Giáo trình Bệnh học nhi

Chương I. Nhi khoa đại cương

Bài 1. CÁC THỜI KỲ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM

MỤC TIÊU

1. Nêu được giới hạn của 6 thời kỳ phát triển của trẻ em.

2. Trình bày được đặc điểm sinh lý và bệnh lý của từng thời kỳ.

3. Vận dụng được những đặc điểm sinh lý và bệnh lý của các thời kỳ vào việc chăm

sóc, nuôi dưỡng, giáo dục và phòng bệnh cho trẻ em.

Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ lại. Khác với người lớn, trẻ em là một cơ thể

đang phát triển. Phát triển là sự lớn lên về khối lượng và sự trưởng thành về chất

lượng (sự hoàn thiện về chức năng các cơ quan). Trong quá trình phát triển, cơ thể

trẻ em có những đặc điểm về giải phẫu, sinh lý và bệnh lý mang tính đặc trưng cho

từng lứa tuổi. Dựa vào đặc điểm này, có thể chia ra thành 6 thời kỳ phát triển của trẻ

em.

1. Thời kỳ phát triển trong tử cung

1.1. Giới hạn

Thời kỳ phát triển trong tử cung được tính từ lúc trứng được thụ tinh cho đến khi trẻ

ra đời (cắt rốn), trung bình là 270 - 280 ngày. Thời kỳ này được chia ra 2 giai đoạn:

- Giai đoạn phôi thai: 3 tháng đầu.

- Giai đoạn rau thai: 6 tháng cuối.

1.2. Đặc điểm sinh lý

- 3 tháng đầu là thời kỳ hình thành các phủ tạng và tạo dáng thai nhi.

- 6 tháng cuối là thời kỳ phát triển thai nhi. Đây là thời kỳ thai nhi lớn rất nhanh về

khối lượng và hoàn thiện dần về chức năng các cơ quan.

- Sự hình thành và phát triển thai nhi hoàn toàn phụ thuộc vào tình trạng sức khoẻ

(thể chất, tinh thần, xã hội và bệnh tật) của người mẹ.

1.3. Đặc điểm bệnh lý

Trứng được thụ tinh phát triển liên tục trong suốt 38 tuần cho đến khi được đẻ ra.

Bệnh lý của thời kỳ này liên quan đến tình trạng sức khoẻ của người mẹ, cấu tạo gen

của phôi, sự tác động (công kích) của một số tác nhân và thời điểm bị tác động:

- Trong 3 tháng đầu của thời kỳ mang thai, nếu người mẹ bị nhiễm virus như cúm, á

cúm, rubeole, adenovirus hoặc sử dụng một số thuốc chống ung thư, hay một số

thuốc khác như Tetracyclin, Gacdenal... có thể sẽ gây rối loạn quá trình hình thành

thai nhi, dẫn đến quái thai hoặc các dị tật bẩm sinh như: sứt môi, hở hàm ếch, tim

bẩm sinh, tịt hậu môn vv...

- 6 tháng cuối của thời kỳ mang thai là giai đoạn phát triển thai nhi bằng cách tăng

sinh về số lượng và kích thước tế bào. Sự tác động quá mức đến thai nhi thông qua

người mẹ như mẹ ăn uống kém, lao động nặng, bị ngã hoặc bị các bệnh mạn tính có

thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng bào thai, thai chết lưu, đẻ non, đẻ yếu...

1.4. Chăm sóc và quản lý thai nghén

Để tạo điều kiện cho thai nhi phát triển tốt, cần hướng dẫn cho bà mẹ thực hiện tốt

những điểm sau:

- Ăn uống đầy đủ, cân đối các chất đạm, đường, mỡ, vitamin và muối khoáng, trong

đó cần đặc biệt chú ý đến chất đạm.

- Tạo mọi điều kiện để người mẹ được thoải mái về tinh thần, tránh lao động nặng,

tránh té ngã, không đi lại nhiều trên đường gồ ghề, nhất là trong 3 tháng cuối của

thời kỳ thai nghén.

- Tránh tiếp xúc với các chất độc như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, thuỷ ngân; tránh dùng

các loại thuốc như Tetracyclin, thuốc phiện, thuốc lá, thuốc chống ung thư hoặc thuốc

an thần như Gacdenal ...

- Phòng tránh các bệnh lây do virus như cúm, á cúm, rubeole, adenovirus, sốt phát

ban và các bệnh do ký sinh trùng như giun móc, toxoplasmosis hay các bệnh hoa liễu

như lậu, giang mai... nhất là trong 3 tháng đầu của thời kỳ thai nghén.

- Không nên có thai khi người mẹ bị bệnh mạn tính như bệnh van tim, suy tim, suy

gan, suy thận, suy tuỷ, xơ phổi, tâm thần...

- Đi khám thai định kỳ, đều đặn để có những lời khuyên kịp thời, xác đáng và hữu

ích.

- Hướng dẫn bà mẹ có thai đi tiêm phòng uốn ván.

- Chăm sóc bà mẹ khi có thai và đỡ đẻ an toàn.

2. Thời kỳ sơ sinh

2.1. Giới hạn

Tính từ lúc trẻ ra đời cho đến khi trẻ tròn 4 tuần lễ.

2.2. Đặc điểm sinh lý

- Đặc điểm sinh lý chủ yếu của thời kỳ này là sự thích nghi của đứa trẻ với cuộc sống

bên ngoài tử cung. Ngay sau khi ra đời, cùng với tiếng khóc chào đời, trẻ bắt đầu thở

bằng phổi, vòng tuần hoàn chính thức bắt đầu hoạt động thay cho vòng tuần hoàn rau

thai, trẻ bắt đầu bú, hệ tiêu hoá bắt đầu làm việc, thận bắt đầu đảm nhiệm việc điều

hoà môi trường bên trong cơ thể (nội môi). Tất cả các nhiệm vụ này, trước đây đều

do rau thai đảm nhiệm.

- Cơ thể trẻ lúc này còn rất non yếu, cấu tạo và chức năng của các cơ quan chưa được

hoàn thiện đầy đủ. Hệ thần kinh của trẻ luôn trong tình trạng bị ức chế, cho nên trẻ

ngủ suốt ngày.

- Một số hiện tượng sinh lý xảy ra trong thời kỳ này là: đỏ da sinh lý, vàng da sinh

lý, bong da sinh lý, sụt cân sinh lý, giảm chiều cao sinh lý, tăng trương lực cơ sinh

lý, rụng rốn, ỉa phân su, thân nhiệt không ổn định.

