Tiểu luận Quan hệ biện chứng giữa sự phát triển của lực lượng sản xuất và sự đa dạng hoá các loại hình sở hữu ở Việt Nam

A. Lêi më ®Çu

NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn ®óng h-íng cña

lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quy luËt vËn ®éng vµ nh÷ng

h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng .

Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghi· x· héi ë ViÖt Nam lµ thêi kú c¶i biÕn c¸ch

m¹ng s©u s¾c, toµn diÖn vµ triÖt ®Ó vÒ mäi mÆt. Tõ x· héi cò sang x· héi míi

XHCN. Thêi kú ®ã b¾t ®Çu tõ khi giai cÊp v« s¶n lªn n¾m chÝnh quyÒn. C¸ch m¹ng

v« s¶n thµnh c«ng vang déi vµ kÕt thóc khi ®· x©y dùng xong c¬ së kinh tÕ chÝnh trÞ

t- t-ëng cña x· héi míi. §ã lµ thíi kú x©y dùng tõ lùc l-îng s¶n xuÊt míi dÉn ®Õn

quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt míi h×nh thµnh lªn c¸c quan hÖ së h÷u míi.

Tõ c¬ së h¹ tÇng míi h×nh thµnh nªn kiÕn tróc th-îng tÇng míi. Song trong mét

thêi gian dµi chóng ta kh«ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ chñ nghÜa x· héi vÒ quy luËt

s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sù

ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng ho¸ c¸c

lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam tõ ®ã t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ nhiÒn thµnh

phÇn. Thùc tÕ cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh

thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ hai h×nh thøc së h÷u trong giai ®o¹n x-a kia.

V× vËy nghiªn cøu “Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n

xuÊt vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam “ cã vai trß quan träng

mang tÝnh cÊp thiÕt cao v× thêi ®¹i ngµy nay chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ

thÞ tr-êng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy chóng ta cßn thÊy

®-îc ý nghÜa lý luËn còng nh- thùc tiÔn cña nã hÕt søc s©u s¾c .

Do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt,

chÝnh v× vËy em kÝnh mong sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n .

1

B. Néi dung

/Lý luËn chung :

1/ ThÕ nµo lµ lùc l-îng s¶n xuÊt ?

Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ cña con ng-êi víi tù nhiªn h×nh thµnh

trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë tr×nh ®é khèng

chÕ tù nhiªn cña con ng-êi. §ã lµ kÕt qu¶ n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi t¸c ®éng

vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi

ng-êi .

Trong cÊu thµnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt, cã thÓ cã mét vµi ý kiÕn nµo ®ã

kh¸c nhau vÒ mét sè yÕu tè kh¸c cña lùc l-îng s¶n xuÊt , song suy cho cïng th×

chóng ®Òu vËt chÊt ho¸ thµnh hai phÇn chñ yÕu lµ t- liÖu s¶n xuÊt vµ lùc l-îng con

ng-êi . Trong ®ã t- liÖu s¶n xuÊt ®ãng vai trß lµ kh¸ch thÓ , cßn con ng-êi lµ chñ

thÓ .

T- liÖu s¶n xuÊt ®-îc cÊu thµnh tõ hai bé phËn ®ã lµ ®èi t-îng lao ®éng vµ

t- liÖu lao ®éng. Th«ng th-êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph-¬ng tiÖn lao ®éng cßn

®-îc gäi lµ c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ . Trong bÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt nµo c«ng

cô s¶n xuÊt bao giê còng ®ãng vai trß lµ then chèt vµ lµ chØ tiªu quan träng nhÊt .

HiÖn nay c«ng cô s¶n xuÊt cña con ng-êi kh«ng ngõng ®-îc c¶i thiÖn vµ dÉn ®Õn

hoµn thiÖn, nhê thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt ®· t¹o ra c«ng cô lao ®éng c«ng

nghiÖp m¸y mãc hiÖn ®¹i thay thÕ dÇn lao ®éng cña con ng-êi . Do ®ã c«ng cô lao

®éng lu«n lµ ®éc nhÊt , c¸ch m¹ng nhÊt cña LLSX

BÊt kú mét thêi ®¹i lÞch sö nµo, c«ng cô s¶n xuÊt bao giê còng lµ s¶n

phÈm tæng hîp, ®a d¹ng cña toµn bé nh÷ng phøc hîp kü thuËt ®-îc h×nh thµnh vµ

g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nã lµ sù kÕt hîp cña

nhiÒu yÕu tè trong ®ã quan träng nhÊt vµ trùc tiÕp nhÊt lµ trÝ tuÖ con ng-êi ®-îc

nh©n lªn trªn c¬ së kÕ thõa nÒn v¨n minh vËt chÊt tr-íc ®ã.

