Nhận diện tham nhũng trong công tác các bộ

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

NHẬN DIỆN THAM NHŨNG TRONG CÔNG TÁC CÁC BỘ

 PGS, TS NGUYỄN VĂN GIANG

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Nhận diện đúng biểu hiện, bản chất của tham nhũng trong công tác

cán bộ sẽ góp phần ngăn chặn, khắc phục và hạn chế tình trạng tham

nhũng trong công tác cán bộ, bởi nếu không sẽ làm hư hỏng cả đội ngũ

cán bộ, tha hóa tổ chức, suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống

trong Đảng.

- Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là

1

khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Xây dựng

đội ngũ cán bộ là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là công việc hệ trọng của Đảng.

Bên cạnh những đổi mới, tiến bộ trong thời gian qua, công tác cán bộ vẫn

còn nhiều hạn chế, yếu kém, thậm chí tiêu cực, tham nhũng. Tình trạng chạy chức,

chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy

khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội..., trong đó có cả cán bộ cao cấp, chậm được

ngăn chặn, đẩy lùi. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện,

trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng, “cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây

bức xúc trong dư luận xã hội. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII “Về tập

trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng

lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” đề ra nhiệm vụ quan trọng là phải “ngăn chặn

và đẩy lùi có hiệu quả những tiêu cực, tham nhũng trong công tác cán bộ”⁽¹⁾. Để

thực hiện tốt nhiệm vụ đó, một trong những vấn đề đặt ra là cần nhận diện rõ tình

trạng tham nhũng trong công tác cán bộ diễn ra ở đâu, như thế nào?

Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức

vụ, quyền hạn đó để vụ lợi. Vụ lợi là hành vi mưu cầu lợi ích vật chất, tinh thần

92

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

cho riêng mình mà người có chức vụ, quyền hạn đạt được hoặc giành được thông

qua hành vi tham nhũng. Công tác cán bộ là công tác đối với con người, do đó,

tham nhũng trong công tác cán bộ vừa có những điểm chung của tham nhũng nói

chung, vừa có những đặc thù về hành vi, về “vụ lợi” so với tham nhũng trong các

lĩnh vực khác, nhất là so với tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế. Nếu như tham

nhũng trong các lĩnh vực khác thường là những hành vi vụ lợi vật chất, tiền bạc,

được luật pháp quy định rõ thành những hành vi cấu thành tội phạm, thì tham

nhũng trong công tác cán bộ nhiều khi thuộc loại “tham nhũng quyền lực”, “tham

nhũng quan hệ”, vụ lợi tinh thần, rất khó kết luận là tham nhũng, lại càng khó khởi

tố, xét xử, như những chuyện “cả họ làm quan”, “cả nhà làm quan”, “nâng đỡ

không trong sáng”... Cái lợi người ta nhận được ở đây suy cho cùng vẫn là lợi ích

vật chất, nhưng biểu hiện ra lại là lợi ích phi vật chất. Tuy nhiên, về bản chất,

những hành vi, hiện tượng đó vẫn là tham nhũng vì đều là “hành vi của người có

chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”, vi phạm kỷ luật

của Đảng, gây hại cho Đảng, Nhà nước, nhân dân, cho sự nghiệp xây dựng và bảo

vệ đất nước, cần phải kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn.

Thực tế cho thấy tham nhũng trong công tác cán bộ diễn ra ở nhiều khâu

của công tác cán bộ với rất nhiều cách thức từ đơn giản, trắng trợn đến tinh vi; từ

dễ nhận thấy đến mập mờ tốt xấu, đúng sai không dễ nhận ra. Có thể nhận diện

một số dạng tham nhũng trong công tác cán bộ sau:

“Chạy”: Đây là biểu hiện rõ nhất của tham nhũng trong công tác cán bộ.

