Tiểu luận Phạm trù con người và vấn đề về con người trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước

Lêi nãi ®Çu

tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

T¹i sao l¹i ph¶i nghiªn cøu vÒ ph¹m trï con ng-êi vµ vÊn ®Ò vÒ con

ng-êi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc trong khi thÕ

giíi ®· tr¶i qua hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vÜ ®¹i vµ trªn thÕ giíi

®· cã rÊt nhiÒu, rÊt nhiÒu n-íc ®· trë thµmh nh÷ng n-íc c«ng nghiÖp lín.

Ph¶i ch¨ng ®ã lµ v× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph-¬ng thøc duy nhÊt

®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ bÊt kú mét quèc gia nµo bá qua qu¸ tr×nh

nµy ®Òu sÏ trë nªn qu¸ chËm, qu¸ l¹c hËu so víi b-íc ®i cña thÕ giíi? Vµ

ph¶i ch¨ng gièng nh- c¸c quèc gia kh¸c, ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi

quy luËt chung ®ã? Nh-ng quan träng h¬n c¶, ph¶i ch¨ng con ng-êi lµ chñ

thÓ, lµ mÊu chèt, lµ ®iÓm khëi ®Çu còng nh- lµ c¸i ®Ých cña qu¸ tr×nh l©u dµi

nµy?

§óng lµ trªn thùc tÕ ë nhiÒu quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

®· t¹o ra nhiÒu thµnh tùu khoa häc kh«ng thÓ phñ nhËn ®-îc. Ch¼ng h¹n

viÖc sö dông n¨ng l-îng nguyªn tö, n¨ng l-îng mÆt trêi ®· lµm gi¶m sù phô

thuéc cña con ng-êi vµo nguån n¨ng l-îng kho¸ng s¶n; sù ra ®êi cña c¸c vËt

liÖu tæng hîp kh«ng nh÷ng gióp con ng-êi gi¶m phô thuéc vµo tµi nguyªn

thiªn nhiªn kh«ng t¸i sinh ®-îc mµ cung cÊp cho con ng-êi nguån vËt liÖu

míi cã tÝnh n¨ng -u viÖt h¬n vµ t¸i sinh ®-îc. Nhê ph¸t minh con ng-êi sö

dông nguån vËt liÖu míi nµy mµ con ng-êi ®· cã thÓ thu nhá m¸y tÝnh ®iÖn

tö xuèng hµng v¹n lÇn vÒ thÓ tÝch ®ång thêi t¨ng hiÖu n¨ng cña nã lªn hµng

chôc v¹n lÇn so víi ba chôc n¨m tr-íc. Sù ra ®êi vµ xuÊt hiÖn c¸c lo¹i vËt

liÖu míi ®ang ngµy cµng trë thµnh nh©n tè v« cïng quan träng cña sù ph¸t

triÓn søc s¶n xuÊt x· héi vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ. Cïng víi qu¸ tr×nh

tù ®éng ho¸, tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ cho thÊy kh¶ n¨ng loµi ng-êi sÏ

tiÕn tíi mét x· héi cña c¶i tu«n ra rµo r¹t.

Cßn ë ViÖt Nam th× sao?

Cho ®Õn nay,ViÖt Nam vÉn thuéc lo¹i nh÷ng n-íc nghÌo nhÊt thÕ giíi,

nÒn kinh tÕ vÉn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu, cßn mang tÝnh chÊt tù cÊp, tù tóc, ®Êt

n-íc ch-a ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, l¹m ph¸t cßn ë møc cao, s¶n

xuÊt ch-a æn ®Þnh, t×nh h×nh mÊt c©n ®èi vÉn nghiªm träng, béi chi ng©n

s¸ch cßn lín, tèc ®é t¨ng d©n sè cao, lao ®éng thÊt nghiÖp hoÆc kh«ng ®ñ

viÖc lµm ngµy cµng t¨ng (7% d©n sè thµnh thÞ thÊt nghiÖp), ®êi sèng nh©n

1

d©n cßn nhiÒu khã kh¨n; tæng s¶n phÈm quèc d©n (GDP) tÝnh theo ®Çu ng-êi

thuéc lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi: 220$ (t¹i thêi ®iÓm th¸ng 9 n¨m 1993), thÊp

h¬n Lµo, Bangladesh, chØ b»ng 1/9 cña Th¸i Lan, b»ng 1/4 cña Malaysia,

1/45 cña §µi Loan; tèc ®é t¨ng b×nh qu©n chËm h¬n nhiÒu n-íc trong khu

vùc. G¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ ®ã lµ lèi lµm ¨n t¶n m¹n vµ tuú tiÖn cña s¶n

xuÊt nhá. Cïng víi nh÷ng thuyÒn thèng tèt ®Ñp mµ chóng ta ®ang kÕ thõa

còng cã nh÷ng truyÒn thèng l¹c hËu cña ng-êi ®· chÕt ®ang ®Ì nÆng lªn vai

ng-êi ®ang sèng... V× vËy muèn kh«ng bÞ tôt hËu xa h¬n n÷a, muèn æn ®Þnh

mäi mÆt ®Ó ®i lªn vµ ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung -¬ng §¶ng

céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VII (tõ 24/11/1993 ®Õn 1/12/1993) vµ §¹i héi ®¹i

biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú (20-25/1/1994) ®· x¸c ®Þnh tíi ®©y n-íc ta

“chuyÓn dÇn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi, ®Èy tíi mét b-íc c«ng nghiÖp

ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, nh»m t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, ®Èy

nhanh tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ, c¶i thiÖn h¬n n÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh

thÇn cña nh©n d©n. §©y lµ nhiÖm vô trung t©m cã tÇm quan träng hµng ®Çu

trong thêi gian tíi.” Song dùa vµo ®©u ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn nã cho thËt

hiÖu qu¶ vµ kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ ®¾t th× l¹i kh«ng dÔ dµng; bëi v× tõ chç

thÊy ®-îc tÝnh tÊt yÕu nÕu kh«ng cÈn thËn l¹i dÔ sa vµo duy ý chÝ nh- ®· tõng

x¶y ra tr-íc ®©y hoÆc tr¸i l¹i nÕu chØ thÊy khã kh¨n, bÊt lîi, thiÕu ®iÒu kiÖn

råi cam chÞu tôt hËu th× l¹i lµ mét tai häa. Nh- vËy còng cã nghÜa lµ chóng ta

®· ®Ó l¹i cho thÕ hÖ t-¬ng lai mét c¸i g¸nh qu¸ nÆng vµ sÏ cã téi rÊt lín ®èi

víi nh÷ng ai ®· hy sinh x-¬ng m¸u cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc b¶o vÖ

®Êt n-íc.

Nh-ng nÕu chØ cã nh- vËy th× t¹i sao l¹i ph¶i ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò con

ng-êi? LiÖu cã ph¶i con ng-êi ®ang gi÷ mét vai trß g× ®ã trong sù nghiÖp

c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, vµ h¬n thÕ n÷a ph¶i ch¨ng ®ã lµ

mét vai trß quan träng, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña sù nghiÖp ®æi míi

nµy?

Tr-íc hÕt cã thÓ nãi r»ng x· héi loµi ng-êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn dùa vµo

hai nguån tµi nguyªn lµ: thiªn nhiªn vµ con ng-êi. C¸i quý nhÊt trong nguån

tµi nguyªn con ng-êi lµ trÝ tuÖ. Theo quan niªm cæ ®iÓn, mäi nguån tµi

nguyªn thiªn nhiªn ®Òu cã h¹n vµ ®Òu cã thÓ bÞ khai th¸c c¹n kiÖt. Song, sù

hiÓu biÕt cña con ng-êi ®·, ®ang vµ sÏ kh«ng bao giê chÞu dõng l¹i, nghÜa lµ

nguån tµi nguyªn trÝ tuÖ kh«ng cã giíi h¹n. TÝnh v« tËn cña nguån tiÒm n¨ng

trÝ tuÖ lµ nÒn t¶ng ®Ó con ng-êi nhËn thøc tÝnh v« tËn cña thÕ giíi vËt chÊt,

tiÕp tôc nghiªn cøu nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cßn v« tËn nh-ng

ch-a ®-îc khai th¸c vµ sö dông, ph¸t hiÖn ra nh÷ng tÝnh n¨ng míi cña nh÷ng

d¹ng tµi nguyªn ®ang sö dông hoÆc s¸ng t¹o ra nh÷ng nguån tµi nguyªn míi

2

vèn kh«ng cã s½n trong tù nhiªn, nh»m phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña x· héi

trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Bëi vËy cã thÓ nãi, trÝ tuÖ con ng-êi lµ nguån lùc

v« tËn cña sù ph¸t triÓn x· héi.

