Vấn đề thực tiễn đối với hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi tại Việt Nam hiện nay
VẤN ĐỀ THỰC TIỄN ĐỐI VỚI HÀNH VI HIẾP DÂM NGƢỜI
DƢỚI 16 TUỔI TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
Hồ Tùng Lâm*, Võ Đăng Khoa, Nguyễn Văn An
Khoa Luật - Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh, HUTECH
*Email: hotunglam9946@gmail.com
TÓM TẮT
Hiếp dâm người dưới 16 tuổi được hiểu là hành vi dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực, hoặc lợi dụng tình
trạng không thể tự vệ được của người dưới 16 tuổi hoặc thủ đoạn khác giao cấu với người từ đủ 13 tuổi
đến dưới 16 tuổi, trái ý muốn của người dưới 16 tuổi, hoặc giao cấu với người dưới 13 tuổi.
Hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi phạm tội cấu thành tội phạm hình thức, do đó pháp luật
chỉ quy định hành vi phạm tội mà không quy định hậu quả xảy ra. Vì thế, tội danh sẽ căn cứ vào những
hành vi gây nguy hiểm cho người bị hại để định tội danh và có thể truy cứu trách nhiệm hình sự mặc dù
hậu quả chưa xảy ra. Bài viết này tác giả muốn đề cập đến nguyên nhân và tình hình dẫn đến hành vi
phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, từ đó đưa ra kiến nghị trong việc phòng ngừa, ngăn chặn hành vi
này một cách hiệu quả hơn.
Từ khóa: Hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi; Hành vi hiếp dâm trẻ em.
1. Khái quát về hành vi hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi theo quy định của BLHS năm
2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017
1.1 Cơ sở pháp lí quy định tội hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 142 Bộ luật Hình sự (BLHS) 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, người
thực hiện các hành vi được mô tả trong cấu thành cơ bản của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi thì bị phạt
tù từ 07 năm đến 15 năm (khung hình phạt cơ bản).
Điều luật này quy định gồm 03 khung hình phạt chính và 01 hình phạt bổ sung.
Ngoài ra, BLHS hiện hành còn bổ sung tình tiết, dấu hiệu định khung tăng nặng so với BLHS 1999 sửa
đổi, bổ sung năm 2009 như sau: “ gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân”. Nếu hậu quả của rối
loạn tâm thần và hành vi có tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, thì người phạm tội sẽ bị xử phạt
theo Khoản 2 của điều luật, nếu hậu quả gây tổn thương cơ thể 61% trở lên thì người phạm tội sẽ bị xử
phạt theo Khoản 3 của điều luật này. Việc xác định các tình tiết tỷ lệ tổn thương cơ thể của nạn nhân cần
phải căn cứ vào kết quả giám định theo Thông tư số 20/2014/TT-BYT ban hành ngày 12 tháng 6 năm
2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định tỷ lệ tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, giám định
pháp y tâm thần. Cụ thể, Thông tư này quy định về tỷ lệ tổn thương cơ thể, nguyên tắc
giám định, nguyên tắc xác định tỷ lệ tổn thương cơ thể, phương pháp xác định tỷ lệ tổn
thương cơ thể.
1.2 Các yếu tố cấu thành tội hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi
Thứ nhất, khách thể của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi:
Hành vi phạm tội đã xâm phạm quyền được bảo vệ thân thể, nhân phẩm, danh dự của người dưới 16
tuổi, làm ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến thuần phong mỹ tục đồng
thời, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển bình thường về tâm, sinh lý của người dưới 16 tuổi.
164
Người dưới 16 tuổi là người đang trong độ tuổi trẻ em nên có một số đặc điểm về phía nạn nhân không
giống với trường hợp hiếp dâm mà nạn nhân không phải là trẻ em như: Đối với nạn nhân từ đủ 13 tuổi
đến dưới 16 tuổi thì phải xác định việc giao cấu trái với ý muốn của nạn nhân, còn đối với nạn nhân dưới
13 tuổi thì dù nạn nhân có đồng ý hay không đồng ý giao cấu thì người phạm tội vẫn bị truy cứu trách
nhiệm hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Việc nhà làm luật quy định nạn nhân dưới 13 tuổi dù
có đồng ý để người phạm tội giao cấu thì hành vi giao cấu này vẫn bị coi là phạm tội hiếp dâm trẻ em xuất
phát từ luận điểm: Ở độ tuổi dưới 13, trẻ em còn hết sức non nớt, yếu ớt, chưa có khả năng biểu lộ ý chí
đúng đắn, dễ bị người khác lôi kéo, rủ rê, mua chuộc, khó có thể tự vệ được, nên cần được bảo vệ một
cách đặc biệt nhằm bảo đảm sự phát triển bình thường, lành mạnh của các em mà cần phải trừng trị thật
nghiêm khắc đối với hành vi xâm phạm tình dục đối với các em.
