Đánh giá chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam
ĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ CÁC DOANH NGHIỆP
KHỞI NGHIỆP SÁNG TẠO Ở VIỆT NAM
ThS. Nguyễn Thu Hà
Học viện Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh
Tóm tắt
Trong những năm qua, quá trình đô thị hóa và phát triển kinh tế xã hội trên
địa bàn cả nước đã đạt được nhiều thành tựu hết sức to lớn về phát triển kinh tế,
phát triển xã hội cân bằng, ổn định và vấn đề bảo vệ môi trường ngày càng được
quan tâm sâu sắc. Trong đó, việc thúc đẩy các doanh nghiệp không ngừng đổi mới,
sáng tạo chính là động lực đóng góp cho tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách của
cả nước. thời gian qua Nhà nước đã xây dựng nhiều chính sách để hỗ trợ và thúc
đẩy các doanh nghiệp đồi mới sáng tạo, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng cũng đã
khẳng định: Khuyến khích đẩy mạnh quá trình khởi nghiệp kinh doanh; Có chính
sách thúc đẩy phát triển các doanh nghiệp Việt Nam cả về số lượng và chất lượng,
thật sự trở thành lực lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa. Tuy nhiên, thực trạng thực thi các chính sách này trên thực tế còn một tồn
tại một số khó khăn, hạn chế ảnh hưởng đến sự phát triển chung cho môi trường
sinh thái khởi nghiệp. Bài viết dưới đây, sẽ nhìn nhận lại một số chính sách hỗ trợ
doanh nghiệp khởi nghiệp và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách này thời
gian qua nhằm xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới, sáng tạo thuận lợi
cho doanh nghiệp phát triển góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng trưởng
kinh tế của quốc gia.
Từ khóa: Chính sách khởi nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp khởi nghiệp
1. Đặc vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng,
nền kinh tế của Việt Nam trong những năm qua đã có những bước phát triển nhanh,
mạnh. Cụ thể kinh tế Việt Nam năm 2018 khởi sắc trên cả ba khu vực sản xuất, cung
- cầu của nền kinh tế cùng song hành phát triển. Tăng trưởng kinh tế năm 2018 đạt
7,08% so với năm 2017 - mức tăng cao nhất 11 năm qua. Chất lượng tăng trưởng và
môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện, doanh nghiệp thành lập mới tăng mạnh.
Có được những kết quả này trong thời gian qua có sự đóng góp tích cực của doanh
nghiệp khởi nghiệp đó là việc đẩy mạnh ứng dụng các thành tựu của cuộc cách mạng
4.0, kết nối khai thác các nguồn lực cho phát triển kinh tế, khuyến khích thanh niên
sinh viên trí thức trẻ tham gia khởi nghiệp tạo ra nhiều việc làm mới, hướng tới xây
330
dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp năng động trong đó mọi thanh niên - sinh viên đều
khát khao khởi nghiệp, sáng tạo để tạo ra của cải vật chất cho xã hội.
Năm 2016 được chọn là năm “Quốc gia khởi nghiệp”, điều này cho thấy vấn
đề khởi nghiệp đang được nhà nước và xã hội dành sự quan tâm đặc biệt. và một trong
những vấn đề cấp thiết để giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo phát triển
nhanh và mạnh trong bối cảnh hội nhập hiện nay là xây dựng, hoàn thiện và thực hiện
tốt chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Việc thực hiện chính sách
hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cần phải có cơ sở khoa học, phương pháp
luận khoa học và căn cứ vào tình hình thực tế. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách
hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo vẫn còn mốt số vướng mắc khiến cho các doanh
nghiệp khó tiếp cận được một số chính sách về nguồn vốn, khoa học, công nghệ,
nhiều chính sách mới hiện nay chỉ mang tính khuyến khích chung chung. Tỷ lệ doanh
nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng thấp, Quỹ Bảo lãnh tín dụng cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa kém hiệu quả, khó khăn trong tiếp cận đất đai… Tác giả sẽ
đề cập những khó khăn vướng mắc trong quá trình thực thi chính sách mà các doanh
nghiệp gặp phải trong thời gian qua.
2. Nội dung
2.1. Một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam
Với tinh thần Chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp, trong những năm qua,
Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ đã ban hành nhiều chính sách
hỗ trợ cho doanh nghiệp như: hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao công nghệ; hỗ trợ tham
gia cơ sở ươm tạo, khu làm việc chung; chính sách về hỗ trợ thông tin, truyền thông,
xúc tiến thương mại, kết nối mạng lưới khởi nghiệp, sáng tạo, thu hút đầu tư từ các
quỹ đầu tư khởi nghiệp…Tùy vào từng trường hợp mà các hỗ trợ liên quan đến thủ
tục pháp lý, mặt bằng sản xuất, văn phòng làm việc, công nghệ, đào tạo nhân lực, bảo
lãnh tín dụng, tiếp nhận vốn từ các quỹ đầu tư, thị trường tiêu thụ, xúc tiến thương
mại, kết nối đối tác, thuế thu nhập doanh nghiệp...cụ thể như:
Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được Quốc hội thông qua và có hiệu lực
vào ngày 1/1/2018 là cơ sở pháp lý quan trọng để định hướng doanh nghiệp phát triển
mạnh mẽ. Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định các điều kiện để doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nhận hỗ trợ. Theo đó, nếu doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo đáp ứng hai tiêu chí sau sẽ nhận được sự hỗ trợ theo quy định, bao gồm: Một
là, có thời hạn không quá năm năm kể từ ngày đựợc cấp giấy chứng nhận đăng ký
doanh nghiệp lần đầu; Hai là, chưa chào bán chứng khoán ra công chúng.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách quan
trọng như Nghị định số 34/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 về việc thành lập, tổ chức và
hoạt động của Quỹ Bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
331
Chính Phủ về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020. Theo Nghị quyết, đến
năm 2020, cả nước có ít nhất một triệu doanh nghiệp hoạt động, trong đó có các doanh
nghiệp có quy mô lớn, nguồn lực mạnh. Khu vực tư nhân Việt Nam đóng góp khoảng
48 - 49% GDP, khoảng 49% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Hàng năm, có khoảng 30 -
35% doanh nghiệp Việt Nam có hoạt động đổi mới sáng tạo.
Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/05/2016 của Thủ tướng Chính phủ về
việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia
đến năm 2025” (Đề án 844). Đây là văn bản chính sách đầu tiên, bao quát nhất và
là nền tảng về chính sách hỗ trợ đối với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo của Việt
Nam. Đề án được xây dựng và chủ trì triển khai thực hiện bởi Bộ Khoa học và Công
nghệ, có phạm vi bao trùm toàn quốc; hướng tới cá nhân, nhóm cá nhân có dự án
khởi nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên
khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới; doanh nghiệp khởi
nghiệp có thời gian hoạt động không quá 5 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng
nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu; tổ chức cung cấp dịch vụ, cơ sở vật chất - kỹ
thuật, đầu tư, truyền thông cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hoạt động hiệu quả,
đáp ứng các tiêu chí của Đề án.
Ngoài ra, một số địa phương tiêu biểu như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh,
Hải Phòng đã ban hành đưa ra các định hướng, mục tiêu và giải pháp cơ bản về hỗ
trợ, phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo như: tại thành phố Hồ Chí Minh,
Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định số 2953/QĐ-UBND
ngày 07/6/2016 về việc thực hiện Chương trình nghiên cứu khoa học, phát triển
công nghệ và nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ giai đoạn 2016-2020; Quyết
định số 4181/QĐ-UBND ngày 15/8/2016 về việc thực hiện Chương trình hỗ trợ
doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội
nhập quốc tế giai đoạn 2016 - 2020. Quyết định số 2954/QĐ-UBND ngày 7/6/2016
về việc thực hiện Chương trình thúc đẩy phát triển thị trường khoa học và công nghệ
giai đoạn 2016-2020 nhờ vậy tại thành phố Hồ Chí Minh hiện nay có trên 350.000
doanh nghiệp, đóng góp trung bình hằng năm khoảng 22% tổng sản phẩm quốc nội,
1/3 sản lượng công nghiệp, 1/3 tổng thu ngân sách và 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu
của cả nước.
- Còn tại Hải Phòng ngày 05/6/2017, Ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành
Quyết định số 1394/QĐ-UBND phê duyệt Kế hoạch Phát triển hệ sinh thái khởi
nghiệp đổi mới sáng tạo thành phố Hải Phòng đến năm 2020, với mục tiêu đến năm
2020: Hỗ trợ 100 dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, trong đó, ít nhất 20% dự án gọi
được vốn thành công từ các nhà đầu tư; Phát triển 50 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi
mới sáng tạo, trong đó ít nhất 20 doanh nghiệp được chứng nhận là doanh nghiệp
332
khoa học và công nghệ; Thành lập Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo
tổng hợp của thành phố; có từ 2 - 3 trung tâm, cơ sở hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng
tạo theo hình thức xã hội hóa hoặc đối tác công tư.
- Ở Hà Nội, Hội đồng nhân dân thành phố đã ban hành Nghị quyết số
05/2019/NQ- Hội đồng nhân dân ngày 08/7/2019 về việc thông qua chủ trương ban
hành Đề án Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn
2019-2025 và các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo thuộc Đề án. Ủy ban nhân
dân thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4665/QĐ-UBND ngày 05/9/2018
về việc ban hành đề án hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn thành phố Hà Nội
đến năm 2020
Nhìn chung, các văn bản chính sách cấp trung ương và địa phương, trong đó
có trong phạm vi toàn quốc và từng địa phương. Các chính sách này không có giá trị
áp dụng bắt buộc (không phải quy phạm pháp luật) nhưng lại tạo cơ sở để thúc đẩy
các cơ quan có thẩm quyền triển khai các hoạt động thực tế. Cụ thể, các chính sách
về hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam bao gồm:
- Quyết định 171/QĐ-BKHCN ngày 7/2/2017 của Bộ Khoa học và Công nghệ
phê duyệt danh mục nhiệm vụ đặt hàng thuộc Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp
đổi mới sáng tạo quốc gia đến 2025” bắt đầu thực hiện từ năm 2017 và Quyết định
3362/QĐ-BKHCN về việc ban hành quy định tạm thời xử lý hồ sơ tham gia Đề án
“Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến 2025”. Đây là hai văn
bản cấp Bộ nhằm triển khai Đề án hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thông
qua kênh đề tài, đề án, dự án khoa học và công nghệ cấp quốc gia (nhiệm vụ hàng
năm) thuộc phạm vi quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ;
- Quỹ Khởi nghiệp doanh nghiệp khoa học và công nghệ được thành lập ngày
16/12/2014 theo Quyết định số 1286/QĐ-BNV của Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhằm thu
hút đội ngũ tri thức, tổ chức, cá nhân, doanh nhân, nhà khoa học đóng góp vào các
lĩnh vực phát triển kinh tế, tham gia thành lập các doanh nghiệp khoa học công nghệ;
- Chương trình Thanh niên Khởi nghiệp giai đoạn 2016-2021, nhằm tạo lập
môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ thanh niên trong quá trình khởi nghiệp, đổi
mới sáng tạo;
- Các nghị quyết của các hội đồng nhân dân tỉnh, các quyết định, kế hoạch,
chương trình của Ủy ban nhân dân tỉnh về khởi nghiệp và khởi nghiệp sáng tạo ở các
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Phần lớn các văn bản này được ban hành trong
năm 2017, thực hiện Quyết định số 844/QĐ-TTg…và một số văn bản hỗ trợ doanh
nghiệp nhỏ và vừa được triển khai vừa qua.
Tựu chung lại, nội dung của một số chính sách, quy định pháp luật về hỗ trợ
doanh nghiệp đổi mới sáng tạo ở Việt Nam tập trung ở một số nội dung sau:
333
Một là điều kiện để các doanh nghiệp này nhận hỗ trợ. Điều kiện để doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nhận được sự hỗ trợ trực tiếp của Nhà nước thông
qua các hỗ trợ về tín dụng, hỗ trợ về thuế, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất
hoặc hỗ trợ gián tiếp thông qua các chính sách hỗ trợ về vốn là hết sức quan trọng.
Xác định điều kiện để doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nhận được hỗ trợ sẽ giúp
nguồn lực được tập trung và dành cho đúng đối tượng, tránh dàn trải và thiếu hiệu
quả. Điều kiện để doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được nhận hỗ trợ tập trung
vào các vấn đề sau:
- Quy mô doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo: Nguồn lực hỗ trợ là có giới hạn,
chính vì vậy, quy mô doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo không quá lớn mới được
nhận các hỗ trợ về vốn, nhằm đảm bảo các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có cơ
hội nhận được sự hỗ trợ đầy đủ trong thời gian đầu thành lập. Tất nhiên, các hỗ trợ
khác không tốn quá nhiều nguồn lực vẫn áp dụng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo, không phân biệt quy mô.