§ång thêi, nguån lùc ph¸t triÓn cña x· héi, tr-íc hÕt vµ quan träng h¬n

c¶ còng chÝnh lµ con ng-êi- nguån tiÒm n¨ng søc lao ®éng. Con ng-êi ®·

lµm nªn lÞch sö cña chÝnh m×nh b»ng lao ®éng ®-îc ®Þnh h-íng bëi trÝ tuÖ

®ã. Ta ®· biÕt r»ng, “tÊt c¶ c¸i g× thóc ®Èy con ng-êi ho¹t ®éng ®Òu tÊt nhiªn

ph¶i th«ng qua ®Çu ãc cña hä”⁽¹⁾, tøc lµ ph¶i th«ng qua trÝ tuÖ cña hä. Tr-íc

tiªn, nh÷ng nhu cÇu vÒ sinh tån ®· thóc ®Èy con ng-êi ho¹t ®éng theo b¶n

n¨ng nh- bÊt kú mét ®éng vËt nµo kh¸c. Nh-ng råi “b¶n th©n con ng-êi b¾t

®Çu tù ph©n biÖt víi sóc vËt ngay khi con ng-êi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ra nh÷ng t-

liÖu sinh ho¹t cña m×nh- ®ã lµ mét b-íc tiÕn do tæ chøc c¬ thÓ cña con ng-êi

quy ®Þnh” ⁽²⁾. Sù kh¸c biÖt c¨n b¶n vÒ mÆt “tæ chøc c¬ thÓ” gi÷a con ng-êi vµ

con vËt chÝnh lµ bé ãc vµ ®«i bµn tay. Bé ãc ®iÒu khiÓn ®«i bµn tay, nghÜa lµ

b»ng trÝ tuÖ (bé ãc) vµ lao ®éng (®«i bµn tay) con ng-êi ®· tiÕn hµnh ho¹t

®éng biÕn ®æi tù nhiªn lµm nªn lÞch sö x· héi, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ®ã

®· biÕn ®æi c¶ b¶n th©n m×nh.

Cho ®Õn khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®¸nh dÊu bëi nh÷ng ph¸t minh

khoa häc, nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× trÝ tuÖ con ng-êi vÉn cã søc m¹nh ¸p

®¶o. Nh÷ng t- duy m¸y mãc, trÝ tuÖ nh©n t¹o... dï réng lín ®Õn ®©u, dï d-íi

h×nh thøc hoµn h¶o nhÊt còng chØ lµ mét m¶ng cùc nhá, mét sù ph¶n ¸nh rÊt

tinh tÕ thÕ giíi néi t¹i cña con ng-êi, chØ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

khoa häc kinh tÕ, cña ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña con ng-êi. Mäi m¸y mãc dï hoµn

thiÖn, dï th«ng minh ®Õn ®©u còng chØ lµ kÎ trung gian cho ho¹t ®éng cña

con ng-êi. Do ®ã con ng-êi lu«n lu«n ®· vµ vÉn lµ chñ thÓ duy nhÊt cña mäi

ho¹t ®éng trong x· héi.

Thùc tiÔn ngµy nay cµng kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n trong quan niÖm cña

M¸c vÒ vÞ trÝ vai trß kh«ng g× thay thÕ ®-îc cña con ng-êi trong tiÕn tr×nh

ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i, cña x· héi loµi ng-êi. B¶n th©n sù nghiÖp

c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ chóng ta ®ang tõng b-íc thùc hiÖn víi

nh÷ng thµnh c«ng b-íc ®Çu cña nã còng ngµy cµng ®ßi hái mçi chóng ta

ph¶i nhËn thøc s©u s¾c “nh÷ng gi¸ trÞ lín lao vµ ý nghÜa quyÕt ®Þnh cña nh©n

tè con ng-êi”, thÊy râ vai trß cña con ng-êi trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh

tÕ x· héi trªn thùc tÕ vµ trong quan niÖm cña mçi chóng ta, con ng-êi ngµy

cµng thÓ hiÖn râ vai trß lµ “chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, mäi nguån cña c¶i vËt

(3)

chÊt vµ v¨n ho¸, mäi nÒn v¨n minh cña c¸c quèc gia” . Bëi vËy ®Ó ®Èy

nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng

XHCN vµ ®-a sù nghiÖp c¸ch m¹ng lín lao ®ã ®Õn thµnh c«ng ë mét n-íc

3

vÉn cßn trong t×nh tr¹ng l¹c hËu nh- n-íc ta, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ph¸t

triÓn con ng-êi ViÖt Nam, n©ng cao ®éi ngò nh÷ng ng-êi lao ®éng n-íc ta

lªn mét tÇm cao chÊt l-îng míi. NhËn ®Þnh nµy ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh trong

nghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng: “N©ng cao d©n

trÝ, båi d-ìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ng-êi ViÖt Nam lµ nh©n

tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”.

Mét lÇn n÷a ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh tÝnh cÊp thiÕt vµ ý nghÜa quan träng cña

viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy. Qua ®ã, triÕt häc tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß

cña m×nh trong ®êi sèng x· héi vµ trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc. Sù

nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta ®-îc tiÕn hµnh nh- thÕ nµo,

quy m« vµ nhÞp ®é cña nã ra sao, ®iÒu ®ã mét phÇn tuú thuéc vµo sù ®ãng

gãp cña triÕt häc.

4

ch-¬ng I

Nguån gèc vµ c¬ së lý luËn

I . B¶n chÊt con ng-êi

Con ng-êi lµ sinh vËt cã tÝnh x· héi. §èi víi M¸c “con ng-êi kh«ng ph¶i

lµ mét tån t¹i trõu t-îng, Èn n¸u ®©u ®ã ngoµi thÕ giíi” ⁽⁴⁾. §ã lµ nh÷ng con

ng-êi sèng trong mét thêi ®¹i nhÊt ®Þnh, mét m«i tr-êng x· héi nhÊt ®Þnh, cã

nh÷ng quan hÖ x· héi phong phó, phøc t¹p vµ ngµy cµng phong phó víi sù

ph¸t triÓn cña v¨n minh.

C¸c M¸c viÕt “B¶n chÊt con ng-êi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu t-îng cè

h÷u c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã, b¶n chÊt con ng-êi lµ

(5)

tæng hoµ nh÷ng quan hÖ x· héi” . Qua luËn ®Ò næi tiÕng ®ã, chóng ta thÊy

M¸c muèn nãi b¶n chÊt con ng-êi, mét sù trõu t-îng khoa häc, lµ sù kh¸i

qu¸t tõ ®êi sèng cô thÓ, tõ thuéc tÝnh cña con ng-êi hiÖn thùc, thÕ hÖ nµy qua

thÕ hÖ kh¸c, b¶n chÊt con ng-êi ®-îc thÓ hiÖn vµ chØ cã thÓ ®-îc thÓ hiÖn

th«ng qua tæng thÓ c¸c quan hÖ x· héi. Muèn t×m b¶n chÊt con ng-êi th×

ph¶i t×m ë bªn trong chø kh«ng ph¶i ë bªn ngoµi ®êi sèng hiÖn thùc cña con

ng-êi. LuËn ®Ò cña M¸c kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh c¸ nh©n, kh¼ng ®Þnh sù kú

