Quyền của người chưa thành niên phạm tội trong pháp luật hình sự Việt Nam và quốc tế

QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI TRONG

PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ QUỐC TẾ

Dương Thị Mỹ Nhi¹

Tóm tắt: Trẻ e à đố đố t ợ đặ b ệt ầ đ ợ ă só , áo dụ , bảo vệ

và đ ợ ở rất ều quyề ợ quyề quyề đ ợ số , quyề đ ợ vu

ả trí, quyề đ ợ t á oạt độ xã ộ , quyề tự do đ ạ ,… Đây

ũ à đố t ợ t ợ đ ợ N à ớ và xã ộ đặ b ệt qu tâ ă só và

áo dụ để ó ữ đ ều ệ p át tr ể tốt ất về â á , trở t à ô dâ

ó í o t . Tuy ê , t trạ ờ t à ê p ạ tộ đ trở

t à vấ đề đá báo độ ở V ệt N . Bê ạ đó, V ệt N ũ đã à t à

v ê ủ Hiệp ớc Liên hợp Quốc về quyền trẻ em (CRN) ũ à t à v ê

ủ á ô ớ á về quyề o ờ đó à Cô ớc quốc tế về các quyền

Dân sự và Chính trị (ICCPR). Đ ều ày đã đặt ra những thách thức cho pháp lu t

hình sự Việt Nam khi vừa cần phải có sự ră đe ê ắ đối với loại tội phạm

đặc biệt ày ũ đảm bảo đ ợc quyền trẻ e t eo quy đị á Cô ớc mà

Việt N đã à t à v ê . Bà v ết sẽ phân tích một số quy định về tội phạm d ới

18 tuổi trong Lu t Hình sự Việt Nam, nhữ quy định về quyền trẻ em trong Lu t

trẻ em 2016, từ đó, đ r ững hạn chế về quyền trẻ em trong pháp lu t hình sự

Việt N , đồng thời kiến nghị một số giải pháp nhằm mụ đí ớng tới hội nh p

với pháp lu t quốc tế tro ĩ vực này.

Từ khóa: N ờ t à ê , p áp u t hình sự Việt Nam, pháp lu t quốc

tế, trách nhiệm hình sự, tội phạ d ới 18 tuổi.

I. Đặt vấn đề

N ờ t à ê (NCTN) à đố t ợ đặ b ệt ầ đ ợ ă só , áo

dụ , bảo vệ và đ ợ ở rất ều quyề ợ quyề quyề đ ợ số ,

quyề đ ợ vu ả trí, quyề đ ợ t á oạt độ xã ộ , quyề tự do

đ ạ ,… Đây ũ à đố t ợ đ ợ N à ớ và xã ộ đặ b ệt qu tâ ă só

¹Lớp: K41G- Hành chính

176

và áo dụ để ó ữ đ ều ệ p át tr ể tốt ất về â á , trở t à ô

dâ ó í o t . Tuy ê ệ y, t trạ NCTN p ạ tộ đ trở

t à vấ đề đá báo độ ô ỉ ở V ệt N . Ở V ệt N tro ữ ă

qu đ ó xu ớ trẻ ó á đố t ợ p ạ tộ , tro đó số ợ ô ỏ

à ữ ờ đ ở độ tuổ vị t à ê ( ờ d ớ 18 tuổ ). P áp u t sự

V ệt N đã đ r ữ quy đị dà o NCTN p ạ tộ không chỉ nhằm trừng

phạt, ră đe à ò ó v trò qu trọng giúp những b c phụ uy , à tr ờng

ú tro v ệc giáo dục cho trẻ em. Bê ạ đó, V ệt N ũ đã à t à

v ê ủ Cô ớc về quyền trẻ em (CRC) ũ à t à v ê ủ á ô ớ

á về quyề o ờ đó à Cô ớc quốc tế về các quyền Dân sự và Chính trị

(ICCPR). Đ ều ày đã đặt ra những thách thức cho pháp lu t hình sự Việt Nam khi

vừa cần phải có sự ră đe ê ắ đối với loại tội phạ đặc biệt ày ũ

đảm bảo đ ợc quyền trẻ e t eo quy đị á Cô ớc mà Việt N đã à t à

viên.

