Tiểu luận Lý luận thực tiễn và sự vận dụng quan điểm đó vào quá trình đổi mới ở Việt Nam

tiÓu luËn triÕt häc -

lêi më ®Çu

Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh

theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa

ë n-íc ta hiÖn nay, lý luËn nhËn thøc, vÊn ®Ò c¶i t¹o thùc tiÔn nÒn kinh tÕ lu«n thu hót

sù quan t©m cña nhiÒu ®èi t-îng.

Ngµy nay, triÕt häc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi víi sù ph¸t triÓn cña bÊt cø

h×nh th¸i kinh tÕ nµo. Nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc vÒ lý luËn nhËn thøc vµ thùc tiÔn, ph-¬ng

ph¸p biÖn chøng... lu«n lµ c¬ së, lµ ph-¬ng h-íng, lµ t«n chØ cho ho¹t ®éng thùc tiÔn,

x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi. NÕu xuÊt ph¸t tõ mét lËp tr-êng triÕt häc ®óng ®¾n, con

ng-êi cã thÓ cã ®-îc nh÷ng c¸ch gi¶i quyÕt phï hîp víi c¸c vÊn dÒ do cuéc sèng ®Æt

ra. ViÖc chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn mét lËp tr-êng triÕt häc nµo ®ã sÏ kh«ng chØ

®¬n thuÇn lµ sù chÊp nhËn mét thÕ giíi quan nhÊt ®Þnh, mét c¸ch lý gi¶i nhÊt ®Þnh vÒ

thÕ giíi, mµ cßn lµ sù chÊp nhËn mét c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn nhÊt ®Þnh chØ ®¹o cho

ho¹t ®éng.

Chóng ta biÕt r»ng, triÕt häc lµ mét trong ba bé phËn cÊu thµnh cña chñ nghÜa

M¸c. Lªnin ®· chØ râ r»ng chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng ®ã chÝnh lµ triÕt häc cña chñ

nghÜa M¸c. Cho ®Õn nay, chØ cã triÕt häc M¸c lµ mang tÝnh -u viÖt h¬n c¶. Trªn c¬ së

nÒn t¶ng triÕt häc M¸c - Lªnin, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· häc tËp vµ tiÕp thu t- t-ëng

tiÕn bé, ®Ò ra nh÷ng môc tiªu, ph-¬ng h-íng chØ ®¹o chÝnh x¸c, ®óng ®¾n ®Ó x©y dùng

vµ ph¸t triÓn x· héi, phï hîp víi hoµn c¶nh ®Êt n-íc. MÆc dï cã nh÷ng khiÕm khuyÕt

kh«ng thÓ tr¸nh khái song chóng ta lu«n ®i ®óng h-íng trong c¶i t¹o thùc tiÔn, ph¸t

triÓn kinh tÕ, tõng b-íc ®-a ®Êt n-íc ta tiÕn kÞp tr×nh ®é c¸c n-íc trong khu vùc vµ thÕ

giíi vÒ mäi mÆt. ChÝnh nh÷ng thµnh tùu cña x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ qua m-êi

n¨m ®æi míi lµ minh chøng x¸c ®¸ng cho vÊn ®Ò nªu trªn. Ho¹t ®éng nhËn thøc vµ c¶i

t¹o thùc tiÔn cïng víi sù n¾m b¾t c¸c quy luËt kh¸ch quan trong vËn hµnh nÒn kinh tÕ ë

n-íc ta lµ mét vÊn ÒÒ cßn nhiÒu xem xÐt vµ tranh c·i, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi

hiÖn nay.V× vËy, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “Lý luËn thùc tiÔn vµ sù vËn dông quan

®iÓm ®ã vµo qu¸ tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam”.

Trang 1

tiÓu luËn triÕt häc -

CH-¬ng I

mét sè kh¸i niÖm

liªn quan ®Õn c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi nghiªn cøu

I. Thùc tiÔn

1. Kh¸i niÖm

Ho¹t ®éng con ng-êi chia lµm hai lÜnh vùc c¬ b¶n. Mét trong hai lÜnh vùc quan

träng ®ã lµ: ho¹t ®éng thùc tiÔn.

Thùc tiÔn: (theo quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt):

Lµ nh÷ng ho¹t ®éng vËt chÊt c¶m tÝnh, cã môc ®Ých, cã tÝnh lÞch sö - x· héi cña

con ng-êi nh»m c¶i t¹o, lµm biÕn ®æi tù nhiªn vµ x· héi.

2. TÝnh vËt chÊt trong ho¹t ®éng thùc tiÔn

§ã lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña x· héi, ph¶i sö dông nh÷ng ph-¬ng tiÖn vËt

chÊt ®Ò t¸c ®éng tíi ®èi t-îng vËt chÊt nhÊt ®Þnh cña tù nhiªn hay x· héi, lµm biÕn ®æi

nã, t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng-êi.

ChØ cã thùc tiÔn míi trùc tiÕp lµm thay ®æi thÕ giíi hiÖn thùc, míi thùc sù mang

tÝnh chÊt phª ph¸n vµ c¸ch m¹ng. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña thùc tiÔn, lµ c¬

së ®Ò ph©n biÖt ho¹t ®éng thùc tiÔn kh¸c víi ho¹t ®éng lý luËn cña con ng-êi.

3. TÝnh chÊt lÞch sö x· héi

ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau, ho¹t ®éng thùc tiÔn diÔn ra lµ kh¸c nhau,

thay ®æi vÒ ph-¬ng thøc ho¹t ®éng.

Thùc tiÔn lµ s¶n phÈm lÞch sö toµn thÕ giíi, thÓ hiÖn nh÷ng mèi quan hÖ mu«n vÎ

vµ v« tËn gi÷a con ng-êi víi giíi tù nhiªn vµ con ng-êi víi con ng-êi trong qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt vËt chÊt vµ tinh thÇn, lµ ph-¬ng thóc c¬ b¶n cña sù tån t¹i x· héi cña con

ng-êi.

4. Thùc tiÔn cña con ng-êi ®-îc tiÕn hµnh d-íi nhiÒu h×nh thøc

Trang 2

tiÓu luËn triÕt häc -

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi, con ng-êi t¹o ra mét hiÖn thùc míi,

mét ”thiªn nhiªn thø hai”. §ã lµ thÕ giíi cña v¨n hãa tinh thÇn vµ vËt chÊt, nh÷ng ®iÒu

kiÖn míi cho sù tån t¹i cña con ng-êi, nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ®-îc giíi tù nhiªn

mang l¹i d-íi d¹ng cã s½n. §ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã, con ng-êi còng ph¸t triÓn vµ

hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh. ChÝnh sù c¶i t¹o hiÖn thùc th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ

c¬ së cña tÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c cã tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña con ng-êi. Con

ng-êi kh«ng thÝch nghi mét c¸ch thô ®éng mµ th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh, t¸c ®éng

mét c¸ch tÝch cùc ®Ó biÕn ®æi vµ c¶i t¹o thÕ giíi bªn ngoµi. Ho¹t ®éng ®ã chÝnh lµ thùc

tiÔn.