- Chưa chào bán chứng khoán: Các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo khi
chào bán chứng khoán ra thị trường thì cơ bản đã trở thành một công ty có quy mô,
có giá trị thương hiệu nên sẽ không nhận được sự hỗ trợ một số nguồn lực.
- Thời gian thành lập không quá 5 năm: Việc quy định thời gian nhận hỗ trợ
sẽ giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo không ngừng hoàn thiện, tránh tình
trạng ỷ lại vào các nguồn lực của nhà nước mà không chịu trưởng thành.
Hai là các hỗ trợ về vốn: Các hỗ trợ về vốn tập trung vào việc xây dựng hành
lang pháp lý, cơ chế hỗ trợ cho các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đầu tư khởi nghiệp
sáng tạo, các nhà đầu tư thiên thần, đầu tư mạo hiểm nhằm khuyến khích việc tham
gia đầu tƣ vốn của các nhà đầu tư trong và ngoài nƣớc thông qua việc góp vốn vào
các quỹ đầu tư, rót vốn vào các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo hoặc mua lại tỉ lệ
sở hữu các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong giai đoạn đầu, cũng như các
vòng kêu gọi góp vốn của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Như vậy, các doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo sẽ được hỗ trợ vốn từ ngân sách nhà nước và từ các tổ
chức, nhà đầu tư tư nhân.
Ba là các hỗ trợ về tín dụng: Hỗ trợ tín dụng đối với doanh nghiệp khởi
nghiệp sáng tạo bao gồm: Các ưu đãi tín dụng, hỗ trợ lãi suất, bảo lãnh vay vốn từ
các tổ chức tín dụng thông qua ngân hàng chính sách xã hội, các quỹ đổi mới công
nghệ quốc gia, quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, quỹ hỗ trợ doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được áp dụng đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo đáp ứng điều kiện là doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoặc đáp ứng được các
tiêu chí đối với doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Các hỗ trợ tín dụng đến từ hai
nguồn chính:
334
- Hỗ trợ tín dụng từ các ngân hàng thương mại thông qua các gói tín dụng ưu
đãi cho doanh nghiệp, bao gồm cả ưu đãi về lãi suất vay và thời gian vay.
- Hỗ trợ tín dụng từ các quỹ bảo lãnh tín dụng thông qua việc bảo lãnh các gói
tín dụng mà doanh nghiệp vay từ các ngân hàng thương mại.
Bốn là các ưu đãi về thuế. Ưu đãi thuế được hiểu là hình thức mà một quốc
gia, một vùng Các hình thức ưu đãi thuế bao gồm: sử dụng thuế suất tiêu chuẩn thấp,
thuế suất ưu đãi; miễn toàn bộ hoặc một phần thuế thu nhập doanh nghiệp…
Năm là các hình thức hỗ trợ khác. Các hình thức hỗ trợ khác bao gồm cơ sở
vật chất, hạ tầng giao thông, chuyển giao khoa học công nghệ, đào tạo nhân lực, sở
hữu trí tuệ… thông qua việc hỗ trợ phát triển hệ thống vườn ươm công nghệ, các khu
làm việc, nghiên cứu chung, tổ chức các khóa đào tạo nhằm tạo điều kiện an đầu để
các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có đủ phương tiện, thiết bị, hạ tầng để thực
hiện dự án của mình với chi phí hợp lý nhất. Đây được đánh giá là biện pháp hiệu quả
không kém bên cạnh việc hỗ trợ, vốn, tín dụng và thuế cho các doanh nghiệp khởi
nghiệp sáng tạo.
Có thể nói thời gian qua Chính phủ đang quyết tâm đẩy mạnh việc thực hiện
chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, và coi việc hỗ trợ các doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là mục tiêu chính trị tiên quyết và quan trọng trong thời
kì mới. Với những ưu tiên của nhà nước số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo
ở Việt Nam phát triển mạnh mẽ trên cả số lượng và quy mô trong giai đoạn từ năm
2011 đến 2018 và đã có những bước đi đột phá về trình độ phát triển và khả năng gọi
vốn của mình. Cả nước đã và đang sục sôi khí thế khởi nghiệp biến Việt Nam thành
quốc gia khởi nghiệp.
2.2. Đánh giá thực trạng thực hiện một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp
khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam
Việc thực hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đã
đạt được nhiều thành quả đáng ghi nhận, góp phần phát triển kinh tế cả nước và
giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo “vươn mình ra biển lớn”. doanh
nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thể hiện được vai trò to lớn của mình vào những
đóng góp cho tăng trưởng kinh tế, cho thu hút đầu tư và thúc đẩy phong trào khởi
nghiệp sáng tạo của cả nước. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, việc thực
hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo vẫn còn những hạn
chế nhất định, làm ảnh hướng đến sự phát triển của doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo cụ thể:
335
Thứ nhất, tuyên truyền phố biến chính sách khuyến khích doanh nghiệp khởi
nghiệp sáng tạo phát triển ở các lĩnh vực.., hỗ trợ thủ tục kinh phí thành lập doanh
nghiệp khởi nghiệp.
Với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận chính sách,
thông tin pháp lý và nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật, các
Bộ, Sở, ngành đã biên soạn các tài liệu và chương trình để phổ biến các quy định của
pháp luật.
Công tác tuyên truyền, phổ biến được thực hiện dưới nhiều hình thức đa
dạng, thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa bàn, từng nhóm đối
tượng khác nhau.
Nội dung tuyên truyền tập trung phổ biến các văn bản pháp luật liên quan đến
hoạt động đầu tư của doanh nghiệp, như pháp luật về đầu tư, bảo hiểm xã hội, lao
động, thuế…
Đặc biệt, Chương trình 585 đã xây dựng, phát sóng hàng tuần chuyên đề ‘Kinh
doanh và pháp luật’ trên Đài Tiếng nói Việt Nam (kênh VOV) và Đài Truyền hình
Việt Nam (kênh VTV2), trong đó chú trọng việc tuyên truyền những thay đổi của
pháp luật kinh doanh hiện hành, phân tích tác động của sự thay đổi pháp luật đó đối
với hoạt động của doanh nghiệp.
