Lựa chọn người đứng đầu gắn với phòng, chống tham nhũng
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
LỰA CHỌN NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU
GẮN VỚI PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG
PGS, TS VŨ VĂN PHÚC
Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học Các cơ quan đảng Trung ương,
nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản
Trong lịch sử nhân loại, vấn đề người đứng đầu quốc gia, dân tộc, vùng lãnh
thổ, các lĩnh vực then chốt... luôn được coi là vấn đề đại sự, quan trọng. Bởi,
1
đây là một trong những vấn đề có tính quyết định, liên quan tới sự hưng suy, tồn
vong của mỗi quốc gia, dân tộc. Ở nước ta, đây là một trong những việc trọng đại
nhất nhưng cũng khó khăn nhất. Trong bia Tiến sĩ đầu tiên của khoa thi Nhâm
Tuất niên hiệu Đại Bảo năm thứ ba (năm 1442) tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám,
Thân Nhân Trung đã viết: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh
thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà xuống thấp.
Vì thế, các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi việc giáo dục nhân
tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia là công việc trước nhất”(1). Tới
thế kỷ XVIII, năm 1789, Vua Quang Trung - Nguyễn Huệ đã xuống “Chiếu cầu
hiền”...
Trước và ngay sau khi chúng ta giành được chính quyền về tay nhân dân,
để xây dựng Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ, chỉ trong hai năm
1945 và 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có hai bài viết nổi tiếng, có thể xem là
những “Chiếu cầu hiền” của cách mạng Việt Nam: “Nhân tài và kiến quốc” (ngày
14-1-1945) và “Tìm người tài đức” (ngày 20-11-1946).
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước 35 năm qua, Đảng ta ngày càng chủ động
146
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
và về cơ bản đã xây dựng được một đội ngũ cán bộ các cấp, các ngành, các lĩnh
vực, các địa phương; có nhiều tiến bộ trong việc lựa chọn, bố trí về mặt chiến lược
đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, trước hết là những người đứng đầu các cấp từ
Trung ương tới cơ sở trong toàn hệ thống chính trị. Điều đó góp phần quan trọng
giúp nước ta đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân đang triển khai thực
hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19-5-2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa
XII) “về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ
phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” và các nghị quyết, quy định
khác về công tác cán bộ.
Tuy nhiên, công tác cán bộ còn không ít bất cập, khiếm khuyết, bộc lộ nhiều
tồn tại đòi hỏi phải khắc phục ngay, xuất hiện nhiều “điểm nghẽn mạch”... Đó là
những việc “cần làm ngay” vì cùng với nhiều “chứng bệnh” khác nó đang tiềm
tàng đe dọa sinh mệnh của Đảng và Nhà nước ta. Một số trường hợp đánh giá, bố
trí cán bộ chưa được công tâm, khách quan, không vì yêu cầu công việc, bố trí
không đúng sở trường, năng lực, ảnh hưởng đến uy tín cơ quan cũng như người
đứng đầu, sự phát triển của ngành, địa phương và cả nước. Đáng báo động hơn là
nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trên thực tế ở
nhiều nơi rơi vào hình thức do không xác định rõ cơ chế trách nhiệm, mối quan
hệ giữa tập thể và cá nhân; khi xảy ra sai sót, khuyết điểm, không ai chịu nhận
trách nhiệm. Do đó, vừa có hiện tượng dựa dẫm vào tập thể, không rõ trách nhiệm
cá nhân, vừa không khuyến khích người đứng đầu nhiệt tình, tâm huyết, dám nghĩ,
dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; tạo kẽ hở cho cách làm tắc trách,
trì trệ, hoặc lạm dụng quyền lực một cách tinh vi để mưu cầu lợi ích cá nhân.
Để khắc phục những tồn tại, yếu kém trong công tác cán bộ thời gian qua, cần
2
xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan,
đơn vị, địa phương trong mối quan hệ với tập thể lãnh đạo và với tập thể cơ quan,
147
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
đơn vị, địa phương. Để thực hiện tốt vấn đề này, cần thực hiện một số giải pháp
chủ yếu sau:
Thứ nhất, phải thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức
và hoạt động của Đảng. Thực hiện tốt việc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách;
phân nhiệm rõ về thẩm quyền, trách nhiệm đối với từng cá nhân thành viên lãnh
đạo, thậm chí từng cán bộ trong bộ máy cơ quan, đơn vị, địa phương; xác định rõ
mối quan hệ giữa thẩm quyền với trách nhiệm của từng cán bộ trong từng việc...