a,Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt

Lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn quan träng nhÊt cña x· héi.Thùc tiÔn s¶n xuÊt vËt chÊt lµ

tiÒn ®Ò xuÊt ph¸t ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mèi quan hÖ ®Æc biÖt cña con ng-êi ®èi víi thÕ

giíi, gióp con ng-êi v-ît ra khái khu«n khæ tån t¹i cña c¸c loµi vËt.

b.Ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi

Lµ ho¹t déng cña con ng-êi trong c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi nh»m ph¸t triÓn

vµ hoµn thiÖn c¸c thiÕt chÕ x· héi, c¸c quan hÖ x· héi lµm ®Þa bµn réng r·i cho ho¹t

®éng s¶n xuÊt vµ t¹o ra nh÷ng m«i tr-êng x· héi xøng ®¸ng víi b¶n chÊt con ng-êi

b»ng c¸ch ®Êu tranh giai cÊp vµ c¸ch m¹ng x· héi.

c. Ho¹t ®éng thùc nghiÖm khoa häc

Lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Æc biÖt v× con ng-êi ph¶i t¹o ra mét thÕ giíi riªng cho

thùc nghiÖm cña khoa häc tù nhiªn vµ c¶ khoa häc x· héi.

II, Thùc tiÔn cã vai trß rÊt to lín ®èi víi nhËn thøc

Ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ c¬ së, lµ nguån gèc, lµ ®éng lùc, lµ môc ®Ých, lµ tiªu

chuÈn cña nhËn thøc.

1.Thùc tiÔn lµ c¬ së, nguån gèc cña nhËn thøc

Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, con ng-êi lµm biÕn ®æi thÕ giíi kh¸ch quan, b¾t c¸c

sù vËt, hiÖn t-îng cña thÕ giíi kh¸ch quan ph¶i béc lé nh÷ng thuéc tÝnh vµ quy luËt cña

chóng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn lu«n lu«n n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò ®ßi hái con

Trang 3

tiÓu luËn triÕt häc -

ng-êi ph¶i gi¶i ®¸p vµ do ®ã nhËn thøc ®-îc h×nh thµnh. Nh- vËy, qua ho¹t ®éng thùc

tiÔn mµ con ng-êi tù hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÕ giíi quan( t¹o ®iÒu kiÖn cho nhËn thøc

cao h¬n).

Qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, n·o bé con ng-êi còng ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n, c¸c

gi¸c quan ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n.

Thùc tiÔn lµ nguån tri thøc, ®ång thêi còng lµ ®èi t-îng cña nhËn thøc.

ChÝnh ho¹t ®éng thùc tiÔn ®· ®Æt ra c¸c nhu cÇu cho nhËn thøc, t¹o ra c¸c ph-¬ng

tiÖn hiÖn ®¹i gióp con ng-êi ®i s©u t×m hiÓu tù nhiªn.

1,Thùc tiÔn lµ ®éng lùc cña nhËn thøc

Ngay tõ ®Çu, nhËn thøc ®· b¾t nguån tõ thùc tiÔn, do thùc tiÔn quy ®Þnh. Mçi b-íc ph¸t

triÓn cña thùc tiÔn l¹i lu«n lu«n ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò míi cho nhËn thøc, thóc ®Èy nhËn

thøc tiÕp tôc ph¸t triÓn. Nh- vËy thùc tiÔn trang bÞ nh÷ng ph-¬ng tiÖn míi, ®Æt ra nh÷ng

nhu cÇu cÊp b¸ch h¬n, nã rµ so¸t sù nhËn thøc. Thùc tiÔn l¾p ®i l¾p l¹i nhiÒu lÇn, c¸c tµi

liÖu thu thËp ®-îc phong phó, nhiÒu vÎ, con ng-êi míi ph©n biÖt ®-îc ®©u lµ mèi quan

hÖ ngÉu nhiªn bÒ ngoµi, ®©u lµ mèi liªn hÖ b¶n chÊt, nh÷ng quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t

triÓn cña sù vËt.

2,Thùc tiÔn lµ môc ®Ých cña nhËn thøc

Nh÷ng tri thøc khoa häc chØ cã ý nghÜa thùc tiÔn khi nã ®-îc vËn dông vµo thùc tiÔn.

Môc ®Ých cuèi cïng cña nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n c¸c tri thøc mµ lµ nh»m c¶i

t¹o hiÖn thøc kh¸ch quan, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn x· héi. Sù h×nh

thµnh vµ ph¸t triÓn cña nhËn thøc lµ b¾t nguån tõ thùc tiÔn, do yªu cÇu cña thùc tiÔn.

NhËn thøc chØ trë vÒ hoµn thµnh chøc n¨ng cña m×nh khi nã chØ ®¹o ho¹t ®éng

thùc tiÔn, gióp cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cã hiÖu qu¶ h¬n. ChØ cã th«ng qua ho¹t ®éng

thùc tiÔn, th× tri thøc con ng-êi míi thÓ hiÖn ®-îc søc m¹nh cña m×nh, sù hiÓu biÕt cña

con ng-êi míi cã ý nghÜa.

3,Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña nhËn thøc

B»ng thùc tiÔn mµ kiÓm chøng nhËn thøc ®óng hay sai. Khi nhËn thøc ®óng th× nã phôc

vô thùc tiÔn ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i.

4,Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý

Trang 4

tiÓu luËn triÕt häc -

a.Ch©n lý

Lµ nh÷ng tri thøc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n thÕ giíi kh¸ch quan ®-îc thùc tiÔn kh¼ng

®Þnh ( néi dung kh¸ch quan, cã ý nghÜa gi¸ trÞ ®èi víi ®êi sèng con ng-êi)

Ch©n lý mang tÝnh kh¸ch quan, nã kh«ng phô thuéc vµo sè ®«ng (vÝ dô: ch©n lý

t«n gi¸o).

Ch©n lý mang tÝnh hai mÆt ( tuyÖt ®èi vµ t-¬ng ®èi ) v× tÝnh hai mÆt trong qu¸

tr×nh nhËn thøc cña nh©n lo¹i.

b.Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý

Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, tiªu chuÈn ®Ó kiÓm tra ch©n

lý kh«ng ph¶i lµ ý thøc t- t-ëng, t- duy mµ lµ thùc tiÔn. Bëi v× chØ cã th«ng qua ho¹t

®éng thùc tiÔn, tri thøc míi trë l¹i t¸c ®éng vµo thÕ giíi vËt chÊt, qua ®ã nã ®-îc ”hiÖn

thùc ho¸”, “vËt chÊt h¬n” thµnh c¸c kh¸ch thÓ c¶m tÝnh. Tõ ®ã míi cã c¨n cø ®Ó ®¸nh

gi¸ nhËn thøc cña con ng-êi ®óng hay sai, cã ®¹t tíi ch©n lý hay kh«ng.

Thùc tiÔn cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nªn nhËn thøc cña con ng-êi còng ®-îc

kiÓm tra th«ng qua rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.

