Tiểu luận Quan điểm của Mác - Ănghen về vật chất

TiÓu luËn triÕt häc

PhÇn I: Më ®Çu

Trong lÞch sö triÕt häc M¸c - Lªnin kh¸i niÖm vËt chÊt ®-îc hiÓu lµ tÊt

c¶ nh÷ng g× tån t¹i kh¸ch quan tøc lµ nh÷ng sù tån t¹i cña nã kh«ng phô thuéc

vµo ý thøc cña con ng-êi, kh«ng phô thuéc vµo quan niÖm cña con ng-êi.

Theo ®ã th× vËt chÊt lµ v« cïng v« tËn, lµ kh«ng cã giíi h¹n, nã tån t¹i gi÷a v«

l-îng c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, cã thÓ lµ nh÷ng tån t¹i mµ con ng-êi ®· biÕt

hoÆc lµ nh÷ng tån t¹i mµ con ng-êi ch-a biÕt. §ã lµ nh÷ng vËt chÊt tù nhiªn

hoÆc lµ nh÷ng tån t¹i cña vËt chÊt trong ®êi sèng x· héi. VËt chÊt tån t¹i v«

cïng lín vÝ dô nh- thiªn hµ, hoÆc v« cïng bÐ lµ nh÷ng h¹t c¬ b¶n. §ã cã thÓ lµ

nh÷ng tån t¹i mµ ng-êi ta trùc tiÕp gi¸c quan ®-îc nh-ng còng cã thÓ lµ

nh÷ng tån t¹i mµ kh«ng thÓ trùc tiÕp gi¸c quan ®-îc nh-ng nã lµ tån t¹i kh¸ch

quan. VËt chÊt víi t- c¸ch lµ tån t¹i kh¸ch quan th× kh«ng tån t¹i c¶m tÝnh cã

nghÜa lµ con ng-êi kh«ng thÓ dïng gi¸c quan ®Ó nhËn biÖt nh-ng vËt chÊt víi

t- c¸ch lµ nh÷ng biÓu hiÖn tån t¹i cô thÓ d-íi nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh th× nã

tån t¹i c¶m tÝnh. Th«ng qua ®ã th× con ng-êi míi nhËn thøc ®-îc vÒ nã. Khi

nh¾c tíi vËt chÊt ta kh«ng thÓ nh¾c tíi vËn ®éng, thêi gian vµ kh«ng gian lµ

c¸c ph¹m trï liªn quan tíi sù tån t¹i vËt chÊt. Theo quan ®iÓm tr-íc M¸c th×

vËt chÊt chØ lµ sù chuyÓn dÞch vÞ trÝ c¸c vËt thÓ trong kh«ng gian vµ thêi gian.

§ã lµ mét quan niÖm rÊt h¹n chÕ v× nã kh«ng bao qu¸t hÕt mäi h×nh thøc cña

thÕ giíi. Cßn trong triÕt häc M¸c th× kh¸i niÖm vËn ®éng ®-îc bao qu¸t h¬n:

vËn ®éng lµ toµn bé nh÷ng sù thay ®æi nãi chung.ThÕ giíi vËt chÊt lµ v« cïng

v« tËn, do ®ã sù vËn ®éng cña vËt chÊt còng biÓu hiÖn d-íi v« l-îng c¸c h×nh

thøc, ph-¬ng thøc kh¸c nhau. Cho ®Õn tËn ngµy nay tr×nh ®é khoa häc ph¸t

triÓn th× con ng-êi ®· kh¸m ph¸ vµ vËn dông 5 h×nh thøc vËn dông sau: VËn

®éng vËt lý, vËn ®éng c¬ giíi, vËn ®éng sinh vËt, vËn ®éng x· héi, vËn ®éng

ho¸. 5 h×nh thøc vËn ®éng trªn kh«ng tån t¹i biÖt lËp mµ nã cã mèi quan hÖ

¶nh h-ëng lÉn nhau, chuyÓn ho¸ cho nhau do ®ã vËn ®éng ®ãng vai trß lµ

ph-¬ng thøc cña vËt chÊt, nã lµ ph-¬ng thøc ®Ó vËt chÊt kh«ng ngõng ph¸t

1

TiÓu luËn triÕt häc

triÓn. Cßn kh«ng gian vµ thêi gian th× l¹i lµ hai h×nh thøc tån t¹i c¬ b¶n cña

mçi tån t¹i vËt chÊt.

§Ó viÕt bµi tiÓu luËn triÕt häc em xin chän ®Ò tµi: "Quan ®iÓm cña M¸c -

¡nghen vÒ vËt chÊt".

Do kiÕn thøc vµ tÇm hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng

tr¸nh khái sai sãt rÊt mong ®-îc c« gi¸o xem xÐt vµ gãp ý kiÕn cho bµi tiÓu

luËn cña em ®-îc hoµn thiÖn h¬n.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

2

TiÓu luËn triÕt häc

PhÇn II: Néi dung

I. VËt chÊt vµ c¸c h×nh thøc tån t¹i cña nã

1. Ph¹m trï vËt chÊt.

VËt chÊt víi t- c¸ch lµ ph¹m trï triÕt häc ®· cã lÞch sö kho¶ng 2500

n¨m. Ngay tõ lóc míi ra ®êi xung quanh ph¹m trï vËt chÊt ®· diÔn ra cuéc ®Êu

tranh kh«ng khoan nh-îng gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa duy t©m.

§ång thêi, gièng nh- mäi ph¹m trï kh¸c, ph¹m trï vËt chÊt cã qu¸ tr×nh ph¸t

sinh vµ ph¸t trØªn g¾n liÒn víi ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi vµ víi sù hiÓu

biÕt cña con ng-êi vÒ thÕ giíi tù nhiªn.

Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m th× thùc thÓ cña thÕ giíi tù nhiªn

cña thÕ giíi, c¬ së cña mäi tån t¹i lµ mét b¶ng nguyªn tinh thÇn nµo ®ã, cã thÓ

lµ "ý chÝ" cña th-îng ®Ð, "ý niÖm tuyÖt ®èi" vv ch¼ng h¹n, Plat«n nhµ triÕt

häc duy t©m kh¸ch quan lín nhÊt thêi cæ cho r»ng vËt chÊt b¾t nguå tõ "ý

niÖm", sù vËt c¶m tÝnh lµ c¸i bãng cña "ý niÖm". MÆt kh¸c, «ng tá ra c¨m thï

c¨m thï chñ nghÜa duy vËt, kÕt téi c¸c nhµ duy vËt, nhÊt lµ c¸c m«n ®å cña

§em« out lµ vÞ thÇn - mét téi kÕt ¸n tö h×nh theo luËt cña Aten thêi bÊy giê, vµ

®· ®èt hÕt t¸c phÈm cña §ªm«rit. Hªghen nhµ duy t©m kh¸ch quan t©m cña

triÕt häc cæ ®iÓn §øc cho r»ng "vËt chÊt lµ do ý niÖm tuyÖt ®èi sinh ra". MÆt

kh¸c, «ng cã th¸i ®é thiªn lÞch ®èi víi chñ nghÜa duy vËt, ®· cè t×nh xuyªn t¹c,

vu khèng triÕt häc duy vËt cña Heraclit vµ £piquya. BÐccli ®· hÖ thèng ho¸

mét sè quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m chñ quan ®-a ra mét sè c«ng thøc

chung:"tå t¹i tøc lµ ®-îc tri gi¸c". ý nghÜa cña c«ng thøc lµ mäi sù tån t¹i

trong chõng mùc con ng-êi c¶m thÊy chóng, c¸i g× ngoµi tri gi¸c lµ kh«ng tån

t¹i, kh«ng cã chñ thÎ th× kh«ng cã kh¸ch thÓ c«ng thøc nµy ®· phñ nhËn kh¸ch

quan sù tån t¹i cña vËt chÊt, kÓ c¶ con ng-êi, tÊt yÕu dÉn tíi chñ nghÜa duy

ng·, nghÜa lµ ngoµi c¸i t«i ra th× kh«ng cã c¸i g× hÕt.

Vµo thêi kú cæ ®¹i c¸c nhµ triÕt häc duy vËt ®· ®ång nhÊt vËt chÊt nãi

chung lµ nh÷ng d¹ng cô thÓ cña nã, tøc lµ nh÷ng vËt thÓ h÷u h×nh c¶m tÝnh

®ang tån t¹i ë thÕ giíi bªn ngoµi. ë Trung Hoa thêi cæ ®¹i, c¸c nhµ duy vËt coi

3

TiÓu luËn triÕt häc

khÝ lµ thùc thÓ cña thÕ giíi ë Ên §é thêi cæ ®¹i ph¸i Ngaya - VaisÕika coi

nguyªn tö lµ thùc thÓ cña thÕ giíi ë Hy L¹p cæ ®¹i, Talet coi thùc thÓ cña thÕ

giíi lµ nws Anaximen coi thù thÓ Êy lµ khÝ Hªraclit coi thùc thÓ Êy lµ löa. Phñ

nhËn quan ®iÓm thùc thÓ cña thÕ giíi lµ mét chÊt cô thÓ, ¡mpª®ocl¬ ®· coi

thùc thÓ vµ kh«ng khÝ Anaximanctr¬ cho r»ng thùc thÓ vÒ thÕ giíi lµ mét b¶n

nguyªn tö kh«ng x¸c ®Þnh vÒ chÊt, v« tËn vÒ mÆt l-îng, ®ã lµ Apeir«n. §Ønh

cao cña t- t-ëng duy vËt cæ ®¹i vÒ vËt lµ thuyÕt nguyªn tö cña L¬xip, vµ

§ªm«grip… Nguyªn tö lµ c¸c phÇn tö cùc nhá, cøng kh«ng thÓ x©m nhËp

®-îc kh«ng c¶m gi¸c ®-îc. Nguyªn tö cã nhiÒu lo¹i sù kÕt hîp hoÆc t¸ch rêi

nguyªn tö theo trËt tù kh¸c nhau cña kh«ng gian t¹o nªn toµn bé thÕ giíi.

ThuyÕt nguyªn tö cßn mang tÝnh chÊt ph¸c nh-ng pháng ®o¸n thiªn tµi Êy vÒ

cÊu t¹o vËt chÊt ®· cã ý nghÜa ®Þnh h-íng ®èi víi sù ph¶t triÓn khoa häc nãi

chung ®Æc biÖt lµ vËt lý häc khi ph¸t hiÖn ra sù tån t¹i hiÖn thùc cña nguyªn

tö.

2. Theo quan niÖm vÒ vËt chÊt thêi cËn ®¹i T©y ©u.

Tõ thêi kú Phôc H-ng, ®Æc biÖt lµ thêi kú cËn ®¹i thÕ kû XVII - XVIII,

khoa häc tù nhiªn thùc nghiÖm Ch©u ¢u ph¸t triÓn kh¸ m¹nh. Chñ nghÜa duy

vËt nãi chung vµ ph¹m trï vËt chÊt nãi riªng ®· cã b-íc ph¸t triÓn míi chøa

®ùng nhiÒu yÕu tè biÖn chøng. Më ®Çu thêi kú nµy lÇn ®Çu tiªn Copecnich

chøng minh mÆt trêi lµ trung t©m ®· lµm ®¶o lén truyÒn thuyÕt cña kinh th¸nh

vµ quan ®iÓm thÇn häc vÒ thÕ giíi. Phranxi Bªc¬n coi thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i

kh¸ch quan, vËt chÊt lµ tæng hîp c¸c h¹t, coi tù nhiªn lµ tæng hîp cña nh÷ng

vËt thÓ cã chÊt l-îng mu«n mµu, mu«n vÎ coi vËn ®éng lµ mét thuéc tÝnh

kh«ng t¸ch rêi khái vËt chÊt Pier¬ Gat x¨ng ®i ph¸t triÓn häc thuyÕt nguyªn tö

cæ ®¹i vµ cho r»ng thÕ giíi gåm nh÷ng nguyªn tö cã ®Æc tÝnh tuyÖt ®èi nh-

tÝnh kiªn cè vµ tÝnh kh«ng thÓ th«ng qua. §ªc¸ct¬ trong häc thuyÕt vËt lý duy

vËt cña m×nh ®· xuÊt ph¸t tõ vËt chÊt vËn ®éng ®Ó gi¶i thÝch thÕ giíi. Xpin«za

cho r»ng chØ cã tù nhiªn lµ tån t¹i, tù nhiªn lµ nguyªn nh©n tù nã, ®Ó tå t¹i th×

tù nhiªn ch¼ng cÇn c¸i g× kh¸c. ¤ng cho r»ng thùc thÓ lµ thèng nhÊt cßn vËt

h÷u h¹n th× nhiÒu v« kÓ .Vµo thÕ kû XVIII c¸c nhµ duy vËt Ph¸p ®· ph¸t triÓn

4

TiÓu luËn triÕt häc

ph¹m trï vËt chÊt lªn mét b-íc míi. §i®r« cho r»ng, trong vò trô, trong con

ng-êi, trong mäi sù vËt chØ chØ cã thùc thÓ duy nhÊt lµ vËt chÊt vËt chÊt lµ

nguyªn nh©n duy nhÊt cña m¸y mãc vÒ v©n ®éng, «ng nªu lªn t- t-ëng biÖn

chøng r»ng b¶n tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt lµ vËn ®éng, vËn ®éng lµ n¨ng lùc

sèng ®éng cña vËt chÊt vËn ®éng cã c¶ ë vËt chÊt ®ang vËn ®éng lÉn ®øng yªn.