“Chạy” gắn liền với nhận hối lộ, đưa hối lộ, môi giới hối lộ trong công tác cán bộ,

dẫn đến tình trạng “mua quan, bán chức” hết sức tệ hại, làm vô hiệu hóa đường

lối, chủ trương, chính sách và các quy định đúng đắn trong công tác cán bộ của

Đảng; gây nhức nhối dư luận trong nội bộ, ngoài xã hội; làm hư hỏng đội ngũ cán

bộ; làm mất niềm tin của nhân dân và của chính đội ngũ cán bộ, gây hậu họa khôn

lường cả trước mắt và lâu dài. Dương Chí Dũng từ một cán bộ quản lý kinh doanh

đến đâu thua lỗ đấy nhưng cứ được cất nhắc lên cao dần và cuối cùng là được bổ

93

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

nhiệm làm Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam để rồi bị bắt ngay sau đó. Hay

Trịnh Xuân Thanh từ một cán bộ quản lý kinh doanh có nhiều khuyết điểm, sai

phạm nghiêm trọng, thậm chí phạm pháp nhưng lại được tuyển dụng, quy hoạch,

luân chuyển, bổ nhiệm thành cán bộ lãnh đạo cấp cao và còn được khen thưởng

những danh hiệu cao quý... cho thấy những dạng “chạy khủng” và lắt léo trong

công tác cán bộ xảy ra từ cấp thấp đến cấp cao.

Trong các khâu của công tác cán bộ đều có hiện tượng “chạy”, như chạy

quy hoạch, chạy đi học, chạy luân chuyển; chạy phiếu bầu, phiếu tín nhiệm, chạy

bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử; chạy nhận xét, đánh giá; chạy nâng ngạch, nâng

lương; chạy bằng cấp; chạy huân chương... “Chạy” dường như đã thành thông lệ,

thành luật ngầm ai cũng biết nhưng ngại nói ra. Muốn được bố trí, bổ nhiệm vào

chỗ này, chỗ kia có nhiều lợi lộc, danh giá, nhưng thiếu tiêu chuẩn, điều kiện để

bố trí, bổ nhiệm thì “chạy” đã thành, “lệ” này còn làm cho cả những người đủ tiêu

chuẩn, điều kiện, cũng phải “chạy” mới yên tâm (!!!) Tệ nạn “chạy” đã làm hình

thành, nuôi dưỡng một loại cán bộ cơ hội, thăng tiến bằng “chạy” và cũng làm

xuất hiện một bộ phận cán bộ không lo làm tốt chức trách nhiệm vụ mà chỉ lo

“đầu tư” xây dựng các “quan hệ” để “chạy” khi cần.

Lạm quyền: Đây là hành vi của người có trách nhiệm, thẩm quyền trong

công tác cán bộ vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân, đã cố ý vượt quá giới hạn thẩm

quyền khi thực hiện nhiệm vụ trong công tác cán bộ.

Biểu hiện của hành vi này là người đứng đầu với quyền lực đã đề xuất, vận

động, gợi ý, gây sức ép, hướng lái tập thể lãnh đạo theo ý đồ, thậm chí tự ý quyết

định hay áp đặt theo chủ ý của mình về công tác cán bộ, làm tê liệt vai trò, trách

nhiệm của cấp ủy, vô hiệu hóa nguyên tắc tập trung dân chủ. Lạm quyền dẫn đến

mất dân chủ, độc đoán, sự thao túng, tự tung, tự tác của người đứng đầu trong

công tác cán bộ. Bằng sự lạm quyền này, họ sẽ thực hiện hành vi “bán chức” cho

những kẻ hối lộ hoặc bố trí, bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không

94

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, săp xếp vào vị

trí có nhiều lợi lộc. Vụ, việc vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm

việc, quyết định chủ trương công tác cán bộ không đúng quy định, vượt thẩm

quyền trong thời gian dài tại một số tỉnh, như Cà Mau, Ninh Bình; tại Ban Chỉ

đạo Tây Nam Bộ vừa qua, hay người đứng đầu Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai,

Tỉnh ủy Bình Định nhiệm kỳ 2011-2015 quyết định tuyển dụng, bổ nhiệm một số

người thân quen không đủ tiêu chuẩn, điều kiện và không đúng quy định; tuyển

dụng chủ doanh nghiệp tư nhân không qua thi tuyển rồi bổ nhiệm Chánh Văn

phòng Đoàn đại biểu Quốc hội - Hội đồng nhân dân tỉnh là những hành vi lạm

quyền trong công tác cán bộ.

