕ ®· t¨ng nhanh, trong nh÷ng n¨m 1995-2000 trung b×nh

2000) vµ ®Õn n¨m 2005 lµ gÇn 650USD/n¨m. Sè hé giµu t¨ng lªn vµ ®Õn nay

®· ®¹t trªn 10%, sè hé nghÌo gi¶m xuèng tõ 55% (n¨m 1989) xuèng cßn

11,4% n¨m 2000.

18

n¨m 1992 lªn 0,761 n¨m 2000, xÕp thø 108 trong sè 174 n-íc ®-îc xÕph¹ng,

t¨ng 2 bËc so víi n¨m 1999.

19

KÕt luËn

Nh÷ng thµnh tùu sau 20 n¨m ®æi míi ®· phÇn nµo cho thÊy ®-êng lèi

mét sè h¹n chÕ.

- C¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®· bÞ xo¸ bá, tuy nhiªn c¬ chÕ míi

vÉn ch-a hoµn toµn -u viÖt, vÉn cã sù quan liªu vµ ®Æc biÖt lµ n¹n tham nhòng

Nhµ n-íc. V× thÕ trong giai ®o¹n míi, chóng ta cÇn ph¶i c¶i tæ m¹nh mÏ h¬n

n÷a trong c¬ chÕ qu¶n lý.

- Giai ®o¹n tíi lµ giai ®o¹n cña nÒn kinh tÕ tri thøc, tuy nhiªn ®éi ngò

c¸n bé cña chóng ta cßn nhiÒu yÕu kÐm, nhiÒu ng-êi cã tr×nh ®é kh«ng cao

nh-ng l¹i gi÷ nh÷ng chøc vô quan träng, v× vËy khi tiÕp cËn nÒn kinh tÕ tri

n¨ng lùc cao lµ ®iÒu rÊt quan träng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi

bá qua chñ nghÜa t- b¶n ë n-íc ta. §¶ng vµ Nhµ n-íc cÇn chó träng ®Õn c«ng

t¸c nµy.

20