Bài giảng Nhập môn công nghệ thông tin và truyền thông - Bài 9: Lập trình và ngôn ngữ lập trình

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

HANOI UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

BÀI 9

LẬP TRÌNH VÀ NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH

Viện Công nghệ thông tin và Truyền thông

2018

Nội dung

1. Chương trình và Lập trình

2. Các bước lập trình

3. Ngôn ngữ lập trình

Nhập môn CNTT&TT

2

1. Chương trình và Lập trình

▪ Chương trình (Program) là dãy các lệnh mà

máy tính thực hiện theo để hoàn thành nhiệm

vụ xử lý dữ liệu thành thông tin.

▪ Lập trình (Programming) hay phát triển phần

mềm là thủ tục gồm các bước để tạo ra chương

trì nh.

Nhập môn CNTT&TT

3

2. Các bước lập trình

Bước 1: Đặc tả chương trình (Program Specification)

Bước 2: Thiết kế chương trình (Program design)

Bước 3: Viết mã chương trình (Program code)

Bước 4: Kiểm thử chương trình (Program test)

Bước 5: Lập tư liệu chương trình (Program documentation)

Bước 6: Bảo trì chương trình (Program maintenance)

Nhập môn CNTT&TT

4

Bước 1. Đặc tả chương trình

▪ Còn được gọi là phân tích chương trình

▪ Các việc cần làm:

▪ Xác định các mục tiêu của chương trình (các vấn đề

cần giải quyết)

▪ Xác định các đầu ra muốn có

▪ Xác định các dữ liệu đầu vào cần có

▪ Xác định các yêu cầu xử lý

▪ Lập tư liệu đặc tả chương trình

Nhập môn CNTT&TT

5

Bước 1. Đặc tả chương trình

Nhập môn CNTT&TT

6

Bước 2: Thiết kế chương trình

▪ Lập kế hoạch giải vấn đề/bài toán sử dụng kỹ

thuật lập trình cấu trúc:

▪ Thiết kế top-down: Xác định các bước xử lý chính,

các modul chương trình sẽ được gọi

▪ Mã giả (pseudocode): Mô tả cách giải bài toán theo

ngôn ngữ tự nhiên

▪ Lưu đồ chương trình (Flowcharts)

▪ Các cấu trúc logic

▪ Các thuật toán liên quan

▪ Viết tài liệu thiết kế

Nhập môn CNTT&TT

7

Bước 2: Thiết kế chương trình

Nhập môn CNTT&TT

8

Thuật giải (Algorithm)

▪ Thuật giải là dãy các lập luận và thao tác cung cấp lời

giải của một vấn đề, một bài toán.

▪ Các tính chất của thuật giải

▪ Tính chính xác: để đảm bảo kết quả tính toán hay các thao tác

mà máy tính thực hiện được là chính xác.

▪ Tính rõ ràng: Thuật toán phải được thể hiện bằng các câu lệnh

minh bạch; các câu lệnh được sắp xếp theo thứ tự nhất định.

▪ Tính khách quan: Một thuật toán dù được viết bởi nhiều người

trên nhiều máy tính vẫn phải cho kết quả như nhau.

▪ Tính phổ dụng: Thuật toán không chỉ áp dụng cho một bài toán

nhất định mà có thể áp dụng cho một lớp các bài toán có đầu

vào tương tự nhau.

▪ Tính kết thúc: Thuật toán phải gồm một số hữu hạn các bước

tí nh toá n.

Nhập môn CNTT&TT

9

Các ký hiệu dùng cho Lưu đồ (Flowchart)

Đầu cuối (Terminal): chỉ ra bắt đầu và

kết thúc chương trình

Tiến trình (Process): Tính toán hoặc gán giá

trị cho biến

Nhập/Xuất dữ liệu (Input/Output)

Quyết định dựa theo điều kiện (Decision)

Điểm kết nối

Đường kết nối và chỉ trình tự thao tác

Nhập môn CNTT&TT

10

Các cấu trúc logic

▪ Cấu trúc tuần tự

▪ Cấu trúc điều khiển lựa chọn:

▪ IF

▪ IF/ELSE

▪ SWITCH …CASE

▪ Cấu trúc điều khiển lặp:

▪ FOR

▪ WHILE

▪ DO…WHILE

Nhập môn CNTT&TT

11

Cấu trúc tuần tự

Lệnh

Nhập môn CNTT&TT

12

Các cấu trúc lựa chọn

IF/ELSE

IF

FALSE

(kiểm tra điều kiện)

TRUE

FALSE

( kiểm tra điều kiện)

TRUE

(các lệnh)

Nhập môn CNTT&TT

13

Cấu trúc nhiều lựa chọn SWITCH…CASE

{Kiểm tra điều kiện}

Case 1

Case 2

Case 3

Case 4

Các lệnh

Nhập môn CNTT&TT

14

Cấu trúc lặp có số lần lặp không xác định

WHILE

DO…WHILE

FALSE

(kiểm tra điều kiện)

TRUE

Các lệnh vòng lặp

TRUE

Các lệnh vòng lặp

(kiểm tra điều kiện)

FALSE

Nhập môn CNTT&TT

15

Cấu trúc lặp có số lần lặp xác định

▪ Cấu trúc FOR

▪ Các lệnh của vòng lặp được thực hiện với số

lần lặp biết trước

▪ Có thể coi cấu trúc FOR tương đương với cấu

trúc WHILE hoặc DO-WHILE

Nhập môn CNTT&TT

16

Ví dụ mã giả (pseudocode)

START

Khởi tạo Tổng tiền = 0

WHILE (còn hàng trong giỏ)

Nhập Tên mặt hàng

Nhập Giá mặt hàng

Nhập Số lượng của mặt hàng

Tiền mặt hàng = Giá mặt hàng * Số lượng

IF (Giá mặt hàng >= 100.000 đồng)

THEN Thuế = Tiền mặt hàng * 10%

ELSE Thuế = Tiền mặt hàng * 12%

ENDIF

Tiền mặt hàng sau thuế = Tiền mặt hàng + Thuế

Cộng Tiền mặt hàng sau thuế vào Tổng tiền

ENDWHILE

In Phiếu thanh toán

END

Nhập môn CNTT&TT

17

Ví dụ lưu đồ

START

Khởi tạo Tổng tiền = 0

False

Còn hàng trong giỏ ?

True

- Nhập Tên và giá mặt hàng

- Nhập SL của mặt hàng

Tính Tiền mặt hàng =

Giá mặt hàng x Số lượng

True

False

Giá mặt hàng >= 100.000 ?

Thuế = Tiền mặt hàng * 10%

Thuế = Tiền mặt hàng * 12%

Tiền của mặt hàng sau thuế =

Tiền mặt hàng + Thuế

Cộng thêm Tiền của mặt hàng

sau thuế vào Tổng tiền

In Phiếu thanh toán

STOP

Nhập môn CNTT&TT

18

Bước 3: Viết mã chương trình

▪ Chọn ngôn ngữ lập trình thích ứng

▪ Viết mã chương trình theo cú pháp

Nhập môn CNTT&TT

19

Các đặc trưng của một chương trình tốt

▪ Làm việc tin cậy

▪ Tạo đầu ra chính xác

▪ Bắt được các lỗi đầu vào

▪ Mã chương trình dễ hiểu và được giải thích rõ

ràng

▪ Sử dụng ngôn ngữ lập trình phù hợp

Nhập môn CNTT&TT

20

Bài giảng Nhập môn công nghệ thông tin và truyền thông - Bài 9: Lập trình và ngôn ngữ lập trình - Lê Thanh Hương