Tuổi của nạn nhân là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Việc xác định tuổi
của người bị hại trên cơ sở giấy khai sinh của họ nếu trường hợp mất giấy khai sinh hoặc không có giấy
khai sinh thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải áp dụng tất cả các biện pháp có thể được, để xác định
tuổi thật của người bị hại. Cuối cùng nếu không còn cách nào để xác định tuổi thật của người bị hại, thì
theo nguyên tắc có lợi cho người phạm tội.
Thứ hai, mặt khách quan củatội hiếp dâm người dưới 16 tuổi:
Hành vi trái pháp luật
Đặc trưng cơ bản nhất theo khoa học pháp lý thừa nhận trước thời điểm BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung
năm 2017 có hiệu lực để xác định một người thực hiện hành vi hiếp dâm chính là hành vi giao cấu. Hành
vi giao cấu phải được thực hiện dưới hình thức sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực hoặc với thủ đoạn
khác để đạt được mục đích thực hiện hành vi.
Đối với quy định tại Điều 142 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, hành vi giao cấu không còn là hành
vi duy nhất để tội phạm thực hiện tội hiếp dâm đối với người dưới 16 tuổi. “Dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ
lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực
hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ” hoặc
“Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi”.
Ở đây ngoài hành vi giao cấu như đã giải thích ở trên, BLHS hiện hành còn quy định thêm hành vi quan
hệ tình dục khác, nhưng chưa được Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn một cách cụ thể. Như vậy, so
với Điều 112 BLHS 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009, thì Điều 142 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm
2017 đề cập đến dạng hành vi mới, đó là “hành vi quan hệ tình dục khác”.
Như vậy, để thực hiện được mục đích giao cấu hoặc thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác trái với
ý muốn nạn nhân trong tội hiếp dâm được thực hiện thông qua các biểu hiện cụ thể sau:
+ Hành vi dùng vũ lực thông thường là làm thế nào để buộc nạn nhân phải để cho kẻ tấn công giao
cấu hoặc thực hiện hành vi tình dục khác như: Vật lộn, giữ chân tay, bịp mồm, bóp cổ, đánh đấm,
trói, … Những hành vi này chủ yếu làm tê liệt sự kháng cự của người bị hại để người phạm tội thực
hiện được việc giao cấu hoặc hành vi tình dục khác. Tuy nhiên, thực tế có trường hợp người phạm
tội đã dùng vũ lực tới mức làm cho người bị hại bất tỉnh nhưng chưa bị chết và sau khi người phạm
tội đã thoả mãn dục vọng, người bị hiếp đã chết thì người phạm tội còn phải bị truy cứu trách
nhiệm hình sự về tội giết người, ngoài tội hiếp dâm mà họ đã thực hiện.
+ Đe doạ dùng vũ lực là hành vi của một người dùng lời nói hoặc hành động uy hiếp tinh thần của
người khác, làm cho người bị đe doạ sợ hãi như: doạ giết, doạ đánh, doạ bắn, … làm cho người bị
hại sợ hãi phải để cho người phạm tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi tình dục khác trái với ý
muốn của mình. Điều luật không quy định đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc, nên có thể hiểu hành
vi đe doạ dùng vũ lực quy định ở đây bao gồm cả trường hợp đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc và
trường hợp đe doạ dùng vũ lực sau đó cách một thời gian.
+ Lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân là trường hợp nạn nhân rơi vào tình trạng
nếu như bị người khác giao cấu thì không thể chống cự lại được. Tình trạng này, có thể do chính
165
người phạm tội tạo hoặc từ chính nạn nhân như việc lợi dụng nạn nhân bại liệt, bệnh tật để thực
hiện hành vi.
+ Thủ đoạn khác là những thủ đoạn ngoài những hành vi đã được quy định trong cấu thành ( dùng vũ
lực, đe doạ dùng vũ lực, lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân). Đây là quy định
mở nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng chống loại tội phạm này. Những thủ đoạn mà người
phạm tội thực hiện hoặc lợi dụng phải là những thủ đoạn nhằm đưa người bị hại lâm vào tình trạng
không còn khả năng làm chủ bản thân như: cho uống thuốc kích dục hoặc lợi dụng sự kém hiểu
biết của nạn nhân để thực hiện hành vi giao cấu, quan hệ tình dục trái với ý muốn của nạn nhân.
Quy định tại BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 là một bước tiến quan trọng trong thực tiễn đấu tranh
tội phạm tình dục. Đặc biệt là việc quy định các hành vi tình dục khác, mở đường cho việc xử lý các hành
vi cưỡng ép, ép buộc nạn nhân quan hệ trái ý muốn trong tình dục đồng giới.
