Pháp luật về đại lý thuế
PHÁP LUẬT VỀ ĐẠI LÝ THUẾ
Hoàng Thị Vĩnh Quỳnh
Tóm tắt
Tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế (được gọi là Đại lý thuế) được
xem là cầu nối trung gian giữa người nộp thuế và cơ quan thuế. Hoạt động của hệ
thống Đại lý thuế trong những năm gần đây ngày càng được chú trọng hơn nữa. Điều
này đã tạo điều kiện cho người nộp thuế thực hiện tốt các nghĩa vụ với ngân sách nhà
nước, bên cạnh đó giảm thiểu các rủi ro cũng như tiết kiệm các chi phí cho xã hội.
Tuy nhiên, để đáp ứng được yêu cầu của thời đại mới – thời đại 4.0, thì hoạt động
của Đại lý thuế không chỉ dừng lại ở việc đứng ra làm khâu trung gian mà còn cần
phải tạo nên độ tin cậy cho người nộp thuế và có sự gắn kết với cơ quan thuế. Để làm
được điều này thì cần phải hoàn thiện hơn nữa các quy định pháp luật về Đại lý thuế
nhằm tạo lập một cơ sở để các Đại lý thuế được thành lập và hoạt động một cách có
hiệu quả hơn.
Từ khóa
Tổ chức kinh doanh làm dịch vụ về thuế, Đại lý thuế, Pháp luật về Đại lý thuế,
Thời đại 4.0
1. Khái quát chung về Đại lý thuế
Khái niệm Đại lý thuế được nêu rõ tại Khoản 1, Điều 101, Luật Quản lý thuế
2019. Theo đó Đại lý thuế là tên gọi khác của Tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ
tục thuế. Đại lý thuế được xem là một Doanh nghiệp được thành lập và hoạt động
theo quy định của pháp luật. Nhiệm vụ chính của Đại lý thuế chính là thỏa thuận với
người nộp thuế để thực hiện các thủ tục về thuế. Như vậy có thể thấy được rằng Đại
lý thuế đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối người nộp thuế và cơ quan thuế.
Mối quan hệ giữa Nhà nước, các doanh nghiệp và người dân luôn là trọng tâm của
việc xây dựng pháp luật nhằm có thể dung hòa lợi ích của cả ba bên đảm bảo phát
triển bền vững.
Thạc sĩ, giảng viên Khoa Luật Kinh tế, Trường Đại học Luật, Đại học Huế, Email: quynhhtv@hul.edu.vn
98
Mô hình Đại lý thuế đã xuất hiện rất sớm ở các nước trên thế giới như Trung
Quốc, Nhật Bản, Đức. Đối với Việt Nam, trước khi áp dụng mô hình và xây dựng
hành lang pháp lý cho hoạt động của Đại lý thuế thì hầu như các dịch vụ tư vấn thuế
đều được thực hiện với tính chất nhỏ lẻ, manh mún bởi các công ty kế toán hay các
doanh nghiệp và cá nhân làm dịch vụ kế toán. Hoạt động cung ứng dịch vụ làm thủ
tục về thuế được công nhận và điều chỉnh lần đầu tiên tại Luật Quản lý thuế 2006.
Bên cạnh đó các văn bản hướng dẫn thi hành cũng đã được ban hành đã hình thành
hệ thống các quy định về điều kiện thành lập; trình tự, thủ tục đăng ký kinh doanh;
quyền và nghĩa vụ pháp lý cũng như quy định về việc chấm dứt hoạt động của Đại lý
thuế. Các quy định này lại tiếp tục được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hơn tại Luật
Quản lý thuế 2019. Bên cạnh đó, Thông tư số 10/2021 hướng dẫn quản lý hành nghề
làm thủ tục về thuế đã cụ thể hóa hơn nữa những nội dung việc tổ chức thi, cấp, thu
hồi chứng chỉ hành nghề; quản lý hành nghề đối với nhân viên đại lý thuế; quản lý
hành nghề đối với Đại lý thuế. Có thể thấy rằng, việc thành lập và hoạt động của Đại
lý thuế ngày càng được quan tâm sâu sắc hơn. Điều này sẽ tạo điều kiện để hệ thống
Đại lý thuế thực hiện tốt sứ mệnh làm cầu nối trung gian giữa cơ quan thuế và người
dân trong việc thực hiện các nghĩa vụ đối với ngân sách Nhà nước.