2.3. Đặc điểm bệnh lý

- Do cơ thể của trẻ rất non yếu cho nên trẻ dễ bị bệnh và bệnh thường diễn biến nặng,

dễ dẫn đến tử vong. Qua thống kê cho thấy lứa tuổi này có tỷ lệ tử vong cao nhất.

- Đứng đầu về bệnh tật trong lứa tuổi sơ sinh là các bệnh nhiễm trùng như viêm rốn,

uốn ván rốn, viêm da, viêm phổi, nhiễm trùng máu và các bệnh nhiễm trùng khác.

- Đứng thứ hai là các bệnh do rối loạn quá trình hình thành và phát triển thai nhi:

quái thai, đẻ non, các dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở vòm miệng, tịt hậu môn, lộ

bàng quang, tim bẩm sinh...

- Sau cùng là các bệnh liên quan đến quá trình sinh đẻ: ngạt, bướu huyết thanh, gãy

xương, chảy máu não - màng não...

2.4. Chăm sóc và nuôi dưỡng

- Nếu có thể, cho trẻ bú ngay sau đẻ càng sớm càng tốt.

- Giữ vệ sinh cho trẻ sơ sinh: Rốn, da, tã lót sạch sẽ.

- Giữ ấm cho trẻ về mùa lạnh, thoáng mát về mùa nóng.

- Hướng dẫn cho bà mẹ về cách cho con bú.

- Giáo dục bà mẹ về chế độ ăn của mẹ và con, cho trẻ uống Vitamin K liều dự phòng

xuất huyết não - màng não.

- Hướng dẫn để bà mẹ đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng kỳ hạn.

- Hướng dẫn cho bà mẹ biết theo dõi các hiện tượng sinh lý của trẻ và biết khi nào

phải đưa trẻ đi khám.

3. Thời kỳ bú mẹ

3.1. Giới hạn

Tính từ khi trẻ được 4 tuần lễ cho đến khi trẻ được 12 tháng tuổi.

3.2. Đặc điểm sinh lý

- Ở thời kỳ này, trẻ lớn rất nhanh: Chỉ sau 12 tháng, trọng lượng của trẻ tăng gấp 3

lần, chiều cao tăng gấp rưỡi, vòng đầu tăng thêm 35% so với lúc trẻ ra đời.

- Để đảm bảo cho trẻ lớn nhanh, nhu cầu dinh dưỡng của trẻ trong lứa tuổi này rất

cao: 120 - 130 kcal/kg/ngày.

- Cấu tạo và chức năng của ống tiêu hoá chưa hoàn thiện, do vậy để đảm bảo nhu cầu

dinh dưỡng cao thì thức ăn tốt nhất cho trẻ ở lứa tuổi này là sữa mẹ. Sau 5 tháng tuổi

nên bắt đầu cho trẻ ăn sam.

- Hoạt động của hệ thần kinh cao cấp được hình thành, trẻ phát triển nhanh về tâm

thần và vận động: Lúc ra đời trẻ chỉ biết khóc và có một số phản xạ bẩm sinh; khi 1

tuổi, trẻ đã biết đứng, biết cầm đồ vật, tập nói và hiểu được nhiều điều.

3.3. Đặc điểm bệnh lý

- Do nhu cầu dinh dưỡng cao, trẻ lớn rất nhanh nhưng chức năng của ống tiêu hoá

chưa hoàn thiện, cho nên trẻ dễ bị rối loạn tiêu hoá, ỉa chảy, suy dinh dưỡng và còi

xương.

- Trẻ dưới 6 tháng ít bị bệnh lây như sởi do có kháng thể từ mẹ truyền sang. Đây là

miễn dịch thụ động.

- Trẻ trên 6 tháng hay bị các bệnh lây như sởi, ho gà, thuỷ đậu, do hệ thống đáp ứng

miễn dịch còn yếu, miễn dịch thụ động lại giảm dần.

3.4. Chăm sóc và nuôi dưỡng

- Thức ăn chính của trẻ là sữa mẹ. Cần giáo dục để bà mẹ cho trẻ bú theo nhu cầu.

- Sau 5 tháng tuổi cho trẻ ăn bổ sung. Cần hướng dẫn cho bà mẹ biết cách cho trẻ ăn

bổ sung:

+ Ăn từ ít đến nhiều, thay thế dần dần những bữa bú mẹ bằng các bữa ăn bổ sung.

+ Ăn từ loãng đến đặc dần.

+ Tập cho trẻ quen dần với từng món ăn một.

+ Thức ăn phải dễ tiêu, phù hợp với lứa tuổi và phải đầy đủ các chất dinh dưỡng,

muối khoáng và vitamin.

+ Phải đảm bảo vệ sinh trong ăn uống.

- Giáo dục bà mẹ đưa trẻ đi tiêm phòng 7 bệnh truyền nhiễm theo đúng lịch.

4. Thời kỳ răng sữa

4.1. Giới hạn

Thời kỳ này được tính từ khi trẻ 1 tuổi cho đến 6 tuổi và chia ra 2 giai đoạn:

- Tuổi vườn trẻ: trẻ từ 1 - 3 tuổi.

- Tuổi mẫu giáo: trẻ từ 4 - 6 tuổi.

4.2. Đặc điểm sinh lý

- Ở thời kỳ này, trẻ lớn chậm hơn so với thời kỳ bú mẹ. Chức năng các bộ phận được

hoàn thiện dần.

- Chức năng vận động ở thời kỳ này phát triển rất nhanh: Lúc 1 tuổi trẻ mới tập đi, 2

tuổi trẻ đi lại rất nhanh, 3 - 4 tuổi trẻ đã biết múa, làm được những động tác đơn giản

để tự phục vụ mình (ăn bằng thìa, rửa tay, mặc quần áo), lúc 6 tuổi trẻ biết tập vẽ,

tập viết.

- Hệ thống thần kinh cao cấp phát triển mạnh: Lúc 1 - 2 tuổi trẻ mới tập nói, 3 tuổi

trẻ nói sõi, 4 tuổi trẻ biết hát và thuộc nhiều bài thơ, lúc 6 tuổi trẻ bắt đầu đi học.

- Trẻ hiếu động, ham thích tìm hiểu môi trường xung quanh, thích tiếp xúc với bạn

bè và người lớn, trẻ hay bắt chước, vì vậy những hành vi xấu, tốt của người lớn đều

ảnh hưởng đến tính tình, nhân cách của trẻ.

- Sau 6 tháng trẻ bắt đầu mọc răng sữa. Khi trẻ được 24 - 30 tháng thì trẻ đã có đủ

20 răng sữa.

