›
›

Hiệp định thương mại tự do EVFTA – cơ hội và thách thức cho quan hệ lao động của các doanh nghiệp Việt Nam

Download
HIỆP ĐỊNH THƢƠNG MẠI TỰ DO EVFTA – CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC  
CHO QUAN HỆ LAO ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM  
Nguyễn Thị Tú Trinh  
Tóm tắt:  
EVFTA là hiệp đị   t       ại tự do thế hệ mới với những cam kết cụ thể về  
  o độ   đ ợc thể hiệ  tro   C      13 về T      mại và Phát triển bền vững.  
Cũ        ầu hết  á  HĐTMTD t ế hệ mớ   ó  á  đ ều khoản về   o động,  
EVFTA có các cam kết ràng buộc về mặt p áp    đối với những nguyên tắc và  
quyề     bả  tro     o động theo Tuyên bố  ă  1998  ủ  ILO, và  á  đ ều khoản  
về    chế giải quyết tranh chấp tro   tr ờng hợp vi phạ   á     ĩ  vụ đã      ết.  
Hai bên tôn trọ  , t ú  đẩy và thực hiện có hiệu quả các tiêu chuẩ    o độ      bản  
về quyền tự do liên kết và t        ợng t p thể; xóa bỏ   o độ     ỡng bức; xóa bỏ  
  o động trẻ em; xóa bỏ các hình thức phân biệt đối xử tro     o động kể cả khi  
     p ê   uẩn. Khi tham gia EVFTA các doanh nghiệp Việt Nam sẽ đồng thờ  đó  
nh n nhữ       ội mớ   ũ         ững thách thức. Chính sự tồn tại của những  
thách thứ  để có thể kiến nghị các doanh nghiệp tă     ờng nh n thức về EVFTA,  
tr ớc hết  à đối vớ   ã   đạo cấp   o và  ã   đạo các bộ ph n liên quan của doanh  
nghiệp, về nhữ       ội và thách thức từ đó đ   r  đ ợc các chiế    ợc tham gia  
hiệu quả.  
1. Các cam k t về lao động trong EVFTA:  
N ày 30 t á   06  ă  2019, V ệt N   đã t            ết Hiệp đị   T      
mại Tự do (HĐTMTD) với Liên minh châu Âu (EVFTA). Ngay khi EVFTA có  
hiệu lực, khoảng 85,6% số dòng thuế xuất khẩu vào Liên minh châu Âu (EU) sẽ  
đ ợc xóa bỏ. Bê   ạ     ữ   tá  độ   về  ặt t       ạ  -      tế, v ệ  t ự    ệ  
 á       ết  êu tro   EVFTA và  á  HĐTMTD t ế  ệ  ớ    á   ó   ữ   ả   
  ở  , tá  độ     ất đị   tớ       ế và t ự  t ễ  về   o độ  , t       ạ  và p át  
tr ể  bề  vữ   ở V ệt N  . Một tro     ữ    ộ  du    à    o EVFTA trở t à   
H ệp đị   t       ạ  tự do (HĐTMTD) t ế  ệ  ớ   à đ   r   á  t êu   uẩ  về   o  
độ   và  ô  tr ờ  . EVFTA  à   ệp đị   t       ạ  tự do t ế  ệ  ớ  vớ    ữ   
     ết  ụ t ể về   o độ   đ ợ  t ể   ệ  tro   C      13 về T       ạ  và P át  
63  