+Thùc tiÔn cña x· héi lu«n lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn.

+Thùc tiÔn trong mçi giai ®o¹n lÞch sö ®Òu cã giíi h¹n. Nã kh«ng thÓ chøng

minh hay b¸c bá hoµn toµn mét tri thøc nµo ®ã cña con ng-êi mµ nã ®-îc thùc tiÔn tiÕp

theo chøng minh, bæ sung thªm.

Nh- vËy tiªu chuÈn thùc tiÔn còng mang tÝnh chÊt biÖn chøng vµ nh- vËy míi cã

kh¶ n¨ng kiÓm tra mét c¸ch chÝnh x¸c sù ph¸t triÓn biÖn chøng cña nhËn thøc.

c.ý nghÜa:

Thùc tiÔn lín nhÊt ë n-íc ta hiÖn nay lµ thùc tiÔn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng

míi, nÒn v¨n ho¸ míi ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ chÕ ®é x· héi míi: c«ng b»ng, b×nh

®¼ng, tiÐn bé.

Trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch hay c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ cô thÓ

muèn biÕt ®óng hay sai ®Òu ph¶i th«ng qua vËn dông chóng trong s¶n xuÊt, kinh doanh

còng nh- qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh ®ã. §-êng lèi chÝnh s¸ch còng nh- c¸c gi¶i ph¸p kinh

Trang 5

tiÓu luËn triÕt häc -

tÕ chØ ®óng khi chóng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao

n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.

C«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi sau nh÷ng b-íc tiÕn vµ nh÷ng thµnh tùu

to lín mang l¹i ý nghÜa lÞch sö, giê ®©y l¹i ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Nh÷ng

ho¹t ®éng nghiªn cøu lý luËn chÝnh lµ nh»m t×m ra lêi gi¶i ®¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò cña

giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay. C«ng cuéc ®æi míi ë n-íc ta võa lµ môc tiªu, võa lµ

®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ho¹t ®éng nhËn thøc nãi chung vµ c«ng t¸c lý luËn nãi

riªng, nhÊt ®Þnh sÏ ®em l¹i cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt míi, phong phó h¬n vµ cô thÓ

h¬n vÒ m« h×nh chñ nghÜa x· héi, vÒ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta.

III. Mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn

1. Lý luËn

a. Kh¸i niÖm

Lµ mét hÖ thèng nh÷ng tri thøc ®-îc kh¸i qu¸t tõ thùc tiÔn. Nã ph¶n ¸nh nh÷ng

quy luËt, cña tõng lÜnh vùc trong hiÖn thùc kh¸ch quan.

b. §Æc ®iÓm

Lý luËn mang tÝnh hÖ thèng, nã ra ®êi trªn c¬ së ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi nªn

bÊt kú mét lý luËn nµo còng mang tÝnh môc ®Ých vµ øng dông.

Nã mang tÝnh hÖ thèng cao, tæ chøc cã khoa häc.

2. Mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn

§-îc thÓ hiÖn b»ng mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vµ thùc tiÔn. GI÷a lý luËn vµ

thùc tiÔn thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Sù thèng nhÊt ®ã b¾t nguån tõ chç: chóng

®Òu lµ ho¹t ®éng cña con ng-êi, ®Òu nh»m môc ®Ých c¶i t¹o tù nhiªn vµ c¶i t¹o x· héi

®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng-êi.

a. Lý luËn b¾t nguån tõ thùc tiÔn

Lý luËn dùa trªn nhu cÇu cña thùc tiÔn vµ lÊy ®-îc chÊt liÖu cña thùc tiÔn. Thùc

tiÔn lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt cña con ng-êi, quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi.

Lý luËn kh«ng cã môc ®Ých tù nã mµ môc ®Ých cuèi cïng lµ phôc vô thùc tiÔn. Søc sèng

cña lý luËn chÝnh lµ lu«n lu«n g¾n liÒn víi thùc tiÔn, phôc vô cho yªu cÇu cña thùc tiÕn.

Trang 6

tiÓu luËn triÕt häc -

b. Lý luËn më ®-êng vµ h-íng dÉn ho¹t ®éng cña thùc tiÔn

VÝ dô: lý luËn M¸c - Lªnin h-íng dÉn con ®-êng ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n.

Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ tuú thuéc vµo nã ®-îc

h-íng dÉn bëi lý luËn nµo, cã khoa häc hay kh«ng? Sù ph¸t triÓn cña lý luËn lµ do yªu

cÇu cña thùc tiÔn, ®iÒu ®ã còng nãi lªn thùc tiÔn kh«ng t¸ch rêi lý luËn, kh«ng thÓ thiÕu

sù h-íng dÉn cña lý luËn.

Vai trß cña lý luËn khoa häc lµ ë chç: nã ®-a l¹i cho thùc tiÔn c¸c tri thøc ®óng

®¾n vÒ c¸c quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña hiÖn thùc kh¸ch quan, tõ ®ã míi cã c¬ së

®Ó ®Þnh ra môc tiªu vµ ph-¬ng ph¸p ®óng ®¾n cho ho¹t ®éng thùc tiÔn.

Quan hÖ lý luËn vµ thùc tiÔn mang tÝnh chÊt phøc t¹p, quan hÖ ®ã cã thÓ lµ thèng

nhÊt hoÆc m©u thuÉn ®èi lËp.

c. Lý luËn vµ thùc tiÔn lµ thèng nhÊt

Lý luËn vµ thùc tiÔn thèng nhÊt khi giai cÊp thèng trÞ cßn mang tinh thÇn tiÕn bé

vµ cßn gi÷ sø mÖnh lÞch sö. Khi lý luËn vµ thùc tiÔn thèng nhÊt th× chóng sÏ t¨ng c-êng

lÉn nhau vµ ph¸t huy vai trß cña nhau. Sù thèng nhÊt ®ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn lý

c¨n b¶n cña triÕt häc M¸c- Lªnin.

d. Sù m©u thuÉn cña lý luËn vµ thùc tiÔn

X¶y ra khi giai cÊp thèng trÞ trë nªn ph¶n ®éng, lçi thêi, l¹c hËu. Khi m©u thuÉn

n¶y sinh, chóng sÏ lµm gi¶m ¶nh h-ëng cña nhau. §iÒu ®ã dÉn ®Õn mäi ®-êng lèi,

chÝnh s¸ch x· héi trë nªn l¹c hËu vµ ph¶n ®éng.

*ý nghÜa:

CÇn ph¶i t¨ng c-êng, ph¸t huy vai trß cña lý luËn ®èi víi x· héi, ®Æc biÖt lµ lý

luËn x· héi mµ quan träng lµ lý luËn M¸c - Lªnin vµ c¸c lý luËn vÒ kinh tÕ.