4.3. Đặc điểm bệnh lý

- Do tiếp xúc rộng rãi với môi trường xung quanh, cho nên trẻ dễ mắc các bệnh lây

như cúm, sởi, ho gà, bạch hầu, bại liệt, lao, bệnh giun.

- Trẻ 1 - 3 tuổi hay bị các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính, tiêu chảy.

- Trẻ 3 - 6 tuổi, do hệ thống đáp ứng miễn dịch đã phát triển, cho nên dễ bị các bệnh

dị ứng hay nhiễm trùng - dị ứng như: mẩn ngứa, hen, viêm cầu thận cấp, thận nhiễm

mỡ.

4.4. Chăm sóc và giáo dục

Chăm sóc và giáo dục trẻ ở lứa tuổi này có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành

nhân cách của trẻ sau này:

- Giáo dục cho trẻ có ý thức vệ sinh như rửa tay trước khi ăn, không ăn những gì đã

rơi xuống đất, rửa tay sau khi đại tiểu tiện, không chơi ở nơi bẩn bụi, thường xuyên

phải tắm rửa, giữ gìn áo quần sạch sẽ...

- Tạo điều kiện để trẻ hoạt động vui chơi ngoài trời.

- Hướng dẫn cách ăn mặc, đi giày dép đúng theo mùa.

- Sớm cách ly các cháu bị bệnh.

- Hướng dẫn bà mẹ, người trông giữ trẻ về cách phòng tránh tai nạn tại nhà: rơi ngã,

bỏng nước sôi, điện giật, chết đuối...

5. Thời kỳ thiếu niên

5.1. Giới hạn

Tính từ khi trẻ được 6 tuổi cho đến 15 tuổi và được chia ra 2 giai đoạn:

- Tuổi học sinh nhỏ: 6 - 12 tuổi.

- Tuổi học sinh lớn hay tuổi tiền dậy thì: 12 - 15 tuổi.

5.2. Đặc điểm sinh lý

- Cấu tạo và chức năng các bộ phận đã hoàn chỉnh.

- Trí tuệ của trẻ phát triển rất nhanh: Trẻ có khả năng tiếp thu học đường, tư duy,

sáng tạo và ứng xử khéo léo.

- Tâm sinh lý giới tính phát triển rõ rệt.

- Răng vĩnh viễn thay thế dần răng sữa.

- Hệ thống cơ phát triển mạnh.

- Trẻ 6 - 7 tuổi phát triển nhanh về chiều cao.

- Trẻ 8 - 12 tuổi phát triển rất chậm về chiều cao.

- Trẻ 13 - 18 tuổi chiều cao lại bắt đầu lớn rất nhanh.

5.3. Đặc điểm bệnh lý

- Bệnh lý ở lứa tuổi này gần giống người lớn.

- Trẻ hay bị các bệnh nhiễm trùng - dị ứng như thấp tim, hen, viêm họng, viêm

amydal.

- Trẻ có thể bị các bệnh do sai lầm về tư thế khi ngồi học như gù, vẹo cột sống, cận

thị.

5.4. Giáo dục phòng bệnh

- Giáo dục cho trẻ làm tốt vệ sinh răng miệng, tránh nhiễm lạnh.

- Phát hiện sớm bệnh viêm họng, thấp tim để điều trị kịp thời.

- Hướng dẫn trẻ ngồi học đúng tư thế, bàn ghế trong nhà trường phải có kích cỡ phù

hợp với từng lứa tuổi.

- Phát hiện những trẻ bị cận thị, điếc để đeo kính hoặc đeo máy nghe giúp cho trẻ

học tập tốt.

6. Thời kỳ dậy thì

6.1. Giới hạn

Giới hạn của thời kỳ dậy thì không cố định mà phụ thuộc vào giới và môi trường xã

hội:

- Trẻ gái, tuổi dậy thì đến sớm hơn, thường bắt đầu từ 13 - 14 tuổi, kết thúc lúc 18

tuổi.

- Trẻ trai, tuổi dậy thì đến muộn hơn, thường bắt đầu từ 15 - 16 tuổi, kết thúc lúc 19

- 20 tuổi.

6.2. Đặc điểm sinh lý

- Trẻ lớn rất nhanh.

- Biến đổi nhiều về tâm sinh lý.

- Hoạt động của các tuyến nội tiết, nhất là tuyến sinh dục chiếm ưu thế.

- Chức năng của cơ quan sinh dục đã trưởng thành.

6.3. Đặc điểm bệnh lý

- Trẻ em ở lứa tuổi này rất ít bị các bệnh nhiễm khuẩn.

- Lứa tuổi này có tỷ lệ tử vong thấp nhất.

- Trẻ dễ bị các rối loạn về tâm thần và tim mạch.

- Thường phát hiện thấy những dị tật ở cơ quan sinh dục.

- Biểu hiện lâm sàng của các bệnh ở lứa tuổi này cũng giống như ở người lớn.

6.4. Giáo dục sức khoẻ

- Cần giáo dục để trẻ biết yêu thể dục thể thao, rèn luyện thân thể, góp phần cho cơ

thể phát triển tốt, cân đối.

- Giáo dục giới tính, quan hệ nam nữ lành mạnh.

- Đề phòng các bệnh do quan hệ tình dục, do nghiện hút gây nên.

Bài 2.

ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU SINH LÝ TRẺ EM

MỤC TIÊU

1. Trình bày được đặc điểm cấu tạo sinh lý và phát triển của hệ da, cơ, xương

2. Nêu được các đặc điểm về giải phẫu và sinh lý hệ hô hấp

3. Trình bày được các đặc điểm riêng biệt về hệ thống tuần hoàn máu, tiêu hóa, và

tiết niệu trẻ em.

1. DA TRẺ EM

1.1. Đặc điểm cấu tạo

- Da trẻ mềm mại, mỏng, xốp, có nhiều nước, nhiều mao mạch, sờ vào mịn như

nhung, các sợi cơ và đàn hồi phát triển ít, tuyến mồ hôi trong 3-4 tháng đầu phát triển

nhưng chưa hoạt động.

- Sau đẻ trên da trẻ có một lớp chất gây màu trắng xám, lớp gây này có tác dụng

bảo vệ da (đỡ mất nhiệt cơ thể, miễn dịch, dinh dưỡng nuôi da, do đó không nên lau

sạch, chỉ cần thấm mạch máu, sau 48 giờ cần lau sạch để tránh hăm đỏ tại các nếp

gấp).