2

N-íc ta lµ mét n-íc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn, cã nhiÒu n¬i mµ con

ng-êi ch-a tõng ®Æt ch©n ®Õn nh-ng nhê vµo tiÕn bé cña KHKT vµ qu¸ tr×nh c«ng

nghÖ tiªn tiÕn, con ng-êi cã thÓ t¹o ra ®-îc s¶n phÈm míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi

chÊt l-îng cuéc sèng vµ gi¸ trÞ cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. ChÝnh viÖc t×m kiÕm ra

c¸c ®èi t-îng lao ®éng míi sÏ trë thµnh ®éng lùc cuèn hót mäi ho¹t ®éng cu¶ con

ng-êi.

T- liÖu lao ®éng dï cã tinh s¶o vµ hiÖn ®¹i ®Õn ®©u nh-ng t¸ch khái con

ng-êi th× nã còng kh«ng ph¸t huy t¸c dông cña chÝnh b¶n th©n . ChÝnh vËy mµ Lª

Nin ®· viÕt : “ lùc l-îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n , lµ

ng-êi lao ®éng “ . Ng-êi lao ®éng víi nh÷ng khinh nghiÖm , thãi quen lao ®éng , sö

dông t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt . T- liÖu s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ

kh¸ch thÓ cña LLSX, vµ nã chØ ph¸t huy t¸c dông khi nã ®-îc kÕt hîp víi lao ®éng

sèng cña con ng-êi . §¹i héi 7 cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh : “ Sù nghiÖp ph¸t triÓn

kinh tÕ ®Æt con ng-êi lªn vÞ trÝ hµng ®Çu, vÞ trÝ trung t©m thèng nhÊt t¨ng tr-ëng

kinh tÕ víi c«ng b»ng khoa häc vµ tiÕn bé x· héi .”

Ng-êi lao ®éng víi t- c¸ch lµ mét bé phËn cña LLSX x· héi ph¶I lµ ng-êi

cã thÓ lùc , cã tri thøc v¨n ho¸ , cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao, cã khinh

nghiÖm vµ thãi quen tèt, phÈm chÊt t- c¸ch lµnh m¹nh, l-¬ng t©m nghÒ nghiÖp vµ

tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc.Tr-íc ®©y do ch-a chó träng ®óng møc ®Õn vÞ trÝ

cña ng-êi lao ®éng, chóng ta ch-a biÕt khai th¸c ph¸t huy mäi søc m¹nh cña nh©n

tè con ng-êi. §µnh r»ng n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm SX cña con ng-êi cßn phô thuéc

vµo nh÷ng TLSX hiÖn cã mµ hä ®ang sö dông. Nh-ng tÝch cùc s¸ng t¹o cña hä ®·

thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.

2/ Ph¹m trï së h÷u vµ c¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr-íc ®©y (Tr-íc 1986)

a/ Sí h÷u lµ g× ? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã.

Theo quan ®iÓm cña M¸c:”së h÷u ®-îc biÓu hiÖn trong nh÷ng h×nh th¸i

cña QHSX”. Së h÷u lµ néi dung bªn trong cña chÝnh thÓ mang tÝnh thèng nhÊt .