II. Khái niệm quyền của n ƣờ c ƣa t n n ên p ạm tội trong pháp luật

hình sự

Tro đó, Cô ớc Liên hợp quốc về quyền trẻ e đã đ r đị ĩ trẻ

e à ờ d ới 18 tuổi, trừ tr ờng hợp lu t pháp áp dụng với trẻ e đó quy định

tuổi thành niên sớ . Ở Việt Nam, tại Bộ lu t hình sự (BLHS) 2015 và Bộ lu t

tố tụng hình sự (BLTTHS) 2015, thay vì sử dụ á đị ĩ “trẻ e ” và “ ời

t à ê ”, á quy định tại hai bộ lu t ày đều sử dụng các cụm từ về độ

tuổi. Chẳng hạn, những thu t ngữ mà các BLHS và Bộ lu t TTHS tr ớ đây dù à

“trẻ e ” đ ợc chuyể t à “ ờ đủ 16 tuổ ” oặ “ ờ d ới 16 tuổ ”;

“ ờ t à ê ” đ ợc chuyể t à “ ờ d ới 18 tuổ ” oặ “ ờ

đủ 18 tuổ ”; và “ ờ t à ê ” đ ợc chuyể t à “ ời từ đủ 18 tuổi trở ê ”.

Khái niệ NCTN đ ợc sử dụng phổ biế để diễn tả nhữ ờ d ới 18 tuổi, là

nhữ ờ p át tr ển toàn diện về mặt thể chất, tinh thần hay nh n thức,

â á để đ ợ xe à ờ tr ởng thành.

Theo từ đ ển Lu t học của Viện khoa học pháp lý - Bộ t p áp t “Quyền là

một khái niệm khoa học pháp lý dùng để chỉ những điều mà pháp luật công nhận và

177

đảm bảo thực hiện với cá nhân, tổ chức để theo đó, cá nhân được hưởng được làm

được đòi hỏi mà không ai được ngăn cản, hạn chế.”²Tro đó quyền của NCTN

tro t p áp sự ó ĩ ết sức quan trọng bởi vì các trong hoạt độ t

pháp hình sự, đây à ủ thể dễ bị tổ t d đến các quyền của chủ thể này dễ

bị xâm phạm và dễ để lại các h u quả nghiêm trọng.

Từ những phân tích trên, có thể hiểu rằng quyền của NCTN trong pháp lu t

hình sự là những quyền mà nhữ ờ d ới 18 tuổ đ ợ ởng khi tham gia

pháp lu t hình sựđ ợ N à ớc công nh n và bảo vệ để bảo đảm các quyền và lợi

ích củ đố t ợ đặc biệt này.

III. Quyền của n ƣờ c ƣa t n n ên p ạm tội trong pháp luật hình sự

quốc t

Hiện tại, có nhiều đ ều ớc quốc tế đ p về nhân quyề tro đó ó

quyền trẻ em trên toàn thế giới hoặc trong phạm vi khu vực. Có thể kể đến Công

ớc quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR); Cô ớc Liên hợp quốc về

quyền trẻ em (CRC); Các Quy tắc tiêu chuẩn tối thiểu của Liên Hợp Quốc về hoạt

độ t p áp đối với NCTN; Hiế C âu p về quyền và Phúc lợi trẻ em

(ACRWC); Cô ớc Châu Mỹ về nhân quyề ,…

CRC là một phần không thể thiếu trong hệ thống pháp lu t quốc nội hiện nay

và có quyền tố o đối với pháp lu t các quố đã p ê uẩn. UNCRC đã đ r

nhữ qu đ ểm mới nhằm nâng cao vị thế, bảo vệ quyền lợi của trẻ em trong xã

hộ . Cô ớ quy định trẻ em phả đ ợ ởng các quyề bản củ o ời

ngay từ khi sinh ra chẳng hạ : quyề đ ợc sống ( Khoả 1 Đ ều 6)³; quyền tự

do bày tỏ ý kiế (Đ ều 13)⁴, quyề đ ợc giáo dụ (Đ ều 28)⁵; quyề đ ợc bảo hộ

sức khỏe, tính mạ ( Đ ều 24)⁶,…

²Đỗ Thúy Hạnh (2016), Quyền củ ờ t à ê tro u t tố tụng hình sự Việt Nam.

³Khoả 1 Đ ều 6 UNCRC: Các Quốc gia thành viên thừa nh n rằng mọi trẻ e đều có quyền vố ó à đ ợc

sống.