¤ng coi qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña vËt chÊt, giíi tù nhiªn sÏ chän

läc nh÷ng g× gióp cho ngµy cµng hoµn thiÖn, ®ång thêi ®µo th¶i nh÷ng vËt

kh«ng thÝch nghi Honbach kh¼ng ®Þnh r»ng tù nhiªn lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn

cña v¹n vËt. VËt chÊt theo honbach ®ã lµ tÊt c¶ nh÷ng g× t¸c ®éng b»ng c¸ch

nµo ®ã vµo c¶m gi¸c cña chóng ta tuy vËy khoahäc thêi kú nµy chØ cã c¬ häc

cæ ®iÓn ph¸t triÓn nhÊt, cßn c¸c ngµnh khoa häc kh¸c nh- vËt lý häc, ho¸ häc,

sin häc, ®Þa chÊt häc cßn ë tr×nh ®é thÊp khoa häc lóc nµy chñ yÕu dõng l¹i ë

tr×nh ®é s-u tËp m« t¶. T-¬ng øng víi tr×nh ®é trªn cña khoa häc th× quan

®iÓm thèng nhÊt trong triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn thêi bÊy giê ®ã ®· chi

phèi triÕt häc vÒ vËt chÊt. Ng-êi ta gi¶i thÝch mäi hiÖn t-îng tù nhiªn b»ng sù

t¸c ®éng qua l¹i cña lùc hÊp dÉn vµ lùc ®Èy cñac¸c ph©n tö vËt t-, theo ®ã c¸c

phÇn tö cña c¸c ph©n tö vËt thÓ, theo ®ã c¸c phÇn tö cña vËt trong qu¸ tr×nh

vËn ®éng lµ bÊt biÕn cßn c¸i thay ®æi chØ lµ tr¹ng th¸i kh«ng gianvµ tËp hîp

cña chóng. Mäi ph©n biÖt vÒ chÊt gi÷a vËt thÓ ®Òu bÞ quy gi¶m vÒ sù ph©n biÖt

vÒ l-îng, mäi sù vËn ®éng ®Òu bÞ quy gi¶m vÒ sù ph©n biÖt vÒ l-îng, sù dÞch

chuyÓn vÞ trÝ trong kh«ng gian, mäi hiÖn t-îng phøc t¹p ®Òu bÞ quy vÒ c¸i gi¶n

®¬n mµ tõ ®ã chóng ®-îc thµnh thµnh. NiÒm tin vµo c¸c ch©n lý trong c¬ häc

Niut¬n ®· khiÕn c¸c nhµ khoa häc ®ång nhÊt vËt chÊt víi khèi l-îng, coi vËn

®éng cña vËt chÊt chØ lµ biÓu hiÖn cña vËt ®éng c¬ häc, nguån gèc vËn ®éng

n»m ngoµi vËt chÊt. KÕ thõa quan ®iÓm nguyªn tö luËn cæ ®¹i, c¸c nhµ triÕt

häc duy vËt cËn ®¹i vÉn coi nguyªn tö lµ phÇn tö nhá nhÊt, kh«ng thÓ ph©n

chia ®-îc, t¸ch rêi nguyªn tö víi vËn ®éng, kh«ng gian víi thêi gian.v.v...

§Õn cuèi thÕ XIX ®Çu thÕ kû XX khi xuÊt hiÖn nh÷ng ph¸t minh míi

trong khoa häc tù nhiªn con ng-êi míi cã nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n h¬n s©u s¾c

h¬n vÒ nguyªn tö. N¨m 1895 Ronghen ph¸t hiÖn ra tia X, mét lo¹i m¸y ®iÖn tõ

5

TiÓu luËn triÕt häc

cã b-íc sãng tõ 0,01 ®Õn 100.10^-8cm. N¨m 1896 Becc¬ren ®· ph¸t hiÖn ra

hiÖn t-îng phãng x¹, ®· b¸c bá quan niÖm vÒ sù bÊt biÕn cña nguyªn tö. N¨m

1897 Jonson ph¸t hiÖn ra ®iÖn tö vµ chøng minh ®-îc ®iÖn tö lµ mét trong

nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o nªn nguyªn tö. Nhê ph¸t minh nµy, lÇn ®Çu tiªn

trong khoa häc sù tån t¹i hiÖn thùc cña nguyªn tö ®· ®-îc chøng minh b»ng

thùc nghiÖm. N¨m 1901, Kauyman ®· chøng minh ®-îc khèi l-îng cña ®iÖn

tö kh«ng ph¶i lµ khèi l-îng tÜnh, mµ lµ khèi l-îng thay ®æi theo tèc ®é vËn

®éng cña ®iÖn tö. Nh÷ng ph¸t hiÖn ®ã lµ b-íc tiÕn míi cña loµi ng-êi trong

viÖc nhËn thøc vµ lµm chñ giíi tù nhiªn nã b¸c bã quan niÖm siªu h×nh vÒ vËt

chÊt. Nh÷ng quan niÖm ®-¬ng thêi vÒ thÕ giíi h¹n tét cïng cña vËt chÊt lµ

nguyªn tö hoÆc khèi l-îng ®· sôp ®æ tr-íc khoa häc. VÊn ®Ò lµ ë chç trong

nhËn thøc lóc ®ã c¸c h¹t ®iÖn tÝch vµ tr-êng ®iÖn tõ lµ c¸i g× ®ã phi vËt chÊt.

§©y chÝnh lµ m¶nh ®Êt ®Ó chñ nghÜa duy t©m lîi dông nh÷ng ng-êi theo chñ

nghÜa duy vËt ®· biÕn mÊt, nÒn t¶ng cña chñ nghÜa duy vËt ®· sôp ®æ chÝnh

trong hoµn c¶nh nh- vËy Lªnin ®· kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc tù

nhiªn vµ chØ râ r»ng vËt chÊt kh«ng bÞ tiªu tan,

II. Quan niÖm vÒ vËt chÊt trong triÕt häc M¸c - lªnin cho r»ng vËt chÊt

kh«ng bÞ tiªu tan.