TÝnh hiÖn thùc cña së h÷u chØ ®-îc nhËn thøc mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c

3

quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè cña QHSX chø kh«ng thÓ nhËn thøc mét c¸ch trùc tiÕp v×

së h÷u lµ tæng hoµ gi÷a c¸c QHSX . Së h÷u b¾t ®Çu tõ sù chiÕm h÷u giíi tù nhiªn ,

mang tÝnh chÊt céng ®ång, h×nh th¸i ®Çu tiªn cña QHSX trong x· héi céng s¶n

nguyªn thuû ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi s¬ tÝnh c¸ nh©n ®èi lËp víi céng ®ång vµ

dÉn ®Õn sù t¸ch biÖt vÒ së h÷u . §ã lµ tiÕn tr×nh tõ chÕ ®é së h÷u thÞ téc, bé l¹c

trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn chÕ ®é së h÷u c¸ nh©n . Së h÷u ®-îc h×nh

thµnh tõ sù chiÕm h÷u ®èi t-îng ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt tho¶ m·n víi nhu cÇu cña

con ng-êi . Do ®ã së h÷u mang tÝnh chÊt tÊt nhiªn, sù chiÕm h÷u mang l¹i quyÒn

h¹n cho chñ së h÷u . S¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ së h÷u ngµy cµng ph¸t triÓn .

Nh- vËy së h÷u lµ mèi quan hÖ con ng-êi víi con ng-êi trong viÖc chiÕm

h÷u TLSX cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt . Do ®ã së h÷u lµ mét mÆt cña QHSX .

Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña së h÷u lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn tu©n theo

quy luËt s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX . Cïng víi sù ph¸t

triÓn cña nÒn s¶n xuÊt XH th× néi dung vµ ph¹m vi cña së h÷u ngµy cµng ®-îc më

réng .

b/ C¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr-íc ®©y (tr-íc 1986):

LÞch sö loµi ng-êi ®· tõng tr¶i qua hai lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi víi

TLSX ®ã lµ së h÷u t- nh©n vµ së h÷u x· héi

Së h÷u x· héi lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ trong ®ã nh÷ng TLSX chñ yÕu thuéc

vÒ mäi thµnh viªn trong x· héi . Trªn c¬ së ®ã vÞ trÝ b×nh ®¼ng trong tæ chøc lao

®éng x· héi vµ ph©n phèi s¶n xuÊt . Môc ®Ých s¶n xuÊt d-íi chÕ ®é c«ng h÷u lµ ®Ó

®¶m b¶o ®êi sèng vµ vËt chÊt cña ng-êi lao ®éng ®-îc n©ng cao. Së h÷u x· héi ®iÓn

h×nh cã hai h×nh thøc c¬ b¶n : Së h÷u cña thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n

nguyªn thuû trong ph-¬ng thøc SX céng s¶n nguyªn thuû. Së h÷u tËp thÓ ( së h÷u

hîp t¸c x· )vµ së h÷u toµn d©n( së h÷u quèc doanh ) trong ph-¬ng thøc SX céng

s¶n chñ nghÜa , mµ giai ®o¹n ®Çu cña CNXH .

Tr-íc ®©y n-íc ta víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quan liªu, bao

cÊp, nÒn kinh tÕ tù cung , tù cÊp. Do ®ã nã chØ tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u chÝnh

4

t-¬ng øng víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ . Trong nÒn kinh tÕ nµy con

ng-êi kh«ng ®-îc tù do bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ , do ®ã ch-a xuÊt hiÖn së h÷u

t- nh©n mµ chØ tån t¹i hai h×nh thöc së h÷u ®ã lµ së h÷u tËp thÓ , qu«c doanh d-íi

sù ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ cña nhµ n-íc .

/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng

ho¸ h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam:

1/ Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë n-íc ta hiÖn nay :

NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn cña LLSX mét

c¸ch ®óng h-íng . X¸c ®Þnh con ®-êng ®i lªn cña CNXH kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t

triÓn cña CNTB, trong ®ã cã vÊn ®Ò ph¸t triÓn LLSX nh- thÕ nµo lµ nhiÖm vô quan

träng mang tÝnh cÊp b¸ch ë n-íc ta . Nã kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng ®Õn viÖc ®Þnh

h-íng sù ph¸t triÓn LLSX mµ cßn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr-ëng vµ hiÖu

qu¶ kinh tÕ - x· héi n-íc nhµ .