Tr-íc chñ nghÜa M¸c, trong lý luËn nhËn thøc, ph¹m trï thùc tiÔn hÇu nh- kh«ng

cã chç ®øng nµo. NhiÒu ng-êi cßn h×nh dung thùc tiÔn víi bé mÆt xÊu xÝ cña con bu«n

(Ph¬-B¸ch). Trong “Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n”, sau khi

phª ph¸n E. Ma Kh¬ vµ mét sè ng-¬i kh¸c ®· ”cè g¹t thùc tiÔn ra khái lý luËn nhËn

thøc, coi thùc tiÔn nh- mét c¸i g× kh«ng ®¸ng nghiªn cøu vÒ mÆt nhËn thøc luËn, ®·

Trang 7

tiÓu luËn triÕt häc -

”®em c¸i tiªu chuÈn thùc tiÔn lµ c¸i gióp cho mçi ng-êi ph©n biÖt ®-îc ¶o t-ëng víi

hiÖn thùc ®Æt ra ngoµi giíi h¹n cña khoa häc, cña lý luËn nhËn thøc... ®Ó dän chç cho

chñ nghÜa duy t©m vµ thuyÕt bÊt kh¶ tri”.

V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh: quan ®iÓm vÒ ®êi sèng, vÒ thùc tiÔn ph¶i lµ quan ®iÓm

thø nhÊt vµ c¬ b¶n cña lý luËn vÒ nhËn thøc. (“V.I.Lªnin toµn tËp” – 1980)

ChÝnh v× sù quan träng cña mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn nªn ®èi víi

n-íc ta trong giai ®o¹n nµy cÇn ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ ho¹t ®éng. HiÖn

nay, n-íc ta ®ang tiÕn hµnh ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi,

mµ trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ trung t©m. §æi míi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu

sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ

ch-a cã lêi gi¶i ®¸p s½n. Vµ chóng ta còng kh«ng bao giê cã thÓ cã mét lêi gi¶i s½n sau

®ã míi ®i vµo tiÕn hµnh ®æi míi. Qu¸ tr×nh ®æi míi nãi chung, ®æi míi kinh tÕ nãi

riªng vµ viÖc nhËn thøc qu¸ tr×nh ®æi míi ®ã kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn

nhau cïng ph¸t triÓn.

VËy trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch

quan, ph¶i lÊy hiÖn thùc kh¸ch quan lµm c¬ së cho ho¹t ®éng cña m×nh. G¾n lý luËn

vµo thùc tiÔn ®Ó ho¹t ®éng trë nªn khoa häc, cã c¬ së v÷ng ch¾c. Tinh thÇn Êy chÝnh lµ

vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VI.

e. Thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn lµ mét nguyªn t¾c c¨n b¶n cña chñ

nghÜa M¸c- Lªnin.

Thùc tiÔn kh«ng cã lý luËn h-íng ®Én th× thµnh thùc tiÔn mï qu¸ng. Lý luËn mµ

kh«ng liªn hÖ víi thùc tiÔn lµ lý luËn su«ng. V× vËy cho nªn trong khi nhÊn m¹nh sù

quan träng cña lý luËn, ®· nhiÒu lÇn Lªnin nh¾c ®i nh¾c l¹i r»ng lý luËn c¸ch m¹ng

kh«ng ph¶i lµ gi¸o ®iÒu, nã lµ kim chØ nang cho hµnh ®éng c¸ch m¹ng, vµ lý luËn

kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× cøng nh¾c, nã ®Çy tÝnh s¸ng t¹o. Lý luËn lu«n lu«n cÇn ®-îc

bæ sung b»ng nh÷ng kÕt luËn míi rót ra tõ trong thùc tiÔn sinh ®éng. Nh÷ng ng-êi céng

s¶n c¸c n-íc ph¶i cô thÓ ho¸ chñ nghÜa M¸c _ Lªnin cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn

c¶nh tõng lóc vµ tõng n¬i (“Hå ChÝ Minh: toµn tËp”-1996)

*Con ®-êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc:

Trang 8

tiÓu luËn triÕt häc -

NhËn thøc cña con ng-êi diÔn ra trªn c¬ së thùc tiÔn vµ kh«ng ngõng vËn ®éng,

ph¸t triÓn. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nhËn thøc diÔn ra mét c¸ch biÖn chøng:

- “Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t- duy tr×u t-îng vµ tõ t- duy tr×u t-îng ®Õn thùc

tiÔn - ®ã lµ con ®-êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lý, cña sù nhËn thøc thùc t¹i

kh¸ch quan”.

+Trùc quan sinh ®éng (hay nhËn thøc c¶m tÝnh) lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh

nhËn thøc, ®-îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh thùc tiÔn.Giai ®o¹n nµy ®-îc h×nh thµnh

th«ng qua c¸c h×nh thøc c¬ b¶n nèi tiÕp nhau: c¶m gi¸c, tri gi¸c, biÓu t-îng...

+T- duy tr× t-îng (hay nhËn thøc lý tÝnh) lµ giai ®o¹n cao cña qu¸ tr×nh nhËn

thøc dùa trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu do giai ®o¹n trùc quan sinh ®éng mang l¹i.

- NhËn thøc cña con ng-êi ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n t- duy tr×u t-îng ch-a ph¶i lµ

chÊm døt, mµ nã l¹i tiÕp tôc vËn ®éng trë vÒ víi thùc tiÔn. NhËn thøc ph¶i trë vÒ víi

thùc tiÔn v×:

+ Môc ®Ých cña nhËn thøc lµ phôc vô ho¹t ®éng thùc tiÔn. V× vËy nã ph¶i trë vÒ

chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o thÕ giíi.

+§Õn giai ®o¹n t- duy tr×u t-îng vÉn cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh sai l¹c hiÖn thùc. V×

vËy, nhËn thøc ph¶i quay trë vÒ thùc tiÔn ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ nhËn thøc, ph©n biÖt ®©u

lµ nhËn thøc ®óng, ®©u lµ nhËn thøc sai lÇm.

+Thùc tiÔn lu«n lu«n vËn ®éng, ph¸t triÓn. V× vËy nhËn thøc ph¶i trë vÒ víi thùc

tiÔn ®Ó trªn c¬ së thùc tiÔn míi tiÕp tôc bæ sung, ph¸t triÓn nhËn thøc.

- Tõ trùc quan sinh ®éng dÕn t- duy tr×u t-îng, vµ tõ t- duy tr×u t-îng ®Õn thùc

tiÔn lµ mét vßng kh©u cña qu¸ tr×nh nhËn thøc. Nã cø lÆp ®i lÆp l¹i lµm cho nhËn thøc

cña con ng-êi ph¸t triÓn kh«ng ngõng, ngµy cµng ph¶n ¸nh s©u s¾c b¶n chÊt, quy luËt

cña thÕ giíi kh¸ch quan.

Trang 9

tiÓu luËn triÕt häc -

Ch-¬ng II

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam

I,VÞ trÝ ®Þa lý

-ViÖt Nam n»m ë phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D-¬ng, gÇn trung t©m §«ng Nam

¸, cã mét vïng biÓn réng, giµu tiÒm n¨ng.

-VÞ trÝ tiÕp gi¸p trªn ®Êt liÒn vµ trªn biÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho n-íc ta cã thÓ dÔ dµng

giao l-u víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi.