diÖu, sù phong phó v« h¹n cña tÝnh c¸ch con ng-êi. NÕu ®øng trªn quan

®iÓm sinh vËt häc mµ xÐt th× kh«ng thÓ hiÓu ®-îc ch¼ng nh÷ng thùc chÊt cña

con ng-êi, mµ ngay c¶ ý nghÜa cña c¬ thÓ con ng-êi, tõ khi qu¸ tr×nh nguån

gèc loµi ng-êi kÕt thóc th× nh÷ng biÕn ®æi trong c¬ thÓ ®Òu ®-îc h-íng dÉn

bëi ¶nh h-ëng quyÕt ®Þnh cña v¨n ho¸: kh¶ n¨ng ®èi xö cã tÝnh ng-êi ®èi víi

thÕ giíi vµ ®èi víi nh÷ng ng-êi kh¸c, kh¶ n¨ng lao ®éng, giao tiÕp víi nh÷ng

ng-êi chung quanh, kh¶ n¨ng t- duy, cã nh÷ng t×nh c¶m ®¹o ®øc vµ nh÷ng

xóc c¶m thÈm mü, tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®Òu kh«ng ph¶i lµ ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ

mµ lµ nh÷ng nÐt ®· h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh thùc tiÔn lÞch sö x· héi, tiªu

biÓu cho thùc chÊt cña con ng-êi trong c¸ch biÓu hiÖn vµ béc lé c¸ thÓ cña

nã. Nh÷ng nÐt Êy ®-îc h×nh thµnh nhê chç con ng-êi tham gia vµo hÖ thèng

c¸c quan hÖ x· héi, vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng lao ®éng, ®i liÒn víi sù tham gia

cña con ng-êi vµo qu¸ tr×nh n¾m v÷ng vµ t¸i t¹o nÒn v¨n ho¸ x· héi (lao

®éng, ho¹t ®éng). ChÝnh trong qu¸ tr×nh nµy con ng-êi ®· tù s¸ng t¹o ra b¶n

th©n m×nh mét c¸ch lÞch sö vµ kh«ng ngõng t¸i hiÖn b¶n th©n m×nh, tù gi¸o

dôc b¶n th©n víi t- c¸ch lµ con ng-êi. Tiªu chuÈn lÞch sö cho phÐp ng-êi ta

ph©n biÖt con ng-êi- ®ã lµ s¶n xuÊt ra c«ng cô lao ®éng còng b»ng chÝnh

5

c«ng cô. §ång thêi tiÒn ®Ò tuyÖt ®èi vµ ®iÒu kiÖn cña v¨n ho¸ con ng-êi lµ

giíi tù nhiªn mµ con ng-êi dïng ®Ó x©y dùng nÒn v¨n hãa cña m×nh b»ng

c¸ch chinh phôc tù nhiªn mét c¸ch s¸ng t¹o. Con ng-êi x· héi lµ kÎ s¸ng t¹o

ra lÞch sö, s¸ng t¹o ra b¶n th©n m×nh. ChÝnh v× vËy, con ng-êi hoµn toµn

mang tÝnh x· héi.

VËy th× trong ®êi sèng x· héi con ng-êi cã vai trß g×?

II . Vai trß cña con ng-êi trong ®êi sèng x· héi, ®Æc

biÖt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi

H¬n mét tr¨m n¨m tr-íc, khi kh¼ng ®Þnh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña

x· héi loµi ng-êi lµ sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, C¸c

M¸c ®· nãi tíi viÖc lÊy sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng-êi lµm th-íc ®o

chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. C¸c M¸c cho r»ng, xu h-íng chung cña tiÕn

tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt

bao gåm con ng-êi vµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng do con ng-êi t¹o ra. Sù ph¸t

triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi

qua viÖc con ng-êi chiÕm lÜnh vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu lùc l-îng tù

nhiªn víi t- c¸ch lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®oäng sèng cña chÝnh con ng-êi.

Chóng ta biÕt r»ng s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn c¬ b¶n cña con

ng-êi nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña m×nh. S¶n xuÊt quyÕt ®Þnh nhu cÇu

nh-ng kh«ng cã nhu cÇu th× còng kh«ng cã s¶n xuÊt. Nhu cÇu cña con ng-êi

t¨ng lªn kh«ng ngõng, do ®ã mµ con ng-êi lu«n lu«n ph¸t triÓn s¶n xuÊt v×

muèn n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, gi¶m nhÑ lao

®éng. V× vËy cã thÓ nãi, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, tr-íc hÕt vµ quan träng

h¬n c¶ lµ ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt, bé ãc vµ bµn tay con ng-êi kh«ng

ngõng hoµn thiÖn. Sù hoµn thiÖn cña bé ãc lµ c¬ së, lµ nguån vËt chÊt v« tËn

cho nh÷ng ho¹t ®éng ngµy cµng phøc t¹p, tinh vi, ®a d¹ng, phong phó cña

con ng-êi, ®-a ®Õn sù thay ®æi liªn tôc c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cña x· héi.

Sù ph¸t triÓn hoµn thiÖn kh«ng ngõng cña trÝ tuÖ con ng-êi ®· ®-îc thÓ hiÖn

b»ng viÖc truyÒn ®¹t, tµng tr÷ nh÷ng tri thøc lý luËn vµ kinh nghiÖm tõ thÕ hÖ

nµy sang thÕ hÖ kh¸c vµ ®-îc ghi nhËn nh©n c¸ch cô thÓ, tr-íc hÕt ë sù biÕn

®æi cña c«ng cô s¶n xuÊt. Hay nãi c¸ch kh¸c, søc m¹nh trÝ tuÖ con ng-êi

kh«ng ngõng ®-îc vËt thÓ ho¸ trong c«ng cô s¶n xuÊt, trong lùc l-îng s¶n

xuÊt nãi chung. TÝnh v« tËn cña trÝ tuÖ con ng-êi ®-îc biÓu hiÖn ë sù biÕn

®æi kh«ng ngõng ë tÝnh ®a d¹ng, phong phó v« cïng tËn cña c«ng cô s¶n

xuÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng lùc l-îng

s¶n xuÊt ®· vµ ®ang diÔn ra trong lÞch sö x· héi loµi ng-êi lµ nh÷ng nÊc

thang ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao h¬n cña c«ng cô s¶n xuÊt: tõ löa

®Õn c«ng cô s¶n xuÊt thñ c«ng, råi c«ng cô c¬ khÝ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ trÝ

6

tuÖ ngµy nay.. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã chøng tá r»ng con ng-êi víi bµn tay vµ

khèi ãc cña m×nh lµ nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.

Nh-ng bªn c¹nh vai trß con ng-êi lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, lµ

yÕu tè hµng ®Çu ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc l-îngs¶n xuÊt cña x· héi,

con ng-êi cßn lµ chñ thÓ ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh lÞch sö. Th«ng qua ho¹t

®éng s¶n xuÊt vËt chÊt, cc s¸ng t¹o ra lÞch sö cña chÝnh m×nh, s¸ng t¹o ra lÞch

sö cña x· héi loµi ng-êi. KÕt qu¶ lµ x· héi loµi ng-êi ®· b-íc tõ thêi ®¹i v¨n

minh nµy sang thêi ®¹i v¨n minh kh¸c cao h¬n, trong qu¸ tr×nh lÞch sö tù

nhiªn.

MÆt kh¸c khi s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, tÝnh chÊt x· héi hãa cña s¶n

xuÊt ngµy cµng gia t¨ng, viÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc l-îng cña

toµn x· héi vµ sù ph¸t triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do viÖc ®ã mang l¹i sÏ cÇn

®Õn nh÷ng con ng-êi hoµn toµn míi. C¸c M¸c ®· kh¼ng ®Þnh: sù ph¸t triÓn

cña lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi tr-íc hÕt cã ý nghÜa lµ “sù ph¸t triÓn phong

phó cña b¶n chÊt con ng-êi, coi nh- lµ mét môc ®Ých tù th©n”⁽⁶⁾. Bëi vËy theo

C¸c M¸c, ý nghÜa lÞch sö, môc ®Ých cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t

triÓn con ng-êi toµn diÖn, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ cña con ng-êi, gi¶i

phãng con ng-êi, lo¹i trõ ra khái cuéc sèng con ng-êi mäi sù tha ho¸ ®Ó con

ng-êi sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc cña m×nh.

Thùc tÕ ®· chøng minh, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc, chØ cã con

ng-êi-yÕu tè quan träng nhÊt trong lùc l-îng s¶n xuÊt cña x· héi míi lµ

nh©n tè chÝnh, lµ nguån lùc mang tÝnh quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i.

