Bài giảng Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân

BÀI 5

QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN

VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN

CỦA CÔNG DÂN

Giảng viên: ThS. Trần Ngọc Định

1

CẤU TRÚC NỘI DUNG

4.1. Khái niệm chung

4.2. Các nguyên tắc của quyền con người, quyền và

nghĩa vụ cơ bản của công dân

4.3. Các quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản

của công dân theo Hiến pháp và pháp luật hiện hành

2

4.1. KHÁI NIỆM CHUNG

4.1.1. Khái niệm công

dân và quốc tịch

4.1.2. Khái niệm

quyền con người,

quyền và nghĩa vụ cơ

bản của công dân

3

4.1.1. KHÁI NIỆM CÔNG DÂN VÀ QUỐC TỊCH

• Công dân là gì?

Nhà nước

Quốc tịch

Công dân

Công dân Việt Nam là người có quốc tịch Việt Nam.

4

4.1.1. KHÁI NIỆM CÔNG DÂN VÀ QUỐC TỊCH (tiếp theo)

Hưởng đầy đủ các

quyền và các nghĩa vụ

liên quan trước

Sự khác biệt về địa vị pháp lý

Nhà nước

Người

không

quốc

tịch

Công

dân Việt

Có tư

cách

Được Nhà nước

bảo hộ

Nam

công dân

Công

dân

nước

ngoài

Chịu sự quản

lý và tài phán

của Nhà

nước

5

4.1.2. KHÁI NIỆM QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA

CÔNG DÂN

• Quyền con người là những quyền, tiêu chuẩn cơ bản mà thiếu nó con người không

thể sống bình thường được.

• Xâm phạm quyền con người của một người nào đó có nghĩa rằng đối xử với họ như

thể họ không phải là một con người.

• Quyền con người là những quyền con người được hưởng bởi vì (đơn giản vì) họ là

con người (human beings) không tính đến quốc tịch, chủng tộc, sắc tộc, giới tính hay

tôn giáo…

• Quyền con người là những quyền được thừa nhận bởi hầu hết các nhà nước (xã

hội) và được trao một cách mặc nhiên cho tất cả mọi người, trong đó có các quyền

tự do và bình đẳng.

• Quyền con người là những bảo đảm pháp lý phổ quát (universal legal guarantees)

có tác dụng bảo vệ các cá nhân và nhóm chống lại những hành động (actions) hoặc

sự bỏ mặc (omissions) làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép

(entitlements) và tự do cơ bản (fundamental freedoms) của con người.

(United Nations, Human Rights: Questions and Answers, New York and Genev,

2006, tr.4)

6

Tính chất của quyền con người

Tính phổ quát;

Không thể bị tước đoạt;

Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau;

Tính đặc thù.

7

4.1.2. KHÁI NIỆM QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA

CÔNG DÂN (tiếp theo)

• Ba thế hệ quyền con người trong lịch sử

Các quyền cá nhân trong lĩnh vực dân sự, chính trị, các quyền bình đẳng

và tự do cá nhân.

Các quyền cá nhân trong lĩnh vực kinh tế-xã hội-văn hoá.

Các quyền tập thể như quyền dân tộc cơ bản, tự quyết, bình đẳng giữa

các dân tộc và quốc gia; quyền phát triển, quyền thông tin, quyền được

sống trong hoà bình, trong môi trường lành mạnh...

8

4.1.2. KHÁI NIỆM QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA

CÔNG DÂN (tiếp theo)

Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là những quyền và nghĩa vụ cơ bản nhất, quan

trọng nhất của công dân được Hiến pháp ghi nhận và bảo vệ

Quyền con

người

Quyền

con người

Mọi người

Quyền

công

dân

Quyền công

Công dân

dân

9

4.2. CÁC NGUYÊN TẮC CỦA CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI VÀ NGHĨA VỤ

CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN

4.2.2. Nguyên

4.2.1. Nguyên

tắc quyền công

tắc tôn trọng

dân không tách

quyền con

rời với nghĩa vụ

người

công dân

4.2.3. Mọi người

đều bình đẳng

4.2.4. Nguyên

trước pháp luật

tắc nhân đạo

và không phân

biệt đối xử

4.2.5. Nguyên tắc về

tính hiện thực của

quyền con người,

quyền và nghĩa vụ cơ

bản của công dân

10

4.2.1. NGUYÊN TẮC TÔN TRỌNG QUYỀN CON NGƯỜI

Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người,

quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được

công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp

và pháp luật.