+Trªn ®Êt liÒn, n-íc ta gi¸p Trung Quèc, Lµo, Campuchia. Th«ng qua c¸c tuyÕn

giao th«ng (®-êng bé, ®-êng s¾t...) víi c¸c cöa khÈu quan träng, ViÖt Nam cã thÓ liªn

hÖ víi nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi.

+ N-íc ta n»m gÇn c¸c tuyÕn ®-êng biÓn quèc tÕ. Th«ng qua ®-êng biÓn, cã thÓ

quan hÖ víi nhiÒu quèc gia.

+Vïng biÓn réng lín, giµu tiÒm n¨ng cho phÐp ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn.

-ViÖt Nam lµ n¬i giao thoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau. §iÒu ®ã gãp phÇn

lµm giµu b¶n s¾c v¨n ho¸.

-ViÖt Nam n»m ë khu vùc ®ang diÔn ra nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng cña thÕ

giíi. Tõ ®ã cho phÐp n-íc ta cã thÓ dÔ dµng héi nhËp víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ

trªn thÕ giíi. Ta cã thÓ tiÕp thu vµ chän läc nh÷ng bµi häc, kinh nghiÖm thµnh c«ng

còng nh- thÊt b¹i vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc vµ vËn dông vµo ®iÒu kiÖn, hoµn

c¶nh cô thÓ cña n-íc ta.

II, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam

1.T×nh h×nh:

- Sau kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c n-íc x·

héi chñ nghÜa lóc ®ã, n-íc ta b¾t ®Çu x©y dùng mét m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp

trung dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ

dÞch vô quèc doanh ®-îc ph¸t triÓn. Cïng víi quèc doanh, hîp t¸c x· ®-îc tæ chøc

réng r·i ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Víi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ, së h÷u

Trang 10

tiÓu luËn triÕt häc -

t- nh©n bÞ thu hÑp l¹i, kh«ng cßn c¬ së cho t- nh©n ph¸t triÓn. Cïng víi quèc doanh,

hîp t¸c x· ®-îc tæ chøc réng r·i v× ta ®· häc tËp ®-îc m« h×nh tæ chøc kinh tÕ cña Liªn

X« cò. Víi sù nç lùc cao ®é cña nh©n d©n ta, cïng víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c n-íc

x· héi chñ nghÜa lóc ®ã, m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ph¸t huy ®-îc nh÷ng tÝnh

-u viÖt ®ã.

- Tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, ph©n t¸n vµ manh món, b»ng c«ng cô

kÕ ho¹ch hãa, ta ®· tËp trung ®-îc vµo trong tay mét lùc l-îng vËt chÊt quan träng vÒ

c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng thµnh thÞ vµ n«ng th«n, ®Êt ®ai, m¸y mãc, tiÒn vèn

®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.

Vµo nh÷ng n¨m sau cña thËp niªn 60, ë MiÒn B¾c ®· cã nh÷ng chuyÒn biÕn vÒ

kinh tÕ, x· héi. Trong thêi kú ®Çu, nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp ®· tá ra phï hîp víi

nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp, phï hîp víi ®iÒu kiÖn hai nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu

trong chiÕn tranh lóc ®ã.

- N¨m 1975, sau ngµy gi¶i phãng miÒn Nam, mét bøc tranh míi vÒ hiÖn tr¹ng

kinh tÕ ViÖt Nam ®· thay ®æi. §ã lµ sù duy tr× mét nÒn kinh tÕ tån t¹i c¶ ba lo¹i h×nh:

+Kinh tÕ cæ truyÒn (tù cung tù cÊp)

+Kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp (ë miÒn B¾c)

+Kinh tÕ thÞ tr-êng (®Æc tr-ng ë miÒn Nam).

MÆc dï ®©y lµ mét tån t¹i kh¸ch quan sau n¨m 1975 nh-ng chóng ta vÉn tiÕp tôc

x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ trªn ph¹m vi c¶ n-íc. §ã lµ sù

¸p ®Æt rÊt bÊt lîi.

2. HËu qu¶:

Do chñ quan nãng véi, cøng nh¾c, chóng ta ®· kh«ng qu¶n lý ®-îc hiÖu qu¶ c¸c

nguån lùc dÉn tíi viÖc sö dông l·ng phÝ nghiªm träng c¸c nguån lùc cña ®Êt n-íc.

- Tµi nguyªn bÞ ph¸ ho¹i, sö dông khai th¸c kh«ng hîp lý, m«i tr-êng bÞ «

nhiÔm.

- Nhµ n-íc bao cÊp vµ tiÕn hµnh bï lç phæ biÕn g©y hËu qu¶ nghiÖm träng cho

nÒn kinh tÕ.

Trang 11

tiÓu luËn triÕt häc -

+ Sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ chËm l¹i, t¨ng tr-ëng kinh tÕ trªn lý thuyÕt, giÊy tê.

+Hµng ho¸, s¶n phÈm trë nªn khan hiÕm, kh«ng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu trong

n-íc.

+Ng©n s¸ch th©m hôt nÆng nÒ. Vèn nî ®äng n-íc ngoµi ngµy cµng t¨ng vµ

kh«ng cã kh¶ n¨ng cho chi tr¶.

+Thu nhËp tõ nÒn kinh tÕ quèc d©n kh«ng ®ñ chi dïng, tÝch luü hÇu nh- kh«ng

cã.

+Vèn ®Çu t- cho s¶n xuÊt vµ x©y dùng chñ yÕu lµ dùa vµo vay vµ viÖn trî n-íc

ngoµi.

- Cïng víi ®ã lµ sù tho¸i ho¸ vÒ mÆt con ng-êi vµ x· héi.

- §Õn n¨m 1979, nÒn kinh tÕ rÊt suy yÕu, s¶n xuÊt tr× trÖ, ®êi sèng nh©n d©n khã

kh¨n, nguån trî gióp tõ bªn ngoµi gi¶m m¹nh.

- Tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1985, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n, c¸ thÓ bÞ

tiªu diÖt hoÆc kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn dÉn ®Õn thùc tr¹ng tiÒm n¨ng to lín cña

c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy kh«ng ®-îc khai th¸c vµ phôc vô cho môc tiªu chung cña

nÒn kinh tÕ. Ng-îc l¹i, thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ®· ph¸t triÓn å ¹t, trµn lan trªn

mäi lÜnh vùc trë thµnh ®Þa vÞ ®äc t«n trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng,

dÞch vô (trõ ngµnh n«ng nghiÖp, thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ lµ chñ yÕu).Thêi ®iÓm cao

nhÊt, thµnhphÇn kinh tÕ quèc doanh®· câ gÇn 13 ngh×n doanh nghiÖp víi sè tµi s¶n cè

®Þnh chiÕm 70% tæng sè tµi s¶n cè ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Thêi kú nµy, kinh tÕ n-íc ta

tuy cã ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng nhÊt ®Þnh nh-ng sù t¨ng tr-ëng ®ã kh«ng cã c¬ së

®Ó ph¸t triÓn v× ®· dùa vµo ®iÒu kiÖn bao cÊp, béi chi ng©n s¸ch, l¹m ph¸t vµ vay nî

n-íc ngoµi.