⁴Khoả 1 Đ ều 13 UNCRC: Trẻ em có quyền tự do bày tỏ ý kiến; quyền này bao gồm quyền tự do tìm kiếm,

tiếp nh n và phổ biến tất cả các loạ t ô t và t t ởng ở mọ ĩ vực, bằng lờ ó , vă bản viết tay hoặc

bả , y d ới hình thức nghệ thu t hoặc bất kỳ p t ện truyền thông nào khác mà trẻ em lựa chọn.

⁵Khoả 1 Đ ều 28 UNCRC: Các Quốc gia thành viên thừa nh n quyền của trẻ e đ ợc họ à , và để từng

b ớc thực hiện quyề ày trê sở b đẳng về ội.

⁶Khoản 1 Đ ều 24 UNCRC: Các Quốc gia thành viên thừa nh n quyền của trẻ e đ ợ ởng tiêu chuẩn

sức khỏe ở mức cao nhất có thể đ ợ và đ ợc tiếp c á sở chữa bệnh và phục hồi sức khỏe. Các Quốc

178

N oà r đối vớ t á t p áp u t, ô ớc cho rằng NCTN phạm

tội khác vớ ời lớn nên họ đ ợ đối xử á đối vớ ờ tr ởng thành phạm

tộ . Cá qu p ả xe xét đế ô tr ờng xã hội, nhu cầu củ đối vớ NCTN để

kịp thờ đ r ững biện pháp giáo dục và hỗ trợ cho sự phát triển của họ nhằm

ă ừa sự tái phạ . Cô ớ quy định các quốc gia kí kết phải thiết l p một độ

tuổi độ tuổi tối thiểu à d ớ độ tuổ đó trẻ em sẽ đ ợc coi là không có khả ă v

phạm lu t hình sự.⁷Tiếp đến tạ Đ ều 37 củ ô ớc, quốc gia kí kết phả đảm

bảo rằng không trẻ em nào bị tra tấn hay bị đối xử hoặc trừng phạt tàn ác, vô nhân

đạo hay hạ thấp nhân phẩm, nhữ ờ d ới 18 tuổi nếu gây ra nhữ à động

phạm pháp sẽ không bị áp dụng hình phạt tử hình hoặc tù chung thân mà không có

khả ă đ ợc phóng thích và việc bắt, giam giữ hoặc bỏ tù trẻ em phả đ ợc tiến

hành phù hợp với pháp lu t và chỉ đ ợc coi là biện pháp cuối cùng và áp dụng trong

thời hạn thích hợp ngắn nhất.⁸Ngoài ra trẻ em khi bị giam giữ phả đ ợc cách ly

vớ ời lớ . Đ ều này nhằm bảo vệ sự an toàn củ ời phạm tội này với những

ờ tr ởng thành phạm tội. NCTN là một chủ thể đặc biệt, ngoài ra, phần lớ đều

cho rằng trẻ em phạm tộ đều xuất phát từ do hoàn cảnh, thiếu sự giáo dụ ,... đồng

thời họ ò ó t p í tr ớc vì v y cần phải hạn chế tố đ sự xâm phạm sức

khỏe, tinh thần nhân phẩm và tự do của các em.

Liên Hợp Quố ò b à vă bản nhằ quy định về hoạt độ t p áp

đối NCTN phạm tộ đó à Cá Quy tắc tiêu chuẩn tối thiểu của Liên Hợp Quốc về

hoạt độ t p áp đối vớ ờ t à ê (Quy tắc Bắc Kinh). Quy tắc Bắc

K đã đ ợ Đại hộ đồng thông qua trong nghị quyết 40/33 vào ngày 29 tháng 11

ă 1985, quy tắ đ ợc thực hiệ ột p t ệ để củng cố hệ thố t

pháp cho NCTN trên toàn thế giới. Mụ đí và ục tiêu của sáng kiế ày đã đ ợc

nêu rõ trong Quy tắc 5.⁹Tại phần 3 của Quy tắc Bắ K đã đ r á quy tắc khi

gia thành viên phải cố gắng bảo đảm không một trẻ em nào bị t ớ đoạt quyề đ ợ ởng những dịch vụ

ă só sức khỏe v y.

⁷Đ ểm c Khoả 3 Đ ều 40 Công ớc Liên hợp Quốc về quyền trẻ em.