2. Đánh giá sự hoàn thiện của pháp luật về Đại lý thuế
Nhìn chung cho đến nay, pháp luật về Đại lý thuế đã có những điểm được sửa
đổi, bổ sung một cách phù hợp nhằm khắc phục những lỗ hỏng dẫn đến những sai
phạm trong hoạt động của Đại lý thuế, cũng như tạo niềm tin hơn nữa cho người dân
trong việc lựa chọn Đại lý thuế để được tư vấn, hỗ trợ trong việc thực hiện các thủ
tục đối với cơ quan thuế. Cụ thể:
Một là, Luật Quản lý thuế 2019 đã có những quy định chặt chẽ hơn về điều kiện,
hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về
thuế và yêu cầu cao hơn về nhân viên đại lý thuế. Nội dung này được thể hiện rõ trong
các quy định về:
Điều kiện để doanh nghiệp được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện kinh doanh
dịch vụ làm thủ tục về thuế thì ngoài điều kiện doanh nghiệp đã được thành lập theo
99
quy định của pháp luật phải có ít nhất 02 người được cấp chứng chỉ hành nghề dịch
vụ làm thủ tục về thuế và phải làm việc toàn thời gian tại doanh nghiệp.
Bổ sung thêm bản sao hợp đồng lao động giữa doanh nghiệp với các cá nhân có
chứng chỉ hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế vào hồ sơ đề nghị cấp giấy xác nhận
đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế.
Đối với các thí sinh dự thi phải có trình độ đại học trở lên thuộc chuyên ngành
kinh tế, tài chính, kế toán, kiểm toán hoặc chuyên ngành khác theo quy định của Bộ
trưởng Bộ Tài chính và có thời gian công tác thực tế tối thiểu 36 tháng kể từ ngày tốt
nghiệp.
Đối với các cá nhân là nhân viên đại lý thuế phải tham gia đầy đủ chương trình
cập nhật kiến thức theo quy định của Bộ Tài chính.
Hai là, Thông tư số 10/2021 hướng dẫn quản lý hành nghề làm thủ tục về thuế
đã có những quy định mới, bổ sung thêm về trách nhiệm, nghĩa vụ của nhân viên đại
lý thuế và trách nhiệm, nghĩa vụ của Đại lý thuế trong quá trình hoạt động của mình.
Quy định mới này đã nâng cao hơn vị trí pháp lý của Đại lý thuế, giúp người dân có
cơ sở để tránh những sai phạm xảy ra làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của mình.
Đồng thời đây chính là mấu chốt để mối quan hệ giữa Đại lý thuế và cơ quan thuế
được điều chỉnh đúng bản chất. Có nghĩa rằng dịch vụ làm thủ tục về thuế là phải tư
vấn đúng pháp luật về thuế, chứ không phải tư vấn để lách luật và tạo cơ hội cho các
Đại lý thuế và cơ quan thuế móc nối lợi ích trái với quy định của pháp luật.
Ba là, nội dung cập nhật kiến thức hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế cũng
đã được quy định trong Thông tư số 10/2021. Quy định này đã khắc phục được hạn
chế về việc trước đây pháp luật chỉ mới quy định về việc thi lấy chứng chỉ hành nghề
dịch vụ làm thủ tục về thuế mà không có quy định về việc các nhân viên của Đại lý
thuế cần phải liên tục làm mới, cập nhật những kiến thức liên quan đến vị trí nghề
nghiệp của mình. Bởi đây là một vấn đề cần thiết đáp ứng được việc các quy định
pháp luật về thuế ngày càng có những thay đổi, và muốn nâng cao hiệu quả tư vấn,
hỗ trợ người dân trong việc làm các thủ tục thì cần phải đảm bảo được sự am hiểu
pháp luật.
100
Bốn là, Thông tư số 10/2021 cũng đã đề cập đến việc thực hiện công khai thông
tin về Đại lý thuế. Đây là quy định có tính chất thời đại, đáp ứng được yêu cầu trong
giai đoạn thực hiện chuyển đổi số hiện nay.