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Đây là hành vi của người có thẩm quyền

trong công tác cán bộ đã sử dụng chức vụ, quyền hạn của mình để làm trái quy

định trong công tác cán bộ vì vụ lợi. Biểu hiện của loại tham nhũng quyền lực

này rất đa dạng, từ việc dùng “quyền lực mềm” của cương vị lãnh đạo, quản lý

để tác động, gợi ý nhằm ưu ái, vun vén cho gia đình, người thân dẫn đến chuyện

“cả nhà làm quan”, “cả họ làm quan”, hay sử dụng chức vụ, quyền hạn của mình

đổi chác việc tiếp nhận, bố trí nhân sự cho nhau giữa hai cơ quan, đơn vị theo

kiểu “anh giúp tôi, tôi giúp anh”, thậm chí ngầm chia cho nhau giữa các cán bộ

lãnh đạo mỗi người một số suất tuyển dụng, bổ nhiệm để ai cũng có “suất” (!)

dẫn đến tình trạng lạm phát thư tay, bút phê hay trong cơ quan, đơn vị thấy toàn

“cháu” lãnh đạo (!).

Lợi dụng sơ hở trong cơ chế, chính sách, quy định: Đây là hành vi của

người có thẩm quyền, trách nhiệm trong công tác cán bộ đã lợi dụng những sơ hở

trong cơ chế, chính sách, quy định về công tác cán bộ để làm những điều sai trái

vì vụ lợi, đi ngược lại lợi ích của tổ chức, của Đảng, Nhà nước, nhân dân. Cơ chế,

chính sách, quy định nói chung, trong công tác cán bộ nói riêng, khó tránh khỏi

những sơ hở, thiếu sót. Lẽ ra với trách nhiệm của mình, những cán bộ này phải

chủ động góp phần bịt kín, khắc phục những sơ hở đó thì họ lại lợi dụng nó để

95

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

lộng hành, bố trí, bổ nhiệm cán bộ theo chủ ý nhằm vụ lợi.

Biểu hiện của loại tham nhũng này rất phong phú, như hiện tượng “cả cơ

quan làm lãnh đạo”; là “chuyến tàu vét” với việc bổ nhiệm cấp tốc hàng loạt trước

khi về hưu; là “loạn cấp phó”; là bố trí, luân chuyển con, cháu theo kiểu “đi tắt”

để chưa kịp làm bí thư chi bộ bao giờ nhưng đã được bố trí làm lãnh đạo đảng bộ

cấp huyện, tỉnh... Do chỉ quy định cụ thể số cấp phó của cấp sở nên có nơi đã lợi

dụng bổ nhiệm cấp phó phòng tràn lan, cả phòng là lãnh đạo, cả sở là lãnh đạo.

Tình trạng “cả họ làm quan” là biểu hiện của lợi dụng sơ hở trong cơ chế, chính

sách, quy định, vì tuy Luật Phòng, chống tham nhũng có quy định người đứng

đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị không được bố trí người

thân của mình giữ chức vụ quản lý về tổ chức nhân sự, kế toán - tài vụ, làm thủ

quỹ, thủ kho trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý trực tiếp, nhưng lại

chưa quy định về việc cấm người đứng đầu bổ nhiệm người thân vào vị trí lãnh

đạo khác trong cơ quan, đơn vị do mình lãnh đạo.

Do không quy định chặt chẽ và thực hiện nghiêm túc về trách nhiệm và thời

điểm dừng ký các quyết định về nhân sự, về cán bộ đối với người lãnh đạo, quản

lý trước khi nghỉ hưu, chuyển vị trí công tác, nên có cán bộ đã lợi dụng để ký hàng

loạt quyết định tuyển dụng, bổ nhiệm, điều động cán bộ trước khi nghỉ hưu, hay

chuyển vị trí công tác như một “chuyến tàu vét” mà trong đó cán bộ được bổ

nhiệm có cả những nhân sự có vấn đề, không đủ tiêu chuẩn. Những vụ, việc đã bị

báo chí phanh phui khiến dư luận xôn xao rằng đấy là “chuyện thường ngày ở

huyện”(!). Tất nhiên, ai cũng biết rằng đằng sau “chuyến tàu vét” xuất bến đó có

không ít chuyện khuất tất, chạy chọt, nhờ vả, “đưa - nhận”, “cảm ơn”(?).