Thứ hai, người đứng đầu phải thực sự nêu gương, tuyệt đối không để người
thân lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn của mình để tham nhũng, vì lợi ích
của gia đình, “nhóm lợi ích”... Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn
vị, địa phương cần có tư chất, uy tín, nhân cách, phong cách và phương pháp làm
việc khoa học, công tâm, khách quan, trong sáng. Phải xác định mối quan hệ cần
và đủ giữa các tiêu chí trong hệ giá trị mà người đứng đầu cần phải có.
Thứ ba, xác định thẩm quyền, trách nhiệm, đánh giá một cách tổng thể, đa
diện, nhiều góc cạnh trên phương diện tổ chức thực tiễn việc thực thi thẩm quyền,
trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị, địa phương.
Thứ tư, cần có cơ chế giải quyết vấn đề trách nhiệm và chế tài xử lý người
đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng, tiêu cực, mâu thuẫn nội bộ trong tổ chức, cơ
quan, đơn vị, địa phương mình quản lý, phụ trách, cần nghiên cứu lý luận và tổng
kết thực tiễn nhằm phát hiện, góp phần tháo gỡ những rào cản, những chướng
ngại, những vướng mắc do cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, từ nâng cao
nhận thức, tư tưởng tới dỡ bỏ những ách tắc về cơ chế vận hành; từ đổi mới
phương pháp thực thi về cơ chế kiểm tra, giám sát tới từng bước hoàn thiện về
chế độ, chính sách và chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham
nhũng, tiêu cực, mất đoàn kết nội bộ bởi bất cứ nguyên nhân nào. Cần dành sự
quan tâm đặc biệt cho các giải pháp hữu hiệu góp phần khắc phục, đẩy lùi những
bất cập về vấn đề cơ chế.
148
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
Thứ năm, kiểm soát chặt chẽ quyền lực của người đứng đầu. Thực tế
lịch sử phát triển của xã hội loài người chứng minh: quyền lực càng lớn, càng
tuyệt đối thì càng dễ tha hoá nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Nhận thức
rõ điều này, lần đầu tiên Bộ Chính trị ban hành Quy định 205-QĐ/TW ngày
23-9-2019 về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy
chức, chạy quyền.
Tuy nhiên, trong thực tế việc kiểm soát quyền lực vẫn chưa chặt chẽ, hiệu
quả chưa cao, thậm chí có lúc, có nơi chưa được kiểm soát, dẫn đến tha hoá quyền
lực, nhất là lộng quyền, lạm quyền, lợi dụng quyền lực vẫn diễn ra ở “một bộ phận
không nhỏ” cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Đặc biệt, hầu hết những
vụ việc vi phạm của một số cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ cấp cao của Đảng từ
đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến nay đều có nguyên nhân sâu xa từ chủ
nghĩa cá nhân, từ sự tha hoá quyền lực. Sự tha hóa quyền lực này diễn ra dưới
nhiều phương thức rất đa dạng, tinh vi, phức tạp với nhiều “vỏ bọc” khác nhau.
Cần phải đưa ra các giải pháp khoa học, khả thi để kiểm soát chặt chẽ quyền
lực của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị, địa phương. Đây là
vấn đề lớn, khó và nhạy cảm, đòi hỏi phải thực hiện đồng bộ và chất lượng các
việc: (1) Nâng cao nhận thức, đẩy mạnh giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối
sống cho cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. (2) Tập trung lãnh đạo, chỉ
đạo đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm soát quyền lực. (3) Đẩy mạnh
xây dựng và quản lý chặt chẽ đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ
phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. (4) Có cơ chế để nhân dân,
báo chí truyền thông tham gia kiểm soát quyền lực, phòng, chống sự tha hóa quyền
lực trong đội ngũ cán bộ. (5) Nâng cao chất lượng xây dựng cơ chế, chính sách,
pháp luật và tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học về kiểm soát quyền lực, trong
đó cần tập trung vào 7 giải pháp sau:
Một là, “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Cụ thể hóa các biểu hiện tha hóa
149
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
quyền lực đối với từng lĩnh vực, vị trí công tác, trước hết là của cán bộ lãnh đạo,
quản lý, người đứng đầu để thực hiện, tự phòng tránh, cần nâng cao ý thức trách
nhiệm, nhất là của người đứng đầu trong kiểm soát quyền lực ở ngay cấp ủy, tổ
chức đảng, cơ quan, đơn vị, địa phương mình.