Qua phân tích trên thì chúng ta hoàn toàn ghi nhận những nỗ lực của các nhà
làm luật trong việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về Đại lý thuế. Tuy nhiên,
bên cạnh đó pháp luật về Đại lý thuế còn tồn tại một số hạn chế, bất cập sau:
Thứ nhất, đến nay vẫn chưa có Nghị định hay cần thiết hơn nữa là Luật riêng
điều chỉnh về Đại lý thuế. Các quy định hiện tại chỉ được thể hiện trong Luật Quản
lý thuế 2019 và Thông tư số 10/2021.
Thứ hai, pháp luật hiện hành đã có những quy định chặt chẽ hơn về việc tổ chức
thi lấy chứng chỉ hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế đã dẫn đến việc xuất hiện các
cơ sở hoạt động bồi dưỡng kiến thức nghiệp vụ thi chứng chỉ. Mặc dù Bộ Tài chính
đã ban hành Chương trình khung bồi dưỡng nghiệp vụ thi cấp chứng chỉ hành nghề
dịch vụ làm thủ tục về thuế (kèm theo Quyết định số 264/QĐ-BTC ngày 09/01/2009),
nhưng thiết nghĩ cũng cần xác định rõ chủ thể nào được quyền cung cấp, cơ chế đánh
giá và cao hơn là giám sát hoạt động này nhằm bảo đảm quyền lợi của các cá nhân
có nhu cầu được bồi dưỡng nghiệp vụ. Theo Thông tư số 117/2012/TT-BTC hoạt
động đào tạo, bồi dưỡng kiến thức được phân cấp cho Cục thuế các tỉnh và các cơ sở
đào tạo đã đăng ký và được Tổng cục Thuế công nhận. Tuy nhiên hiện nay, chưa có
một quy định hoặc hướng dẫn cụ thể nào về điều kiện để trở thành cơ sở đào tạo hoặc
trách nhiệm, nghĩa vụ khi tiến hành hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ của các
cơ sở đào tạo này. Thông tư số 10/2021 chỉ có quy định về tổ chức cập nhật kiến thức
hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế.
Thứ ba, mặc dù đã có những quy định cụ thể về trách nhiệm và nghĩa vụ của
nhân viên hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế cũng như của Đại lý thuế, nhưng
pháp luật hiện hành vẫn chưa có các quy định nhằm điều chỉnh sai phạm xảy ra khi
có các cá nhân thực hiện thuê và cho thuê chứng chỉ hành nghề dịch vụ làm thủ tục
về thuế. Đáng nói hơn nữa tình trạng này còn diễn ra một cách công khai.
Thứ tư, việc thực hiện dịch vụ Đại lý thuế cung cấp cho người nộp thuế được
thực hiện bằng hợp đồng cung cấp dịch vụ làm thủ tục về thuế giữa Đại lý thuế và
101
người nộp thuế đã được quy định trong Thông tư số 10/2021. Tuy nhiên chưa có
những quy định cụ thể về việc thực hiện hợp đồng, quyền lợi và nghĩa vụ hay chế độ
trách nhiệm liên quan đến hoạt động dịch vụ này. Quy định này mới chỉ mang tính
chất chung chung nên sẽ dễ dẫn đến những khó khăn cho người nộp thuế trong việc
giao kết và thực hiện hợp đồng với Đại lý thuế.
Thứ năm, các quy định pháp luật hiện tại chỉ mới tập trung vào việc thành lập
và hoạt động của riêng Đại lý thuế mà dường như đã không lưu tâm tới việc cần xây
dựng một quy chế phối hợp giữa cơ quan thuế, đại lý thuế và người nộp thuế. Đây là
nội dung rất cần thiết nhưng chưa được chú trọng khi mà sự liên quan của cả ba bên
là Nhà nước, thị trường và xã hội trong một mối quan hệ pháp luật ngày càng phải
được vạch định rõ, mà đặc biệt là trong mối quan hệ thực hiện nghĩa vụ đối với ngân
sách Nhà nước. Chỉ khi xây dựng được cơ chế kết hợp này mới có thể kết nối Đại lý
thuế và cơ quan thuế một cách hiệu quả, từ đó mới có thể đảm bảo được sự gửi gắm
của người dân trong việc thực hiện các thủ tục về thuế.