Đồng thời, Chương trình đã cung cấp thực tiễn pháp lý trong kinh doanh
(dưới hình thức phóng sự, phân tích của chuyên gia), những vướng mắc pháp lý
doanh nghiệp thường gặp, cảnh báo những rủi ro pháp lý khi doanh nghiệp không
tuân thủ các quy định pháp luật, từ đó đề xuất các giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho
doanh nghiệp. Đây là Chương trình phổ biến pháp luật kinh doanh dành cho doanh
nghiệp đầu tiên được phát sóng định kỳ hàng tuần trên Đài truyền hình Việt Nam,
định kỳ hàng ngày trên Đài tiếng nói Việt Nam với phạm vi phủ sóng toàn quốc
trong một khung thời gian phù hợp, điều này đã có tác động tích cực, góp phần quan
trọng nâng cao nhận thức và thói quen tuân thủ, áp dụng pháp luật của người quản
lý doanh nghiệp.
Chương trình 585 đã phối hợp với Cục công nghệ thông tin, Bộ Tư pháp xây
dựng và đưa vào vận hành chuyên mục trang tin hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp trên
Cổng Thông tin của Bộ Tư pháp với các nội dung chính: Cơ sở dữ liệu văn bản quy
phạm pháp luật về lĩnh vực kinh doanh cho doanh nghiệp; Diễn đàn pháp luật kinh
doanh để trao đổi về các lĩnh vực chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn liên quan tới
pháp luật kinh doanh; Nội dung các hoạt động của các Chương trình hỗ trợ pháp lý liên
ngành dành cho doanh nghiệp gồm: Bản tin hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, hoạt động
tổ chức bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ pháp chế doanh nghiệp, hội nghị đối
thoại với doanh nghiệp về các vấn đề pháp lý liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh
336
doanh của doanh nghiệp, thiết lập mạng lưới tư vấn pháp luật cho doanh nghiệp tại các
địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn, hoạt động tổ
chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật kinh doanh cho doanh nghiệp...
Ngoài ra, nhằm thực hiện công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp khởi
nghiệp, các địa phương cũng tiến hành rà soát, cập nhật các văn bản quy phạm pháp
luật quy định về vấn đề này và đăng công khai lên các phương tiện đại chúng để các
doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận. Một số địa phương đã xây dựng và ban hành hệ dữ liệu
văn bản quy phạm pháp luật do hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân tỉnh ban hành
theo thẩm quyền liên quan đến doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp,
công nghiệp - thương mại, thông tin - truyền thông và xây dựng như: Cục Thuế thành
phố Hồ Chí Minh vừa khai trương “Chương trình hỗ trợ thông tin về thuế cho doanh
nghiệp khởi nghiệp”. Thông qua các hoạt động hỗ trợ của chương trình, cơ quan thuế
sẽ cung cấp và hỗ trợ kịp thời các thông tin pháp lý, các dịch vụ liên quan cho các
doanh nghiệp khởi nghiệp. Hội đồng nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và Đài Tiếng
nói Nhân dân TPHCM phối hợp thực hiện chương trình phát thanh trực tiếp “Đối thoại
cùng Chính quyền thành phố” với chủ đề “Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp….
Tuy nhiên, việc tuyên truyền phố biến chính sách khuyến khích doanh nghiệp
khởi nghiệp sáng tạo phát triển ở các lĩnh vực vẫn còn chưa đạt được kết quả như
mong muốn, khái niệm “doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo” mặc dù được
sử dụng khá phổ biến trong xã hội nhưng chưa được giải thích, quy định, hướng dẫn
trong các văn bản pháp luật hiện hành dẫn đến nhận thức về khái niệm này chưa thống
nhất. Hiện nay cũng chưa có văn bản nào quy định riêng về hỗ trợ pháp lý cho doanh
nghiệp khởi nghiệp, mà chủ yếu triển khai theo Nghị định 66/2008/NĐ-CP ngày
28/5/2008 về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nói chung. Do vậy công tác hỗ trợ pháp
lý cho doanh nghiệp khởi nghiệp thường được tổ chức theo hình thức hỗ trợ pháp lý
cho doanh nghiệp nói chung và nội dung chưa có trọng tâm, trọng điểm, chưa thực
sự bám sát nhu cầu của các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Tình trạng doanh nghiệp không chú ý tới việc tìm hiểu và thực hiện pháp luật
là khá phổ biến. Nhiều doanh nghiệp chưa quan tâm đến việc cập nhật kiến thức pháp
luật kinh doanh, coi nhẹ yếu tố pháp lý trong kinh doanh nên không dành thời gian
cho cán bộ đi tham gia các chương trình bồi dưỡng bởi lẽ các doanh nghiệp thường
không lo phòng tránh rủi ro trong kinh doanh mà có quan điểm là chỉ đến khi sự việc
pháp lý xảy ra sẽ thuê luật sư hoặc nhờ vả các mối quan hệ để giải quyết vụ việc. Mặt
khác, quá trình thực thi, tổ chức tuyên truyền vẫn còn nhiều khó khăn trong phương
thức để phổ biến, hướng dẫn, tổ chức thi hành pháp luật cho doanh nghiệp; nhiều thắc
mắc của doanh nghiệp về nội dung các quy định của pháp luật và việc áp dụng pháp
luật chưa được các cơ quan nhà nước có trách nhiệm giải đáp kịp thời khiến cho việc
thực thi pháp luật của doanh nghiệp càng gặp nhiều khó khăn hơn. Chất lượng thông
337
tin mà doanh nghiệp có được chưa đầy đủ, kịp thời và độ tin cậy cao. Có thể nói, hầu
hết doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo có tuổi đời khoảng 1 năm, quy mô nhỏ lẻ và
khả năng tăng trưởng không cao, vốn đầu tư đa phần dưới 10 triệu USD, hoạt động
gọi vốn còn nhỏ lẻ so với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong khu vực. Trong
khi đó, một số quỹ đầu tư phản ánh đang gặp nhiều vướng mắc về thủ tục đầu tư nên
gặp nhiều rào cản để bỏ vốn vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt, dẫn đến
tình trạng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt ra nước ngoài để lập công ty.
Thứ hai, chính sách tín dụng hỗ trợ kinh phí thành lập, tạo nguồn vốn, ưu
đãi về thuế, quản trị tài chính nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho doanh nghiệp
khởi nghiệp.