Nh-ng con ng-êi còng lµ môc tiªu, lµ c¸i ®Ých cña sù ph¸t triÓn, sù ®æi míi

nµy. Hay nãi c¸ch kh¸c, c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc mµ cô thÓ lµ c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ do con ng-êi, phô thuéc vµo con ng-êi vµ v× con

ng-êi.

7

Ch-¬ng II

VÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam

I . c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ g× ?

Tõ tr-íc tíi nay, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c«ng nghiÖp ho¸.

VËy nªn hiÓu ph¹m trï nµy nh- thÕ nµo?

Quan niÖm ®¬n gi¶n nhÊt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho r»ng “ c«ng nghiÖp

ho¸ lµ ®-a ®Æc tÝnh c«ng nghiÖp cho mét ho¹t ®éng, trang bÞ ( cho mét vïng,

mét n-íc), c¸c nhµ m¸y, c¸c lo¹i c«ng nghiÖp...” Quan niÖm mang tÝnh triÕt

tù nµy ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh lÞch sö c«ng

nghiÖp ho¸ ë c¸c n-íc T©y ¢u, B¾c Mü.

Nghiªn cøu ®Þnh nghÜa ph¹m trï c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c nhµ kinh tÕ

Liªn X« (cò) ta thÊy trong cuèn gi¸o khoa kinh tÕ chÝnh trÞ cña Liªn X« ®-îc

dÞch sang tiÕng ViÖt Nam 1958, ng-êi ta ®· ®Þnh nghÜa “ c«ng nghiÖp ho¸

XHCN lµ ph¸t triÓn ®¹i c«ng nghiÖp, tr-íc hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng, sù ph¸t

triÓn Êy cÇn thiÕt cho viÖc c¶i t¹o toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së kü

thuËt tiªn tiÕn.”

Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®¹i c«ng

nghiÖp, tr-íc hÕt lµ c«ng nghiÖp nÆng cña c¸c nhµ kinh tÕ häc Liªn X« ®·

®-îc chóng ta tiÕp nhËn thiÕu sù ph©n tÝch khoa häc ®èi víi ®iÒu kiÖn cô thÓ

cña n-íc ta. Cuèn “ Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt” ®· gi¶i thÝch c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸

tr×nh x©y dùng nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ

quèc d©n vµ ®Æc biÖt c«ng nghiÖp nÆng, dÇn tíi sù t¨ng nhanh tr×nh ®é trang

bÞ kü thuËt cho lao ®éng vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Trªn thùc tÕ, qu¸

tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc nh÷ng n¨m 60, ta ®· m¾c ph¶i

sai lÇm ®ã, kÕt qu¶ lµ nÒn kinh tÕ vÉn kh«ng tho¸t khái nÒn c«ng nghiÖp l¹c

hËu, n«ng nghiÖp l¹c hËu, kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm... MÆc dï kh«ng ®¹t ®-îc

môc tiªu nh-ng còng chÝnh nhê c«ng nghiÖp ho¸ mµ n-íc ta ®É x©y dùng

®-îc mét sè c¬ së vËt chÊt kü thuËt nhÊt ®Þnh, t¹o ra tiÒm lùc vÒ kinh tÕ-quèc

phßng, phôc vô chiÕn tranh, ®¶m b¶o ®-îc phÇn nµo ®êi sèng nh©n d©n.

N¨m 1963, tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn hiÖp quèc ( UNIDO)

®· ®-a ra mét ®Þnh nghÜa: “c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh

tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy, mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc

d©n ®-îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong n-íc víi

kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ cã mét bé phËn lu«n

thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra t- liÖu s¶n xuÊt, hµng tiªu dïng vµ cã kh¶ n¨ng ®¶m

8

b¶o cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, ®¶m b¶o ®¹t tíi sù

tiÕn bé cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi.” Theo quan ®iÓm nµy, qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸ nh»m thùc hiÖn nhiÒu môc tiªu chø kh«ng ph¶i chØ nh»m mét

môc tiªu kinh tÕ-kü thuËt.

Cßn theo quan niÖm míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn n-íc ta th× c«ng nghiÖp

ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ g¾n liÒn víi ®æi míi

c«ng nghÖ, x©y dùng c¬ cÊu vËt chÊt-kü thuËt, lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn s¶n

xuÊt x· héi tõ tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp sang tr×nh ®é c«ng nghÖ cao h¬n, nhê

®ã mµ t¹o ra sù t¨ng tr-ëng bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ

quèc d©n.

Nãi tãm l¹i ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt tõ thÊp ®Õn cao, tõ

ch-a hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ nh»m ph¸t

triÓn kinh tÕ-x· héi, ®-a n-íc ta theo kÞp c¸c n-íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi.

II. Muèn tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ta

ph¶i lµm g×?

Sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ngoµi

m«i tr-êng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã c¸c nguån lùc cÇn thiÕt nh-: nguån lùc

con ng-êi, vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, vÞ trÝ ®Þa lý,

nguån lùc n-íc ngoµi. C¸c nguån lùc nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, cïng

tham gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh-ng møc ®é t¸c ®éng

vµ vai trß cña chóng ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

kh«ng gièng nhau, trong ®ã nguån lùc con ng-êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh.

Vai trß cña nguån lùc con ng-êi quan träng nh- thÕ nµo ®· ®-îc chøng

minh trong lÞch sö kinh tÕ cña nh÷ng n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nh- NhËt B¶n,

Mü,... nhiÒu nhµ kinh doanh n-íc ngoµi khi ®Õn tham quan NhËt B¶n th-êng

chØ chó ý ®Õn kü thuËt, m¸y mãc vµ coi ®ã lµ nguyªn nh©n t¹o nªn “kú tÝch

NhËt B¶n”. Nh-ng hä ®· nhÇm, chÝnh ng-êi NhËt B¶n còng kh«ng quan

niÖm nh- vËy. Ng-êi NhËt cho r»ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ cã vai trß rÊt to

lín nh-ng kh«ng ph¶i lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt. YÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt dÉn

®Õn thµnh c«ng cña hä lµ con ng-êi. Cho nªn hä ®· tËp trung cao ®é vµ cã

nh÷ng chÝnh s¸ch ®éc ®¸o ph¸t triÓn yÕu tè con ng-êi.

Ngµy nay ®èi víi nh÷ng n-íc l¹c hËu ®i sau, kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh

chãng nÕu kh«ng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc-kü thuËt vµ c«ng nghÖ

hiÖn ®¹i cña c¸c n-ícph¸t triÓn. Nh-ng kh«ng ph¶i cø nhËp c«ng nghÖ tiªn

tiÕn b»ng mäi gi¸ mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè con ng-êi. CÇn nhí r»ng,

c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n-íc ngoµi khi ®-îc tiÕp thu sÏ ph¸t huy t¸c dông tèt

hay bÞ l·ng phÝ, thËm chÝ bÞ ph¸ ho¹i lµ hoµn toµn phô thuéc vµo yÕu tè con

9

ng-êi khi sö dông chóng. NhiÒu c«ng ty chØ chó ý ®æi míi kü thuËt vµ c«ng

nghÖ nh-ng v× kh«ng chó ý ®Õn yÕu tè con ng-êi nªn ®Òu thÊt b¹i. ¤ng

Victor S.L.Tan, gi¸m ®èc cña Ohostate University ®· viÕt: “§iÒu mØa mai lín

nhÊt cßn lµ ë chç, trong cã nhiÒu c«ng ty ®· cè thùc hiÖn ®æi míi, nh-ng l¹i

cã Ýt c«ng ty thùc hiÖn ®ñ møc ®Ó ®¹t tíi thµnh c«ng. NhiÒu c«ng cuéc ®æi

míi ®· tiÕn hµnh nh-ng thÊt b¹i v× c¸c c«ng ty ®ã ®· kh«ng ®-a vµo cÊu t¹o

cña kÕ ho¹ch ®æi míi hoÆc ch-¬ng tr×nh ®æi míi cña hä mét nh©n tè khã

nhÊt ®Ó thµnh c«ng- con ng-êi.”