BÊt kú sù vËt hiÖn t-îng nµo còng ®Òu cã quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn

cña nã . §èi víi LLSX còng vËy, nã còng tu©n thñ sù vËn ®éng vµ phÊt triÓn b»ng

biÖn chøng gi÷a tuÇn tù vµ nh¶y vät. TuÇn tù trong LLSX ®-îc hiÓu lµ mét qu¸

tr×nh biÕn ®æi dÇn dÇn vÒ sè l-îng cña nã . Nh¶y vät trong LLSX lµ mét qu¸ trïnh

biÕn ®æi s©u s¾c c¨n b¶n vÒ chÊt l-îng cña nã, lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ chÊt cò sang

chÊt míi.

MÆc dï gi÷a h×nh thøc ph¸t triÓn nh¶y vät vµ tuÇn tù cã sù kh¸c nhau c¬

b¶n song chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau . H×nh thøc ph¸t triÓn nµy lµm

tiÒn ®Ò cho h×nh thøc ph¸t triÓn kia nh- lµ mèi quan hÖ nh©n qu¶, chóng lµ c¸c giai

®o¹n ph¸t triÓn cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt .

Giai ®o¹n ph¸t triÓn tuÇn tù vÒ mÆt l-îng tù nã kh«ng lµm thay ®æi chÊt

l-îng cña LLSX mµ chØ t¹o nªn sù thay ®æi nh÷ng thuéc tÝnh vÒ l-îng, chØ lµ b-íc

chuÈn bÞ tiÒn ®Ò ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, cao h¬n, m¹nh h¬n

vÒ chÊt . Sù ph¸t triÓn cã tÝnh c¸ch m¹ng cña LLSX lµ b-íc nh¶y vät c¨n b¶n t¹o

nªn mét chÊt l-îng hoµn tßan míi trong kÕt cÊu cÊu tróc còng nh- trong mèi quan

5

hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh LLSX. Sù ph¸t triÓn trong LLSX cã ®Æc tÝnh lµm thay

®æi c¨n b¶n nh÷ng t- liÖu lao ®éng, quy tr×nh c«ng nghÖ c¬ së khoa häc cña SX,

yÕu tè chñ quan trong LLSX .

Hµnh trang cña chóng ta ®Ó ®i lªn CNXH lµ qu¸ thÊp vµ l¹c hËu, kh«ng tËp

chung. ChØ cÇn nh×n l¹i t×nh h×nh SX n«ng nghiÖp: cho ®Õn n¨m 80 n«ng nghiÖp

ch-a v-ît ra khái khu«n khæ cña nÒn SX nhá, nã chØ míi ®ang ë ng-ìng cöa cña

SX hµng ho¸. HiÖn nay n«ng nghiÖp n-íc ta chiÕm 70 lùc l-îng lao ®éng XH,søc

kÐo tr©u bß míi chØ ®¶m b¶o ®-îc 47 diÖn tÝch canh t¸c, søc kÐo b»ng m¸y ®¶m

b¶o 37, cßn l¹i 16 diÖn tÝch ch-a cã søc kÐo ph¶i dïng søc ng-êi ®Ó thay thÕ .

VÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é kü thuËt cña ng-êi lao ®éng ë n-íc ta vÉn

®ang cßn thÊp, n¨ng lùc qu¶n lý cßn kÐm, tû lÖ c¸n bé ë tr×nh ®é ®¹i häc ®¹t 3,7.

Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù l¹c hËu ®ã trong LLSX cña n-íc ta hiÖn nay:

Mét ®Êt n-íc võa tho¸t ra khái chÕ ®é phong kiÕn nöa thuéc ®Þa, l¹i bÞ k×m h·m bëi

30 n¨m chiÕn tranh .

Trong mét thêi gian dµi d-êng nh- chóng ta ®· nhÇm t-ëng r»ng cø cã

QHSX XHCN lµ cã CNXH mµ nh- quªn ®i r»ng QHSX phaØ dùa trªn c¬ së LLSX

hiÖn cã chóng ta ®· nãng véi, duy ý chÝ trong viÖc x¸c ®iÞnh b-íc ®i, còng nh- viÖc

chän lùa c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ. Chóng ta gÇn nh- ®ång nhÊt QHSX víi

quan hÖ së h÷u TLSX, ®· tuyÖt ®èi ho¸ thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh .

Trong LLSX chóng ta chØ chó ý ®Õn TLSX, gia t¨ng TLSX mét c¸ch thuÇn

tuý mµ thiÕu sù c©n xøng cÇn thiÕt ë yÕu tè con ng-êi c¶ vÒ tr×nh ®é lÉn th¸i ®é lao

®éng cña con ng-êi. B¶n th©n con ng-êi lµ yÕu tè chñ thÓ quan träng nhÊt trong

SX, xong ®Æt trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp chung quan liªu bao cÊp nªn con ng-êi ®· trë

thµnh thùc thÓ thô ®éng, n¨ng lùc s¸ng t¹o bÞ øc chÕ vµ mÊt ®i mét c¸ch tù nhiªn.

TÊt c¶ nh÷ng sai lÇm ®ã ®· t¹o nªn sù ng· gôc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña

LLSX.Trong hoµn c¶nh hiÖn nay LLSX truyÒn thèng cßn lµ nguån bæ xung quan

träng ®èi víi giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cña LLSX. §i lªn s¶n xuÊt XHCN ®ßi hái tÊt

6

yÕu ph¶i thùc hiÖn: hiÖn ®¹i ho¸ LLSX, kÕt hîp c¸c yÕu tè truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i

®Ó t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, b×nh th-êng cña LLSX .

Trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng thÓ ®Èy nhanh hay rót ng¾n thêi h¹n ph¸t

triÓn tù nhiªn cña LLSX, thùc hiÖn nh÷ng b-íc nh¶y vät vÒ chÊt, nÕu kh«ng cã sù

kÕt hîp trong n-íc víi n-íc ngoµi. Nh÷ng tiÕn bé to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa

häc kü thuËt ngµy nay trªn thÕ giíi, còng nh- tÝnh quèc tÕ ho¸ ngµy cµng t¨ng cña

LLSX ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhiÒu quèc gia .Tõ ®ã chóng ta cã thÓ t¹o nªn sù

kÕt hîp nh÷ng tiÕn bé vÒ LLSX vèn cã trong n-íc ®Ó ®Èy nhanh vµ rót ng¾n thêi

h¹n cña lÞch sö tù nhiªn, v-¬n lªn kÞp tr×nh ®é cña thÕ giíi vµ trªn c¬ së ®ã chóng ta

cã thÓ x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt hiªn ®¹i, më cöa hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n-íc

b¹n. Nã gióp cho viÖc xo¸ bá t×nh tr¹ng biÖt lËp, khÐp kÝn vµ tr× trÖ vÒ nÒn kinh tÕ

vµ v¨n ho¸ n-íc nhµ .

Con ng-êi cã thÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX, sù t¸c ®éng

nµy ®-îc thÓ hiÖn ë chç con ng-êi cã thÓ ®Èy nhanh hay k×m h·m sù ph¸t triÓn cña

LLSX th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng phï hîp hay kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy luËt

vËn ®éng cña LLSX víi quy luËt phï hîp cña QHSX. MÆc dï TLSX, tiÒn vèn khoa

häc vµ kü thuËt ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt, xong tÊt c¶ ph¶i

th«ng qua ho¹t ®éng cña con ng-êi míi ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, nh÷ng gi¸

trÞ míi. Nh÷ng yÕu tè trªn sÏ tån t¹i d-íi d¹ng tiÒm n¨ng vµ nã sÏ trë thµnh v« hiÖu

ho¸ khi nã kh«ng ®-îc ®Æt trong mèi quan hÖ gi÷a t- liÖu lao ®éng vµ ng-êi lao

®éng, ®èi t-îng lao ®éng .

2/Sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam:

a/ TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë n-íc

ta trong giai ®o¹n hiÖn nay :

C¸c lo¹i h×nh së h÷u quy ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t-¬ng øng. Thùc tiÔn

®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu

h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn nh- lµ hai h×nh thøc tr-íc ®©y.