- Lớp mỡ dưới da được hình thành tháng thứ 7-8 trong thời kỳ bào thai, vì vậy

trẻ đẻ non tháng lớp mỡ dưới da mỏng, bề dày của lớp mỡ dưới da trẻ từ 3-6 tháng

là 6-7mm, 1 tuổi là 10-12mm, 7-10 tuổi là 7mm, từ 11-15 tuổi là 8mm.

- Thành phần lớp mỡ dưới da của trẻ bao gồm nhiều acid béo no (acid panmatic,

stearic) ít acid béo không no (acid oleic). Khi bị lạnh trẻ dễ bị cứng bì.

- Tóc trẻ em mềm mại vì chưa có lõi tóc, tóc có thể rậm, thưa, đen hoặc hơi vàng.

1.2. Đặc điểm sinh lý

1.2.1. Chức năng bảo vệ

Da trẻ mỏng nên dễ gây xây xát, tổn thương và nhiễm khuẩn.

1.2.2. Chức năng bài tiết

Những tháng đầu sau đẻ chưa tiết mồ hôi, song diện tích của da so với trọng

lượng cơ thể trẻ tương đối lớn do đó sự mất nước qua da lớn hơn người lớn.

1.2.3. Chức năng điều nhiệt

Da trẻ điều hòa nhiệt kém dễ bị nóng quá hoặc lạnh quá.

1.2.4. Chức năng chuyển hóa dinh dưỡng

Da trẻ tham gia vào chuyển hóa nước. Dưới tác dụng của tia cực tím có trong

ánh sáng mặt trời vào buổi sáng sớm chất tiền vitamin D ở dưới da chuyển thành

vitamin D.

2. HỆ CƠ

2.1. Đặc điểm cấu tạo

- Hệ cơ phát triển dần đến tuổi trưởng thành chiếm 42% trọng lượng cơ thể.

Trong khi đó ở trẻ mới đẻ hệ cơ chiếm 23% cân nặng cơ thể.

- Sợi cơ mảnh, thành phần cơ có nhiều nước, ít đạm và mỡ.

- Vì vậy khi mắc bệnh tiêu chảy trẻ dễ mất nước nặng và nhanh sút cân.

2.2. Đặc điểm về phát triển cơ

- Cơ của trẻ em phát triển không đồng đều, các cơ lớn như cơ đùi, cơ mông, cơ

cánh tay, cơ vai... phát triển trước.

- Các cơ nhỏ như cơ bàn tay, cơ ngón tay... phát triển sau.

- Vì vậy trẻ dưới 15 tuổi không nên bắt trẻ lao động quá sức, cần hướng dẫn

cho trẻ luyện tập hệ cơ phát triển.

- Trong những ngày đầu sau đẻ trẻ có hiện tượng tăng trương lực cơ sinh lý.

3. HỆ XƯƠNG

3.1. Đặc điểm cấu tạo

- Xương của trẻ em phát triển kém, hầu hết là sụn. Quá trình hình thành xương

phát triển dần cho đến lúc 20-25 tuổi mới kết thúc. Điểm cốt hóa thường ở giữa các

đầu xương và xuất hiện theo từng lứa tuổi. Dựa vào các điểm cốt hóa để xác định

tuổi xương của trẻ em và đánh giá sự phát triển cơ thể.

Ví dụ: điểm cốt hóa ở xương cổ tay: từ 3-6 tháng xuất hiện hai điểm cốt hóa

xương cả và xương móc, lúc 3 tuổi có thêm điểm cốt hóa ở xương tháp.

- Xương của trẻ nhỏ chứa nhiều nước, ít muối khoáng, càng lớn lượng nước

càng giảm, lượng muối khoáng tăng lên. Vì vậy xương trẻ em mềm, dễ gãy kiểu cành

cây tươi.

3.2. Đặc điểm của một số xương

3.2.1. Xương sọ

- Hộp sọ của trẻ tương đối to so với kích thước của cơ thể, hộp sọ phát triển

nhanh trong những năm đầu.

- Trên xương sọ có hai thóp, thóp trước rộng hơn thóp sau, thóp trước kín vào

lúc 12 tháng, muộn nhất là vào lúc 18 tháng, thóp sau nhỏ hơn, 3 tháng sau thì kín.

Trong bệnh não bé thóp kín nhanh, bệnh còi xương thóp chậm liền.

3.2.2. Xương cột sống

- Lúc mới đẻ, cột sống thẳng, khi trẻ biết ngẩng đầu cột sống cong về phía

trước, khi trẻ biết ngồi cột sống cong về phía sau. Đến 7 tuổi cột sống có hai đoạn

cong là ở cổ và ở ngực, đến tuổi dậy thì thêm một đoạn cong ở thắt lưng.

- Để trẻ ngồi sớm, bế nách, ngồi học không đúng tư thế dễ bị gù vẹo cột sống.

3.2.3. Xương chi

- Trẻ mới đẻ xương chi cong đến 1-2 tháng thì hết.

- Trẻ bị còi xương chi bị cong nhiều hơn.

3.2.4 Xương chậu

Gồm có hai xương cánh chậu, xương cùng và xương cụt. Dưới 6 tuổi thì khung

chậu của trẻ em trai và trẻ em gái giống nhau, khi lớn lên khung chậu của trẻ gái phát

triển nhiều hơn trẻ trai.

3.2.5. Răng

- Trẻ bắt đầu mọc răng vào tháng thứ 6.

- Trẻ 1 tuổi mọc được 8 răng.

- Trẻ 2 tuổi mọc được 20 răng sữa và kết thúc thời kỳ mọc răng sữa.

Có thể tính số răng sữa của trẻ theo công thức sau:

Số răng = Số tháng - 4

- Từ 5-7 tuổi trẻ mọc răng hàm

- Từ 6-7 tuổi trẻ bắt đầu thay răng sữa bằng răng vĩnh viễn.

4. HỆ HÔ HẤP

4.1. Đặc điểm giải phẫu

4.1.1. Mũi

- Hô hấp bằng đường mũi còn hạn chế vì mũi và khoang hầu nhỏ và ngắn, lỗ

mũi và ống mũi hẹp.

- Niêm mạc mũi mỏng, mềm mại có nhiều mạch máu. Hấp thu thuốc qua niêm

mạc mũi rất mạnh đặc biệt là các thuốc co mạch nên dễ gây ngộ độc toàn thân. Chức

năng hàng rào bảo vệ của niêm mạc mũi ở trẻ nhỏ kém nên trẻ dễ bị viêm mũi.