⁸Đ ều 37 Công ớc Liên hợp Quốc về quyền trẻ em.

⁹Quy tắc 5 Quy tắc Bắc Kinh Các mục tiêu của áp dụ t p áp đối với ờ t à ê : Áp dụ t

p áp đối vớ ờ t à ê ần chú trọ đến phúc lợi củ ờ t à ê , và p ải bảo đảm

179

định tội và biện pháp áp dụng và thực thi TNHS NCTN phạm tộ đối với NCTN

phạm tộ . T eo đó, á với khi ra quyết định hình phạt đối vớ ờ tr ởng thành

là dựa vào tội phạm, mứ độ phạm tộ t đ r á b ện pháp áp dụng và thực

thi TNHS NCTN phạm tội với NCTN cần phả xe xét t ê đến hoàn cảnh và nhu

cầu của NCTN. Ngoài ra việc áp dụng hạn chế tự do của NCTN phạm tội phả đ ợc

cân nhắc kỹ ỡ ũ ạn chế ở mứ độ tối thiểu có thể và lợi ích của NCTN

phả đ ợ đặt ê à đầu. Về các chế tà đối với NCTN phạm tội, giố á

vă ệ đã êu trê , Quy tắc Bắc Ki ũ quy đị ô đ ợc kết án tử hình

đối với bất kì tội phạ ào và ô đ ợc áp dụng nhụ đối với loại tội phạm

này.¹⁰Ngoài ra, Quy tắ ũ ấn mạnh về sử dụng hình phạt giam giữ ở mức

thấp nhất có thể, t eo đó, v ệ đ trẻ em vào trại giam phả uô à p á uối

cùng và chỉ đ ợc áp dụng trong một thời gian cần thiết tối thiểu bởi vì sẽ gây ra

nhiều ả ởng tiêu cự đối với các em và sẽ để lại h u quả khó mà khắc phục

đ ợc bằng các cố gắng chữa trị, đặc biệt tro tr ờng hợp NCTN là nhữ ời dễ

bị tổ t bởi các ả ởng tiêu cực. Ngoài ra bất cứ sở giam giữ ào ũ

phải mang tính cải tạo và giáo dụ à d ới dạng một nhà tù.¹¹

Đối với vấ đề phòng ngừa tội phạ t à ê , Đại hộ đồng Liên hợp

quố đã t ô qu H ớng d n của Liên hợp quốc về phòng ngừa phạm pháp ở

NCTN (H ớng d R y d ) vào ày 14 t á 12 ă 1990. B ục tiêu chính của

H ớng d R y d đó à: Cá b ện pháp phòng ngừa NCTN vi phạm pháp lu t; Can

thiệp bảo vệ NCTN ó uy bị cô l p, bị bỏ r y bị ợ đã , bó ột;

T ú đẩy nỗ lực t p thể của các tổ chức xã hộ á u đ , à tr ờng,

cộ đồ để úp đỡ những NCTN gặp ó ă . H ớng d R y d đã đ r ột

cách phòng ngừa tội phạm tích và toàn diện, với trung tâm là NCTN. Phòng ngừa

không chỉ đ t uần là giải quyết các tình trạng tiêu cự t ô qu á qu

chứ ă và á ế kiểm soát xã hộ à t y vào đó ầ t ú đẩy sự phát triển

và phúc lợi của NCTN ngay từ khi các em còn nhỏ. Đ ều ày đò ỏi cần sự phối

rằng bất cứ việc xét xử ào đối vớ ờ t à ê p ạm tội phải luôn xem xét hoàn cảnh củ ời

phạm tộ ũ oà ảnh d đến hành vi phạm tội.

¹⁰Quy tắc 17, Quy tắc Bắc Kinh.

¹¹Quy tắc 19, Quy tắc Bắc Kinh.