C¸i bÞ tiªu tan bÞ b¸c bá chÝnh lµ giíi h¹n hiÓu biÕt tr-íc ®Êy vÒ vËt chÊt,

lµ quan ®iÓm siªu hµnh m¸y mãc trong nhËn thøc khoa häc cho r»ng giíi tù

nhiªn lµ cã tËn cïng vÒ cÊu tróc, r»ng giíi h¹n cuèi cïng bÊt biÕn cña giíi tù

nhiªn lµ nguyªn tö hoÆc khèi l-îng. Tõ ®ã Lªnin kÕt luËn "®iÖn tö còng v«

cïng v« tËn nh- nguyªn tö, tù nhiªn lµ v« tËn". §ång thêi Lªnin chØ râ rµng sù

thay thÕ mét sè kh¸i niÖm nµy b»ng mét sè kh¸i niÖm kh¸c trong nhËn thøc vÒ

thÕ giíi chØ chøng tá khoa häc, sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan cø hoµn

thiÖn m·i lªn, chÝnh tá sù hiÓu biÕt cña con ng-êi ngµy cµng s©u s¾c, theo

nghÜa Êy mµ nãi th× vËt lý häcn lóc ®ã ®ang tr¶i qua b-íc khñng ho¶ng tr-ëng

thµnh vµ nguyªn nh©n cña sù khñng ho¶ng ®ã n»m ngay trong b-íc nh¶y vät

cña nhËn thøc con ng-êi khi chuyÓn tõ thÕ giíi vÜ m« sang thÕ giíi vi m«.

6

TiÓu luËn triÕt häc

Trªn c¬ së ph©n tÝch Êy Lªnin ®-a ra ®Þnh nghÜa vÒ ph¹m trï vËt chÊt, mét

®Þnh nghÜa mµ cho tíi nay c¸c khoa häc hiÖn ®¹i vÉn thõa nhËn.

1. §Þnh nghÜa vÒ vËt chÊt cña Lªnin.

Theo Lªnin vËt chÊt lµ mét ph¹m trï réng ®Õn cïng cùc, réng nhÊt mµ

cho ®Õn nay thùc ra nhËn thøc luËn vÉn ch-a v-ît qu¸ qu¸ ®-îc. Khi ®Þnh

nghÜa ph¹m trï nµy kh«ng thÓ quy nã vÒ vËt thÓ hoÆc mét thuéc tÝnh cô thÓ

nµo ®ã, còng kh«ng thÓ quy vÒ ph¹m trï cô thÓ réng h¬n v× ®Õn nay ch-a cã

ph¹m trï nµo réng h¬n ph¹m trï vËt chÊt. Do vËy chØ cã thÓ ®Þnh nghÜa ph¹m

trï vËt chÊt trong quan hÖ víi ý thøc, ph¹m trï ®èi lËp víi nã vµ trong quan hÖ

Êy, vËt chÊt lµ tÝnh thø nhÊt ý thøc lµ tÝnh thø hai. B»ng ph-¬ng ph¸p nh- vËy

®Þnh nghÜa ph¹m trï vËt chÊt cña Lªnin ®-îc diÔn ®¹t nh- sau:

"VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®-îc

®em l¹i cho con ng-êi trong c¶m gi¸c, ®-îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i

chôp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i khong lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c".

ë ®Þnh nghÜa trªn Lªnin ph©n biÖt hai vÊn ®Ò quan träng: Tr-íc hÕt cÇn

ph©n biÖt vËt chÊt víi t- c¸ch lµ ph¹m trï triÕt häc víi c¸c quan niÖm cña khoa

häc tù nhiªn vÒ cÊu t¹o vµ nh÷ng thuéc tÝnh cô thÓ cña ®èi t-îng c¸c d¹ng vËt

chÊt kh¸c nhau. VËt chÊt víi t- c¸ch lµ ph¹m trï triÕt häc nã chØ vËt chÊt nãi

chung, v« h¹n, v« tËn kh«ng sinh ra, kh«ng mÊt ®i, cßn c¸c ®èi t-îng c¸c

d¹ng vËt chÊt khoa häc cô thÓ nghiªn cøu ®Òu cã giíi h¹n nã sinh ra vµ mÊt ®i

®Ó chuyÓn ho¸ thµnh c¸i kh¸c. V× vËy, kh«ng thÓ ®ång nhÊt vËt chÊt nãi chung

víi nh÷ng d¹ng cô thÓ cña vËt ch¸t nh- c¸c nhµ duy vËt träng lÞch sö cæ ®¹i,

cËn ®¹i ®· lµm.

Thø hai lµ trong nhËn thøc luËn, khi vËt chÊt ®èi lËp víi ý thøc, c¸i quan

träng ®Ó nhËn biÕt vËt chÊt chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh kh¸ch quan kh¸ch quan

theo Lªnin lµ "c¸i ®ang tån t¹i ®éc lËp víi loµi ng-êi víi c¶m gi¸ cña con

ng-êi". Trong ®êi sèng x· héi "vËt chÊt lµ c¸i tån t¹i x· héi kh«ng phô thuéc

vµo ý thøc x· héi cña con ng-êi". VÒ mÆt nhËn thøc luËn th× kh¸i niÖm vËt

chÊt kh«ng cã g× kh¸c h¬n". Thùc t¹i kh¸ch quan tån t¹i ®éc lËp víi ý thøc

con ng-êi vµ ®-îc ý thøc con ng-êi ph¶n ¸nh".

7

TiÓu luËn triÕt häc

Nh- vËy ®Þnh nghÜa ph¹m trï vËt chÊt cña Lªnin bao gåm nh÷ng néi

dung c¬ b¶n sau ®©y:

- VÊt chÊt lµ c¸i tån t¹i kh¸ch quan bªn ngoµi ý thøc vµ kh«ng phô thuéc

vµo ý thøc, bÊt kÓ sù tån t¹i Êy con ng-êi nhËn ®· nhËn thøc ®-îc hay ch-a

nhËn thøc ®-îc.

- VËt chÊt lµ c¸i g©y nªn c¶m gi¸c con cña con ng-êi khi gi¸n tiÕp hoÆc

trùc tiÕp t¸c ®éng lªn gi¸c quan cña con ng-êi.

-C¶m gi¸c, t- duy ý thøc chØ lµ sù ph¶n ¸nh cña vËt chÊt.

Víi nh÷ng néi dung c¬ b¶n trªn ph¹m trï vËt chÊt trong ®Þnh nghÜa cña

Lªnin cã nhiÒu ý nghÜa to lín.