Nh- mäi quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

®¹i ho¸ ë ViÖt Nam còng ph¶i phô thuéc vµo nguån lùc con ng-êi vµ do

nguån lùc nµy quyÕt ®Þnh. Bëi v×:

_ Thø nhÊt, c¸c nguån lùc kh¸c nh- vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa

lý... tù nã chØ tån t¹i d-íi d¹ng tiÒm n¨ng. Chóng chØ ph¸t huy t¸c dông vµ cã

ý nghÜa tÝch cùc x· héi khi ®-îc kÕt hîp víi nguån lùc con ng-êi th«ng qua

ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng-êi. Bëi lÏ, con ng-êi lµ nguån lùc duy nhÊt

biÕt t- duy, cã trÝ tuÖ vµ cã ý chÝ, biÕt “lîi dông” c¸c nguån lùc kh¸c, g¾n

chóng kÕt l¹i víi nhau, t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp, cïng t¸c ®éng vµo

qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¸c nguån lùc kh¸c lµ nh÷ng kh¸ch

thÓ chÞu sù c¶i t¹o, khai th¸c cña con ng-êi, hÕt th¶y chóng ®Òu phôc vô cho

nhu cÇu, lîi Ých cña con ng-êi, nÕu con ng-êi biÕt c¸ch t¸c ®éng vµ chi phèi.

V× thÕ trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng lµ yÕu

tè quan träng nhÊt, lµ “lùc l-îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn nh©n lo¹i”.

Ch¼ng h¹n nh- vèn còng lµ mét nguån lùc ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸,

hiÖn ®¹i ho¸ nh-ng vèn chØ trë thµnh nguån lùc quan träng vµ cÊp thiÕt cña

sù ph¸t triÓn khi nã n»m trong tay nh÷ng ng-êi biÕt sö dông ®óng môc ®Ých

vµ cã hiÖu qu¶ cao.

T-¬ng tù nh- vËy, sù giµu cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nh÷ng -u thÕ

vÒ vÞ trÝ ®Þa lý còng sÏ mÊt ý nghÜa nÕu chñ nh©n cña nã kh«ng cã n¨ng lùc

khai th¸c.

Ngµy nay tr-íc xu h-íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, sù hîp t¸c ®Çu t-

n-íc ngoµi còng lµ nguån lùc quan träng, nã t¹o ra “c¸i hÝch” kinh tÕ, nhÊt lµ

víi c¸c n-íc cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, nh-ng søc m¹nh cña “c¸i hÝch” nµy ®Õn

®©u, t¸c ®éng tÝch cùc cña nã nh- thÕ nµo cßn tuú thuéc vµo yÕu tè con ng-êi

khi tiÕp nhËn nguån lùc ®ã.

XÐt ®Õn cïng nÕu thiÕu sù hiÖn diÖn cña trÝ tuÖ vµ lao ®éng cña con

ng-êi th× mäi nguån lùc ®Òu trë nªn v« nghÜa thËm chÝ kh¸i niÖm “nguån

lùc” còng kh«ng cßn lý do g× ®Ó tån t¹i.

10

_ Thø hai, c¸c nguån lùc kh¸c lµ h÷u h¹n, cã thÓ bÞ khai th¸c c¹n kiÖt, trong

khi ®ã nguån lùc con ng-êi l¹i lµ v« tËn. Nã kh«ng chØ t¸i sinh vµ tù s¶n sinh

vÒ mÆt sinh häc mµ cßn tù ®æi míi kh«ng ngõng, ph¸t triÓn vÒ chÊt trong con

ng-êi x· héi, nÕu biÕt ch¨m lo, båi d-ìng vµ khai th¸c hîp lý. §ã lµ c¬ së

lµm cho n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi ph¸t triÓn

nh- mét qu¸ tr×nh v« tËn xÐt trªn b×nh diÖn céng ®ång nh©n lo¹i. Nhê vËy

con ng-êi ®· tõng b-íc lµm chñ tù nhiªn, s¸ng t¹o, kh¸m ph¸ ra nhiÒu nguån

tµi nguyªn míi, nhiÒu c«ng cô s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n, ®-a x· héi chuyÓn

qua c¸c nÒn v¨n minh tõ thÊp ®Õn cao.

_ Thø ba, trÝ tuÖ con ng-êi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã ®-îc vËt

thÓ ho¸, trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Dù b¸o vÜ ®¹i nµy cña C.M¸C

®· vµ ®ang trë thµnh hiÖn thùc. Sù ph¸t triÓn nh- vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng

khoa häc-kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ang dÉn nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc

c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña trÝ tuÖ. Giê ®©y søc

m¹nh cña trÝ tuÖ ®· ®¹t ®Õn møc mµ nhê nã con ng-êi cã thÓ s¸ng t¹o ra

nh÷ng ng-êi m¸y “b¾t ch-íc” hay “pháng theo” nh÷ng ®Æc tÝnh trÝ tuÖ cña

chÝnh con ng-êi. Râ rµng lµ b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i do

chÝnh bµn tay khèi ãc con ng-êi lµm ra mµ ngµy nay nh©n lo¹i ®ang chøng

kiÕn nh÷ng biÕn ®æi thÇn kú trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh.

_ Thø t-, kinh nghiÖm cña nhiÒu n-íc vµ thùc tiÔn cña chÜnh n-íc ta cho

thÊy sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ phô thuéc chñ yÕu vµo

viÖc ho¹ch ®Þnh ®-êng lèi, chÝnh s¸ch còng nh- tæ chøc thùc hiÖn, nghÜa lµ

phô thuéc vµo n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi. §èi

víi nh÷ng nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ch-a c«ng nghiÖp ho¸ th× mÆt sè l-îng

cña nguån nh©n lùc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt v× nã qui ®Þnh quy m« cña thÞ

tr-êng. Nh-ng khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ th× mÆt chÊt l-îng, c¬ cÊu vµ

c¬ chÕ sö dông nguån nh©n lùc l¹i quan träng h¬n. C¬ cÊu lao ®éng cÇn cho

qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i bao gåm: c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c nhµ ho¹ch

®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶, c¸c nhµ kinh doanh, c¸c nhµ kü thuËt vµ c«ng

nghÖ, c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ... kh«ng cã c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c häc gi¶ tµi

ba th× khã cã thÓ cã ®-îc nh÷ng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n;

kh«ng cã c¸c nhµ kinh doanh lçi l¹c th× còng sÏ kh«ng cã ng-êi sö dông mét

c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn, nh©n lùc, c«ng nghÖ. Sù thiÕu v¾ng hay

kÐm cái cña mét trong c¸c bé phËn cÊu thµnh nh©n lùc trªn ®©y sÏ cã h¹i cho

qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.

Qua toµn bé ph©n tÝch trªn cã thÓ kÕ luËn r»ng nguån lùc con ng-êi lµ

nguån lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp

ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Do vËy, muèn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸

11

thµnh c«ng th× ph¶i ®æi míi c¬ b¶n c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t- cho c¸c ngµnh

khoa häc, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ë ViÖt Nam nh»m ph¸t triÓn nguån lùc con

ng-êi cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ nhiÖm vô lín nhÊt vµ khã

kh¨n nhÊt trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay.

III . Con ng-êi ViÖt Nam cã thùc hiÖn ®-îc vai trß ®ã

kh«ng? V× sao?

Cã rÊt nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ®· thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc víi nguån lùc chñ ®¹o lµ con ng-êi. VËy

trong c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam h«m nay, Víi nh÷ng thÕ m¹nh vµ

nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh con ng-êi ViÖt Nam cã thùc hiÖn ®-îc vai trß cña

m×nh hay kh«ng?

Tr-íc hÕt ta t×m hiÓu xem nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc

®iÓm g× ®Ó ph¸t huy vµ nh÷ng h¹n chÕ g× cÇn ph¶i kh¾c phôc.

Nh÷ng thÕ m¹nh ph¶i nãi ®Õn ®ã lµ:

_ Thø nhÊt, ë ViÖt Nam hiÖn nay cã lùc l-îng lao ®éng dåi dµo víi 36,5 triÖu

ng-êi trong ®é tuæi lao ®éng, dù b¸o ®Õn n¨m 2000 con sè nµy sÏ lµ 45,6

triÖu ng-êi.