180

hợp của nhiều qu , tổ chức và cộ đồng cụ thể à á qu à ớc,

tr ờng họ , á qu t uộ ĩ vực y tế, o động và việ à , t p áp,… T eo

ớng d n Riyadh, cần xây dự á tr p ò ừa tội phạm dựa trên

các kết quả nghiên cứu khoa họ và đá t y, và phả t eo dõ , đá á và đ ều

chỉ định kỳ. Cần chú trọ đến các chính sách phòng ngừ ớng tới việc thúc

đẩy quá trình xã hội hóa và tái hòa nh p thành công cho mọi trẻ em thông qua gia

đ , ộ đồ , ó đồ đẳ , tr ờng học, các hoạt động dạy nghề và tạo việc

làm.¹²

Các quốc gia trên thế giớ đ ỗ lự đảm bảo hệ thố t p áp dà o

NCTN tuân thủ t eo á đ ều ớc quốc tế về quyề o ờ tro đó ó quyền trẻ

em. Dựa trên nhữ quy định của pháp lu t quốc tế về NCTN, các quố ũ đã

ban hành một hệ thống pháp lu t dành cho NCTN mà phù hợp vớ đ ều kiện kinh tế

vă ó xã ội của mỗ ớc.

IV. Quyền của n ƣờ c ƣa t n n ên p ạm tội trong pháp luật hình sự

Việt Nam

Với việc từ b ớc nội lu t ó á quy định củ á vă bản pháp lu t quốc

tế, Việt N đã xây dự và đ dần hoàn thiện hệ thống pháp lu t bảo vệ trẻ em.

Trong pháp lu t hình sự và pháp lu t tố tụng hình sự ớ t đã ó ữ quy định

về quyề và ĩ vụ dành cho NCTN. Về bản, NCTN phạm tộ đ ợ ởng

những quyề bản giố ờ tr ởng thành phạm tộ đ ợ quy định tại

Khoả 2 Đ ều 60 BLTTHS 2015 : quyề đ ợc biết lí do mình bị khởi tố, quyền

bào chữ ,… N oà r , NCTN p ạm tộ ò đ ợ ởng cái quyền sau:

Thứ nhất, “Việc áp dụng và thực thi TNHS NCTN phạm tội người dưới 18 tuổi

phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi” (Khoả 1, Đ ều 91

BLHS 2015). Đây à ột quy định nhằ đò ỏ qu , tổ chức, cá nhân cần phải

đảm bảo quyết định tốt nhất đối vớ ời d ới 18 tuổi khi tiế à đ r á

biện pháp, hoạt độ ê qu đến việc áp dụng và thực thi trách nhiệm hình sự

¹²Bộ T p áp (2019), Báo áo ê ứu pháp lu t về phòng ngừa, xử lý, phục hồi tái hòa nh p cộ đồng

đối vớ ờ t à ê v p ạm pháp lu t và t ờ t à ê v p ạm pháp lu t tại

Việt Nam.

181

NCTN phạm tộ . Đây đ ợc xem là nguyên tắ bả để tạo đ ều kiện cho trẻ em

tham gia quá trình tố tụng một cách dễ dàng nhất ũ bảo đảm các quyền lợi

củ ú để úp quá tr tr ởng thành, và khi trở lại xã hội không bị bó đe

tâ , ũ p ải chịu sự kì thị của xã hội.

Thứ hai, về việc tham gia tố tụng củ ờ đại diệ , à tr ờng, tổ chức.

N ờ đại diện củ ờ d ớ 18 tuổ , t ầy áo, ô áo, đại diện củ à tr ờng,

Ðoàn thanh niên, tổ chứ á ờ d ớ 18 tuổ ọc t p, o động và sinh hoạt

có quyề và ĩ vụ tham gia tố tụng theo quyết định củ C qu đ ều tra, Viện

kiểm sát, Tòa án. (Khoả 1, Đ ều 420, BLTTHS 2015). Cụ thể, họ có quyền tham

gia trong quá trình lấy lời khai, hỏi cung, và phải có mặt trong phiên tòa xét xử

ời phạm tội là trẻ em.

Thứ ba, về việ định tội và hình phạt đối với NCTN phạm tội. BLHS Việt

Nam không áp dụng hình phạt tử hìn đối vớ ờ d ới 18 tuổi. Ngoài ra, pháp

lu t hình sự Việt N ũ ạn chế áp dụng những hình phạt á đối với NCTN

phạm tộ . T y vào đó, đ r ững biện pháp giáo dục nhằ úp o ời

phạm tội hiểu rõ đ ợc h u quả do hành vi của mình gây ra và tạo ội cho các em

sửa chữa lỗi lầm, quay trở lại hòa nh p với xã hội. Hình phạt đối vớ ờ d ới 18

tuổ đ ợ quy định tạ “Mụ 4” về các hình phạt đối vớ ờ d ới 18 tuổi phạm

tội bao gồm các tộ đ ợ quy định tạ đ ều 98, BLHS ă 2015: “ N ời d ới 18

tuổi phạm tội chỉ bị áp dụng một trong các hình phạt s u đây đối với mỗi tội phạm:

Cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, tù có thời hạ .” N oà r , tội phạm

d ới 18 tuổi còn bị áp dụng các biệ p áp t p áp b o ồm: giáo dục tạ xã p ờng

thị trấn có thời hạn từ một đế ă ó t ể đ ợc áp dụng với những NCTN phạm

tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng. Biệ p áp đ vào tr ờ áo d ỡng có

thời hạn từ một ă đế ă ếu thấy do tính chất nghiêm trọng của hành vi

phạm tội, do nhân thâ và ô tr ờng sống củ ờ đó à ầ đ vào ột tổ

chức có kỷ lu t chặt chẽ. Có thể thấy đ ợ quy định của pháp lu t Việt Nam về hình

phạt đối với NCTN thể hiệ đ ợc sự khoan hồng, chủ yếu nhằ ră đe, áo dục

NCTN sống có trách nhiệm và tuân thủ pháp lu t. Việ quy định về hình phạt đối

với NCTN nhằm trao lạ ộ o NCTN ó ội làm lại từ đầu, vì họ là những

182

o ời còn quá tuổ đời quá trẻ việc gây ra hành vi phạm tộ tro độ tuổi làm

theo sự xúi giục, quán tính, họ n thấy đ ợc sự nguy hiểm của hành vi mình

gây ra.

Thứ t , về thủ tục xét xử NCTN phạm tộ . Đây đ ợc xem là một thủ tụ đặc

biệt với việc phải hạn chế việc các em bị ả ở tâ ũ bảo đả đ ợc

các quyền và lợi ích tốt nhất cho trẻ. Cụ thể, tạ Đ ều 415 BLTTHS 2015 quy định:

N ời tiến hành tố tụ đối với vụ án có sự tham gia củ ờ d ới 18 tuổi phải là

ờ đã đ ợ đào tạo hoặc có kinh nghiệm giải quyết các vụ á ê qu ời

d ới 18 tuổ ũ p ải có hiểu biết về tâm lý học, khoa học, giáo dụ đối với

ờ d ới 18 tuổ . N ày 28 t á 7 ă 2017, C á á Tò á â dâ tối cao

đã b à T ô t số 01/2017/TT-TANDTC quy định phòng xử á , tro đó ó

quy định về phòng xét xử củ Tò GĐ & NCTN. P ò xét xử khác hoàn toàn so

với các phòng xét xử á và ò đ ợc mọ ời gọi với một cái tên khác là Phòng

xét xử thân thiện. Trong phòng xử án, vị trí của nhữ ời tiến hành tố tụng,

ời tham gia tố tụ , ời tham dự phiên tòa, phiên họp trong phòng xử á đ ợc

bố trí trên cùng một mặt phẳng, sắp xếp theo hình thứ bà trò ; t ờng trong phòng

xử á ó àu x . N ờ d ới 18 tuổi tham gia tố tụng tạ p ê tò đ ợc ngồi

cạ ờ đại diệ , ời bào chữ , ời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của

họ. Việc bố trí phòng xử án theo không gian mới trê sẽ tá động tâm lý tốt tới

NCTN, không làm họ hoảng sợ. Họ có thể b tĩ ắng nghe các lỗi lầm của mình,

qu đó ểu đ ợc nhữ à v ây r để tự thân chuyển biến, tự cải tạo, nh n

thức. Việc này tốt à đ ọ ra hộ tr ờng, ra phòng xử án với cách làm mang

tí áp đặt.