7

M¸c vµ Lªnin trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù vËn ®éng cña c¸c nÒn kinh tÕ ®·

tõng nãi tån t¹i trong lÞch sö ®· chØ ra r»ng rÊt hiÕm khi nÒn kinh tÕ chØ tån t¹i mét

thµnh phÇn kinh tÕ duy nhÊt. Thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ thêi kú ®Êu tranh gi÷a

hai thÕ lùc míi vµ cò, c¸i cò ®· bÞ tiªu diÖt nh-ng ch-a bÞ tiªu diÖt h¼n, c¸i míi

®ang n¶y sinh nh-ng ®ang cßn rÊt non yÕu. Do ®ã trong nÒn kinh tÕ bao gåm nh÷ng

biÖn ph¸p cña thêi kú CNTB còng nh- cña tr-íc XHTB cßn r¬i rít l¹i vµ cßn cña

CNXH. Nh÷ng phÇn ®ã lµ nh÷ng bé phËn kinh tÕ cïng tån t¹i bªn c¹nh nhau trong

thêi kú qu¸ ®é hay trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng .

ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh-ng

trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh-: n¹n thÊt nghiÖp gia

t¨ng tÖ n¹n x· héi ngµy cµng nhiÒu. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu nhµ s¶n xuÊt

kinh doanh kh«ng hiÓu quy luËt cung cÇu nªn dÔ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, lµm

cho s¶n xuÊt mÊt æn ®Þnh. Kinh tÕ thÞ tr-êng còng ®Èy nhanh sù ph©n biÖt giµu

nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Bªn c¹nh ®ã th× tµi nguyªn thiªn nhiªn còng bÞ

khai th¸c mét c¸ch bõa b·i, g©y « nhiÔm m«i tr-êng. Do ®ã sù tån t¹i cña nhiÒu nÒn

kinh tÕ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, thóc ®Èy sù t¨g tr-ëng

vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ .

b.C¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng

XHCN ë n-íc ta hiÖn nay:

Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh

phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo chÕ ®é

XHCN ë n-íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò chÕ ®é së h÷u vµ c¸c h×nh thøc së h÷u lu«n thu

hót ®-îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn c-ó lý luËn, song ®©y vÉn lµ vÊn ®Ò

phøc t¹p vµ cã rÊt nhiÒu nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau .

H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN, n-íc ta ®· kh¼ng

®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®-êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh

thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x-íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn cho

8

thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc

së h÷u nh-:

- Së h÷u toµn d©n.

- Së h÷u Nhµ n-íc.

- Së h÷u tËp thÓ.

- Së h÷u c¸ nh©n.

- Së h÷u Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n.

Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mçi h×nh thøc nãi trªn cã ®Þa vÞ vµ vai

trß kh¸c nhau. §Þa vÞ cña chóng phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña LLSX, tiÕn tr×nh

cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng XHCN. Thõa nhËn ®a

d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh«ng ®ång nghÜa víi sù chÊp nhËn chÕ ®é ng-êi ¸p

bøc bãc lét con ng-êi. ViÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc

®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX. Tuy mhiªn kinh tÕ thÞ tr-êng mµ chóng

ta ®ang x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h-íng XHCN, chÝnh v× vËy viÖc ®a d¹ng

ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u mang nÐt ®éc ®o¸ riªng. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét

c¸ch ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u cho phÐp gi¶i phãng ®-îc c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt,

thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n .

3/Sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX

a/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt :

TÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña TLLD vµ ng-êi lao ®éng.

Khi c«ng cô s¶n xuÊt ®-îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét

s¶n phÈm cho XH kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng-êi. C«ng cô s¶n xuÊt ®-îc

nhiÒu ng-êi sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c vËt phÈm th× LLSX mang tÝnh chÊt x· héi .

Tr×nh ®é ph¸t triÓn cñaTLLD mµ ®Æc biÖt lµ CCSX, lµ th-íc ®o tr×nh ®é

chinh phôc tù nhiªn cña con ng-êi. §ång thêi nã còng lµ tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ tiªu

chuÈn ®¸nh gi¸ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi ®¹i, x· héi kh¸c nhau. ChÝnh c«ng cô

s¶n xuÊt vµ ph-¬ng tiÖn lao ®éng kÕt hîp víi lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi lµ

yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng xuÊt lao ®éng

9

b/ Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn , biÕn ®æi cña

c¸c h×nh thøc së h÷u

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng nhäc, con

ng-êi kh«ng ngõng c¶i tiÕn hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o ra c¸c c«ng cô s¶n xuÊt míi.