Thứ sáu, mặc dù vấn đề công khai thông tin về Đại lý thuế đã được quy định,
nhưng quy định này vẫn chưa thể hiện được tính chất hoạt động của Đại lý thuế trong
thời đại 4.0. Bởi lẽ chính bản thân các Đại lý thuế cần phải xây dựng cơ sở dữ liệu
riêng và tạo phương tiện kết nối cũng như tạo điều kiện cho người nộp thuế trong
việc tìm kiếm thông tin hay đảm bảo việc cung cấp dịch vụ ngay cả khi có những trở
ngại về mặt địa lý và đặc biệt là với bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến hết sức phức
tạp. Hiện tại hầu hết các Đại lý thuế đều đang lưu trữ thông tin dữ liệu của khách
hàng theo phương thức truyền thống nên gặp không ít khó khăn. Đồng thời cách thức
làm việc trực tiếp hiện tại gặp rất nhiều trở ngại khi các tỉnh thành đang thực hiện
giãn các theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ. Điều này bắt buộc các Đại lý thuế
phải vận dụng các phương án tạm thời để giải quyết khi đến giai đoạn cao điểm kê
khai thuế theo quý/tháng.
3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về Đại lý thuế trong thời
đại 4.0
Từ những bất cập được phân tích ở trên, việc hoàn thiện pháp luật về Đại lý thuế
là hết sức cần thiết nhằm phát triển hệ thống đại lý thuế trong thời gian sắp tới. Theo
102
số liệu thống kê của Tổng cục Thuế công khai đến tháng 8/2020, hiện nay hệ thống
đại lý thuế đã phát triển trên khắp cả nước, với con số khoảng 720 Đại lý thuế đủ điều
kiện đăng ký hành nghề. Tuy nhiên con số này còn hạn chế so với tổng số doanh
nghiệp đang hoạt động, đồng thời yêu cầu của thời đại 4.0 với việc đảm bảo thực hiện
cung cấp các dịch vụ trong đó có dịch vụ làm thủ tục về thuế cần phải kiện toàn lại
hệ thống hoạt động. Chính vì vậy sự tiếp cận của pháp luật hiện hành là yếu tố quan
trọng nhằm phát triển hơn nữa hệ thống Đại lý thuế trong giai đoạn 2021-2025, tầm
nhìn đến 2030. Đồng thời, các chính sách, văn bản pháp quy về thuế là đầu vào của
các ứng dụng công nghệ thông tin thay đổi liên tục.74 Theo đó, tác giả mạnh dạn có
một số kiến nghị sau:
Một là, cần xem xét để ban hành Nghị Định và cần thiết hơn là Luật riêng điều
chỉnh về Đại lý thuế. Điều này sẽ tạo nên nền tảng pháp lý vững chắc cho sự hình
thành và hoạt động của Đại lý thuế. Đồng thời các quy định sẽ được thể hiện một
cách có hệ thống, cụ thể tránh sự manh mún, rời rạc như trong các văn bản hiện hành.
Hai là, cần có quy định nhằm tăng cường giám sát hoạt động đào tạo bồi dưỡng
nghiệp vụ thi cấp chứng chỉ và sử dụng chứng chỉ hành nghề dịch vụ thuế. Đây là
quy định cần thiết nhằm đảm bảo cho việc đảm bảo chất lượng của các kỳ thi nghiệp
vụ hành nghề cũng như việc cấp và sử dụng chứng chỉ hành nghề dịch vụ làm thủ tục
về thuế. Tuy nhiên cần cẩn trọng để việc thực hiện giám sát không làm ảnh hưởng
đến chiều hướng phát triển khách quan của hệ thống Đại lý thuế.
Ba là, cần có quy định cụ thể, rõ ràng hơn nữa về hợp đồng cung cấp dịch vụ
làm thủ tục về thuế giữa Đại lý thuế và người dân. Hợp đồng cung cấp dịch vụ là sự
đảm bảo trung gian nên cần phải được xây dựng một cách phù hợp, chặt chẽ nhằm
đảm bảo các bên đều cùng thống nhất cách thức thực hiện đảm bảo hiệu quả.