tr ể  bề  vữ  . Cũ        ầu  ết  á  HĐTMTD t ế  ệ  ớ   ó  á  đ ều   oả  về  
  o độ  , EVFTA  ó  á       ết rà   buộ  về  ặt p áp    đố  vớ    ữ     uyê  
tắ  và quyề     bả  tro     o độ   t eo Tuyê  bố  ă  1998  ủ  ILO, và  á  đ ều  
  oả  về      ế   ả  quyết tr      ấp tro   tr ờ    ợp v  p ạ   á     ĩ  vụ đã  
     ết. C í   p ủ V ệt N   đã và đ    xe  xét và t ế   à   đ ều   ỉ    á    í   
sá   p áp  u t   o độ   để đáp ứ   tốt       o   u  ầu p át tr ể , p ù  ợp vớ   á  
đ ều   ệ   ủ  HĐTMTD  ũ       t ệ      vớ   á  t êu   uẩ    o độ   quố  tế  à  
V ệt N   đã      ết. Đ ều  ày  ở r   ả  á      ộ  và t á   t ứ    o do        ệp  
tro   bố   ả    ầ  p ả   ó sự t  y đổ  để t ự  t    á       ết và p át tr ể  bề  
vữ  . Đ ều  ày đồ   t ờ   ở r   ả  á      ộ      t á   t ứ    o do        ệp  
tro       p ả  t  y đổ  để t ự    ệ    ệu quả  á       ết. H ệ  tạ ,   ữ   u t p áp  
V ệt N   và  á       ết t eo EVFTA v    ò   ột số đ ể       t     t í  ,   ủ  
yếu   ê  qu   đế   á  Cô    ớ     bả   ủ  ILO  à V ệt N        p ê   uẩ  
(Công  ớ  87 về Tự do   ệp  ộ  và Cô    ớ  105 về   o độ     ỡ   bứ   ủ  ILO)  
Nhữ   đ ể       t     t í   b o  ồm các vấ  đề s u đây:  
Về tổ chức củ     ờ    o động: việc thành l p hoặc tham gia tổ chức của  
   ờ    o động phả  do   í      ờ    o động lựa chọn theo đú   t    t ần của  
Cô    ớc 87 (ILO); ví dụ     quy định hiện hành về      ế đó        p í  ô   
đoà  bắt buộ  đối vớ     ời sử dụ     o động và một số đ ể    á    ô   t     
thích với các nguyên tắc củ  Cô    ớc 87 (ILO).  
L o động trẻ e : quy đị   độ tuổ       t ống nhất với chuẩn quốc tế và thiếu  
đị      ĩ  rõ rà   về một số hình thứ    o động trẻ em tồi tệ nhất t eo đị      ĩ  
tạ  Đ ều 3 (a-c) củ  Cô    ớc 182 (ILO).  
Phân biệt đối xử:    sở để cấm phân biệt đối xử      b o  ồ  “  uồn gốc xã  
hộ ”, “qu   đ ểm chính trị”  oặ  “   ờ    o động với trách nhiệ      đ   ”;   ô   
 ó đị      ĩ  rõ rà   về phân biệt đối xử; chỉ  ó quy định cấm phân biệt đối xử  
trong việc làm, quan hệ   o động và công việc mà không phả  tro   “tất cả mọi khía  
cạnh việc làm và nghề nghiệp”;  ột số quy đị   đối vớ    o động nữ và quy định về  
tuổi nghỉ   u đối vớ    o độ       và   o động nữ là khác nhau.Một số quy định về  
64  
quan hệ   o động: các nộ  du     ê  qu   đế  đối thoại tạ       à  v ệ  và t      
  ợng t p thể.  