- Các xoang phát triển chưa đầy đủ chẳng hạn như các tế bào của xương sàng

chưa biệt hóa đầy đủ. Đến 2 tuổi xoang hàm mới phát triển. Do đó trẻ nhỏ ít bị viêm

xoang.

4.1.2. Họng hầu

Ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi tổ chức bạch huyết ít phát triển, thường chỉ thấy VA

(amydal vòm) mà chưa thấy amydal khẩu cái phát triển.

- Từ 2 tuổi trở lên, amydal khẩu cái mới phát triển rõ và có thể nhìn thấy được.

- Vòng bạch huyết Waldayer phát triển mạnh khi trẻ được từ 4-6 tuổi cho đến

tuổi dậy thì. Vì vậy ở tuổi này trẻ dễ bị viêm họng.

4.1.3. Thanh khí phế quản

- Khe thanh âm ngắn, thanh đới dài nên trẻ có giọng cao.

- Từ 12 tuổi thanh đới con trai dài hơn thanh đới con gái nên giọng nói trầm.

- Khí quản hình phễu, trẻ sơ sinh khí quản dài 4cm.

- Phế quản: phế quản phải rộng hơn phế quản trái nên dị vật dễ rơi vào nhánh

bên phải.

Thanh khí phế quản của trẻ em có đường kính nhỏ, tổ chức đàn hồi ít phát triển,

vòm sụn mềm, dễ biến dạng, niêm mạc có nhiều mạch máu vì vậy khi viêm nhiễm

trẻ dễ bị khó thở.

4.1.4. Phổi

- Phổi của trẻ em lớn dần theo tuổi. Trọng lượng và thể tích phổi tăng lên rất

nhanh. Thể tích phổi của trẻ sơ sinh từ 65-67ml. Đến 12 tuổi tăng gấp 10 lần lúc đẻ.

- Tổ chức phổi có chứa nhiều mạch máu ít tổ chức đàn hồi khi viêm nhiễm thì

dễ bị sung huyết, xẹp phổi, khí phế thũng.

- Hạch bạch huyết quanh rốn phổi có 4 nhóm (nhóm cạnh khí quản, nhóm khí

phế quản, nhóm phế quản phổi - phổi, nhóm ở chỗ khí quản chia đôi).

4.1.5. Màng phổi

Màng phổi mỏng dễ bị giãn khi tràn dịch hoặc tràn khí màng phổi.

4.1.6. Lồng ngực

- Lồng ngực trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hình trụ, xương sườn nằm ngang, cơ liên

sườn kém phát triển, cơ hoành nằm cao nên trẻ thở chủ yếu bằng cơ hoành.

- Khi trẻ lớn lên các xương sườn dần nằm chếch xuống dưới. Đường kính ngang

lồng ngực tăng nhanh hơn đường kính trước sau, tạo điều kiện tốt cho trẻ dần xuất

hiện kiểu thở ngực.

4.2. Đặc điểm sinh lý

4.2.1. Đường thở

Không khí thở vào chủ yếu qua đường mũi để sưởi ấm và lọc sạch trước khi

vào phổi.

4.2.2. Nhịp thở

Số lần thở của trẻ giảm dần theo lứa tuổi:

- Sơ sinh: 40-60 lần/phút.

- 6 tháng: 40-35 lần/phút.

- 7-12 tháng: 35-30 lần/phút.

- 2-4 tuổi: 30-25 lần/phút.

- 5-9 tuổi: 25-20 lần/phút.

- 10-15 tuổi: 20-16 lần/phút.

- Người lớn: 16-15 lần/phút.

Trẻ sơ sinh thường thở không đều và hay có cơn ngừng thở ngắn.

Thể tích khí trong một lần thở vào hay còn gọi là thể tích lưu thông (Vt) là:

- Trẻ sơ sinh đủ tháng: 25ml.

- 1 tuổi: 70ml.

- 4 tuổi: 120ml.

- 8 tuổi: 170ml.

- 14 tuổi: 300ml.

- Người lớn: 500ml.

4.2.3. Kiểu thở

- Trẻ sơ sinh và bú mẹ: thở cơ hoành (thở bụng) là chủ yếu.

- Trẻ 2 tuổi: thở hỗn hợp ngực bụng.

- Trẻ 10 tuổi trở lên: con trai chủ yếu thở bụng, con gái chủ yếu thở ngực.

4.2.4. Quá trình trao đổi khí

Quá trình trao đổi khí ở phổi trẻ em mạnh hơn người lớn.

Ví dụ: trẻ dưới 3 tuổi hít không khí trong 1 phút nhiều gấp đôi, trẻ 10 tuổi nhiều

gấp 10 lần so với người lớn.

4.2.5. Điều hòa hô hấp

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong mấy tháng đầu vỏ não và trung tâm hô hấp chưa

phát triển hoàn chỉnh nên trẻ dễ rối loạn nhịp thở.

5. HỆ TUẦN HOÀN

5.1. Vòng tuần hoàn rau thai và sau đẻ

- Khi thai ở trong bụng mẹ, từ cuối tháng thứ hai, vòng tuần hoàn rau thai được

hình thành và tiếp tục phát triển. Trong bào thai, phổi chưa hoạt động, sự trao đổi

oxygen được thực hiện ở rau. Vòng tuần hoàn rau thai là không phân chia được rõ

đại tuần hoàn và tiểu tuần hoàn, do vậy máu nuôi dưỡng thai nhi là máu pha trộn

giữa động mạch và tĩnh mạch.

- Ngay sau khi đẻ, trẻ bắt đầu thở bằng phổi. Sau khi cắt rốn, vòng tuần hoàn

rau thai ngừng hoạt động, vòng tuần hoàn chính thức hoạt động, tiểu tuần hoàn tách

biệt khỏi đại tuần hoàn. Lúc này lỗ bầu dục ở vách ngăn liên nhĩ và ống động mạch

nối giữa động mạch chủ và động mạch phổi đóng lại, tách biệt rõ máu động mạch và

máu tĩnh mạch.

5.2. Tim

5.2.1. Vị trí tim

Do cơ hoành ở cao nên tim của trẻ trong những tháng đầu nằm ngang. Đến gần

1 tuổi, lúc biết đi, tim ở tư thế chếch chéo nghiêng và đến gần 4 tuổi do phát triển

của phổi, lồng ngực, tim ở tư thế thẳng giống người lớn.

5.2.2. Hình thể và cấu trúc

- Tim trẻ sơ sinh có hình thể tương đối tròn. Khi trẻ lớn lên thì bề dài phát triển

nhiều hơn bề ngang, đặc biệt trong 2 năm đầu và vào lúc trẻ dậy thì.