Điều 14 Hiến pháp

• Hiến pháp năm 2013 thể hiện mạnh mẽ tư tưởng tôn trọng,

bảo vệ và thúc đẩy quyền con người ở Việt Nam.

• Ý nghĩa của việc ghi nhận và đảm bảo quyền con người trong

Hiến pháp.

11

Nguyên tắc hạn chế quyền con người

Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị

hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp

cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia,

trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe

của cộng đồng.

12

4.2.2. NGUYÊN TẮC QUYỀN CÔNG DÂN KHÔNG TÁCH RỜI NGHĨA VỤ CÔNG DÂN

Quyền

Công

dân

Nhà nước

Nghĩa vụ/Trách nhiệm

13

4.2.3. NGUYÊN TẮC MỌI NGƯỜI ĐỀU BÌNH ĐẲNG TRƯỚC PHÁP LUẬT VÀ

KHÔNG PHÂN BIỆT ĐỐI XỬ

Bình đẳng

Quyền

Nghĩa vụ

Khả năng gánh chịu trách nhiệm

pháp lý khi vi phạm pháp luật

14

4.2.4. NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO

• Nhân đạo đối với tất cả mọi người: Mở rộng dân chủ, Quy định và đảm bảo tốt các

quyền con người và công dân.

• Nhân đạo/ưu tiên đối với các nhóm xã hội có đặc thù nhất định:

 Phụ nữ;

 Người già, người tàn tật…

 Trẻ em.

• Có chính sách đối với những người nước ngoài đấu tranh vì hoà bình tiến bộ xã hội.

15

4.2.5. NGUYÊN TẮC VỀ TÍNH HIỆN THỰC CỦA QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ

NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN

Điều kiện kinh tế

chính trị xã hội

Nhà nước

xác định các

quyền nghĩa

vụ cơ bản

của công

dân

Khả năng đảm bảo

của Nhà nước

Nhu cầu mở rộng

dân chủ

Các yếu tố khác

16

4.3. VẤN ĐỀ QUY ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA

CÔNG DÂN TRONG CÁC HIẾN PHÁP VIỆT NAM

Lịch sử lập hiến Việt Nam quy định quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của

công dân trong các Hiến pháp:

Hiến pháp 1946

• Chương II: Nghĩa vụ và quyền lợi: 18 điều/70 điều

Hiến pháp 1959

• Chương III: Quyền lợi và nghĩa vụ cơ bản của công dân: 27/112 điều

Hiến pháp 1980

• Chương V: Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: 29/147 điều

Hiến pháp 1992

• Chương V: Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: 33/147 điều

Hiến pháp 2013

• Chương II: Quyền con người, Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: 26/120 điều

17

4.4. CÁC QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN

THEO HIẾN PHÁP

4.4.2. Các

4.4.1. Các

quyền về kinh

quyền về

tế, xã hội và

chính trị

văn hóa

4.4.3. Các

4.4.4. Các

quyền tự do

nghĩa vụ

dân chủ, tự do

cơ bản

cá nhân

18

4.4.1. CÁC QUYỀN VỀ CHÍNH TRỊ

Quyền bầu cử,

ứng cử

Quyền biểu quyết

khi trưng cầu ý

dân

Có 4 quyền

Quyền tham gia

quản lý Nhà nước

và xã hội

Quyền khiếu nại

tố cáo

19

4.4.2. CÁC QUYỀN VỀ KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA

Quyền tự do

Quyền sở hữu;

Quyền lao động;

kinh doanh;

Quyền được

đảm bảo về an

sinh xã hội;

Quyền có nơi ở

hợp pháp;

Quyền bình

đẳng;

Quyền sáng

tácVHNT,

nghiên cứu KH;

Quyền được kết

Quyền học tập;

hôn, ly hôn;

Quyền sống

trong môi

trường trong

lành.

Quyền hưởng

thụ văn hóa;

Quyền xác định

dân tộc;

20

Bài giảng Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân - Trần Ngọc Định