- Do ph¸t triÓn trµn lan l¹i qu¶n lý theo c¬ chÕ bao cÊp, kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung

nªn nhµ n-íc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp quèc

doanh, nhiÒu doanh nghiÖp quèc doanh lµm ¨n thua lç, lùc l-îng s¶n xuÊt kh«ng ®-îc

gi¶i phãng, nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ tôt hËu.

3.Nguyªn nh©n

Trang 12

tiÓu luËn triÕt häc -

Trong nhËn thøc còng nh- trong hµnh ®éng, chóng ta ch-a thËt sù thõa nhËn c¬

cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cßn tån t¹i trong thêi gian t-¬ng ®èi dµi, ch-a n¾m v÷ng

vµ vËn dông ®óng lý luËn vµ thùc tiÔn vµo tinh h×nh n-íc ta.

§Õn n¨m 1986, c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp vÒ c¨n b¶n vÉn ch-a bÞ xo¸

bá. C¬ chÕ míi ch-a ®-îc thiÕt lËp ®ång bé, nhiÒu chÝnh s¸ch, thÓ chÕ lçi thêi ch-a

®-îc thay ®æi. T×nh tr¹ng tËp trung quan liªu cßn nÆng, ®ång thêi nh÷ng hiÖn t-îng v«

tæ chøc, v« kû luËt cßn kh¸ phæ biÕn.

ViÖc ®æi míi c¬ chÕ vµ bé m¸y qu¶n lý, viÖc ®iÒu hµnh kh«ng nh¹y bÐn, lµ

nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn tíi hµnh ®éng kh«ng thèng nhÊt tõ trªn xuèng

d-íi.

Chóng ta míi nªu ra ®-îc ph-¬ng h-íng chñ yÕu cña c¬ chÕ míi, h×nh thøc,

b-íc ®i, c¸ch lµm cô thÓ th× cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch-a gi¶i quyÕt ®-îc tho¶ ®¸ng c¶ vÒ lý

luËn vµ thùc tiÔn.

4. T- t-ëng chØ ®¹o

Ta ®· béc lé sù l¹c hËu vÒ nhËn thøc lý luËn trong thêi kú qu¸ ®é:”Khuynh

h-íng t- t-ëng chñ yÕu cña nh÷ng sai lÇm Êy,®Æc biÖt lµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ

bÖnh chñ quan, duy ý chÝ, lèi suy nghÜ vµ hµnh ®éng gi¶n ®¬n, nãng véi ch¹y theo

nguyÖn väng chñ quan” (§¶ng c«ng s¶n ViÖt nam - V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn

quèc lÇn thø VI-1986). Chóng ta ®· cã nh÷ng thµnh kiÕn kh«ng ®óng, trªn thùc tÕ,

ch-a thõa nhËn thËt sù nh÷ng quy luËt cña s¶n xuÊt hµng hãa ®ang tån t¹i kh¸ch quan.

Chóng ta ®· -u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch qu¸ møc mµ hiÖu qu¶

kinh tÕ ph¸t triÓn chËm. H¬n thÕ n÷a, ta ch-a chó ý ®óng møc tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp

vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng nªn ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n.

- Bªn c¹nh ®ã, sù tan r· cña hÖ thèng c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa vµo nh÷ng n¨m

cuèi thËp kû 80, ®Çu thËp kû 90 lµm cho chóng ta mÊt ®i mét thÞ tr-êng truyÒn thèng,

nguån viÖn trî quan träng, g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.

- ChÝnh s¸ch cÊm vËn cña Hoa Kú kÐo dµi, sù thï ®Þch cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng

còng cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n-íc.

Trang 13

tiÓu luËn triÕt häc -

TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trªn céng víi thiªn tai, mÊt mïa liªn tiÕp vµo nh÷ng

n¨m 1979 - 1980 ®· ®-a n-íc ta vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, c«ng nghiÖp chØ t¨ng

0,6%, n«ng nghiÖp t¨ng 1,9% trong khi l¹m ph¸t ë møc siªu cÊp n¨m 1986 : 74%

ChÝnh v× vËy, bµi häc kinh nghiÖm ®-îc rót ra trong “ V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu

toµn quèc lÇn thø VI vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, t«n träng vµ ho¹t

®éng theo quy luËt kh¸ch quan lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. ChÝnh tõ nh÷ng khã kh¨n trªn

®ßi hái ph¶i ®æi míi nÒn kinh tÕ, x· héi. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®· ®¸nh

dÊu mét mèc ph¸t triÓn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc.

III. BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt t×nh h×nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ

§Ó kh¾c phôc khuyÕt ®iÓm, chuyÓn biÕn ®-îc t×nh h×nh, §¶ng ta tr-íc hÕt ph¶i

thay ®æi nhËn thøc , ®æi míi t- duy. Ph¶i nhËn thøc vµ hµnh ®éng ®óng ®¾n, ®Ò ra

nh÷ng chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch phï hîp víi hÖ thèng quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã c¸c

quy luËt ®Æc thï cña chñ nghÜa x· héi ngµy cµng chi phèi m¹nh mÏ ph-¬ng h-íng ph¸t

triÓn chung cña x· héi. Mäi chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ g©y t¸c ®éng

ng-îc l¹i ®Òu biÓu hiÖn sù vËn dông kh«ng ®óng quy luËt kh¸ch quan, ph¶i ®-îc söa

®æi hoÆc huû bá.

- Trªn c¬ së ®ã, chóng ta ph¶i vËn dông tæng hîp hÖ thèng c¸c quy luËt ®ang t¸c

®éng lªn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c quy luËt ®ã, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cïng víi

c¸c quy luËt ®Æc thï kh¸c cña chñ nghÜa x· héi ngµy cµng ph¸t huy vai trß chñ ®¹o,

®-îc vËn dông trong mét thÓ thèng nhÊt víi c¸c quy luËt cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Æc

biÖt lµ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cïng cÇu, quy luËt c¹nh tranh... KÕ ho¹ch ho¸ ph¶i lu«n

lu«n g¾n liÒn víi viÖc sö dông c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ.

- §¹i héi ®¶ng lÇn thø VI cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng . Nh÷ng quan ®iÓm,

®-êng lèi do §¹i héi VI v¹ch ra lµ sù vËn dông ®óng ®¾n vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c Lª

Nin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµo thùc tiÔn cña ®Êt n-íc . C«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng tõ

sau §¹i héi VI ®Õn nay ë n-íc ta kh«ng n»m ngoµi nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña phÐp

biÖn chøng, §¶ng ta ®· vËn dông phÐp biÖn chøng vµo nhËn thøc hiÖn thùc x· héi, ph©n

tÝch c¸c mèi liªn hÖ biÖn chøng cña ®êi sèng hiÖn thùc, t×m ra c¸c m©u thuÉn ®ã vµ t¹o

ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho qu¸ tr×nh ®æi míi v÷ng ch¾c.