- Tỷ lệ bề dày thất trái/thất phải:

+ Sơ sinh: 1,4/1

+ 4-6 tháng: 2/1

+ 15 tuổi: 2,76/1

5.2.3. Vị trí mỏm tim và vùng đục của tim trên lồng ngực

Bảng 2.1: Diện tim theo tuổi

Tuổi

Dưới 1 tuổi

2-7 tuổi

7-12 tuổi

Vị trí

Mỏm tim

Liên sườn 4: 1- Liên sườn 5: Liên sườn 5

2cm ngoài 1cm ngoài trên đường vú

đường vú trái đường vú trái hay 1cm trong

đường vú trái

Bờ trên

Xương sườn 3 Liên sườn 3

Xương sườn 4

Vùng

đục

Bờ trái

Giữa đường vú trái và đường cạnh xương ức trái

Đường ức trái

tuyệt đối

Bờ phải

Chiều ngang

Bờ trên

2-3cm

5,5cm

Xương sườn 2

Xương sườn 3

Vùng

Bờ trái

1-2cm đường ngoài vú trái

tương đối

Bờ phải

Đường cạnh Giữa đường 0,5-1cm ngoài

xương ức phải xương ức và đường xương

cạnh đường ức phải

xương ức phải

Chiều ngang

6-9cm

< 55%

8-12cm

50%

9-14cm

<50%

Chỉ số X quang tim/ngực

5.3. Mạch máu

- Trẻ càng lớn thì đường kính tĩnh mạch phát triển hơn đường kính động mạch.

+ Tỷ lệ đường kính tĩnh mạch/động mạch.

Ở trẻ sơ sinh là 1/1.

Ở người lớn là 2/1.

+ Tỷ lệ đường kính động mạch chủ/động mạch phổi:

Ở trẻ < 1 tuổi: > 1

Ở trẻ 10-12 tuổi: = 1

Trẻ dậy thì: < 1

- Hệ thống mao mạch ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ phát triển mạnh trong 2 năm đầu

và ở tuổi dậy thì.

5.4. Các chỉ số huyết động

5.4.1. Mạch

Mạch trẻ em nhanh hơn người lớn, càng nhỏ tuổi thì mạch càng nhanh. Mạch

của trẻ rất dễ thay đổi khi trẻ khóc, sốt, sợ hãi, gắng sức..., vì vậy tốt nhất nên lấy

mạch khi trẻ ngủ hoặc nằm yên tĩnh.

Mạch của trẻ sơ sinh:

Mạch trẻ 1 tuổi:

140- 160 lần/phút.

120- 125 lần/phút

100 lần/phút

Mạch trẻ 5 tuổi:

Mạch trẻ 7 tuổi:

90 lần/phút

Mạch trẻ 15 tuổi:

80 lần/phút

5.4.2. Huyết áp động mạch

Huyết áp trẻ em thấp hơn người lớn, trẻ càng ít tuổi huyết áp càng thấp.

- Huyết áp trẻ sơ sinh: tối đa 75mmHg, tối thiểu 45mmHg.

- Huyết áp tối đa trẻ từ 3-12 tháng: 75-80mmHg.

- Để tính huyết áp tối đa của trẻ trên 1 tuổi, có thể áp dụng công thức:

Huyết áp tối đa = 80 + 2n (n=số tuổi)

5.4.3. Khối lượng máu tuần hoàn

Khối lượng máu tuần hoàn cho 1kg cơ thể ở trẻ lớn hơn người lớn. Khối lượng

máu tuần hoàn tính theo khối lượng kg cơ thể.

- Sơ sinh: 110 - 150ml/kg.

- Dưới 1 tuổi: 75 -100ml/kg.

- Từ 1 tuổi trở lên: 50 - 90ml/kg.

6. HỆ TẠO MÁU

6.1. Sự tạo máu sau đẻ

Sau khi đẻ ở trẻ đủ tháng, tủy xương là cơ quan chủ yếu sinh ra tế bào máu. Ở

trẻ nhỏ tất cả các tủy xương đều hoạt động sinh máu. Tủy đỏ là tổ chức sinh máu có

ở đầy các khoang tủy xương. Từ 4 tuổi trở lên tủy đỏ ở các thân xương dài dần dần

bị nhiễm mỡ biến thành tủy vàng. Khi đó hoạt động tạo máu chủ yếu ở đầu xương

dài và các xương dẹt như xương chậu, xương ức, xương sườn, xương sọ, xương bả

vai, xương đòn và xương cột sống. Sự tạo máu ở trẻ tuy mạnh nhưng chưa ổn định,

vì vậy khi trẻ bị bệnh ngoài cơ quan tạo máu cũng ảnh hưởng đến sự tạo máu. Đồng

thời các cơ quan tạo máu cũng dễ bị loạn sản khi bị bệnh về máu hoặc cơ quan tạo

máu. Khi đó gan lách hạch thường to lên.

6.2. Đặc điểm máu ngoại biên

6.2.1. Hồng cầu

- Trẻ mới sinh đủ tháng, số lượng hồng cầu rất cao từ 4,5 - 6,0 x 10¹²/l.

- Từ ngày thứ 2-3 sau đẻ hồng cầu bị vỡ một số và xuất hiện vàng da sinh lý.

Đến cuối thời kỳ sơ sinh hồng cầu còn khoảng 4,0-4,5 x 10¹²/l.

- Ở trẻ dưới 1 tuổi, nhất là từ 6-12 tháng số lượng hồng cầu giảm xuống một

chút do trẻ lớn nhanh nhưng sự tạo máu không đáp ứng đủ.

- Trẻ trên 1 tuổi số lượng hồng cầu ổn định dần. Từ 2 tuổi trở lên số lượng hồng

cầu 4,0 x 10¹²/l.

6.2.2. Huyết sắc tố

- Trẻ mới đẻ số lượng huyết sắc tố (HST) cao 170 - 190g/l.

- Trẻ dưới 1 tuổi số lượng HST giảm còn 100-120g/l.

- Trẻ từ 1 tuổi trở lên lượng HST tăng dần và đến 3 tuổi thì ổn định ở mức 130-

140 g/l.

6.2.3. Bạch cầu

- Trẻ mới sinh số lượng bạch cầu cao thay đổi từ 10-30 x 10⁹/l.

- Sau 24-48 giờ số lượng hồng cầu giảm dần và đến ngày thứ 7- 15 thì bạch cầu

giảm xuống còn 10-12 x 10⁹/l.