Cố ý làm trái: Hành vi này có trong tất cả các dạng tham nhũng nêu ở trên,

tuy nhiên cũng có những đặc trưng. Biểu hiện của dạng tham nhũng này trong

công tác cán bộ là cán bộ lãnh đạo có thẩm quyền, trách nhiệm nhưng coi thường

nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, quyết định chủ trương công tác

96

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

cán bộ không đúng quy định. Hành vi này dẫn đến những quyết định tuyển dụng,

bố trí, bổ nhiệm cán bộ không đúng quy trình, thủ tục, không đúng chủ trương,

nghị quyết của tổ chức đảng; những vụ, việc “quy hoạch thần tốc”, “bổ nhiệm

thần tốc”, “nâng đỡ không trong sáng”, bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý thiếu

điều kiện, tiêu chuẩn, phẩm chất, năng lực... Thực tế cho thấy, phần nhiều những

trường hợp cố ý làm trái không chỉ do phong cách gia trưởng, độc đoán của người

lãnh đạo hay vun vén cho gia đình mà đều có bóng dáng của vụ lợi, toan tính,

thậm chí “há miệng mắc quai”, bị “đại gia” chi phối...

Biểu hiện của dạng tham nhũng cố ý làm trái còn có thể kể đến hành vi giả

mạo trong công tác cán bộ, như làm tài liệu, hồ sơ giả; học giả, dùng bằng giả hay

khai báo lý lịch không trung thực để đủ tiêu chuẩn quy hoạch, bổ nhiệm, giới thiệu

ứng cử. Những cán bộ khi làm việc này đều biết sai nhưng cố ý làm để được tuyển

dụng, bố trí, bổ nhiệm.

Nhũng nhiễu trong công tác cán bộ: Hành vi này hiện hữu ở nhiều cán bộ

lãnh đạo lẫn cán bộ tham mưu về công tác cán bộ. Do những lỏng lẻo, thiếu cụ

thể trong quy định phân cấp quản lý cán bộ nên cán bộ lãnh đạo, quản lý có thể tự

ý đưa ra các quy định phân cấp quản lý cán bộ, nhân sự thuộc phạm vi quản lý

của mình để thâu tóm hết việc quản lý cán bộ, nhân sự vào thẩm quyền cá nhân

mình theo kiểu “be bờ chặn bắt cá”. Một số cán bộ tham mưu, giúp việc được

phân công theo dõi địa bàn, giúp lãnh đạo, tổ chức quản lý cán bộ, thậm chí cả

cán bộ nghiệp vụ trong cơ quan, tổ chức cũng lợi dụng vị trí công việc của mình

gây nhũng nhiễu, nhận quà cáp, thậm chí nhận hối lộ, làm giá, môi giới hối lộ

dưới dạng giúp chạy việc này, việc kia.

Từ những nhận diện trên đây, có thể thấy các đối tượng trực tiếp của các

hành vi tham nhũng bao gồm “người được chạy”, “người chạy” và các “đối tác”

liên quan. “Người được chạy” là thủ trưởng trực tiếp có thẩm quyền quyết định

các khâu của công tác cán bộ (quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển, điều động, khen

97

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

thưởng, đánh giá...); là tập thể cấp ủy hoặc tập thể lãnh đạo có thẩm quyền quyết

định công tác cán bộ; là cá nhân hoặc cơ quan tham mưu công tác tổ chức cán bộ,

đặc biệt là người ở các vị trí then chốt nắm thông tin về nhân sự. “Người chạy”

cũng vì mục đích vụ lợi cho bản thân mình, có thể là hành vi cá nhân hoặc hành

vi tập thể kiểu “chạy theo dây”. Gần đây, dư luận nói nhiều đến “chạy theo dây”,

tức một vị trí cấp trên nếu dịch chuyển thì tạo cơ hội cho các vị trí cấp dưới cùng

dịch chuyển, nên cấp dưới “đồng hành” với cấp trên “cùng chạy” để tất cả đều có

“cơ hội thăng tiến”.

Trong nền kinh tế thị trường, tham nhũng trong công tác cán bộ có quan

hệ chặt chẽ với tham nhũng trong hoạch định chính sách, tham nhũng kinh tế.

Trong những trường hợp như vậy, người ta thấy các vị trí “chạy chức”, “chạy

quyền” thường đem lại quyền lợi “béo bở”, như cấp đất đai, tài chính, dự án đầu

tư công... Thấp thoáng đằng sau các hành vi “chạy chức”, “chạy quyền” vào các

vị trí “béo bở” thường có sự tham gia của các đại gia, của các nhân tố trung gian

môi giới, thông qua các cuộc vận động hành lang hoặc “đầu tư tài chính”. Tất

nhiên, khi đã ngồi vào vị trí có quyền hoạch định chính sách, cấp phát tài chính,

dự án, đất đai, giấy phép,... thì người cán bộ đó lại phải “có trách nhiệm” đối với

người đã “giúp đỡ” mình trước đó. Đây là quan hệ cộng sinh giữa tham nhũng

trong công tác cán bộ với tham nhũng kinh tế, tham nhũng trong hoạch định chính

sách. Tính chất nguy hại khôn lường của hành vi tham nhũng “cộng sinh” này

không chỉ làm cho chính sách công bị méo mó, nguồn lực công bị phân tán, thiếu

công bằng, không tập trung đầu tư được cho các mục tiêu dự kiến, cản trở các nỗ

lực của Đảng về chủ trương phân bổ các nguồn lực theo các quy luật của kinh tế

thị trường, mà còn làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái tư tưởng chính trị,