Khi kh¼ng ®Þnh vËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan ®-îc ®em l¹i cho con

ng-êi trong c¶m gi¸c "tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c". Lªnin ®· thõa

nhËn r»ng trong nhËn thøc luËn, vËt chÊt lµ tÝnh thø nhÊt, lµ nguån gèc kh¸ch

quan cña c¶m gi¸c ý thøc. Vµ khi kh¼ng ®Þnh vËt chÊt lµ c¸i mµ chóng ta chÐp

l¹i, chôp l¹i, ph¶n ¸nh. Lªnin muèn nhÊn m¹nh r»ng b»ng nh÷ng h-¬ng thøc

nhËn thøc kh¸c nhau con ng-êi cã thÓ nhËn thøc ®-îc thÕ giíi vËt chÊt. Nh-

vËy, ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin ®· b¸c bá thuyÕt kh«ng thÓ biÕt, ®· kh¾c

phôc ®· kh¾c phôc ®-îc nh÷ng khiÕm khuyÕt trong c¸c quan ®iÓm siªu h×nh

m¸y mãc vÒ vËt chÊt. §ång thêi ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin cßn cã ý nghÜa

®Þnh h-íng ®èi víi khoa häc cô thÓ trong viÖc t×m kiÕm c¸c d¹ng hoÆc c¸c

h×nh thøc míi cña vËt thÓ trong thÕ giíi.

Khi nhËn thøc ®-îc hiÖn t-îng ®êi sèng x· héi, ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña

Lªnin cho phÐp x¸c ®Þnh c¸i g× lµ vËt chÊt trong lÜnh vùc x· héi tõ ®ã gióp c¸c

nhµ khoa häc cã c¬ së lý luËn ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng nguyªn nh©n cuèi cïng cña

biÕn cè x· hoÞo, nh÷ng nguyªn nh©n thuéc vÒ sù vËn ®éng cña ph-¬ng thøc

s¶n xuÊt trªn c¬ së Êy ng-êi ta cã thÓ t×m ra c¸c ph-¬ng ¸n tèi -u ®Ó thóc ®Èy

x· héi ph¸t triÓn.

2. VËt chÊt vµ vËn dông

Trong triÕt häc bµn vÒ ph¹m trï vËt chÊt lu«n g¾n liÒn víi viÖc ph¶i bµn

vÒ tíi c¸c ph¹m trï liªn quan tíi sù tån t¹i cña nã. §ã lµ ph¹m trï vËn ®éng

8

TiÓu luËn triÕt häc

kh«ng gian vµ thêi gian. §ã lµ ph¹m trï vËn ®éng kh«ng gian vµ thêi gian.

Nh÷ng ph¹m trï trªn xuÊt hiÖn sím trong lÞch sö triÕt häc.

Cïng víi thêi gian, néi dung cña c¸c ph¹m trï trªn ®· ®-îc lµm phong

phó h¬n, s©u s¾c h¬n nhê sù ph¸t triÓn cña c¸c khoa häc cô thÓ. Kh¸c víi khoa

häc chuyªn biÖt, triÕt häc kh«ng nghiªn cøu nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña c¸c

ph-¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt mµ chØ lµm s¸ng tá mét sè ®Æc tr-ng phæ qu¸t

nhÊt cña cuéc vËn ®éng cña vËt chÊt trong kh«ng gian vµ thêi gian.

Tr-íc hÕt ta cÇn xem kh¸i niÖm vËn ®éng lµ g×. Theo quan ®iÓm cña chñ

nghÜa duy vËt biÖn chøng, vËn ®éng kh«ng chØ lµ sù thay ®æi vÞ trÝ trong kh«ng

gian (h×nh thøc vËn ®éng thÊp, gi¶n ®¬n cña vËt chÊt) mµ theo ®Þnh nghÜa

chung "vËn ®éng lµ mäi sù biÕn ®æi nãi chung. Ph.Anghen viÕt: "vËn ®éng

hiÓu theo nghÜa chung nhÊt(…) bao gåm tÊ c¶ mäi sù thay ®æi (theo) vµ qu¸

tr×nh diÔn ra trong vò trô, kÓ tõ sù thay ®æi vÞ trÝ ®¬n gi¶n cho ®Õn t- duy"¹.

Khi ®Þnh nghÜa vËn ®éng lµ sù biÕn ®æi nãi chung th× vËn ®éng lµ "thuéc

tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt" lµ ph-¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt"². §iÒu nµy cã

nghÜa lµ vËt chÊt tån t¹i b»ng c¸ch vËn ®éng. Trong vËn ®éng vµ th«ng qua

vËn ®éng mµ c¸c d¹ng vËt chÊt biÓu hiÖn béc lé sù tån t¹i cña m×nh chØ râ

m×nh lµ c¸i g×. Kh«ng thÓ cã vËt chÊt mµ kh«ng cã vËn ®éng. Mét khi chóng

ta nhËn thøc ®-îc nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng cña vËt chÊt th× chóng ta nhËn

thøc ®-îc b¶n th©n vËt chÊt.

Víi tÝnh c¸ch lµ thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt, theo quan ®iÓm cña triÕt

häc M¸c Lªnin vËn ®éng lµ sù tù th©n vËn ®éng cña vËt chÊt ®-îc t¹o nªn tõ

sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c thµnh tè néi t¹i trong cÊu tróc vËt chÊt. Quan

®iÓm nµy ®èi lËp víi quan ®iÓm duy t©m ho¹c siªu h×nh vÒ vËn ®éng. Nh÷ng

ng-êi theo quan ®iÓm duy t©m hoÆc siªu h×nh kh«ng ®i t×m nguån gèc cña vËn

®éng ë bªn trong b¶n th©n cña sù vËt, mµ ®i t×m nguån gèc ë ngoµi sù vËt.

Quan ®iÓm sù tù th©n vËn ®éng cña vËt chÊt ®· ®-îc chøng minh bëi nh÷ng

thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn vµ ngµy cµng nh÷ng ph¸t kiÕn míi cña khoa

häc tù nhiªn hiÖn ®¹i cµng kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm ®ã.

1, 2

C.M¸c vµ Angen: Toµn tËp NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ Néi

9

TiÓu luËn triÕt häc

VËt chÊt lµ v« h¹n, v« tËn kh«ng sinh ra kh«ng mÊt ®i mµ vËn ®éng lµ

thuéc tÝnh kh«ng thÓ t¸ch rêi vËt chÊt nªn b¶n th©n sù vËn ®éng còng kh«ng

thÓ t¸ch rêi vËt chÊt nªn b¶n th©n sù vËn ®éng còng kh«ng thÓ bÞ mÊt ®i hoÆc

s¸ng t¹o ra. KÕt luËn nµy cña triÕt häc M¸c Lªnin ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh bëi

®Þnh luËt b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng l-îng theo ®Þnh luËt nµy, vËn ®éng, cña

vËt chÊt ®-îc b¶o toµn c¶ vÒ mÆt l-îng vµ chÊt. NÕu mét h×nh thøc vËn ®éng

nµo ®ã cña sù vËt bÞ mÊt ®i th× tÊt yÕu sÏ n¶y sinh mét h×nh thøc vËn ®éng

kh¸c thay thÕ nã. C¸c h×nh thøc vËn ®éng chuyÓn ho¸ lÉn nhau, cßn vËn ®éng

cña vËt chÊt th× vÜnh viÔn, tån t¹i cïng víi sù tån t¹i vÜnh viÔn cña vËt chÊt.