V. K t luận

Việt N đã t á ô ớc quan trọng về quyề o ời nói chung

và quyền trẻ e ó r ê , đ ển hình là ICCPR và CRC chính vì v y đ r ững

quy định nhằm bảo đảm quyền lợi của trẻ em nêu trên là phù hợp với pháp lu t quốc

tế và thể hiện rằng Việt N đã t ực hiệ đú vớ á ô ớc mà Việt Nam là

thành viên. Việc bảo vệ quyền lợi cho trẻ em trong pháp lu t hình sự ở ớ t đã

giải quyết đ ợc sự â đạo đối với quyề đ ợc sống, quyề đ ợc phát triển của trẻ

183

em mà pháp lu t quốc tế quy định. Đ ều đó ò t ể hiện pháp lu t Việt N đã ó

sự t đồng với pháp lu t quốc tế và sẵn sàng chủ động hội nh p quốc tế. Cụ thể,

pháp lu t quốc tế và pháp lu t Việt N đều đã đ r ữ quy định riêng về thủ

tục xét xử dà o NCTN : phải bảo đảm lợi ích tốt nhất củ ờ d ới 18

tuổi khi áp dụng và thực thi TNHS NCTN; thành l p Tòa án riêng biệt dành cho

NCTN ũ p ò xử án riêng biệt; các vụ á ó ời tham gia là NCTN thì

phả ó ờ đã đ ợ đào tạo về tâm lý học, hiểu rõ tâm lý của trẻ em; trong quá

trình xét xử đối với NCTN phạm tộ đều có sự tham gia của ờ đại diệ , ời

bào chữ , ời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Đối với vấ đề hình phạt,

giố p áp u t quốc tế, pháp lu t Việt Nam không áp dụng hình phạt tử hình

và u t â đối vớ ời phạm tội là NCTN. Hình phạt đối với NCTN phạm tội

đã đ ợc giảm nhẹ sẽ vớ ờ t à ê p ạm tộ t ứng và các hình

phạt á đ ợc áp dụng với loại tội phạm này với mục đí í à áo dụ và ră

đe, ảm thiểu tố đ p ạt tù.

Tuy nhiên, so với các quố á , á quy định về thủ tục xét xử cho

NCTN đ ợc cụ thể, pháp lu t Việt Nam cầ đ r ột ế xét xử riêng

dành cho NCTN phạm tội từ đoạn khởi tố vụ á o đế đoạn tội phạm

chấp hành xong hình phạt, bên cạ đó, độ ũ á bộ t p áp ớc ta còn hạn chế

về tâm lý học, khoa học, giáo dục về NCTN d đế ó ệm xét xử

các vụ án hình sự có sự t NCTN. Đặc biệt, à ớc ta cần phải tạo đ ều

kiện thu n lợi cho tội phạ d ới 18 tuổi tham gia quá trình tố tụng hình sự ũ

úp đỡ tội phạm tái hòa nh p cộ đồng sau khi thực hiện hình phạt để các em

có thể tiếp tục học t p và phát triển. Cụ thể cần phải cân nhắc xem xét tạo ra những

tr dà o ững NCTN phạm tội tái hòa nh p cộ đồng với sự phối

hợp củ á á â , đoà t ể cần thiết để giúp các em có thể tự tin quay trở lại với

đ , tr ờng học xã hội mà không phải chịu bất cứ sự kì thị nào.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cô ớc Liên hợp quốc về quyền trẻ em.

184

2. Quy tắc tiêu chuẩn tối thiểu của Liên Hợp Quốc về hoạt độ t p áp đối

vớ ờ t à ê (Quy tắc Bắc Kinh)

3. H ớng d n của Liên hợp quốc về phòng ngừa phạm pháp ở ờ

t à ê (H ớng d n Riyadh).

4. Bộ lu t Hình sự Việt Nam 2015.

5. Bộ lu t tố tụng Hình sự Việt Nam 2015.

6. Tòa án nhân dân tố o (2017), T ô t số 01/2017/TT-TANDTC quy

định về phòng xử án.

7. Bộ T p áp (2019), Báo áo ê ứu pháp lu t về phòng ngừa, xử lý,

phục hồi tái hòa nh p cộ đồ đối vớ ờ t à ê v p ạm pháp lu t

và t ờ t à ê v p ạm pháp lu t tại Việt Nam.

8. Đỗ Thúy Hạnh (2016), Quyền củ ờ t à ê tro u t tố

tụng hình sự Việt Nam.

9. P ù Vă Hoà (2020), N uyê tắc xử ờ d ới 18 tuổi phạm tội

t eo quy định của Bộ lu t Hình sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân.

10. Phạm Thị Thanh Nga (2014), Thự t Cô ớc Quyền trẻ em ở Việt

Nam: Tuổi chịu trách nhiệm hình sự và chế tà đối vớ ờ t à ê p ạm

tội, Tạp chí nghiên cứu lập pháp.

185