đạo đức, lối sống của cán bộ khi đã diễn biến theo kiểu “lợi ích nhóm”, “chủ nghĩa

tư bản thân hữu”.

Vì vậy, ngăn chặn, đẩy lùi tiêu cực, tham nhũng trong công tác cán bộ phải

bắt đầu bằng triệt tiêu các khả năng, con đường, phương thức tạo nên hành vi tham

98

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

nhũng của cả chủ thể, đối tượng, đối tác tham gia. Nói một cách giản đơn, chính

là phải tác động vào chính người “chạy”, người được “chạy” và người trung gian,

người đứng sau “hậu trường” cũng như các phương thức diễn ra tệ “chạy chức”,

“chạy quyền”.

Trên đây là một số biểu hiện của tình trạng tham nhũng rất đáng lo ngại

trong công tác cán bộ hiện nay. Qua những vụ án lớn đã và đang được điều tra,

xử lý vừa qua cho thấy, tham nhũng trong công tác cán bộ ngày càng phức tạp,

nghiêm trọng về phạm vi, tính chất, hậu quả.

- Để ngăn chặn tình trạng tham nhũng trong công tác cán bộ hiện nay đòi hỏi

nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó cần chú ý một số việc sau:

2

Một là, tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên và

vận động toàn dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, chống tham

nhũng; nêu cao vai trò gương mẫu của cán bộ lãnh đạo. Nâng cao nhận thức,

phẩm chất chính trị, đạo đức, trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền

Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế của Nhà nước

và đội ngũ cán bộ tham mưu về tham nhũng và phòng, chống tham nhũng trong

công tác cán bộ, để từ đó thực hiện đúng, tốt chức năng, nhiệm vụ công tác cán

bộ. Tập trung tuyên truyền, giáo dục đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ

lãnh đạo, quản lý, trước hết là người đứng đầu trong công tác cán bộ theo tinh

thần Quy định số 101-QĐ/ TW, ngày 7-6-2012, của Ban Bí thư, Về trách nhiệm

nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt các cấp. Mỗi cán bộ

lãnh đạo, quản lý cần không ngừng tự tu dưỡng, rèn luyện, tự quản lý, kiểm soát

chính mình trước những tham vọng quyền lực và cám dỗ lợi ích vật chất.

Hai là, tiếp tục rà soát, bổ sung, sửa đổi để ban hành những quy định mới

về công tác cán bộ. Cần tập trung rà soát, phát hiện, điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi

những quy định về công tác cán bộ không còn phù hợp, khó thực hiện, dễ bị lợi

dụng để trục lợi; ban hành những quy định còn thiếu và tổ chức thực hiện chặt

99

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

chẽ, nghiêm túc. Vừa qua đã tiến hành rà soát, bổ sung, sửa chữa, ban hành nhiều

quy định về công tác cán bộ, như quy định về quy trình quy hoạch, bổ nhiệm cán

bộ; quy định về luân chuyển, đánh giá cán bộ. Nhưng đó cũng chỉ mới hướng vào

xử lý những sơ hở bị lợi dụng, gây bức xúc và đáp ứng yêu cầu trước mắt. Thời

gian tới, cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện các thể chế về công tác cán bộ,

nhất là những quy định về đánh giá, thi tuyển, bầu cử, bổ nhiệm, quản lý cán bộ;

về kê khai tài sản của cán bộ...

Ba là, đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ theo hướng tăng cường phân cấp

quản lý cán bộ cho cấp trực tiếp quản lý, sử dụng; tăng thẩm quyền về công tác

cán bộ cho người đứng đầu đi đôi với tăng trách nhiệm và giám sát quyền lực

chặt chẽ. Quy định chặt chẽ và thực hiện nghiêm quy trình công tác cán bộ; xác

định rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong công tác cán bộ. Kiểm soát chặt

chẽ quyền lực trong công tác cán bộ theo nguyên tắc mọi quyền lực đều phải được

kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, quyền hạn phải được ràng buộc bằng trách nhiệm.