ThuyÕt t-¬ng ®èi vµ mét sè lý thuyÕt vËt lý kh¸c cña Anhxtanh cã bµn ®Õn sù

phô thuéc lÉn nhau gi÷a khèi l-îng vµ n¨ng l-îng (E - mc²), hay quy luËt

t-¬ng ®-¬ng gi÷a khèi l-îng biÕn thµnh n¨ng l-îng quy luËt nµy lµ b»ng

chøng míi cña khoa häc tù nhiªn vÒ sù thèng nhÊt cña vËt chÊt vµ vËn ®éng

còng nh- tÝnh kh«ng thÓ s¸ng t¹o ra vµ tiªu diÖt ®-îc cña vËt chÊt vµ vËn

®éng. B»ng chøng Êy ®· phñ ®Þnh quan ®iÓm cña thuyÕt duy n¨ng ra ®êi vµo

cuèi thÕ kû XIX trong mét bé phËn c¸c nhµ khoa häc tù nhiªn ®· quy tÊt c¶

nh÷ng hiÖn t-îng thiªn nhiªn thµnh nh÷ng biÕn thÓ kh¸c nhau cña n¨ng l-îng

kh«ng cã c¬ së vËt chÊt. §ång thêi, b»ng chøng Êy còng phñ ®Þnh quan ®iÓm

cña mét sè nhµ triÕt häc duy t©m muèn t¸ch rêi vËn ®éng ra khái vËt chÊt,

thay thÕ kh¸i niÖm vËt chÊt b»ng kh¸i niÖm n¨ng l-îng.

Dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc thêi ®¹i m×nh. PhAnghen ®·

ph©n chia vËn ®éng thµnh 5 h×nh thøc c¬ b¶n. Tõ ®ã cho ®Õn nay khoa häc

hiÖn ®¹i ®· ph¸t hiÖn ra nh÷ng h×nh thøc tæ chøc vËt chÊt míi, do ®ã ®· ph¸t

hiÖn ra nh÷ng h×nh thøc míi cña vËn ®éng. Ch¼ng h¹n, khoa häc ®· chia h×nh

thøc vËn ®éng cña vËt chÊt thµnh ba nhãm t-¬ng øng víi ba lÜnh vùc cña thÕ

giíi vËt chÊt lµ nhãm thÕ giíi v« sinh, nhãm h÷u sinh vµ x· héi. §ång thêi

khoa häc cßn ph¸t triÓn vµ bæ sung vÒ c¸c h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n nh- vÊn

®Ò quan hÖ gi÷a vËn ®éng c¬ häc vµ vËt lý, gi÷a vËt lý vµ ho¸ häc, b¶n chÊt

cña vËn ®éng sinh häc, mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh vËt chÊt vµ tinh thÇn trong

10

TiÓu luËn triÕt häc

®êi sèng x· héi v.v.. Tuy nhiªn c¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn, chung nhÊt cho ®Õn

nay vÉn lµ chia (h×nh thøc) vËn ®éng thµnh n¨m h×nh thøc c¬ b¶n sau:

1. VËn ®éng c¬ häc: sù di chuyÓn vÞ trÝ cña c¸c vËt thÓ trong kh«ng

gian.

2. VËn ®«ng vËt lý: VËn ®éng cña c¸c ph©n tö, c¸c h¹t c¬ b¶n, vËn ®éng

®iÖn tö, c¸c qu¸ tr×nh nhiÖt ®iÖn…

3. VËn ®éng ho¸ häc: vËn ®éng cña c¸c nguyªn tö, c¸c qu¸ tr×nh ho¸

hîp vµ ph©n gi¶i c¸c chÊt.

4. VËn ®éng sinh häc: Trao ®æi chÊt gi÷a c¬ thÓ sèng vµ m«i tr-êng.

5. VËn ®éng x· héi: Sù thay ®æi, thay thÕ c¸c qu¸ tr×nh x· héi cña c¸c

h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.

§èi víi sù ph©n lo¹i vËn ®éng cña vËt chÊt thµnh 5 h×nh thøc x¸c ®Þnh

nh- trªn, cÇn chó ý nguyªn t¾c quan hÖ gi÷a chóng lµ:

C¸c h×nh thøc vËn ®éng nãi trªn kh¸c nhau vÒ chÊt. Tõ vËn ®éng c¬ häc

®Õn vËn ®éng x· héi kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é cña sù vËn ®éng, nh÷ng tr×nh ®é

nµy t-¬ng øng víi tr×nh ®é cña c¸c kÕt cÊu vËt chÊt.

C¸c h×nh thøc vËn ®äng cao dùa trªn c¬ së c¸c h×nh thøc vËn ®éng thÊp,

bao hµm trong nã tÊt c¶ c¸c h×nh thøc vËn ®éng thÊp h¬n. Trong khi ®ã, c¸c

h×nh thøc vËn ®éng thÊp kh«ng cã kh¶ n¨ng bao hµm c¸c h×nh thøc vËn ®éng ë

tr×nh ®é cao h¬n. Bëi vËy, mäi sù quy gi¶m c¸c h×nh thøc vËn ®éng thÊp ®Òu lµ

sai lÇm.

Trong sù tån t¹i cña m×nh, mçi sù vËt cã thÓ g¾n liÒn víi nhiÒu h×nh

thøc vËn ®éng kh¸c nhau. Tuy nhiªn b¶n th©n tån t¹i cña sù vËt ®ã bao giê

còng ®Æc tr-ng b»ng nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n. VÝ dô trong c¬ thÓ

sinh vËt cã c¸c h×nh thøc vËn ®éng kh¸c nhau nh- vËn ®éng c¬ häc, vËn ®éng

vËt lý, vËn ®éng ho¸ häc, vËn ®éng sinh häc, nh-ng h×nh thøc vËn ®éng sinh

häc míi lµ ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña (loµi ng-êi) sinh vËt. VËn ®éng x· héi lµ h×nh

thøc ®Æc tr-ng cho ho¹t ®éng cña con ng-êi.