_ Thø hai, ViÖt Nam cã tû träng t-¬ng ®èi cao vÒ lao ®éng trÎ, phÇn lín cã

häc vÊn phæ th«ng, ngay c¶ ë n«ng th«n. §©y lµ mét tiÒn ®Ò quan träng t¹o

®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c kiÕn thøc kü n¨ng nghÒ nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng ngµnh

nghÒ míi. Lùc l-îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®-îc ®µo

t¹o t-¬ng ®èi lín (so víi c¸c n-íc cã thu nhËp nh- n-íc ta). HiÖn t¹i n-íc ta

cã trªn 9000 tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ, trªn 800000 ng-êi cã tr×nh ®é ®¹i häc cao

®¼ng, trªn 2 triÖu c«ng nh©n kü thuËt. §©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho qu¸

tr×nh ph¸t triÓn khoa häc, tiÕp thu, lµm chñ vµ thÝch nghi víi c¸c c«ng nghÖ

nhËp tõ n-íc ngoµi, kÓ c¶ c«ng nghÖ cao.

_ Thø ba, chóng ta cã mét l-îng t-¬ng ®èi lín ng-êi ViÖt sèng ë n-íc

ngoµi, tËp trung chñ yÕu ë ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ¤xtraylia; trong ®ã tØ lÖ

ng-êi cã tr×nh ®é cao vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô lµ ®¸ng kÓ ( trªn 300000

ng-êi). §©y lµ mét nguån lùc quan träng gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt n-íc, lµ cÇu

nèi gi÷a ViÖt Nam vµ thÕ giíi vÒ mÆt chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ vµ c¸c

quan hÖ quèc tÕ.

_ Thø t-, ®ã lµ b¶n tÝnh hiÕu häc, th«ng minh cÇn cï lao ®éng cña con ng-êi

ViÖt Nam. TruyÒn thèng ®ã cÇn ®-îc nu«i d-ìng vµ ph¸t huy lµm c¬ së cho

viÖc n¾m b¾t, tiÕp thu vµ vËn dông mét c¸ch nhanh chãng, s¸ng t¹o nh÷ng

12

ph¸t minh, s¸ng kiÕn khoa häc cña nh©n lo¹i phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t

triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n-íc. TÝnh céng ®ång, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi

céng ®ång ®-îc ph¸t huy m¹nh mÏ sÏ cã thÓ hç trî ®¾c lùc kh«ng chØ cho

viÖc truyÒn b¸ tay nghÒ, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp mµ cßn cã thÓ gióp nhau

c¶ vÒ vèn liÕng, t¹o dùng vµ ph¸t triÓn c¬ nghiÖp, hç trî nhau t×m kiÕm c«ng

¨n viÖc lµm, gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp vÒ lao ®éng hiÖn nay. D©n téc ViÖt

Nam cßn cã truyÒn thèng biÕt chÞu ®ùng gian khæ ®Ó tiÕt kiÖm, tÝch luü cho

®Çu t- më réng, t¹o dùng c¬ ®å cho m×nh vµ cho nÒn kinh tÕ n-íc nhµ nãi

chung.

Nh-ng bªn c¹nh ®ã, nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam cã nh÷ng h¹n

chÕ,nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm sau ®©y:

_ Thø nhÊt, sè ng-êi lao ®éng ®-îc ®µo t¹o qu¸ Ýt chØ chiÕm 5.5% d©n sè vµ

11% tæng sè lao ®éng. MÆt b»ng d©n trÝ cßn thÊp, sè n¨m ®i häc cña ng-êi

d©n tõ 7 tuæi trë lªn míi ®¹t 4,5 n¨m. §¸ng lo ng¹i h¬n lµ mÆc dï chóng ta

®· cè g¾ng ®Ó ®¹t ®-îc 88% d©n sè biÕt ch÷ nh-ng hiÖn nay l¹i ®ang diÔn ra

qu¸ tr×nh t¸i mï ch÷, nhÊt lµ c¸c tØnh miÒn nói (cã x· sè ng-êi mï ch÷ lªn tíi

70%); trong sè trÎ em ë ®é tuæi ®i häc chØ cã 45% em häc hÕt cÊp I. Sè ng-êi

®-îc ®µo t¹o cã tay nghÒ cao còng nh- ng-êi cã häc vÊn ®¹i häc vµ sau ®¹i

häc n¨m 1982 lµ 0,26% n¨m 1993 cßn 0,2%. TØ lÖ nµy ë c¸c n-íc c«ng

nghiÖp míi §«ng nam ¸ lµ 0,6 ®Õn 0,8. Trong 75% lao ®éng s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp chØ cã 7% ®-îc ®µo t¹o. V× vËy n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, trong c«ng

nghiÖp chØ ®¹t 30% møc trung b×nh cña thÕ giíi, cßn trong n«ng nghiÖp mét

lao ®éng cña ta chØ nu«i ®-îc 3 ®Õn 5 ng-êi, trong khi chØ sè nµy ë c¸c n-íc

ph¸t triÓn lµ 20 ®Õn 30 ng-êi. §©y lµ trë ng¹i lín nhÊt khi tiÕn hµnh c«ng

nghiÖp ho¸ trong n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng vµ trong c¶

nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung.

_Thø hai, ®éi ngò c¸n bé khoa häc trÎ qu¸ Ýt. Qua ®iÒu tra ë 17 tr-êng ®¹i

häc

th× sè c¸n bé gi¶ng d¹y d-íi 35 tuæi chØ cã 8%. PhÇn lín nh÷ng tri thøc cã

tr×nh ®é trªn ®¹i häc ®ang lµ nh÷ng chuyªn gia ®Çu ngµnh ®· ë ®é tuæi 55

®Õn 60. H¬n 60% phã tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ, h¬n 70% gi¸o s- vµ h¬n 90% gi¸o s-

®Òu ë ®é tuæi nµy.Trong khi ®ã sinh viªn giái sau khi tèt nghiÖp ®Òu kh«ng

muèn ë l¹i tr-êng. V× vËy viÖc chuÈn bÞ cho ®éi ngò trÝ thøc kÕ cËn sÏ gÆp

kh«ng Ýt khã kh¨n.

_Thø ba, viÖc bè trÝ sö dông c¸n bé cßn nhiÒu viÖc bÊt hîp lý gi÷a c¸c vïng,

c¸c ngµnh: 80% c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc t¹i Hµ Néi, ë thµnh phè

Hå ChÝ Minh chØ cã 12%. §a sè c¸c c¸n bé khoa häc cña ta lµm viÖc trong

13

c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr-êng häc, cßn trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt

th× rÊt Ýt Ch¼ng h¹n, trong c¸c ngµnh n«ng l©m ng- nghiÖp chØ cã 8,1% c¸n

bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 6,49% c¸n bé cã tr×nh ®é sau ®¹i häc. Trong khi cã

tíi 34% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 55,47% tr×nh ®é sau ®¹i häc lµm viÖc

trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi. Nh×n vµo mét sè n-íc

trong khu vùc, c¸n bé khoa häc lµm viÖc trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt chiÕm tØ lÖ

rÊt cao nh- Th¸i Lan: 58%, HµnQuèc: 48%, NhËt B¶n: 64%. ChÝnh viÖc

ph©n bè lùc l-îng lao ®éng kh«ng hîp lý nµy g©y nªn hiÖn t-îng thõa thiÕu

gi¶ t¹o, g©y ra n¹n thÊt nghiÖp ®Æc biÖt trong lao ®éng tri thøc. Qua ®iÒu tra ë

55 tr-êng ®¹i häc cã kho¶ng 14 ngh×n sinh viªn ra tr-êng ch-a cã viÖc lµm.

Ch¼ng h¹n tõ n¨m 1988 ®Õn nay sè sinh viªn tèt nghiÖp ë 19 tr-êng ®¹i häc

vµ cao ®¼ng khu vùc Hµ Néi ch-a t×m ®-îc viÖc lµm t¨ng dÇn tõ 13,4% (n¨m

1988) lªn 35,38% (n¨m 1992). Trong khi ®ã nhiÒu vïng, nhiÒu miÒn nhÊt lµ

miÒn nói vïng s©u vïng xa l¹i thiÕu c¸n bé khoa häc kü thuËt. Nguyªn nh©n

chñ yÕu lµ mét mÆt do sinh viªn ra tr-êng muèn ë l¹i c«ng t¸c t¹i c¸c thµnh

phè, khu c«ng nghiÖp, n¬i kinh tÕ ph¸t triÓn ®Ó cã thu nhËp cao h¬n vµ ®iÒu

kiÖn viÖc lµm tèt h¬n, mÆt kh¸c chóng ta ch-a cã chÝnh s¸ch thu hót ®Ó ®iÒu

_ Thø t-, thÓ chÊt, søc khoÎ cña thanh niªn ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.