Chính sách tín dụng áp dụng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp hiện nay được
thể hiện qua một số hình thức như: Hỗ trợ tiếp cận tín dụng; Hỗ trợ bảo lãnh tín dụng;
Hỗ trợ lãi suất sau đầu tư; Hình thành, vận hành các quỹ phát triển khoa học công
nghệ, các quỹ khác hỗ trợ, cho vay, góp vốn…cụ thể:
- Quyết định số 1276/QĐ-TTg, ngày 05/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt đề án nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế đã đề xuất
các nhóm hành động (trong đó có việc nâng cao năng lực cung ứng dịch vụ của các
tổ chức tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và nâng cao chất lượng thông tin
khách hàng, hỗ trợ các tổ chức tín dụng tiếp cận thông tin đầy đủ để nâng cao chất
lượng tín dụng).
- Nghị định số 32/2017/NĐ-CP ngày 31/3/2017 của Chính phủ về tín dụng đầu
tư của Nhà nước, thay thế các văn bản trước đây về chính sách tín dụng đầu tư và tín
dụng xuất khẩu. Theo đó, khách hàng có dự án đầu tư nhóm A, B, C thuộc ngành
nghề, lĩnh vực kết cấu hạ tầng; nông nghiệp, nông thôn, công nghiệp được vay vốn
tín dụng đầu tư của Nhà nước không phân biệt theo địa bàn đầu tư. Mức vốn cho vay
tín dụng đầu tư của Nhà nước tối đa đối với mỗi dự án bằng 70% tổng mức vốn đầu
tư của dự án (không bao gồm vốn lưu động). Thời hạn cho vay được xác định theo
khả năng thu hồi vốn của dự án và khả năng trả nợ của khách hàng, phù hợp với đặc
điểm sản xuất, kinh doanh của dự án (tuy nhiên, không quá 12 năm). Riêng với các
dự án đầu tư thuộc nhóm A thời hạn cho vay vốn tối đa là 15 năm.
Có thể thấy việc ban hành và thực thi các chính sách tín dụng hỗ trợ các
doanh nghiệp đổi mới sáng tạo đã góp phần tạo nên môi trường thuận lợi và hệ sinh
thái khởi nghiệp cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, việc tiếp cận
các chính sách tín dụng của các doanh nghiệp khởi nghiệp còn hạn chế, cơ hội tiếp
cận đối với những nguồn vốn tín dụng chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của các
doanh nghiệp. Cụ thể: theo báo cáo của Bộ Tài chính năm 2017 có đến 77,78%
doanh nghiệp tham gia khảo sát đánh giá các chính sách về tiếp cận tài chính cho
338
khởi nghiệp góp phần nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính của họ. Tuy
nhiên, một số doanh nghiệp cho rằng các chính sách về tiếp cận tài chính hiện nay
của Nhà nước chưa chú trọng vào việc tài trợ đổi mới công nghệ (35,36%), chưa hỗ
trợ quá trình đào tạo tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp (43,94%). Đáng chú
ý, các chính sách về nâng cao năng lực của các tổ chức tài chính được các doanh
nghiệp khởi nghiệp đánh giá cao, có đến 56,57% doanh nghiệp chấp nhận được các
chính sách này.
Mặt khác, phần lớn các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo chủ yếu là nhỏ và
vừa là doanh nghiệp mới thành lập, chủ doanh nghiệp là các nhóm cá nhân hoặc cá
nhân thực hiện các ý tưởng khai thác trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới,
nguồn vốn nội sinh ít, tài sản để thế chấp vay ngân hàng hầu như không có. Bên
cạnh đó, bản chất của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tiềm ẩn nguy cơ rủi
ro cao nên các kênh huy động vốn truyền thống qua các ngân hàng thương mại rất
khó khăn.
Nghị định số 39/2018/NĐ-CP được Chính phủ ban hành ngày 11/3/2018 quy
định chi tiết Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đã đề cập đến khái niệm doanh
nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và các chính sách hỗ trợ cho nhóm đối tượng
này bao gồm quy định hỗ trợ về thuế, đầu tư và vấn đề cấp bù lãi suất ( cụ thể Điều
17 và 18 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa). Tuy nhiên, các văn bản pháp luật
này chỉ đề cập đến khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và chưa
có các quy định cụ thể về chính sách thuế, tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp
đổi mới sáng tạo.
Các doanh nghiệp khởi nghiệp khó tiếp cận với chính sách và nguồn vốn vay
ưu đãi của nhà nước nguyên nhân các chính sách này có phạm vi đối tượng rộng, dàn
trải với đối tượng được hỗ trợ là gần như toàn bộ các doanh nghiệp nhỏ và vừa mà
chưa có sự định hướng riêng cho nhóm đối tượng đặc thù, đặc biệt là các doanh nghiệp
khởi nghiệp sáng tạo. Có thể đề cập đến một số khó khăn như: Nghị định số
38/2018/NĐ-CP ngày 11/3/2018 quy định chi tiết về việc đầu tư cho doanh nghiệp
nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo nhưng cũng chưa có quy định cụ thể về nghĩa vụ của
các nhà đầu tư; Chính sách thuế chưa có sự phân biệt theo hướng dành ưu đãi cao
hơn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp. Cụ thể, thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp
đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp hiện vẫn áp dụng mức thuế suất 20% như các
doanh nghiệp khác. Việc ưu đãi thuế suất 10% hay miễn thuế thu nhập doanh nghiệp
đối với thu nhập từ các hoạt động thuộc một số ngành nghề, lĩnh vực được ưu đãi
cũng giống như các doanh nghiệp mới thành lập từ dự án đầu tư mới; Chưa có quy
định chính sách thuế phân biệt đối với nhà đầu tư vào doanh nghiệp khởi nghiệp khi
chuyển nhượng vốn. Chính sách thuế hiện hành quy định theo hướng hỗ trợ doanh
339
nghiệp theo địa bàn, lĩnh vực nên bất kỳ doanh nghiệp nào đáp ứng được các điều
kiện ưu đãi thì sẽ được hưởng các ưu đãi tương ứng. Do đó, nếu doanh nghiệp khởi
nghiệp sáng tạo không thực hiện kinh doanh tại các địa bàn ưu đãi thuế, không đáp
ứng được các tiêu chuẩn trong các lĩnh vực khuyến khích đầu tư hiện hành thì cũng
không được hỗ trợ về thuế.
Thứ ba, chính sách hỗ trợ phát triển cơ sở vật chất, cơ sở thực nghiệm vườn
ươm, ứng dụng chuyển giao đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp khởi nghiệp.