ChÝnh b»ng sù ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n, Ph.Anghen ®·

®Æt c¬ së cho sù ph©n lo¹i c¸c khoa häc t-¬ng øng ®èi víi nghiªn cøu cña

11

TiÓu luËn triÕt häc

chóng vµ chØ ra c¬ së cña khuynh h-íng ph©n ngµnh vµ hîp ngµnh cña c¸c

khoa häc. Ngoµi ra t- t-ëng vÒ sù kh¸c nhau vÒ chÊt vµ thèng nhÊt cña c¸c

h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n cßn lµ c¬ së ®Ó chèng l¹i khuynh h-íng sai lÇm

trong nhËn thøc lµ quy h×nh thøc vËn ®éng cao vµo c¸c h×nh thøc vËn ®éng

thÊp vµ ng-îc l¹i. VÝ dô tõ gi÷a thÕ kû XIX, nh÷ng ng-êi theo chñ nghÜa

§acuyn x· héi" muèn quy vËn ®éng vËt chÊt thµnh vËn ®éng sinh häc, xem

con ng-êi nh- mét sinh vËt th«ng th-êng gi¶i thÝch ho¹t ®éng cña x· héi loµi

ng-êi trong ph¹m vi t¸c ®éng cña quy luËt sinh häc lµ ®Êu tranh ®Ó sinh tån.

Hä cho r»ng ®Êu tranh ®Ó sinh tån dÉn ®Õn tiªu diÖt lÉn nhau trong x· héi loµi

ng-êi lµ mét hiÖn t-îng tù nhiªn. VÒ c¬ b¶n, chñ nghÜa "§acuyn x· héi" lµ

mét häc thuyÕt ph¶n ®éng nã ®· cùc ®oan ho¸ vµ lµm mÐo mã häc thuyÕt tiÕn

häc thuyÕt ®ã kh«ng thÊy ®-îc sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é gi÷a vËn ®éng sinh

häc vµ vËn ®éng x· héi, hä quy gi¶n mét c¸ch g-îng Ðp vËn ®éng x· héi vÒ

vËn ®éng sinh häc.

Khi triÕt häc M¸c Lªnin kh¼ng ®Þnh thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i trong sù vËn

®éng vÜnh cöu cña nã th× ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn hiÖn t-îng ®øng

im cña thÕ giíi vËt chÊt. Tr¸i l¹i triÕt häc M¸c - Lªnin thõa nhËn r»ng, qu¸

tr×nh vËn ®éng kh«ng ngõng cña thÕ giíi vËt chÊt ch¼ng nh÷ng kh«ng lo¹i trõ

mµ cßn bao hµm trong nã hiÖn t-îng ®øng im t-¬ng ®èi, kh«ng cã hiÖn t-îng

®øng im t-¬ng ®èi th× kh«ng cã sù vËt nµo tån t¹i ®-îc. "Trong vËn ®éng cña

Nh-ng bÊt kú vËn ®éng t-¬ng ®èi riªng biÖt nµo (…) còng ®Òu cã xu h-íng

b»ng t¹m thêi cña sù vËt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã) lµ tr-íc hÕt hiÖn

t-îng ®øng im t-¬ng ®èi chØ x¶y ra trong mét mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh chø

kh«ng ph¶i trong mäi mèi quan hÖ cïng mét lóc. Ta nãi con tµu ®øng im lµ

trong mèi quan hÖ bÕn c¶ng, cßn so víi mÆt trêi vµ c¸c thiªn thÓ kh¸c th× nã

12

TiÓu luËn triÕt häc

vËn ®éng theo sù vËn ®éng cña qu¶ ®Êt. Thø hai, ®øng im chØ x¶y ra víi mét

h×nh th¸i vËn ®éng trong mét lóc nµo ®ã, chø kh«ng ph¶i víi mäi h×nh thøc

vËn ®éng trong cïng mét lóc. Ta nãi con tµu ®øng im lµ nãi vËn ®éng c¬ häc,

nh-ng ngay lóc ®ã th× vËn ®éng vËt lý, vËn ®éng ho¸ häc cø diÔn ra trong b¶n

®éng trong th¨ng b»ng trong sù æn ®Þnh t-¬ng ®èi biÓu hiÖn thµnh mét sù vËt,

ChÝnh nhê tr¹ng th¸i æn ®Þnh ®ã mµ sù vËt thùc hiÖn ®-îc di chuyÓn ho¸ tiÕp

theo, kh«ng cã ®øng im t-¬ng ®èi th× kh«ng cã sù vËt nµo c¶. Do ®ã ®øng im

cßn ®-îc biÓu hiÖn nh- mét qu¸ tr×nh vËn ®éng trong ph¹m vi chÊt cña sù vËt

cßn æn ®Þnh, ch-a thay ®æi. Thø t-, lµ vËn déng æn ®Þnh nµo ®ã, cßn vËn ®éng

nãi chung tøc lµ sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a sù vËt vµ hiÖn t-îng lµm

cho tÊt c¶ kh«ng ngõng biÕn ®æi. V× thÕ ®øng im chØ lµ mét hiÖn t-îng t¹m

chØ lµ t-¬ng ®èi vµ t¹m thêi".

3. Kh«ng gian vµ thêi gian

Trong triÕt häc M¸c Lªnin cïng víi ph¹m trï vËn ®éng th× kh«ng gian

vµ thêi gian lµ nh÷ng ph¹m trï ®Æc tr-ng cho ph-¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt.

VI.Lªnin ®· nhËn xÐt r»ng: "trong thÕ giíi kh«ng cã g× ngoµi vËt chÊt ®ang

vµ kh«ng gian"¹.

Trong lÞch sö triÕt häc kh¸i niÖm thêi gian vµ kh«ng gian lµ nh÷ng ph¹m

trï xuÊt hiÖn rÊt sím. Ngay thêi xa x-a ng-êi ta ®· hiÓu r»ng bÊt kú kh¸ch thÓ

vËt chÊt nµo ®Òu chiÕm mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh ë mét khung c¶nh nhÊt ®Þnh trong

t-¬ng quan vÒ mÆt kÝch th-íc so víi kh¸ch thÓ. C¸c h×nh thøc tån t¹i nh- vËy

cña vËt thÓ ®-îc gäi lµ kh«ng gian. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ kh«ng gian, sù tån

¹VI.Lªnin toµn tËp, NXB TiÕn bé Matxc¬va

13

TiÓu luËn triÕt häc

t-îng ë sù kÕ tiÕp tr-íc sau cña c¸c giai ®o¹n vËn ®éng. Nh÷ng thuéc tÝnh nµy

®-îc ®Æc tr-ng b»ng ph¹m trï thêi gian.