Sù ph¸t triÓn vÒ ph-¬ng diÖn sinh lý vµ thÓ lùc d-êng nh- ch÷ng l¹i “sau h¬n

thªm 1kg nµo”, møc duy dinh d-ìng ë trÎ em d-íi n¨m tuæi lµ 51,5%.

_ Thø n¨m, ng-êi lao ®éng n-íc ta nãi chung ch-a cã nÕp lao ®éng c«ng

nghiÖp, quen theo kiÓu s¶n xuÊt nhá, lao ®éng gi¶n ®¬n cßn gß bã trong nÕp

sèng ph-¬ng ®«ng, cha truyÒn con nèi. ChÝnh v× thÕ mµ cho tíi tËn thÕ kû 20

c«ng cô lµm viÖc ë c¸c bÔ lß rÌn B¾c Ninh vÉn kh«ng kh¸c bao nhiªu víi

c«ng cô ®· rÌn cµy cuèc vµ vò khÝ ®¸nh giÆc ¢n thêi Th¸nh Giãng, c¸c c«

triÒu Lý ®· sö dông.

nh÷ng thÕ m¹nh còng nh- c¸c mÆt h¹n chÕ. Ph¶i cã nh÷ng nè lùc phi th-êng

b»ng hµnh ®éng thùc tiÔn trong viÖc huy ®éng vµ sö dông nguån lùc nµy th×

c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ míi cã thÓ thµnh c«ng. §ã còng lµ lý do v× sao

nhiÒu nhµ khoa häc kªu gäi ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc “c¸ch m¹ng con ng-êi”

mµ thùc chÊt lµ c¸ch m¹ng vÒ chÊt l-îng nguån lao ®éng. “C¸ch m¹ng con

ng-êi” víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh thèng

nhÊt, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Bëi vËy, mçi b-íc

14

tiÕn lªn cña cuéc “c¸ch m¹ng con ng-êi” sÏ ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu to lín

cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ ng-îc l¹i.

IV. §Ó con ng-êi ViÖt Nam thùc hiÖn ®-îc vai trß ®ã

cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch g×?

Thùc chÊt c¨n b¶n cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ng-êi lµ sù ph¸t triÓn tù

do cña mçi con ng-êi lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn tù do cña mäi ng-êi.

trong thùc tiÔn x· héi ta ngay tõ h«m nay. Cô thÓ ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn

®¹i ho¸ cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc “c¸ch m¹ng con ng-êi” nh»m t¹o ra mét

cã tr×nh ®é tri thøc t-¬ng ®èi cao vµ nh÷ng ng-êi lao ®éng lµnh nghÒ. §iÒu

Thö nh×n vµo lÞch sö kinh tÕ cña mét sè n-íc t- b¶n ph¸t triÓn, ta thÊy

nãi chung nh÷ng n-íc nµy ®Òu rÊt coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc. Ch¼ng h¹n

thêi kú ®Çu sau chiÕn tranh, kinh tÕ NhËt b¶n bÞ ph¸ ho¹i nÆng nÒ, tµi chÝnh

quèc gia v« cïng nguy ngËp nh-ng chÝnh phñ NhËt b¶n kh«ng hÒ gi¶m chi

phÝ gi¸o dôc, tû träng kinh phÝ gi¸o dôc lu«n chiÕm 20% trë lªn trong kinh

phÝ hµnh chÝnh cña NhËt cßn ë Mü n¨m 1985 chi tiªu nhµ n-íc cho gi¸o dôc

chiÕm 4,2% GDP vµ chiÕm 12,8% chi tiªu cña nhµ n-íc. Thùc tÕ ®· chøng

minh, ë Mü nÕu ®Çu t- cho gi¸o dôc 1$ th× sÏ l·i 4$, cßn ë NhËt th× 1$ sÏ l·i

10$.

Thùc ra kh«ng chØ cã c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nh×n thÊy vai trß cña

gi¸o dôc trong ph¸t triÓn kinh tÕ mµ mét sè n-íc §«ng nam ¸ còng ®· nhËn

thøc ®-îc vÊn ®Ò nµy. Vµ kÕt qu¶ lµ sù ra ®êi cña nh÷ng n-íc c«ng nghiÖp

TriÒu Tiªn n¨m 1972 lµ 13,9%, n¨m 1981 t¨ng 17,9%, n¨m 1983 t¨ng lªn

21,6%. Trong 30 n¨m tõ 1952 ®Õn 1981 ë §µi Loan tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm

ë Singapore, hiÖn nay kinh phÝ gi¸o dôc chiÕm 4% gi¸ trÞ GDP, mÊy n¨m n÷a

Nh÷ng con sè, ë mét møc ®é nµo ®ã tù nã ®· gi¶i thÝch r»ng kh«ng ph¶i

ngÉu nhiªn mµ trong mét têi gian dµi mét lo¹t c¸c n-íc quanh ta ®· v-¬n lªn

§ã lµ do kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ®i tr-íc, cßn ë ViÖt Nam th× sao?

15

Trong nhiÒu n¨m qua, nhµ n-íc ta ®· chó ý ph¸t triÓn nguån lùc con

ng-êi b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kÞp thêi, kh¸ hîp lý tuy kh«ng tr¸nh

khái mét sè h¹n chÕ do ®iÒu kiÖn kinh tÕ h¹n hÑp.

gi¸o dôc -®µo t¹o; tõ ®ã rót ra nhËn xÐt, t×m ra b-íc ®i tiÕp theo ®Ó hoµn

thµnh cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi” ë ViÖt Nam. Cã thÓ kh¸i qu¸t t×nh h×nh

gi¸o dôc ë ViÖt Nam nh- sau:

_ Quy m« gi¸o dôc kh«ng ngõng ®-îc t¨ng lªn, liªn tôc ph¸t triÓn ë c¸c

ngµnh häc vµ cÊp häc. Ch¼ng h¹n, quy m« ®µo t¹o sinh viªn ®¹i häc vµ cao

®¼ng cã nhiÒu biÕn ®éng lín. H×nh thøc ®µo t¹o cao häc cña ta rÊt phong

phó: chÝnh quy tËp trung, t¹i chøc vµ ng¾n h¹n...Tû lÖ sinh viªn ®¹i häc, cao

®¼ng trong ®é tuæi ®i häc cña ViÖt Nam lµ 2,3_2,5%, cao h¬n møc 2% cña

Trung Quèc nh-ng thÊp h¬n so víi møc16% cña Th¸i Lan, 40% cña Hµn

Quèc.

_ HÖ thèng gi¸o dôc ®-îc më réng: sè tr-êng häc t¨ng nhanh, mçi lµng x·

cã Ýt nhÊt mét tr-êng tiÓu häc hoÆc trung häc c¬ së. Sè tr-êng phæ th«ng

trong c¶ n-íc liªn tôc t¨ng tõ n¨m 1991-1992 ®Õn n¨m 1994-1995 lµ 16%.

Tr-íc t×nh h×nh ph¶i t¨ng sè l-îng ng-êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, nhµ

n-íc chñ tr-¬ng ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o ®¹i häc vµ cao ®¼ng. TÝnh ®Õn

n¨m 1994, ViÖt Nam ®· cã 109 tr-êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ ®µo t¹o h¬n 200

ngµnh häc. Tuy nhiªn so víi tiªu chuÈn quèc tÕ th× hÇu hÕt c¸c tr-êng ®¹i

häc cña ViÖt Nam cßn nhá bÐ.

_ Trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, h×nh thøc gi¸o dôc t¹i

hµng n¨m míi chØ ®¸p øng ®-îc 15% nhu cÇu cña ng-êi häc.

_ Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng ®-îc ph¸t triÓn.