Điều chỉnh các quy định, quy chế về công tác cán bộ, trong đó xác định rõ thẩm

quyền, trách nhiệm người đứng đầu trong đánh giá, lựa chọn, giới thiệu, bố trí, sử

dụng, bổ nhiệm cán bộ theo hướng coi trọng đánh giá, lựa chọn của cấp trưởng

đối với cấp phó, đánh giá của người đứng đầu đối với thủ trưởng các đơn vị trực

thuộc. Nghiên cứu, quy định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu

trong tất cả các khâu khác của công tác cán bộ, trong quy hoạch, luân chuyển, bổ

nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật cán bộ.

Bốn là, khẩn trương xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ trong

công tác cán bộ. Đề phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ phải kiểm

soát chặt chẽ quyền lực trong công tác cán bộ theo hướng đa chiều: kiểm soát

bằng thể chế kết hợp với kiểm soát bằng đạo đức, trách nhiệm; kiểm soát bên

trong của tổ chức kết hợp với kiểm soát bên ngoài của nhân dân, xã hội; kiểm soát

của bên trên đối với bên dưới kết hợp với kiểm soát của bên dưới đối với bên trên;

kiểm soát trong Đảng đồng bộ với kiểm soát của mỗi tổ chức trong hệ thống chính

100

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

trị, trong mọi tổ chức của xã hội; kiểm soát của tổ chức kết hợp với thúc đẩy tự

kiểm soát của cá nhân cán bộ; kiểm soát của cơ quan chuyên trách việc kiểm soát

quyền lực kết hợp với cơ quan không chuyên trách; kiểm soát của cơ quan quyền

lực kết hợp với kiểm soát của báo chí, dư luận xã hội.

Cần đổi mới cơ quan kiểm tra của Đảng và thanh tra của Nhà nước để thiết

lập cơ chế kiểm soát quyền lực mạnh nói chung, trong công tác cán bộ nói riêng.

Trong bối cảnh hiện nay, việc thiết lập cơ quan kiểm tra, thanh tra đủ thẩm quyền

để kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, độc lập tương đối với cấp ủy, cơ

quan hành chính là rất cần thiết để kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng

trong công tác cán bộ. Ủy ban kiểm tra của Đảng cần do đại hội đảng bầu ra; cơ

quan thanh tra cần chuyển thành Thanh tra Nhà nước trực thuộc Quốc hội, hội

đồng nhân dân để có tính độc lập và phát huy được vai trò kiểm soát quyền lực

đối với người đứng đầu cơ quan hành chính.

Năm là, dân chủ, công khai, minh bạch, tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh

trong công tác cán bộ, nhất là trong các khâu tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch,

điều động, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ. Dân chủ, công

khai, minh bạch là hết sức quan trọng để phòng, chống tham nhũng trong công

tác cán bộ. Quy định rõ tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý các

cơ quan trong hệ thống chính trị để tạo công khai, minh bạch cũng như có cơ

sở cho giám sát, kiểm tra. Đổi mới mạnh mẽ cách đánh giá, bổ nhiệm, bầu cử,

giới thiệu bầu cử theo hướng dân chủ thật sự. Trong bổ nhiệm, bầu cử, giới

thiệu bầu cử cần thực hiện chế độ bắt buộc có ít nhất hai ứng cử viên trở lên

cho mỗi chức danh. Xây dựng cơ chế chịu trách nhiệm của người giới thiệu, bổ

nhiệm cán bộ, giới thiệu đúng sẽ có chế độ khen thưởng, và ngược lại giới

thiệu, bổ nhiệm sai thì cũng phải có cơ chế xem xét trách nhiệm cụ thể. Thực

hiện việc giới thiệu, bổ nhiệm cán bộ bằng văn bản và quy định việc chịu trách

nhiệm về người mà mình giới thiệu. Cải tiến cách bỏ phiếu bầu ở cấp có thẩm

quyền quyết định (cấp ủy, tập thể lãnh đạo) cần bắt buộc ký tên để ràng buộc

101

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

trách nhiệm trước lá phiếu bầu cử.

Sáu là, đẩy mạnh đồng bộ phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ

với phòng, chống tham nhũng trong hoạch định chính sách, tham nhũng kinh tế;

ngăn chặn sự can thiệp của “đại gia” vào công tác cán bộ.