Trang 14

tiÓu luËn triÕt häc -

phøc t¹p, gay g¾t, l¹m ph¸t phi m· do t- duy lý luËn bÞ l¹c hËu, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn

cã kho¶ng c¸ch xa. T- duy cò vÒ chñ nghÜa x· héi theo m« h×nh tËp trung quan liªu bao

kinh tÕ.

- B-íc ®Çu t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §Ó lµm ®ñ

tr-íc hÕt lµ c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ phï hîp víi tÝnh quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn c¸c

hîp lý.

- H-íng vµo viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng tiªu

dïng, xuÊt khÈu.

vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Cñng cè thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ

nghÜa bao gåm c¶ khu vùc quèc doanh, tËp thÓ. B»ng c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp, sö dông

mäi kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong sù liªn kÕt chÆt chÏ vµ d-íi sù chØ

®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. gi¶i ph¸p ®ã xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ cña n-íc

ta vµ lµ sù vËn dông quan ®iÓm cña Lªnin coi nÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ

mét ®Æc tr-ng cña thêi kú qu¸ ®é. Thùc chÊt cña c¬ chÕ míi vÒ qu¶n lý kinh tÕ lµ c¬

chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph-¬ng thøc ho¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa, ®óng

quan liªu, chèng tù do v« tæ chøc. B¶o ®¶m quyÒn tù chñ s¶n xuÊt, kinh doanh, tù chñ

tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, quyÒn lµm chñ cña c¸c tËp thÓ lao ®éng.

Trang 15

tiÓu luËn triÕt häc -

Ch-¬ng III

¸p dông lý luËn thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh ®æi míi hiÖn nay

ViÖc §¶ng ta tæng kÕt nh÷ng bµi häc ë §¹i héi VI, lÇn ®Çu tiªn chØ râ sai lÇm

chñ quan, duy ý chÝ, coi th-êng c¸c quy luËt kh¸ch quan dÉn tíi lµm sai, lµm háng vµ

gi¶i phãng vµ më ®-êng cho sù ph¸t triÓn míi rÊt to lín.

Trªn thùc tÕ, ®æi míi do §¶ng ta khëi x-íng vµ l·nh ®¹o cã mét sù t-¬ng ®ång

vÒ hoµn c¶nh, néi dung vµ ý nghÜa nh-”ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi cña Lªnin”

(NEP). Víi ®æi míi, quan niÖm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x·

héi cña §¶ng ta ®· ngµy ®-îc x¸c ®Þnh râ h¬n. Nã thÊm nhuÇn quan ®iÓm lÞch sö cô

thÓ, quan ®iÓm thùc tiÔn vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn.

I. Lý luËn vÒ thùc tiÔn trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh

tÕ vµ ®æi míi kinh tÕ hiÖn nay.

C«ng cuéc ®æi míi chÝnh thøc b¾t ®Çu tõ viÖc §¶ng ta thõa nhËn vµ cho phÐp

ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng. §ã lµ

mét tÊt yÕu kh¸ch quan khi ë vµo thêi kú qu¸ ®é nh- ë n-íc ta hiÖn nay. Ph¶i dung hoµ

vµ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu do lÞch sö ®Ó l¹i song ®-a chóng cïng

tån t¹i vµ ph¸t triÓn míi lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, khã kh¨n. Bªn c¹nh viÖc thõa nhËn sù

h-íng tù ph¸t t- b¶n chñ nghÜa vµ nh÷ng mÆt tiªu cùc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i

Sù nghiÖp ®æi míi ë n-íc ta cung cÊp mét bµi häc to lín vÒ nhËn thøc. §ã lµ bµi

häc vÒ qu¸n triÖt quan ®iÓm thùc tiÔn - nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin,

quan ®iÓm c¬ b¶n vµ hµng ®Çu cña triÕt häc M¸c xÝt. Sù nghiÖp ®æi míi víi tÝnh chÊt

míi mÎ vµ khã kh¨n cña nã ®ßi hái ph¶i cã lý luËn khoa häc soi s¸ng. Sù kh¸m ph¸ vÒ

lý luËn ph¶i trë thµnh tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n lµm c¬ së cho sù ®æi míi trong ho¹t

Trang 16

tiÓu luËn triÕt häc -

®éng thøc tiÔn. Tuy nhiªn, lý luËn kh«ng bçng nhiªn mµ cã vµ còng kh«ng thÓ chê

chuÈn bÞ xong xu«i vÒ lý luËn råi míi tiÕn hµnh ®æi míi. H¬n n÷a, thùc tiÔn l¹i lµ c¬ së

®Ó nhËn thøc, cña lý luËn. Ph¶i qua thùc tiÔn råi míi cã kinh nghiÖm, míi cã c¬ së ®Ò

kh¸i qu¸t thµnh lý luËn.

V× vËy, qu¸ tr×nh ®æi míi ë n-íc ta chÝnh lµ qu¸ tr×nh võa häc võa lµm, võa lµm

võa tæng kÕt lý luËn, ®óc rót thµnh quan ®iÓm, thµnh ®-êng lèi ®Ó råi quay trë l¹i qu¸

tr×nh ®æi míi. Cã nh÷ng ®iÒu chóng ta ph¶i mß mÉm trong thùc tiÔn, ph¶i tr¶i qua thÓ

nghiÖm, ph¶i lµm råi míi biÕt, thËm chÝ cã nhiÒu ®iÒu ph¶i chê thùc tiÔn. VÝ dô nh- vÊn

Trong qu¸ tr×nh ®ã, tÊt nhiªn sÏ kh«ng tr¸nh khái viÖc ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng khuyÕt

®iÓm, lÖch l¹c nhÊt ®Þnh.

quan träng. Trªn c¬ së, ph-¬ng h-íng chiÕn l-îc ®óng, h·y lµm råi thùc tiÔn sÏ cho ta

hiÓu râ sù vËt h¬n n÷a - ®ã lµ bµi häc kh«ng chØ cña sù nghiÖp kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i

Trong khi ®Ò cao vai trß cña thùc tiÔn, §¶ng ta kh«ng hÒ h¹ thÊp, kh«ng hÒ coi

luËn cña m×nh, cè g¾ng ph¸t triÓn lý luËn, ®æi míi t- duy lý luËn vÒ chñ nghÜa x· héi vµ

con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta. Nã ®-îc thÓ hiÖn qua n¨m b-íc chuyÓn

cña ®æi míi t- duy phï hîp víi sù vËn ®éng cña thùc tiÔn cuéc sèng trong nh÷ng hoµn

c¶nh vµ ®iÒu kiÖn míi

1. B-íc chuyÓn thø nhÊt:

Tõ t- duy, dùa trªn m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt víi sù tuyÖt ®èi ho¸ së h÷u x· héi

(Nhµ n-íc vµ tËp thÓ) víi sù ph¸t triÓn v-ît tr-íc cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi sù ph¸t

triÒn cña lùc l-îng s¶n xuÊt dÉn tíi hËu qu¶ k×m h·m sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt... sang t-

gi÷ vai trß chñ ®¹o trong sù thèng nhÊt biÖn chøng víi tÝnh ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së

yÕu nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.