- Trên 1 tuổi số lượng bạch cầu trung bình là 11 x 10⁹/1.

- Trẻ từ 1 tuổi trở lên số lượng bạch cầu từ 6-8 x 10⁹/1.

- Công thức bạch cầu thay đổi theo lứa tuổi.

- Trẻ sơ sinh bạch cầu đa nhân trung tính chiếm 45-65%, dưới 1 tuổi rất thấp

30-40%, trên 1 tuổi tăng dần, đến 6 tuổi đạt 50-60%.

- Bạch cầu lympho khi mới đẻ 20-30%, khi 1 tuổi cao 40-60%, trên tuổi giảm

dần còn 20-30% giống người lớn.

6.2.4. Tiểu cầu

Tiểu cầu ít thay đổi: trẻ sơ sinh tiểu cầu từ 100-400 x 10⁹/1. Ngoài tuổi sơ sinh

số lượng tiểu cầu giống người lớn là từ 150-300 x 10⁹/1.

7. HỆ TIÊU HOÁ

7.1. Miệng

Miệng trẻ sơ sinh nhỏ, lưỡi tương đối lớn, có nhiều nang và gan lưỡi. Niêm

mạc mềm mại, có nhiều mạch máu. Trong mấy tháng đầu sau đẻ niêm mạc khô vì

tuyến nước bọt tiết ít.

Đến tháng thứ 3-4 tuyến nước bọt mới phát triển hoàn toàn, sau 3-4 tháng số

lượng nước bọt tăng dần, nước bọt của trẻ em tính nhẹ, trong nước bọt có men

amylase, ptyalin, maltase hoạt tính của men tăng dần theo lứa tuổi.

7.2. Thực quản

Thành thực quản của trẻ em mỏng hơn người lớn, niêm mạc thực quản có nhiều

mạch máu, chiều dài thực quản tăng theo tuổi.

- Trẻ sơ sinh: 10-11cm.

- 1 tuổi: 12cm

- 5 tuổi: 16cm

- 10 tuổi: 18cm

- Người lớn: 25-32cm

Khoảng cách từ răng đến tâm vị tính theo công thức sau:

X = 1/5 chiều cao + 6,3 m

7.3. Dạ dày

- Dạ dày của trẻ nhỏ nằm ngang. Khi trẻ lớn dần lên thì dạ dày đứng dọc như trẻ

lớn và người lớn.

- Dung tích dạ dày:

Trẻ sơ sinh 30-35ml

Trẻ 3 tháng: 100ml

Trẻ 1 tuổi: 250ml.

- Các tuyến tiêu hóa của dạ dày chưa phát triển đày đủ. Chức năng bài tiết của

dạ dày ở trẻ sơ sinh còn yếu khoảng 1ml/kg/giờ. Chức năng này tăng dần theo tuổi

và đạt được 2-3ml/kg/giờ lúc trẻ 1-2 tuổi. Bài tiết của dạ dày còn thấp, ở tháng thứ 3

chỉ đạt được bằng 1/4 đến 1/2 so với người lớn. Bài tiết pepsin của dạ dày cũng còn

yếu ở trẻ nhỏ.

- Khả năng hấp thụ:

+ Nếu trẻ bú sữa mẹ thì 25% sữa mẹ được hấp thụ ở dạ dày.

+ Nếu trẻ ăn sữa bò thì dạ dày chỉ hấp thu được 1 số ít đường, muối khoáng, 1

phần đạm và nước đã hòa tan. Còn lại phần lớn sữa bò phải đi vào ruột để tiêu hóa.

7.4. Ruột

- Ruột trẻ em dài hơn (so với chiều dài cơ thể), niêm mạc ruột có nhiều nếp nhăn,

nhiều lông, nhiều mạch máu, do đó dễ hấp thụ, xong dễ làm cho vi khuẩn xâm nhập.

- Ruột thừa của trẻ dưới 1 tuổi thường nằm sau manh tràng.

- Mạc treo ruột dài nên dễ bị xoắn ruột, manh tràng di động nên vị trí ruột thừa

không cố định.

- Trực tràng trẻ dưới 1 tuổi tương đối dài hơn so với người lớn.

- Thức ăn tiêu hóa của ruột nhờ tác dụng của các men trong dịch ruột, dịch tụy,

mật: trypin, amylase, lipase, malttase... thức ăn ở ruột trung bình từ 12-16 giờ.

- Vi khuẩn ở ruột trẻ em: Ruột trẻ mới đẻ không có vi khuẩn. Chỉ 8 giờ sau đẻ

ruột đã có vi khuẩn từ môi trường bên ngoài vào qua miệng, trực tràng. Ở trẻ bú mẹ

vi khuẩn Bifidus có nhiều, còn ở trẻ ăn nhân tạo vi khuẩn coli có nhiều.

7.5. Phân

- Phân su có từ tháng 4 trong bào thai. Sau đẻ từ 36-48 giờ trẻ bài tiết phân su,

phân có màu xanh thẫm, không mùi gồm có tế bào thượng bì bilirubin, cholesterol,

mỡ, acid béo và không có vi khuẩn.

- Phân của trẻ bú mẹ : màu vàng, mùi chua sền sệt, sau đẻ mỗi ngày trẻ ỉa từ 4-5

lần, sau đó giảm xuống 2-3 lần, cuối năm 1-2 lần.

- Phân của trẻ ăn sữa bò: phân đặc, dẻo, màu nhạt, mùi nặng hơn, số lượng nhiều

hơn.

7.6. Gan

- Gan trẻ sơ sinh chiếm 4,5 trọng lượng cơ thể (người lớn 2% trọng lượng cơ thể

).

- Gan trẻ sơ sinh dễ di động.

- Tổ chức gan có nhiều mạch máu, tổ chức gan chưa ổn định vì vậy dễ bị thoái

hóa khi bị bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc.

8. HỆ TIẾT NIỆU

8.1. Đặc điểm về giải phẫu

8.1.1. Thận

- Thận trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có các thùy nên nhìn ngoài thấy nhiều múi.

- Thận trẻ em dễ di động vì tổ chức mỡ xung quanh thận chưa phát triển.

- Thận trái thường lớn hơn và nằm cao hơn thận phải tương đương với 4 đốt sống

thắt lưng đầu tiên.

- Kích thước và trọng lượng của thận tăng theo lứa tuổi ví dụ (theo Trarenko

1983):

+ Thận trẻ sơ sinh nặng 11-12g.