Thứ tư, pháp luật về Đại lý thuế cần tiếp cận dưới góc độ tạo nên quy chế phối
hợp giữa cả ba bên là cơ quan thuế, Đại lý thuế và người nộp thuế. Quy chế này được
lập ra dựa trên sự phát triển của thị trường, điều hướng hoạt động của Đại lý thuế tuy
đảm bảo sự phát triển dịch vụ nhưng vẫn có khuôn khổ trong việc tư vấn, hỗ trợ đúng
74 ThS. Nguyễn Thị Thu Hà, Quản lý thuế trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Tạp chí Tài chính,
Số 1 tháng 7 năm 2018, Tr.56-58
103
với quy định của pháp luật chứ không phải tư vấn để lách luật hay liên quan đến các
lợi ích bất hợp pháp. Chỉ khi nào mối quan hệ giữa cơ quan thuế, Đại lý thuế và người
nộp thuế được kết nối đúng với bản chất theo quy định của pháp luật thì mới có thể
nâng cao hiệu quả hoạt động của Đại lý thuế, tạo niềm tin vững vàng của người nộp
thuế đối với việc lựa chọn dịch vụ cũng như sự yên tâm đối với chính sách pháp luật
cùng với sự nỗ lực của cơ quan thuế, đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ đối với ngân
sách nhà nước.
Thứ năm, kiến nghị về quy định xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu của từng Đại
lý thuế và có sự kết nối trên cả hệ thống Đại lý thuế toàn quốc. Điều này đáp ứng
được yêu cầu của thời đại số khi mà chủ trương giảm tải các thủ tục hành chính cũng
như cần phải có chính sách khắc phục những khó khăn về mặt địa lý, vật lý làm ảnh
hưởng đến việc liên hệ của người nộp thuế với đại lý thuế, của đại lý thuế với cơ quan
thuế và ngược lại. Bên cạnh đó, viêc tổ chức các kỳ thi nghiệp vụ chứng chỉ hành
nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế hay tổ chức cập nhật kiến thức hành nghề dịch vụ
làm thủ tục về thuế cần được xem xét bổ sung bằng hình thức thi online trên cơ sở
quy định pháp luật về cách thức tổ chức và giám sát thực hiện. Càng tiến tới thời đại
4.0 thì Đại lý thuế càng phải thể hiện rõ vai trò của mình, là tổ chức cung cấp dịch vụ
làm thủ tục về thuế không chỉ đảm bảo thành lập và hoạt động theo quy định của pháp
luật mà còn phải là cầu nối khắc phục những khó khăn để người nộp thuế có những
thuận tiện trong việc thực hiện các thủ tục về thuế. Hiện nay một số Đại lý thuế đã
ứng dụng các phần mềm hỗ trợ phục vụ tài chính kế toán/thuế nhằm đảm bảo việc
lưu trữ thông tin khách hàng một cách có hệ thống, giúp cho doanh nghiệp kể cả các
doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tra cứu, quản lý hay xem được báo cáo bất kỳ khi
nào. Bên cạnh đó việc đào tạo trực tuyến cũng đã được áp dụng khi ảnh hưởng của
dịch bệnh nên các lớp hay các cơ sở đào tạo cho các doanh nghiệp không thể hoạt
động trực tiếp.75 Tất cả những hoạt động này đã cho thấy các Đại lý thuế đang dần
tiếp cận với ứng dụng khoa học kỹ thuật, tuy nhiên hiện nay việc áp dụng này không
75
da-cho-doanh-nghiep/
104
được đồng đều và chưa có sự tổ chức hệ thống. Vì vậy tác giả thiết nghĩ nên đưa nội
dung này cụ thể hóa vào quy định pháp luật về Đại lý thuế sẽ phát huy tối đa tác dụng,
ứng biến với tình hình dịch bệnh phức tạp cũng như đảm bảo đúng chiều hướng phát
triển kinh tế trong thời đại số trên toàn thế giới hiện nay.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2006), Hà Nội, Luật
Quản lý thuế
2. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2019), Hà Nội, Luật
Quản lý thuế
3. Bộ tài chính nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2021), Hà Nội,
Thông tư hướng dẫn quản lý hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế
4. ThS. Nguyễn Thị Thu Hà, Quản lý thuế trong bối cảnh cuộc cách mạng
công nghiệp 4.0, Tạp chí Tài chính, Số 1 tháng 7 năm 2018, Tr.56-58
nghe-4-0-de-giam-chi-phi-toi-da-cho-doanh-nghiep/
105
8 trang
18/05/2022
440
Bạn đang xem tài liệu "Pháp luật về đại lý thuế", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- phap_luat_ve_dai_ly_thue.pdf