Do quan hệ cộng sinh nguy hại giữa tham nhũng trong công tác cán bộ với

tham nhũng kinh tế, tham nhũng trong hoạch định chính sách nên phải đẩy mạnh

đồng bộ phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ với phòng, chống tham

nhũng trong hoạch định chính sách, tham nhũng kinh tế. Trong đấu tranh phát

hiện tham nhũng kinh tế cần chú ý đấu tranh phát hiện những dấu hiệu tham nhũng

trong trong công tác cán bộ, trong hoạch định chính sách.

Những dấu hiệu về sự luồn lách, can thiệp của bàn tay một số “đại gia”

vào công tác cán bộ vừa qua phải được coi là phạm “lằn ranh đỏ”, vi phạm

nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và

quản lý đội ngũ cán bộ, cần tiếp tục có những quy định chặt chẽ trong công tác

tổ chức và cán bộ để loại trừ sự can thiệp nguy hiểm này, nhất là quy định về

giới thiệu, bầu cử, bổ nhiệm cán bộ. Nghiên cứu xây dựng quy định ngăn chặn

việc cá nhân cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức tự ý tham dự các cuộc ăn uống,

tiệc tùng với doanh nhân, tự ý nhận quà, nhận lời mời đi du lịch, nhận sự giúp

đỡ vật chất, tài chính từ doanh nhân... Cán bộ lãnh đạo, quản lý luôn là đối tượng

mua chuộc, lợi dụng của bộ phận doanh nhân mưu làm giàu bất chính. Do thiếu

những quy định chặt chẽ để quản lý quan hệ giữa cán bộ lãnh đạo, quản lý, công

chức nên không ít cán bộ lúc đầu tốt nhưng đã bị mua chuộc dẫn đến tham nhũng,

thoái hóa, “há miệng mắc quai”, đồng thời cần đẩy mạnh kiểm tra, giám sát phát

hiện và xử lý nghiêm những trường hợp cán bộ lãnh đạo để “đại gia” can thiệp

vào công tác cán bộ.

Bảy là, tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ và người làm công

tác tổ chức cán bộ; xử lý kịp thời, nghiêm minh những hành vi sai trái, lạm quyền

102

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021

trong công tác cán bộ.

Đồng bộ hóa các quy định của Đảng, Nhà nước về kiểm tra, giám sát, thanh

tra, xử lý vi phạm nhằm kiểm soát chặt chẽ quyền lực và triển khai thực hiện

nghiêm túc. Thực hiện chế độ cấp trên kiểm tra, giám sát cấp dưới; kiểm tra, giám

sát nội bộ; giám sát từ dưới lên, giám sát chéo giữa các cơ quan, tổ chức, giám sát

của nhân dân.

Với vị trí công tác cán bộ là khâu then chốt trong xây dựng Đảng và trước

tình hình tiêu cực, tham nhũng hiện nay, cần đặt trọng tâm vào công tác kiểm tra,

giám sát công tác cán bộ. Tiến hành rà soát toàn bộ công tác cán bộ từ Trung ương

đến cơ sở, nhất là những nơi có dấu hiệu vi phạm; phát hiện, kiểm tra, điều tra, xử

lý kịp thời, nghiêm minh những trường hợp tiêu cực, tham nhũng trong công tác

cán bộ; lợi dụng quyền lực để thực hiện những hành vi sai trái trong công tác cán

bộ hoặc tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền. Hủy bỏ, thu hồi các quyết định không

đúng về công tác cán bộ, đồng thời xử lý nghiêm những tổ chức, cá nhân sai phạm,

không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ để răn đe mạnh mẽ.

Cần đặt đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ trong

cục diện đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng; đổi mới chính sách

cán bộ, gắn trực tiếp trách nhiệm với lợi ích của người lãnh đạo trong thực thi

nhiệm vụ công tác cán bộ.

Nhân tố quyết định thành công trong đấu tranh chống tham nhũng là quyết

tâm chính trị cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, thể hiện ở sự chỉ đạo tập trung,

quyết liệt, không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ, nhất là điều tra, xử lý các vụ,

việc tham nhũng trong công tác cán bộ

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯

(1) Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng

Trung ương Đảng, Hà Nội, 2018, tr.62

Nguồn: Tạp chí Cộng sản - 2018 - số 911 - tr.27-33

103