+ 1 tuổi: 36-37g

+ 5 tuổi: 55-56 g

+ 15 tuổi: 115-120 g

+ Chiều dài thận: của trẻ dưới 1 tuổi (cm) = 4,98 + 1,155 x tuổi (tháng)

của trẻ từ 1 tuổi trở lên (cm) = 6,97 + 0,22 x tuổi (năm)

+ Tỉ lệ giữa phần vỏ và phần tủy: ở trẻ sơ sinh là 1:4

ở trẻ bú mẹ và người lớn là 1:2

8.1.2. Đài bể thận

Mỗi thận có từ 10-12 đài xếp thành 3 nhóm: trên, giữa và dưới. Hình dáng đài

bể thận thay đổi theo lứa tuổi theo nhu động co bóp để tiết nước tiểu.

8.1.3. Niệu quản

Ở trẻ sơ sinh niệu quản đi ra từ bể thận tạo thành một góc vuông, ở trẻ lớn tạo

thành góc tù. Niệu quản trẻ tương đối dài nên dễ bị gấp hoặc xoắn.

8.1.4. Bàng quang

Bàng quang ở trẻ nhỏ nằm cao hơn trẻ lớn và người lớn nên dễ sờ cầu bàng

quang hơn. Dung tích bàng quang lớn dần theo tuổi:

- Trẻ sơ sinh là 30-80ml

- Trẻ bú mẹ 60-100ml

- 6 tuổi 100-250ml

- 10 tuổi 150-350ml

- 15 tuổi 200-400ml.

8.1.5. Niệu đạo

Do bàng quang nằm cao nên niệu đại của trẻ em hơi dài. Niệu đạo dài ra dần

theo lứa tuổi, con gái từ 2-4cm, con trai từ 6-15cm.

Niệu đạo trẻ gái thẳng và ngắn hơn trẻ trai nên dễ bị nhiễm khuẩn ngược dòng

hơn.

8.2. Đặc điểm sinh lý

8.2.1. Chức năng thận

- Chức năng lọc của cầu thận ở trẻ sơ sinh thấp, chỉ đạt được khoảng 1/4 trị số

trung bình so với trẻ lớn.

+ Khi mới sinh độ thanh thải inulin có chỉnh lí chỉ bằng 10-50% so với trị số

bình thường ở trẻ lớn.

+ Độ thanh thải PAH (Para-aminohippurat) ở trẻ bú mẹ tính theo diện tích da

còn thấp. Đến 2 tuổi mới đạt được trị số như ở trẻ lớn và người lớn.

- Khả năng cô đặc nước tiểu ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh cũng kém. Tỷ trọng

nước tiểu rất thấp. Khả năng cô đặc tối đa đạt 400-450mosm/l trong khi đó ở trẻ lớn

800-1200mosm/l. Do vậy khi bị mất nước thì trẻ sơ sinh và trẻ còn bú không thể cô

đặc nước tiểu như trẻ lớn.

8.2.2. Đặc điểm sinh lý nước tiểu

- Số lần đi tiểu của trẻ em giảm dần theo lứa tuổi do tăng dần dung tích bàng

quang.

* Số lần đi tiểu

- Theo Laugier và Gold. F hầu hết (92%) trẻ sơ sinh bình thường đi tiểu lần đầu

tiên trong 24 giờ đầu sau đẻ, 7% đi tiểu lần đầu ở ngày thứ 2 và chỉ có 1% đi tiểu lần

đầu ở ngày thứ 3.

- Trong những ngày đầu sau đẻ trẻ đi tiểu rất ít, sau đó số lần đi tiểu tăng dần

theo tuổi (Bảng 2.2)

Bảng 2.2: Số lần đi tiểu và số lượng nước tiểu trong ngày

Tuổi

Số lượng nước tiểu (ml)/24

Số lần đi tiểu/24 giờ

giờ

Ngày 1 và 2

Ngày 3 đến 10

Ngày 10 đến 2 tháng

2 tháng đến 1 tuổi

1-3 tuổi

30-60

2-6

20-50

18-20

15-20

10-14

8-10

7-8

100-300

250-450

400-500

500-600

600-700

650-1000

800-1400

3-5 tuổi

5-8 tuôi

8-14 tuổi

5-6

8.2.3. Số lượng và thành phần nước tiểu

Số lượng và thành phần nước tiểu phụ thuộc vào chế độ ăn uống, tình trạng chức

năng thận và các bệnh lí khác ngoài thận. Số lượng nước tiểu trong ngày thay đổi

theo tuổi (Bảng 2.2)

* Số lượng

Cũng có thể tính số lượng nước tiểu trung bình của trẻ em trên 1 tuổi theo công

thức:

Số ml nước tiểu/24 giờ = 600 +100 (n-1)

(n là số tuổi của trẻ tính theo năm; 100 là số lượng nước tiểu được tăng lên mỗi

năm)

* Thành phần nước tiểu

- Độ toan của nước tiểu trẻ em gần giống như người lớn.

- Tỷ trọng nước tiểu của trẻ nhỏ rất thấp.

- Bài tiết kali của trẻ nhỏ nhiều hơn trẻ lớn, còn bài tiết natri thì ngược lại, trẻ

lớn bài tiết nhiều hơn.

- Bài tiết ure và creatinin ở trẻ bú mẹ kém hơn trong khi đó bài tiết aminiac và

acid amin lại nhiều hơn trẻ lớn.

9. HỆ THẦN KINH

9.1. Đặc điểm về giải phẫu

- Não và các dây thần kinh ở trẻ sơ sinh chưa được myelin hoá, đến 3 tuổi mới

được myelin hoá hoàn toàn.

- Não trẻ sơ sinh có đầy đủ cấu trúc như người lớn, nặng khoảng 370-390g,

gồm 14 tỉ tế bào thần kinh, khi trẻ được 1 tuổi khối lượng não tăng gấp 2,5 lần.

- Ở thời kỳ sơ sinh, vỏ não chưa phát triển nên hoạt động chủ yếu là dưới vỏ

chiếm ưu thế.

- Dịch não tuỷ:

Ở trẻ sơ sinh: 15-20ml

1 tuổi: 35ml

5 tuổi: 60ml

Trưởng thành: 120-150ml

9.2. Đặc điểm sinh lý

- Do các tế bào thần kinh chưa biệt hoá nên phản ứng của vỏ não có xu hướng

lan toả, bất kỳ một kích thích nào cũng gây nên một phản ứng toàn thân.

- Trẻ sơ sinh khả năng hưng phấn của vỏ não yếu, những kích thích của ngoại

cảnh thường quá mạnh nên trẻ có tình trạng ức chế bảo vệ ngủ suốt ngày (20-22

giờ/ngày).