TÝnh ®Õn cuèi n¨m1994, ®· cã 1900 sinh viªn, 394 sinh viªn cao häc, 715

nghiªn cøu sinh, 298 thùc tËp sinh ®ang häc tËp nghiªn cøu t¹i 25 n-íc trªn

thÕ giíi. §Ó cã vèn ®Çu t- ph¸t triÓn gi¸o dôc ViÖt Nam ®· kªu gäi c¸c tæ

chøc quèc tÕ tµi trî vµ cho vay vèn. Trong chu kú 1991-1995, UNICEF ®· hç

ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· vay cña NhËt B¶n tõ nguån ODA thêi kú 1993-1995

ViÖt Nam vay 60 triÖu USD thêi kú 1995-1998 ®Ó ®Çu t- ph¸t triÓn tr-êng

§H Quèc gia HN vµ §H Quèc gia thµnh phè HCM. Cã thÓ nãi hîp t¸c trong

16

khã kh¨n vÒ vèn, kh¾c phôc c¸c mÆt yÕu kÐm vÒ ch-¬ng tr×nh, vÒ c«ng nghÖ

gi¸o dôc, t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n-íc trong khu vùc.

nµy ®· t¨ng nh-ng còng míi chØ ®¸p øng ®-îc 50% yªu cÇu cña ngµnh gi¸o

vµo kho¶ng 7,7 USD chØ b»ng 1/29 cña Hµn Quèc, 1/22 cña Malaixia vµ 1/8

cña Th¸i Lan.

ViÖt Nam th× nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam vÉn ®-îc xÕp vµo lo¹i kh¸.

MÆc dï vËy sù nghiÖp gi¸o dôc ë ViÖt Nam cßn béc lé mét sè mÆt yÕu

kÐm nh-:

_ M« h×nh gi¸o dôc -®µo t¹o ®a ngµnh vµ chuyªn m«n hÑp ®· kh«ng thÝch

nghi kÞp xu thÕ ®æi míi, kh«ng ph¶n øng nh¹y bÐn tr-íc yªu cÇu cña nÒn

kinh tÕ thÞ tr-êng, ®µo t¹o ngµnh nghÒ kh«ng t-¬ng xøng víi ®ßi hái kh¾t

vµ sö dông...

_ Cïng víi nã lµ c¬ cÊu ®µo t¹o t¹o kh«ng hîp lý gi÷a ®µo t¹o ®¹i häc vµ ®µo

t¹o nghÒ. Cã dù b¸o cho r»ng t-¬ng lai ViÖt Nam sÏ thiÕu c¸c nhµ to¸n häc,

vËt lý häc vµ c¸c nhµ khoa häc kh¸c. Lùc l-îng nghiªn cøu c¬ b¶n thiÕu sÏ

ng¨n c¶n kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ vµ tri thøc míi.

kh¼ng ®Þnh, bé phËn häc sinh giái cña ViÖt Nam kh«ng thua kÐm c¸c n-íc

kh¸c. §iÒu ®ã ®-îc chøng minh qua c¸c kú thi OLEMPIC Quèc tÕ vÒ to¸n

nhiÒu cÊp bÞ gi¶m sót, theo sè liÖu cña Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cø 1000 häc

sinh n¨m häc 1986-1987 th× chØ cã 500 em tèt nghiÖp tiÓu häc. Chñ yÕu lµ do

häc sinh giái kh«ng thÝch nghi vµo s- ph¹m. Theo ®¸nh gi¸ cña Bé GD vµ

§T, th× gi¸o viªn kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ë møc 60-70% còng theo thèng kª cña

bé th× chØ cã 10% gi¸o viªn cã nøc sèng t-¬ng ®èi kh¸, 60% cã møc sèng

trung b×nh, 30% cã møc sèng thÊp. Ngoµi ra, chÊt l-îng gi¸o dôc gi¶m sót

cßn do t×nh tr¹ng thiÕt bÞ häc tËp nghÌo nµn, thiÕu thèn, c«ng nghÖ l¹c hËu.

Cã thÓ nãi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë ViÖt Nam ®ang ®øng tr-íc nh÷ng th¸ch

thøc lín lao, tr-íc yªu cÇu ®æi míi kinh tÕ-x· héi, tr-íc yªu cÇu c«ng nghiÖp

ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tr-íc søc Ðp vÒ nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n-íc

trong khu vùc. Trong 20 n¨m tíi, gi¸o dôc ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn ®-îc

17

ph¸t triÓn.

Muèn vËy nhµ n-íc ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p phï hîp nh-:

®-îc møc trung b×nh cña khu vùc vµo n¨m 2005.

_ §ång thêi, nhµ n-íc ph¶i ch¨m lo ®Õn ®êi sèng cña ®éi ngò gi¸o viªn, c¶i

cao vÞ trÝ x· héi cña m×nh.

_ MÆt kh¸c, ph¶i chó ý ®µo t¹o c¸c ngµnh kü thuËt, c«ng nghÖ nhiÒu h¬n c¶

l-¬ng cña c¸c cÊp häc tiÕp sau.

t¹o - mét yÕu tè mét c¬ së ®Ó con ng-¬i ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn vai trß

cña m×nh.

V× vËy tån t¹i song song víi ph¸t triÓn gi¸o dôc, nhµ n-íc ta cßn ph¶i

_ Mét lµ, c¨n cø vµo yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh vµ c¸c vïng l·nh thæ,

cÇn tæ chøc bè trÝ l¹i lùc l-îng lao ®éng mét c¸ch hîp lý trªn ph¹m vi c¶

n-íc theo h-íng ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o ra

nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän.

_ Hai lµ, cÇn tr¶ l-¬ng ®óng vµ ®ñ cho ng-êi lao ®éng, trong ®ã chó ý ®Õn

®¬n gi¶n chØ lµ viÖc tr¶ c«ng, mµ nã cßn t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng ( nhiÒu

hay Ýt), kÝch thÝch nh÷ng phÈm chÊt (tÝch cùc hay tiªu cùc) cña ng-êi lao

®éng.

_ Ba lµ, tiÕn hµnh ®µo t¹o båi d-ìng l¹i lùc l-îng lao ®éng hiÖn cã vµ ®µo

®èi vµ ®ång bé gi÷a lao ®éng phæ th«ng, lao ®éng kü thuËt vµ lao ®éng khoa

häc.

_ Bèn lµ, tiÕn hµnh mét c¸ch th-êng xuyªn ®ång bé ho¹t ®éng gi¸o dôc ®èi

víi ng-êi lao ®éng vÒ c¸c mÆt: chÝnh trÞ-t- t-ëng, lîi Ých, ý thøc ph¸p luËt,

®Õn lîi Ých vËt chÊt mµ kh«ng thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸o dôc th× sÏ dÉn ®Õn sai

lÇm, t¹i h¹i, lµm h- háng con ng-êi, thËm chÝ c¶ mét thÕ hÖ ng-êi. C.M¸c ®·

18

tõng nh¾c nhë chóng ta, trong ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i g¾n “sù nghiÖp gi¶i

phãng con ng-êi víi cuéc ®Êu tranh chèng l¹i biÓu hiÖn thùc tiÔn cùc ®oan

cña sù tha hãa con ng-êi”⁽⁷⁾. Kh«ng nghi ngê g× r»ng, mÆt tr¸i cña nÒn kinh

thÓ cña chóng ta. Trong x· héi hiÖn nay, cã t×nh tr¹ng mét sè ng-êi cã kinh

tÕ kh¸, thËm chÝ lµ giµu cã nh-ng vÉn tham «, mãc ngoÆc, ¨n c¾p, bu«n lËu.

Tr¸i l¹i, mét sè ng-êi nghÌo, thËm chÝ rÊt nghÌo nh-ng kh«ng chÞu lao ®éng

líp ng-êi (th-êng lµ trÎ tuæi) kh«ng chÞu häc hµnh, lµm viÖc, chØ lo ¨n ch¬i

quyÕt cho ®-îc c¸c môc tiªu cña ch-¬ng tr×nh ch¨m sãc, b¶o vÖ trÎ em ®Õn

n¨m 2000, nhÊt lµ c¸c môc tiªu gi¶m ®¸ng kÓ tû lÖ suy dinh d-ìng: ®Çu t-

cho §oµn thanh niªn duy tr× phong trµo “ khoÎ v× ngµy mai lËp nghiÖp”,

“khoÎ ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc”.

hoµn thµnh cuéc “ c¸ch m¹ng con ng-êi ”, biÕn con ng-êi ViÖt Nam thµnh

nguån lùc quyÕt ®Þnh ®-a sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc

®i ®Õn thµnh c«ng.

19

20