Vườn ươm doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được hiểu là một công ty,
một tổ chức trợ giúp những người muốn lập doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo
bằng việc cung cấp những dịch vụ. Tổ chức này có chức năng, nhiệm vụ nuôi
dưỡng những doanh nghiệp khởi sự trong thời gian nhất định để doanh nghiệp này
có thể vượt qua những khó khăn trong thời gian đầu, khẳng định sự tồn tại và phát
triển với thị trường.
Theo thống kê sơ bộ của Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp Khoa
học và Công nghệ, hiện cả nước có trên 20 cơ sở ươm tạo doanh nghiệp công nghệ
và hơn 15 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, tập trung ở các trung tâm lớn như Hà Nội,
Thành phố Hồ Chí Minh; trong đó các vườn ươm hình thành sớm chủ yếu là các
cơ sở ươm tạo của nhà nước. Hiện nay, các vườn ươm đang thể hiện được năng
lực “bà đỡ” giúp cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đủ sức khỏe để đi vào
hoạt động thương mại, đây là những chiếc nôi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo. Hiện nay ở hầu hết các tỉnh trong cả nước đều có chính sách phát triển
doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, các địa phương đều tạo lập môi trường các
vườn ươm để phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tạo nên sắc thái sôi nổi
trong ươm tạo và phát triển doanh nghiệp.
Có thể kể đến 3 địa phương có nhiều vườn ươm doanh nghiệp khởi nghiệp
sáng tạo hoạt động hiệu quả là Hà Nội, thành phố Hồ Chính Minh và Đà Nẵng ra
đời với chức năng là hỗ trợ khởi nghiệp, phát triển cộng đồng khởi nghiệp lớn mạnh
về số lượng và chất lượng, có sản phẩm cạnh tranh cao; hỗ trợ, ươm tạo doanh
nghiệp có các dự án kinh doanh tiềm năng; đầu tư các doanh nghiệp khởi nghiệp và
các doanh nghiệp nhỏ và vừa mới đi vào hoạt động trên địa bàn; kết nối xây dựng
mạng lưới nguồn lực; thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và sáng tạo trong cộng đồng
sinh viên.
- Quyết định số 2813/QĐ-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày
27/9/2018 phê duyệt Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia
giai đoạn đến năm 2025: “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của
công nghiệp 4.0”, mã số KC- 4.0/19-25 theo đó thúc đẩy các doanh nghiệp khởi
nghiệp sáng tạo nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng các công nghệ chủ chốt của
340
công nghiệp 4.0 để tạo ra các sản phẩm kinh doanh và dịch vụ; hỗ trợ đổi mới và
triển khai mô hình quản trị, sản xuất kinh doanh của tổ chức, doanh nghiệp trong
các lĩnh vực ưu tiên và quan trọng theo định hướng chuyển đổi số. Bên cạnh đó, ưu
tiên các đề xuất có sự đặt hàng và tài trợ từ doanh nghiệp; các đề xuất có sản phẩm
có thể triển khai ứng dụng trực tiếp trong đời sống, có sự lan tỏa trong xã hội; các
đề xuất nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ chủ chốt của công nghiệp
4.0 nằm trong danh mục của Quyết định số 3685/QĐ-BKHCN ngày 03/12/2018 của
Bộ Khoa học và công nghệ.
- Nghị định 13/2019/NĐ-CP ngày 20/3/2019 chính thức có hiệu lực đã đưa
ra hàng loạt chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Ngoài việc
hỗ trợ về vốn, đất đai, giảm thuế... doanh nghiệp khoa học và công nghệ được ưu đãi
hỗ trợ nghiên cứu khoa học, đưa sản phẩm vào sản xuất thực tế. Theo Nghị định
nhiệm vụ khoa học và công nghệ; ứng dụng kết quả khoa học và công nghệ; sản xuất,
kinh doanh sản phẩm hình thành từ kết quả khoa học và công nghệ; được Quỹ đổi
mới công nghệ quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ… tài trợ, cho vay với
lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay và bảo lãnh vay vốn để thúc đẩy ứng dụng vào sản
xuất thực tế. Theo đó, doanh nghiệp khoa học và công nghệ được ưu tiên, không thu
phí dịch vụ khi sử dụng máy móc, trang thiết bị tại các phòng thí nghiệm trọng điểm
quốc gia, cơ sở ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp, cơ sở nghiên cứu khoa
học và công nghệ của Nhà nước để thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học và
phát triển công nghệ, ươm tạo công nghệ, sản xuất thử nghiệm sản phẩm mới, ươm
tạo doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Doanh nghiệp khoa học và công nghệ được
sử dụng Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp và các nguồn huy
động hợp pháp khác để thương mại hóa kết quả khoa học và công nghệ; doanh nghiệp
khoa học và công nghệ được ưu tiên tham gia các dự án hỗ trợ thương mại hóa kết
quả khoa học và công nghệ, tài sản trí tuệ của Nhà nước.
- Tuy nhiên, các chính sách hỗ trợ phát triển cơ sở vật chất cho doanh nghiệp
khởi nghiệp đổi mới sáng tạo chưa tác động đủ để tạo đột phá; kết cấu hạ tầng, cơ
sở vật chất của các cơ sở ươm tạo còn thiếu đồng bộ; thiếu không gian hỗ trợ
chuyên nghiệp cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, trang thiết bị cho
các Phòng thí nghiệm phục vụ việc kiểm tra, kiểm thử sản phẩm chưa được khai
thác đúng mức; hệ thống hạ tầng hỗ trợ kỹ thuật (phòng thí nghiệm, mặt bằng sản
xuất thử nghiệm…) còn chưa đáp ứng hết nhu cầu của các dự án khởi nghiệp đổi
mới sáng tạo.