Tuy vËy trong lÞch sö triÕt häc xung quanh c¸c ph¹m trï kh«ng gian vµ

tr-íc hÕt lµ kh«ng gian vµ thêi gian cã hiÖn thùc kh«ng hay ®ã chØ lµ nh÷ng

trõu t-îng ®¬n thuÇn chØ tån t¹i trong ý thøc cña con ng-êi. Nh÷ng ng-êi theo

Ch¼ng h¹n Becc¬li vµ Hium con thêi gian vµ kh«ng gian chØ lµ néi dung cña ý

quan cña con ng-êi chø kh«ng ph¶i lµ thùc t¹i kh¸ch quan.

c¸c kh¸ch thÓ vÜ m«, vËn ®éng trong tèc ®é th«ng th-êng nªn ®· t¸ch rêi

kh«ng gian vµ thêi gian víi vËt chÊt. Niut¬n cho r»ng kh«ng gian vµ thêi gian

lµ nh÷ng thùc thÓ ®¹c biÖt kh«ng g¾n bã g× víi nhau vµ tån t¹i ®éc lËp bªn

c¹nh vËt chÊt cßn t-¬ng tù nh- c¸c vËt tån t¹i ®éc lËp bªn c¹nh nhau.

Trªn c¬ së c¸c thµnh tùu cña khoa häc vµ thùc tiÔn, chñ nghÜa duy vËt

biÖn chøng cho r»ng kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc tån t¹i kh¸ch

quan cña vËt chÊt. Kh«ng gian vµ thêi gian g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ víi nhau

vµ g¾n liÒn víi vËt chÊt, lµ ph-¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa

lµ kh«ng cã mét d¹ng vËt chÊt nµo tån t¹i ë bªn ngoµi kh«ng gian vµ thêi gian.

Ng-îc l¹i, còng kh«ng thÓ cã thêi gian vµ kh«ng gian nµo ë ngoµi vËt chÊt.

Ph.Angen viÕt: "c¸c h×nh thøc c¬ b¶n cña mäi tån t¹i lµ kh«ng gian vµ thêi

gian, tån t¹i ngoµi thêi gian th× còng v« lý nh- tån t¹i ngoµi kh«ng gian"¹.

th× ph¶i "thõa nhËn mét c¸ch døt kho¸t kiªn quyÕt r»ng nh÷ng kh¸i niÖm ®ang

ph¸t triÓn cña chóng ta vÒ kh«ng gian vµ thêi gian ®Òu ph¶n ¸nh thêi gian vµ

kh«ng gian thùc t¹i kh¸ch quan, kinh nghiÖm cña chóng ta vµ nhËn thøc cña

¹C¸c M¸c vµ Anghen: Toµn tËp, NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi 1994

14

TiÓu luËn triÕt häc

chóng ta ngµy cµng thÝch øng víi kh«ng gian vµ thêi gian kh¸ch quan, ngµy

Quan ®iÓm cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng nh- trªn ®-îc x¸c nhËn bëi

nh÷ng thµnh tùu khoa häc tù nhiªn. Ch¼ng h¹n L«batxÐpxki trong h×nh häc

®iÓm ë ngoµi ®-êng th¼ng ng-êi ta cã thÓ kÎ kh«ng ph¶i lµ mét mµ Ýt nhÊt lµ

hai ®-êng th¼ng song song víi ®-êng th¼ng ®ã". Sù ph¸t triÓn cña h×nh häc

phi ¥c¬lit ®· b¸c bá t- t-ëng Cant¬ vÒ kh«ng gian vµ thêi gian coi nh- lµ

nh÷ng h×nh thøc cña tri gi¸c c¶m tÝnh ngoµi kinh nghiÖm ThuyÕt t-¬ng ®èi

cña Anhxtanh ®· x¸c nhËn r»ng, kh«ng gian vµ thêi gian kh«ng tù nã tån t¹i,

TÝnh kh¸ch quan, nghÜa lµ kh«ng gian vµ thêi gian lµ thuéc tÝnh cña vËt

chÊt tån t¹i g¾n liÒn víi nhau vµ g¾n liÒn víi vËt chÊt. VËt chÊt tån t¹i kh¸ch

quan, do ®ã kh«ng gian vµ thêi gian còng tån t¹i kh¸ch quan.

TÝnh vÜnh cöu vµ v« tËn nghÜa lµ kh«ng cã tËn cïng vÒ mét phÝa nµo c¶,

c¶ vÒ qu¸ khø t-¬ng lai c¶ vÒ ®»ng tr-íc lÉn ®»ng sau, c¶ vÒ bªn ph¶i lÉn bªn

tr¸i, c¶ vÒ phÝa trªn lÉn phÝa d-íi.

Kh«ng gian lu«n cã ba chiÒu (chiÒu dµi, chiÒu réng, chiÒu cao). Cßn

thêi gian chØ cã mét chiÒu tõ qu¸ khø ®Õn t-¬ng lai. Kh¸i niÖm kh«ng gian

nhiÒu chiÒu mµ ta th-êng thÊy trong khoa häc hiÖn nay lµ mét trõu t-îng khoa

häc dïng ®Ó chØ tËp hîp mét sè ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho c¸c thuéc tÝnh kh¸c

§ã lµ mét c«ng cô to¸n häc ®Ó hç trî dïng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chø

kh«ng ph¶i ®Ó chØ kh«ng gian thùc, kh«ng gian thùc chØ cã ba chiÒu.

²VI.Lªnin: toµn tËp, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va. 1980

15

TiÓu luËn triÕt häc

KÕt luËn

Tæng kÕt l¹i ta thÊy ®-îc r»ng tõ lóc míi xuÊt hiÖn, ph¹m trï vËt chÊt ®·

diÔn ra cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-îng gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ

chung vµ ph¹m trï vËt chÊt nãi riªng ®· cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn míi chøa

®ùng nhiÒu yÕu tè biÖn chøng. Theo quan niÖm cña Lªnin th× vËt chÊt lµ mét

ph¹m trï réng lín, do ®ã chØ cã thÓ ®Þnh nghÜa ph¹m trï vËt chÊt trong quan

hÖ víi ý thøc. §ã chÝnh lµ ph¹m trï vËn ®éng kh«ng gian vµ thêi gian. Nh-

lu«n ph¸t triÓn víi yÕu tè con ng-êi.

ChÝnh v× tÝnh cÊp thiÕt vµ sù quan träng cña nã mµ em ®· chän ®Ò tµi:

"Quan ®iÓm cña M¸c - ¡nghen vÒ vËt chÊt" lµm ®Ò tµi bµi viÕt tiÓu luËn triÕt

häc cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh lµm bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh

khái sai sãt, rÊt mong ®-îc thÇy gãp ý vµ ®¸nh gi¸.

Sinh viªn

16