2.Nhữn  đ ểm khác nhau giữa luật pháp Việt Nam và cam k t theo  
EVFTA:  
Kể từ đầu nhữ    ă  1990     t ực hiệ  đ ờng lố  đổi mới sang nền kinh tế  
thị tr ờ   đị     ớng xã hội chủ    ĩ , đặc biệt, là với việc tái gia nh p ILO vào  
 ă  1992 và p ê   uẩ   á  Cô    ớc củ  ILO,  ũ        á   ô    ớc về nhân  
quyền của Liên Hợp Quốc, pháp lu t   o động Việt N   đã từ   b ớ  đ ợc hoàn  
thiện, sử  đổ  t eo   ớng phù hợp     với thông lệ quốc tế và các tiêu chuẩn lao  
độ   đ ợc quốc tế thừa nh n. Hiế  p áp  ă  2013  ủ    ớc Cộng hòa Xã hội Chủ  
   ĩ  V ệt Nam thừa nh n quyề  b    đẳng và không bị phân biệt đối xử là những  
quyề     bản củ   o     ời. Hiế  p áp  ũ   xá  định rõ công dân có quyền làm  
việc, quyền lựa chọn nghề nghiệp, công việ ,      à  v ệ , đ ều kiện làm việc công  
bằng, an toà ; đ ợ    ở        ,   ế độ nghỉ     ,     ê   ấm phân biệt đối xử,  
  ỡng bứ    o động, sử dụ     â   ô   d ớ  độ tuổ    o động tối thiểu. Bộ lu t Lao  
độ    ă  2012 quy định tiêu chuẩ    o động; quyề ,    ĩ  vụ, trách nhiệm của  
   ờ    o độ  ,    ời sử dụn    o động, tổ chứ  đại diện t p thể   o động, tổ chức  
đại diệ     ời sử dụ     o động trong quan hệ   o động và các quan hệ khác liên  
quan trực tiếp đến quan hệ   o động; quả       à   ớc về   o động. Ngoài ra, một  
số vấ  đề   ê  qu   đến quyề    o động cò  đ ợ  quy đị   tro    á  vă  bản pháp  
lu t   á      Lu t Cô   đoà , Bộ lu t Hình sự, Lu t Việc làm, Lu t Bảo hiểm xã  
hội, Lu t A  toà    o độ  ,... Đối với những nộ  du     ê  qu   đế    o độ     ỡng  
bứ ,   o động trẻ em, xóa bỏ phân biệt đối xử trong lao động, về    bản pháp lu t  
  o động Việt N   đã p ù  ợp với các tiêu chuẩ    o động của ILO và cam kết của  
Hiệp định. Việt N   đã và đ    tr ển khai một số        tr     à   động quốc gia  
để thực thi các tiêu chuẩ    o động quốc tế trong thực tiễ      C  ế    ợc quốc gia  
về B    đẳng giớ  đế  2020, C      tr    P ò     ừa, giảm thiểu L o động Trẻ  
e       đoạn 2016 - 2020, C      tr    quốc gia về A  toà    o động 2016 -  
2020,... Lu t p áp đã áp dụng các chế tài hình sự đối với các hành vi sử dụng lao  
động   ỡng bức hoặc bắt buộc; phân biệt đối xử về mọi khía cạnh của việc làm và  
65  
nghề nghiệp, vi phạm quyền tiếp c n việ   à  b    đẳng của phụ nữ; sử dụng lao  
động trẻ e . Đối với các vấ  đề về đảm bảo tiề        tối thiểu, giờ làm việc và an  
toà    o động, lu t pháp Việt Nam về    bả  đã  ó quy đị   t     đố  đầy đủ và  
phù hợp với các tiêu chuẩn của ILO. Tuy nhiên, nhữ   quy định trong pháp lu t lao  
động Việt Nam v n còn một số đ ể       p ù  ợp với các tiêu chuẩ    o động  
quốc tế, theo cam kết trong EVFTA và chủ yếu   ê  qu   đến các nguyên tắc và  
quyề     bả  tro     o động theo Tuyên bố  ă  1998  ủa ILO.  
2.1. Về tổ chức của n ƣờ  lao động  
T eo quy định tại Bộ lu t L o độ   2012, Đ ều 189 Khoả  1, “N  ời lao  
độ  …  ó quyền thành l p, gia nh p và hoạt động côn  đoà  t eo quy định của  
Lu t Cô   đoà ”, đ ều  ày  ó    ĩ   à  ọi tổ chứ   ô   đoà  p ả  đ ợc Tổng liên  
đoà  L o động Việt Nam thừa nh n và phải là thành viên của Tổ     ê  đoà  L o  
động Việt N  . Cá  đ ều trong lu t Cô   đoà  2012 đều có d n chiếu đế  Đ ều lệ  
Cô   đoà  V ệt N  ,  ũ    à     à  á   ô   đoà  p ả  tuâ  t eo Đ ều lệ Công  
đoà  V ệt N  . N   v y, có thể hiểu hiện tại lu t p áp đ    quy định Việt Nam có  
một hệ thố    ô