§ång thêi sù tiÕn bé cña c«ng cô tri thøc khoa häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt

vµ mäi kü n¨ng cña ng-êi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè n¨ng ®éng

nµy cña LLSX ®ßi hái QHSX ph¶i thÝch øng víi nã. LLSX quyÕt ®Þnh sù h×nh

thµnh, ph¸t triÓn cña QHSX tõ ®ã nã quy ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ

së h÷u. Sù lín m¹nh cña LLSX ®· dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t-

nh©n t- b¶n chñ nghÜa. Chóng ta biÕt r»ng, c¸c quan hÖ së h÷u XHCN xuÊt hiÖn khi

LLSX ®· trë nªn m©u thuÉn víi h×nh thøc chiÕm h÷u t- b¶n t- nh©n. Nh-ng nã vÉn

ch-a hoµn toµ x· héi ho¸ trong ph¹m vi toµn x· héi. Chóng ta thÊy r»ng chØ cã thÓ

ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u,

c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi t¹o ra sù liªn kÕt vµ tÝnh ®an xen gi÷a chóng th× míi cã

thÓ ®-a mét nÒn s¶n xuÊt lín thóc ®Èy cho LLSX ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ®ã x¸c lËp

mèi quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ quan hÖ së h÷u nãi riªng .

c/ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña sù da d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®èi víi lùc l-îng

s¶n xuÊt:

MÆc dï sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u bÞ chi phèi bëi LLSX víi tÝnh

c¸ch lµ h×nh thøc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u nãi riªng hay QHSH nãi chung

còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi LLSX. Khi quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn nã thóc ®Èy

LLSX ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ së h÷u hay h×nh thøc së h÷u ®ã phï hîp víi tÝnh

chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. Kh«ng nh÷ng thÕ mµ nã ®Þnh h-íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn

cho LLSX ph¸t triÓn .

NÕu quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn l¹c hËu h¬n so víi LLSX th× tÊt yÕu QHSH

sÏ lµ siÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Trong quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm

h÷u n« lÖ ra ®êi b»ng nh÷ng h×nh thøc lao ®éng khæ sai, thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t

10

triÓn cña LLSX vµ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ®· ®¹t ®-îc nh÷ng kú tÝch to lín trong

Tãm lai : Quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX nãi chung, QHSH nãi riªng

víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x·

héi. D-íi t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn

cao cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, tuy nhiªn sù phï hîp nµy ph¶i lµ sù phï hîp biÖn

LLSX nh- chóng ta ®· thÊy lu«n lu«n n»m trong quan hÖ biÖn chøng víi

quan hÖ s¶n xuÊt. LLSX ®-îc ph¸t triÓn nhanh hay chËm vÒ sè l-îng hay chÊt

l-îng còng nh- tèc ®é hiÖu qu¶ phï hîp cña nã phô thuéc vµo rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh-:

QHSX cã phï hîp víi nã hay kh«ng. Ch¼ng h¹n khi LLSX ch-a ph¸t triÓn ®Õn mét

tr×nh ®é cao, nhu cÇu x· héi ch-a ph¶i lµ mét tÊt yÕu th× viÖc ®a d¹ng c¸c quan hÖ

së h÷u th«ng qua sù tån t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, sÏ më ra nh÷ng

kh¶ n¨ng cho LLSX tiÕp tôc ph¸t triÓn. Ng-îc l¹i, nÕu gi÷a LLSX vµ QHSX cã

LLSX còng sÏ c¶n trë, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Nh-ng QHSX lu«n lu«n

®-îc ®æi míi hoµn thiÖn cho phï hîp víi LLSX th× khi ®ã qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝch

thêi. Do ®ã b-íc nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña nã cã thÓ diÔn ra sím h¬n. ChÝnh

viÖc hoµn thiÖn QHSX quyÕt ®Þnh nh÷ng nhÞp ®é tiÕn bé kkoa häc kü thuËt vµo sù

tiÕn bé cña hÖ thèng LLSX.