Sự thiệt hại cho xã hội
Hành vi hiếp dâm xâm phạm quyền tự do tình dục của con người. Điều này đồng nghĩa khi xét về hậu
quả thì phải xác định được việc tự do tình dục đã bị xâm hại từ hành vi đó như thế nào. Nhiều quan điểm
cho rằng hiếp dâm chỉ được xem là cấu thành tội phạm khi đã thực hiện được hành vi xâm hại tình dục
xong, tức là cấu thành vật chất bắt buộc phải có hậu quả xảy ra là đã thực hiện được hành vi giao cấu,
hành vi quan hệ tình dục khác. Tuy nhiên cũng có quan điểm cho rằng tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi
nói riêng, tội hiếp dâm nói chung là tội cấu thành hình thức, tức là chỉ cần người phạm tội sử dụng vũ lực,
đe dọa sử dụng vũ lực, lợi dụng tình trạng không tự vệ được của nạn nhân hoặc sử dụng các thủ đoạn
khác để nhằm mục đích giao cấu hoặc thực hiện hành vi tình dục khác với nạn nhân là người từ đủ 13
tuổi đến dưới 16 tuổi hoặc thực hiện các hành vi giao cấu, quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi
thì đã cấu thành tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Bản thân chúng tôi nghĩ rằng, việc thực hiện xong hành
vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác trong tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi không nên được
xem là căn cứ để xác định chủ thể thực hiện tội phạm đã phạm tội. Tội hiêp dâm người dưới 16 tuổi
tương tự tội hiếp dâm, là tội cấu thành hình thức, tức là trong ý chỉ của chủ thể thực hiện hành vi phải thể
hiện mong muốn giao cấu hoặc thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác với nạn nhân. Các hành vi
để thực hiện được ý đồ đó trên thực tế phải được diễn ra trước, hành vi giao cấu và hành vi quan hệ tình
dục khác không nhất thiết phải ở tình trạng hoàn thành mà có thể được diễn ra ở giao đoạn chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành hoặc phạm tội chưa đạt đã hoàn thành. Mục đích cuối cùng
là thỏa mãn nhu cầu tình dục trái ý muốn đối với nạn nhân, để đánh giá điều này rất khó khăn. Nên trên
thực tế việc đánh giá hậu quả chỉ cần dựa vào việc đối tượng đã thực hiện đủ các thủ đoạn, hành vi trước
giao cấu, hành vi quan hệ tình dục khác và thể hiện rõ mục đích giao cấu, thực hiện các hành vi quan hệ
tình dục khác là đã đủ cấu thành tội phạm đối với tội hiếp dâm.
Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và sự thiệt hại cho xã hội
Hành vi phạm tội này luôn gây ra những hậu quả nặng nề đối với thể chất và tâm lý đối với người dưới 16
tuổi.
Hậu quả lớn nhất khi người dưới 16 tuổi bị xâm hại tình dục luôn tổn thương về tinh thần và ảnh hưởng
đến tương lai, dễ bị mặc cảm, phát triển không bình thường, khó hoà nhập với xã hội và đặc biệt là tổn
thương về sức khoẻ thể chất. Việc bị xâm hại tình dục trong khi các đặc điểm sinh học, thể chất chưa
hoàn thiện có thể gây ra những tổn thương nặng nề tại bộ phận sinh dục: Bị nhiễm trùng đường tiết niệu,
chảy máu kéo dài ở bộ phận sinh dục hoặc các tổn thương thể chất khác như đau bụng, đau đầu, mất
ngủ… Trẻ có thể bị nhiễm các bệnh xã hội, bệnh lây truyền qua đường tình dục và HIV/AIDS.28
Có thể nói những ảnh hưởng nguy hại của tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi trước hết tác động trực
tiếp đến sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm, sự phát triển bình thường của người bị phạm tội về
28 N.Hòa, Hậu quả của tội phạm xâm hại tình dục trẻ em đối với các nạn nhân, Cổng thông tin điện tử của Sở Thông
tin và Truyền thông tỉnh Bình Phước, ngày 27/09/2018.
doi-voi-cac-nan-nhan-99.html
166
tâm lý, giới tính cũng như tương lai của các em sau này. Bên cạnh đó, hậu quả mà hành vi này gây ra
cho xã hội là không thể phủ nhận, đó là sự tấn công trực diện đến các nền tảng đạo đức xã hội, gây tâm
lý hoang mang, lo sợ trong dư luận xã hội. Để phòng, chống hiệu quả loại tội phạm này, cần thể hiện sự
nghiêm minh của pháp luật cũng như sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng.