Các trường đại học đang đầu tư phần lớn nguồn lực (nhân lực, kinh phí, thời
gian) cho hoạt động đào tạo; hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ
341
chưa gắn với thị trường, chưa được quan tâm mạnh. Số lượng trường đại học có
chương trình đào tạo khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển kết quả nghiên cứu
khoa học thành các sản phẩm khoa học công nghệ và hình thành startup thông qua
các cơ sở ươm tạo doanh nghiệp khoa học công nghệ của trường là còn khá khiêm
tốn, chỉ chiếm khoảng 10%
Ngoài ra, về mặt chính sách, thủ tục giấy tờ còn nhiều và phức tạp chưa thực
sự nhanh chóng, thuận tiện. Vẫn có nhiều ý kiến cho rằng các đơn vị nhà nước thực
hiện công việc hỗ trợ các doanh nghiệp còn chậm chạp, thủ tục “nhiêu khê” và kém
hiệu quả. Hướng dẫn cụ thể về hỗ trợ kinh phí cho hoạt động khởi nghiệp từ nguồn
ngân sách nhà nước chưa được ban hành, vì vậy các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp từ
các quỹ có nguồn gốc ngân sách gần như chưa thể triển khai. Bên cạnh đó, việc xin
xác nhận sở hữu trí tuệ hiện tại ở Việt Nam, các thủ tục đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ
còn đòi hỏi rất nhiều thời gian, mà không có hiệu quả cao, việc bảo hộ kém (rất nhiều
trường hợp đăng ký rồi mà khi có các đơn vị nhái hoặc thậm chí ăn cắp trí tuệ để
thương mại thì cơ quan chức năng cũng không hành động tích cực). Vì vậy, nhiều
doanh nghiệp phải tốn công sức tự tạo rào cản công nghệ để cạnh tranh. Một số hạn
chế từ phía các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cũng ảnh hưởng không nhỏ đến
khả năng được tiếp nhận các hỗ trợ, Ví dụ như kỹ năng quản trị, điều hành kinh doanh,
xúc tiến, quảng bá phát triển.
Thứ tư, chính sách hỗ trợ đào tạo, huy động sử dụng nguồn nhân lực cho
doanh nghiệp khởi nghiệp.
Trong điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế,
phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp khởi nghiệp được coi là một trong
ba khâu đột phá của chiến lược chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước; đồng thời phát triển nguồn nhân lực trở thành nền tảng phát triển bền vững và
tăng lợi thế cạnh tranh quốc gia thời kỳ hội nhập và phát triển. Trong đó, phát triển
nhân lực có kỹ năng, có văn hóa sáng tạo; đổi mới trường đào tạo nghề theo hướng
đào tạo nhân lực. Đồng thời, tạo bứt phá về hạ tầng thông tin truyền thông, hạ tầng
kết nối số, tạo bình đẳng trong tiếp cận nội dung số…
Thời gian qua Đảng và Nhà nước đã ban hành các chính sách nhằm hỗ trợ
phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp cụ thể như: Quyết định số 579/QĐ-
TTg ngày 19/4/2011 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển nhân
lực Việt Nam thời kỳ 2011 - 2020; Quyết định số 630/QĐ-TTg ngày 29/5/2012 của
Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển dạy nghề giai đoạn 2011 -
2020; Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 30/5/2012 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện
quy hoạch nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020. Theo đó, để hỗ trợ phát triển
342
nguồn nhân lực ngày 30/10/2017 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định
1665/QĐ-TTg về Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”;
Quyết định 939/QĐ-TTg ngày 30/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê
duyệt Đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017 – 2025” và mới đây Bộ Kế
hoạch và Đầu tư vừa ban hành Thông tư 05/2019/TT-BKHĐT hướng dẫn hỗ trợ
phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thông tư này hướng
dẫn việc đào tạo khởi sự kinh doanh, quản trị kinh doanh, đào tạo trực tiếp tại doanh
nghiệp nhỏ và vừa; tổ chức thực hiện chương trình đào tạo trực tuyến, chương trình
đào tạo trên phương tiện thông tin đại chúng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; bồi
dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp
nhỏ và vừa.
Có thể nói, thông qua những chính sách, quy định này đã tạo điều kiện đào
tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực đổi mới sáng tạo nhằm nâng cao năng suất - chất
lượng, quản lý năng lượng, quản trị tài sản trí tuệ cho các học viên đến từ doanh
nghiệp, sở – ngành, giảng viên các trường đại học; kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn
về phát triển ý tưởng và đánh giá sản phẩm khởi nghiệp cho cá nhân và nhóm khởi
nghiệp; nâng cao năng lực về kiến thức tiền khởi nghiệp cho sinh viên của các
trường đại học. Hợp tác với các tổ chức của các quốc gia như Hàn Quốc, Canada,...
về hoạt động đào tạo nguồn nhân lực về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Trong đó, có
thể nói riêng ở khu vực Đông Nam Bộ đã có 08 vườn ươm khởi nghiệp (Vườn ươm
doanh nghiệp công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm hỗ trợ thanh niên khởi
nghiệp, Vườn ươm doanh nghiệp Khoa học Công nghệ thuộc Đại học Bách Khoa
TP. Hồ Chí Minh, v.v); 03 tổ chức thúc đẩy kinh doanh (Chương trình hỗ trợ năng
lực cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, Alpha starup, Mekong Capital); 16 khu làm
việc tập trung (Esmart, Gooffice, Citihub, cirCO, v.v.)
Thứ năm, chính sách hỗ trợ về nghiên cứu xúc tiến thị trường, kết nối hợp tác
nghiên cứu ứng dụng kết quả khởi nghiệp với các chủ thể trong và ngoài nước.
Quyết định số 72/2010/QĐ-TTg ngày 15/11/20 của Thủ tướng Chính phủ
ban hành Quy chế mới về việc xây dựng, quản lý và thực hiện Chương trình xúc
tiến thương mại quốc gia. Trong những năm qua, thông qua Chương trình xúc tiến
thương mại quốc gia, các hiệp hội ngành hàng, các tổ chức xúc tiến thương mại đã
hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xuất khẩu tiếp cận, mở rộng thị trường tại các
thị trường trọng điểm, thị trường mới, nhiều tiềm năng. Về phát triển thị trường,
hoạt động xúc tiến thương mại đã hỗ trợ doanh nghiệp khai thác các thị trường
truyền thống và mở rộng tìm kiếm, phát triển thêm nhiều thị trường mới trong và
ngoài nước. Đặc biệt, hoạt động xúc tiến thương mại đã góp phần tạo nên sự thành
công của xuất khẩu trong thời gian qua với việc xuất khẩu của Việt Nam mở rộng
343
sang nhiều thị trường đạt mức tăng trưởng cao, nhất là các thị trường mà Việt Nam
đã ký kết FTA.
Bên cạnh đó, Luật chuyển giao công nghệ 2017 (Luật số: 07/2017/QH14)
có hiệu lực từ 1/7/2018 bổ sung cơ chế hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp ứng
dụng, đổi mới công nghệ; sửa đổi quy định về thúc đẩy thương mại hóa kết quả
nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Đặc biệt, luật bổ sung giải pháp
phát triển thị trường khoa học và công nghệ; quy định về chuyển giao công nghệ
trong nông nghiệp; sửa đổi quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước về chuyển
giao công nghệ.