Trang 17

tiÓu luËn triÕt häc -

luËt kh¸ch quan vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt; tuú thuéc

vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt mµ tõng b-íc thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt

cho phï hîp .

2. B-íc chuyÓn thø hai:

Tõ t- duy qu¶n lý dùa trªn m« h×nh mét nÒn kinh tÕ chØ huy tËp trung, kÕ ho¹ch

nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, cã sù qu¶n lý

cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng X· héi Chñ nghÜa

3. B-íc chuyÓn thø ba:

§ã lµ tiÕn hµnh ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, tõ chÕ ®é tËp trung quan liªu víi

4. B-íc chuyÓn thø t-:

§æi míi quan niÖm vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi ë mét

n-íc ph¶i xuÊt ph¸t tõ chñ nghÜa M¸c - Lª nin trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ

héi. Nã còng ®ång thêi mét lÇn n÷a lµm s¸ng tá quan ®iÓm thùc tiÔn chi phèi sù ho¹ch

®Þnh ®-êng lèi chÝnh s¸ch.

5. B-íc chuyÓn thø n¨m:

§ã lµ sù h×nh thµnh quan niÖm míi cña §¶ng ta vÒ Chñ nghÜa X· héi nh÷ng

Søc m¹nh cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ ë chç trong khi kh¸i qu¸t thùc tiÔn c¸ch

m¹ng, lÞch sö x· héi, nã v¹ch râ quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn, dù kiÕn nh÷ng

khuynh h-íng c¬ b¶n cña sù tiÕn ho¸ x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay cña sù nghiÖp

chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu lý luËn, tæng kÕt cã hÖ thèng sù nghiÖp

Trang 18

tiÓu luËn triÕt häc -

hiÖn vai trß tÝch cùc cña m×nh ®èi víi thùc tiÔn.

§æi míi nhËn thøc lý luËn vµ c«ng t¸c lý luËn lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, ®ßi hái

ph¶i ®Êu tranh víi tÝnh b¶o thñ vµ søc ú cña nh÷ng quan niÖm lý luËn cò. ®ång thêi, ®Êu

tranh víi nh÷ng t- t-ëng, quan niÖm cùc ®oan tõ bá nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chñ

nghÜa M¸c - Lª nin, phñ ®Þnh s¹ch tr¬n mäi gi¸ trÞ, mäi thµnh tùu cña chñ nghÜa x· héi.

Tãm l¹i ®æi míi t- duy chØ ®¹o trong sù nghiÖp ®æi míi nãi chung lµ mét bé

phËn kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña sù ph¸t triÓn x· héi còng nh- sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi

n-íc ta hiÖn nay. §iÒu ®ã cßn cho thÊy r»ng chØ cã g¾n lý luËn víi thùc tiÔn míi cã thÓ

hµnh ®éng ®óng ®¾n vµ phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi ë n-íc ta hiÖn nay. Sù kh¸m ph¸

vÒ lý luËn ph¶i trë thµnh tiÒn ®Ò vµ lµm c¬ së cho sù ®æi míi trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.

Thùc tiÔn chÝnh lµ ®éng lùc, lµ c¬ së cña nhËn thøc, lý luËn. V× vËy cÇn kh¾c phôc ngay

nh÷ng khiÕm khuyÕt sai lÇm song còng ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc ®Ó h¹n chÕ sù

sai sãt vµ thiÖt h¹i.

II. ý nghÜa thùc tiÔn :

§¶ng céng s¶n ViÖt Nam, tr-íc sau nh- mét, vÉn kh¼ng ®Þnh môc tiªu chñ nghÜa

n-íc ta ®· xuÊt hiÖn bÖnh chñ quan duy ý chÝ. §¹i Héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®·

kh¼ng ®Þnh: Trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, §¶ng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng nghiªn

nghÜa. Nh-ng §¶ng ®· ph¹m sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan

nãng véi trong c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, xo¸ bá ngay nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, duy

®éng chñ quan. V× thÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng vµ tri thøc khoa

häc bëi tri thøc khoa häc cã ®-îc hay kh«ng lµ nhê ë lßng ham hiÓu biÕt, trÝ th«ng

minh, ý chÝ ng-îc l¹i nÕu tri thøc khoa häc ph¸t huy ®-îc t¸c dông trong thùc tiÔn th×

Trang 19

tiÓu luËn triÕt häc -

nã l¹i trë thµnh ®éng lùc t¨ng thªm tri thøc, nhËn thøc. Sù kÕt hîp xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ

kh¸ch quan vµ ph¸t huy nç lùc chñ quan kh«ng nh÷ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong sù

ph¸t triÓn nhËn thøc mµ cßn gióp cho lý luËn kh«ng bao giê xa rêi thùc tiÔn cuéc sèng.

N¾m b¾t vµ vËn dông ®-îc cã hiÖu qu¶ c¸c quy luËt tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ho¹t

cuéc ®æi míi hiÖn nay. ChØ cã d¸m nghÜ, d¸m lµm kÕt hîp víi tri thøc khoa häc ®-îc

trang bÞ, chóng ta míi thµnh c«ng ®-îc. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ, n¾m b¾t quy

luËt kinh tÕ, quy luËt s¶n xuÊt l¹i cµng cÇn thiÕt ®Ó c¶i t¹o thùc tiÔn, t¹o ra ph-¬ng

h-íng`vµ môc tiªu ®óng ®¾n ph¸t triÓn ®i lªn. ChØ cã thÕ n-íc ta míi theo kÞp ®-îc

tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong xu thÕ héi nhËp

toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc xuÊt ph¸t tõ

thùc tiÔn t×nh h×nh ®Êt n-íc ®¸ng ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh -u viÖt cña nã.

III, §Ò xuÊt nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cho t-¬ng lai:

T-¬ng lai ®Êt n-íc n»m trong tay mçi sinh viªn chóng ta, viÖc c¶i t¹o nã, biÕn

nay, ViÖt Nam cßn lµ mét n-íc ®øng vµo hµng nh÷ng n-íc nghÌo trªn thÕ giíi, viÖc

®-a n-íc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái sù nç lùc hÕt m×nh cña mçi ng-êi ®Æc biÖt

lµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Môc tiªu cña chóng ta lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®i kÌm víi c«ng b»ng

vµ tiÕn bé x· héi. V× vËy, cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i

qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ t×nh h×nh thùc tiÔn ®Êt n-íc. Ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ nhiÒu

thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng nh-ng ph¶i d-íi sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc

sè gi¶i ph¸p cho ph¸t triÓn kinh tÕ t-¬ng lai.

- TËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ vÒ chÊt vµ l-îng. §Çu t- cã träng ®iÓm cho n«ng

nghiÖp chÕ biÕn l-¬ng thùc thùc phÈm ®-a c«ng nghÖ th«ng tin vµo ®êi sèng s¶n xuÊt.

Trang 20