4/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña LLSX víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c

h×nh thøc së h÷u

§¶ng ®Õn nay ®· h¬n m-êi 10 n¨m thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh

tÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn

11

hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN

Thµnh tùu ®¹t ®-îc trong 10 n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®-êng lèi

®ã ®Õn nay .

Víi quan ®iÓm ®ã ph¶i ch¨ng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u chØ khi

LLSX cßn thÊp kÐm, cßn khi LLSX ph¸t triÓn cao th× l¹i ®i ®Õn ®¬n nhÊt ho¸. Thùc

cµng trë nªn ®a d¹ng. Trong c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn còng nh- trong c¸c n-íc

kh¸c ®Òu xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX kh¸c nhau. Râ rµng xu

h-íng ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX g¾n liÒn víi sù ph¸t

tÊt yÕu, lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö- tù nhiªn vµ lµ mét quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi.

§ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh x· héi hãa s¶n xuÊt c¶ vÒ LLSX lÉn quan hÖ s¶n xuÊt.

12

C. KÕt luËn

x· héi vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña

c«ng lao ®éng x· héi, sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®· nÈy sinh ra nÒn kinh

tÕ thÞ tr-êng, nã lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt

hay nãi mét c¸ch kh¸c chÝnh sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc còng lµ mét ®éng lùc

®éng, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ.

Nh- vËy, nghiªn cøu quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng

s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp

b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay.V× qua nghiªn cøu ®Ò tµi nµy chóng ta thÊy ®-îc:

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ cã

rÊt nhiÒu t¸c dông m¹nh mÏ, tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n-íc nhµ. Nã ®·

®-a ®Êt n-íc ra khái nghÌo nµn l¹c hËu, tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi nhÊt lµ sau 10

n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi. Tuy nhiªn thùc tr¹ng LLSX ë n-íc ta vÉn cßn

trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm so víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn

dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ ngµy mét tèt h¬n.

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc së h÷u, ®Ó ®¶m b¶o ®Þnh h-íng

XHCN, cÇn gi¶i quyÕt 2 vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:

-Thø nhÊt: Ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ ®-îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn

kinh tÕ, nã ph¶i gi÷ vÞ trÝ then chèt theo ®óng quü ®¹o cña CNXH.

-Thø hai: §Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc

13

kinh doanh, cho phÐp ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l-îng s¶n xuÊt, tiÕp cËn víi v¨n minh

thÕ giíi.

®Ò tµi nµy gióp em cã thªm nhËn thøc, hiÓu biÕt mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c thµnh

phÇn kinh tÕ x· héi,vÊn ®Ò ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn nay cña ®Êt n-íc. Nã

hÕt søc bæ Ých cho viÖc nghiªn cøu vµ häc tËp cña mét sinh viªn kinh tÕ ®ång thêi

nã còng gióp cho chóng ta nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ nÒn kinh tÕ n-íc nhµ.

14

Môc lôc

1

2

3

A. Lêi më ®Çu

B. Néi dung

I. Lý luËn chung

1. ThÕ nµo lµ lùc l-îng s¶n xuÊt

a. Së h÷u lµ g×? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã

II. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a

d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam

5

1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë n-íc ta hiÖn nay

2. Sù ®ang d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam

a. TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë n-íc ta

trong giai ®o¹n hiÖn nay

5

7

b. C¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XNCH

ë n-íc ta hiÖn nay

3. Sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX

a. TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt

b. Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, biÕn ®æi cña c¸c

h×nh thøc së h÷u

9

c. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña sù ®ang d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®èi víi lùc

l-îng s¶n xuÊt

4. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña LLSX víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c

h×nh thøc së h÷u

11

13

KÕt luËn

15

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Gi¸o tr×nh TriÕt häc M¸c-Lª nin tËp II.

2. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ tËp I, II.

3. T¹p chÝ TriÕt häc sè 6(th¸ng 12/1996), sè 6 (th¸ng 12/1998).

4. Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 17 (n¨m 1997).

5. Tuyªn ng«n §¶ng céng s¶n M¸c-Anghen toµn tËp, tËp 4.

16