Hai là, thiết lập cơ chế, chế tài kiểm soát quyền lực, xây dựng quy định
rõ về trách nhiệm và thẩm quyền của tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu
theo nguyên tắc quyền hạn đi đôi với trách nhiệm, mọi quyền lực dù nhỏ đến
đâu đều phải được kiểm soát chặt chẽ. Bổ sung, hoàn thiện cơ chế chất vấn, phản
biện, giải trình bảo đảm công khai, minh bạch. Nghiên cứu xây dựng quy định
phát huy vai trò, trách nhiệm, quyền của các đại biểu dự đại hội đảng bộ các cấp
trong suốt cả nhiệm kỳ, trước hết là quyền chất vấn, kiểm tra, giám sát đối với
các cấp ủy viên do mình bầu ra, bảo đảm đại hội đảng bộ là cơ quan lãnh đạo
cao nhất ở các cấp trong cả nhiệm kỳ. Cụ thể hoá quan điểm, nguyên tắc “Đảng
hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”, tất cả quyền lực thuộc về
Nhân dân. Hoàn thiện và đổi mới hệ thống pháp luật bảo đảm các đặc điểm của
Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân, phù hợp với kinh tế thị
trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Phân định rõ phạm vi nhiệm vụ,
quyền hạn, trách nhiệm giữa các cơ quan trong cùng lĩnh vực để hạn chế tối đa
tình trạng một cán bộ cùng lúc có cả chức quyền cao trong Đảng, trong lập pháp
và hành pháp. Xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển theo Tư tưởng Hồ Chí
Minh.
Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, nhất là người đứng đầu
các cấp, các ngành có phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống mẫu mực, trình độ,
năng lực đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, cấp ủy, tổ chức
đảng, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, nhất là người đứng đầu cấp ủy, cơ
quan, đơn vị phải thực sự gương mẫu nêu gương trong thực thi công vụ, cũng như
trong đời thường, kiên quyết đấu tranh phòng, chống sự tha hoá quyền lực, tham
150
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
nhũng, “lợi ích nhóm”.
Bốn là, các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp tăng cường lãnh
đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác kiểm tra, giám sát để nâng cao hiệu
lực, hiệu quả đối với việc kiểm soát quyền lực của cán bộ, đảng viên, nhất là người
đứng đầu. Bởi một trong những phương thức để “nhốt quyền lực vào lồng cơ chế”
chính là kiểm tra, giám sát việc trao và thực thi quyền lực. Cần đổi mới nội dung,
phương thức lãnh đạo và nội dung, phương thức cầm quyền của Đảng. Quy định
rõ mức độ chịu trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu cấp
ủy, chính quyền trong việc để cán bộ, đảng viên tha hoá quyền lực, tham nhũng,
“lợi ích nhóm”.
Tổ chức tốt việc tiếp nhận, thu thập và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo
cán bộ, đảng viên có dấu hiệu tha hoá, lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền
lực. Khuyến khích sự tham gia và phát huy vai trò của nhân dân, các tổ chức chính
trị - xã hội và các phương tiện thông tin đại chúng trong việc phát hiện những biểu
hiện tha hoá quyền lực để tiến hành công tác kiểm tra, giám sát. Thực hiện giám
sát thường xuyên và tăng cường giám sát chuyên đề để chủ động phát hiện những
dấu hiệu còn manh nha. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa ủy ban kiểm
tra với các cơ quan có liên quan trong thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, thi
hành kỷ luật Đảng.
Năm là, tập trung thực hiện có chất lượng, hiệu quả Quy định 205-QĐ/TW
ngày 23-9-2019 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ,
chống chạy chức, chạy quyền gắn với tiếp tục thực hiện xây dựng, chỉnh đốn
Đảng theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII). Cần nhận thức rõ đây là
một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm tổ chức thành công đại hội đảng bộ
các cấp tiến tới Đại hội XIII của Đảng. Chú trọng khâu quy hoạch, thẩm định
nhân sự cấp ủy các cấp bảo đảm chất lượng, tiêu chuẩn, quy trình theo quy định
của Trung ương. Kiên quyết không để những đảng viên vi phạm tiêu chuẩn chính
151
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
trị, những đảng viên cơ hội có biểu hiện tha hóa quyền lực, suy thoái về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống, quan liêu, tham nhũng, “lợi ích nhóm” lọt vào cấp
ủy, bảo đảm cấp ủy là một tập thể trong sạch, vững mạnh, có năng lực lãnh đạo
và sức chiến đấu cao.