Xây dựng mạng lưới các chuyên gia tư vấn, cố vấn khởi nghiệp đổi mới sáng
tạo thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau nhằm tư vấn, huấn luyện hoàn thiện mô hình
kinh doanh, định hướng thị trường cho sản phẩm, cung cấp vốn đầu tư cá nhân (đầu
tư thiên thần)… cho các dự án có tiềm năng; Hỗ trợ kết nối trực tiếp và gián tiếp hơn
6.000 dự án khởi nghiệp để giúp phát triển ý tưởng kinh doanh. Điều này thể hiện sự
quan tâm cam kết hỗ trợ của Chính phủ đối với hoạt động khởi nghiệp; đồng thời cho
thấy sự cần thiết có sự tham gia nhiều hơn của các nhà đầu tư thiên thần, các quỹ đầu
tư mạo hiểm tư nhân… nhằm nâng cao tỷ lệ này hơn nữa.
- Kết nối với các quỹ đầu tư để hỗ trợ các dự án khởi nghiệp như IDG, Dragon
Capital, Spring; tham gia các hoạt động hợp tác quốc tế thông qua các cuộc thi đổi
mới sáng tạo quốc tế. Đặc biệt là hợp tác tốt với Đề án Thương mại hóa công nghệ
theo mô hình Thung lũng Silicon (Mỹ) của Bộ Khoa học và Công nghệ (Vietnam
Silicon Valley - VSV) nhằm thiết kế các mô hình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng
tạo theo chuẩn quốc tế, tổ chức đào tạo - tư vấn.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi trên thì các doanh nghiệp đổi mới sáng
tạo cũng gặp một số khó khăn như: một số nội dung hỗ trợ cần thiết cho doanh nghiệp
khởi nghiệp nhưng chưa được quy định: Theo Quyết định 844/QĐ-TTg, không có
quy định thuê chuyên gia tư vấn cho cá nhân, nhóm cá nhân, doanh nghiệp khởi
nghiệp mà chỉ được hỗ trợ thuê chuyên gia để triển khai các khóa đào tạo khởi nghiệp
đổi mới sáng tạo, đào tạo huấn luyện viên khởi nghiệp, nhà đầu tư khởi nghiệp tại
một số cơ sở giáo dục, cơ sở ươm tạo và tổ chức thúc đẩy kinh doanh.
Một số nội dung hỗ trợ được quy định theo Quyết định 844/QĐ-TTg nhưng
chưa có căn cứ xây dựng định mức kinh phí hỗ trợ, như: Hỗ trợ một phần kinh phí
sửa chữa và áp dụng mức phí ưu đãi khai thác cơ sở hạ tầng tại các địa điểm thuận
lợi cho cung cấp dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Hỗ trợ một phần kinh
phí nâng cấp cơ sở vật chất - kỹ thuật của một số cơ sở ươm tạo, tổ chức thúc đẩy
kinh doanh, tổ chức cung cấp thiết bị dùng chung cho các nhóm khởi nghiệp, doanh
344
nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Hỗ trợ một phần kinh phí cho các doanh nghiệp
khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trả tiền công lao động và sử dụng dịch vụ marketing,
quảng bá sản phẩm, dịch vụ; thanh toán, tài chính; tư vấn pháp lý, đầu tư, thành lập
doanh nghiệp khoa học và công nghệ.
Đối với hoạt động xúc tiến thương mại trong nước, vẫn còn một số trường
hợp, việc tổ chức các phiên chợ, hội chợ tại địa phương còn chưa đạt yêu cầu đề ra.
Hàng hóa chưa phong phú, đa dạng, việc tổ chức dàn dựng gian hàng tại một số
phiên chợ ở địa phương còn sơ sài, chưa gây ấn tượng tốt. Tham gia các phiên chợ
phần lớn là DN thương mại nên mới chỉ tập trung vào việc bán hàng, chưa chú trọng
giới thiệu, tuyên truyền quảng bá sản phẩm, nghiên cứu, thăm dò nhu cầu, thị hiếu
người tiêu dùng…
3. Kết luận
Tóm lại, trong những năm qua, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ ngành ở Trung
ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành trong cả nước đã ban hành
những chủ trương, chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Nhưng trong thực tế thực hiện vẫn còn những vướng mắc cần có những giải pháp đột
phá tháo gỡ như: hoàn thiện về chính sách môi trường pháp lý; hỗ trợ về tài chính; tư
vấn hỗ trợ cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hỗ trợ về cơ sở vật chất, đất đai,
văn phòng; truyền bá tinh thần và văn hóa khởi nghiệp tạo làn sóng khởi nghiệp quốc
gia mạnh mẽ hơn nữa. Đặc biệt trong việc giảm thiểu rủi ro, các rào cản cản từ phía
cơ chế chính sách, tạo môi trường kinh doanh thực sự mở, bình đẳng, thuận lợi, rõ
ràng, minh bạch trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ là tiền đề để cho các
doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ đóng góp tích cực
vào sự phát triển kinh tế -xã hội của đất nước trong thời gian tới./.
Tài liệu tham khảo
1. Đặng Bảo Hà (2015), Xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp; vai trò
của chính sách Chính Phủ, Cục Thông tin Khoa học và công nghệ Quốc gia.
2. Lê Minh Hương (2017), Chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp;
kinh nghiệm một số nước và gợi ý cho Việt Nam, Tạp chí Quản lý ngân quỹ
Quốc gia số 176 (2 2017). Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
3. Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc
phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến
năm 2025”
345
triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN, Bộ KH&CN, Hội thảo quốc tế “Tạo
dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo - bài học thực tiễn từ Israel”
5. Báo cáo Chỉ số Khởi nghiệp ở Việt Nam 2017/2018, Phòng Thương mại và
Công nghiệp Việt Nam - VCCI.
6. Phạm Tiến Đạt (2018), Nguyên tắc xây dựng chính sách tài chính đặc thù cho
hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo - nhìn từ kinh nghiệm quốc tế, NXB
Tài chính, Hà Nội;
7. Vũ Văn Ninh, Phạm Thị Thanh Hòa (2018), Chính sách tín dụng dành cho
doanh nghiệp khởi nghiệp, NXB Tài chính, Hà Nội;
346
17 trang
18/05/2022
1020
Bạn đang xem tài liệu "Đánh giá chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- danh_gia_chinh_sach_ho_tro_cac_doanh_nghiep_khoi_nghiep_sang.pdf