Sáu là, kiên quyết xử lý kịp thời các hành vi tha hoá quyền lực, tham nhũng,
“lợi ích nhóm”. Đối với những trường hợp lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền
lực để trục lợi cần xây dựng những quy định, chế tài để thu hồi đầy đủ tài sản bị
thất thoát, với mức phạt đủ sức răn đe, ngăn ngừa, để cán bộ, đảng viên không
còn, không thể, không dám, không muốn tham nhũng. Điều 138 của Bộ Quốc
triều Hình luật đời Hồng Đức (vua Lê Thánh Tông) đã ghi: “Quan ty làm trái pháp
luật mà ăn hối lộ từ 1 đến 9 quan thì xử tội chém. Những bậc công thần, quý thần
cùng những người có tài được giữ vào hàng bát nghị mà ăn hối lộ từ 1 đến 9 quan
thì phạt 50 quan; từ 10 đến 19 quan thì phạt từ 60 đến 100 quan; từ 20 quan trở
lên thì xử tội đồ và những tiền ăn hối lộ xử phạt gấp đôi nộp vào kho”(2). Sau khi
thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, ngày 27-11-1946 Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 223 về trừng trị các tội đưa và nhận hối lộ, biến
thủ công quỹ, Điều 1 đã nêu rõ: “Tội đưa hối lộ cho công chức, tội công chức
nhận hối lộ, hoặc phu lạm, hoặc biển thủ công quỹ hay của công dân đều bị phạt
khổ sai từ 5 đến 20 năm và phạt bạc gấp đôi tang vật hối lộ, phu lạm hay biển thủ.
Tang vật hối lộ bị tịch thu sung công. Người phạm tội còn có thể bị xử tịch thu
nhiều nhất là đến ba phần tư gia sản”. Cán bộ, đảng viên giữ chức vụ càng cao,
càng phải xử nặng. Đồng thời, kịp thời biểu dương, khen thưởng những cán bộ,
đảng viên thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương, đạo đức công vụ, đạo đức nghề
nghiệp và kiên trì, kiên quyết phòng, chống sự tha hóa quyền lực, nhân rộng nhân
tố tích cực.
Bảy là, tăng cường hợp tác, trao đổi kinh nghiệm về phương thức cầm
quyền và việc kiểm soát quyền lực của cán bộ, nhất là những cán bộ lãnh đạo,
152
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
quản lý với các đảng cầm quyền của một số quốc gia trên thế giới. Hầu hết, các
đảng cầm quyền ở các nước trên thế giới tổ chức bộ máy tinh gọn, đảng không
bao biện, làm thay chính quyền và luôn đề cao dân chủ. Lấy dân chủ trong đảng
để dẫn dắt dân chủ trong chính quyền và xã hội. Đảng lãnh đạo và ủng hộ nhân
dân phát huy quyền làm chủ, thực hiện đầy đủ quyền làm chủ của người dân, thực
hiện toàn diện dân chủ nhân dân, quản lý đất nước và xã hội trên cơ sở nghiêm
túc tuân theo chế độ và trình tự dân chủ. Không có dân chủ trong cầm quyền, sự
cầm quyền của đảng sẽ không có cơ sở vững chắc, đảng cũng không thể dành
được sự ủng hộ lâu dài của nhân dân. Mặt khác, hầu hết các đảng cầm quyền ở
các nước đều giới thiệu người đứng đầu đảng ra ứng cử, do vậy khi trúng cử thì
thực hiện việc “nhất thể hoá” chức danh đảng với chính quyền; trong quá trình
lãnh đạo luôn tôn trọng, tuân theo quy luật khách quan, cầm quyền theo pháp luật.
Chúng ta tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm kiểm soát quyền lực
của đảng cầm quyền ở các nước trên thế giới để có sự vận dụng phù hợp với thực
tiễn nước ta và xu hướng phát triển của thời đại.
Việc xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính
quyền các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở trong phòng, chống tham
nhũng là vấn đề cấp bách, khó khăn, phức tạp, đòi hỏi khi giải quyết phải khoa
học, công phu. Dù khó khăn, phức tạp nhưng chúng ta không thể không làm,
ngược lại phải làm cho thật tốt. Như thế, chúng ta mới có thể tạo được sự chuyển
biến, khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong công tác xây dựng Đảng
nhằm xây dựng Đảng ta thật sự là đảng cách mạng chân chính, ngày càng trong
sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin trong Đảng và Nhân dân
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯
(1) Ngô Đức Thọ: Văn bia Tiến sĩ Văn Miếu - Quốc Tử Giảm Thăng Long, NXB Hà
Nội, H.2010, tr.136.
(2) Quốc triều Hình luật (Luật Triều Lê, Luật Hồng Đức), NXB CTQG, H.1995, tr.74-75.
Nguồn: Tạp chí Xây dựng Đảng - 2020 - số 12 - tr.37-41
153
8 trang
18/05/2022
1020
Bạn đang xem tài liệu "Lựa chọn người đứng đầu gắn với phòng, chống tham nhũng", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- lua_chon_nguoi_dung_dau_gan_voi_phong_chong_tham_nhung.pdf