Thứ ba, chủ thể thực hiện hành vi của tội hiếp dâm người 16 tuổi:
Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội trong tội hiếp dâm trẻ em tại BLHS 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009
được hiểu là nam giới. Nữ giới không thể trở thành chủ thể của tội hiếp dâm trẻ em thông thường bởi đi
ngược với bản chất của hành vi giao cấu. Nữ giới chỉ có thể trở thành chủ thể của tội phạm hiếp dâm trẻ
em trong trường hợp đồng phạm với vai trò người giúp sức. Thực tiễn xét xử kể từ khi BLHS 1999 sửa
đổi, bổ sung năm 2009 có hiệu lực đã thừa nhận điều này. Tuy nhiên với BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung
năm 2017, chủ thể của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi có thể là nam giới và nữ giới bởi xử lý cả các
hành vi quan hệ tình dục khác, đây là các hành vi không bị trói buộc bởi quan điểm về hành vi giao cấu
thông thường giữa nam giới và nữ giới. Như vậy người đủ năng lực trách nhiệm hình sự, dùng vũ lực, đe
dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc bằng thủ đoạn khác
giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân thì đều có thể trở
thành chủ thể của tội phạm đối với tội hiếp dâm.
Thứ tư, mặt chủ quan của tội hiếp dâm người 16 tuổi
Người phạm tội thực hiện tội phạm với lỗi cố ý.
Lỗi cố ý là lỗi của người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu
quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra.29
Từ định nghĩa trên có thể rút ra những dấu hiệu của lỗi cố ý:
Về lý trí: Người phạm tội nhận thức rõ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình và thấy trước
hậu quả của hành vi đó. Cụ thể là nhận thức được tính chất gây thiệt hại cho xã hội của hành vi đang
thực hiện trên cơ sở nhận thức những tình tiết khách quan của nó. Những tình tiết đó có thể là mặt thực
tế của hành vi, là đặc điểm của đối tượng tác động của tội phạm, là những điều kiện khách quan như
công cụ, thủ đoạn, thời gian, địa điểm phạm tội, …
Về ý chí: Người phạm tội mong muốn hậu quả phát sinh. Điều đó có nghĩa hậu quả của hành vi phạm tội
mà người phạm tội đã thấy trước hoàn toàn phù hợp với mục đích, phù hợp với sự mong muốn của
người đó.
Động cơ không là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
2. NGUYÊN NHÂN, TÌNH HÌNH DẪN ĐẾN PHẠM TỘI HIẾP DÂM NGƢỜI DƢỚI 16 TUỔI
2.1 Nguyên nhân dẫn đến tội phạm hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi
Một là, do các bậc cha mẹ, gia đình, người chăm sóc trẻ thiếu hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý trẻ em,
thiếu nhận thức về nguy cơ, thiếu sự quan tâm chia sẻ vấn đề giới tính với trẻ em. Từ đó, dẫn tới các em
thiếu hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, về kiến thức, kỹ năng phòng tránh hành vi nguy hại này.
Hai là, do sự phân hóa giàu nghèo với những chênh lệch về điều kiện sống trong thời kỳ chuyển đổi sang
nền kinh tế thị trường, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, những rạn vỡ trong gia đình và sự xói mòn những
giá trị truyền thống đã dẫn tới con số trẻ em bị bỏ rơi, bị sao nhãng, bị lạm dụng và bóc lột ngày càng
tăng. Người dưới 16 (trẻ em) bị xâm hại thường xảy ra nhiều ở phường có nhiều dân nhập cư, phòng cho
thuê, khu vực có đông người lao động nghèo và địa bàn vắng, hay gần đây là gia tăng đối với vùng nông
thôn, bên cạnh thiếu sự quan tâm của cha mẹ. Số vụ xâm hại trẻ em được báo cáo đến cơ quan chức
năng điều tra thường được phát hiện chậm dẫn đến thu thập chứng cứ khó khăn, đối tượng không nhận
tội hoặc bỏ trốn.
29 Khoản 1 Điều 10 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.
167
Ba là, công tác truyền thông, giáo dục, vận động xã hội chưa bao phủ được hết các địa bàn, đối tượng;
số người thực hiện được nghiệp vụ truyền thông, tư vấn còn hạn chế nên chất lượng truyền thông trực
tiếp chưa cao; các sản phẩm truyền thông sản xuất với số lượng ít, chưa đến tay các gia đình... dẫn đến
nhận thức, trách nhiệm, năng lực Bảo vệ chăm sóc trẻ em của các cấp chính quyền, đặc biệt kỹ năng về
bảo vệ trẻ em, thực hành quyền trẻ em của cha mẹ, người chăm sóc trẻ còn thiếu hụt. Việc tuyên truyền
nâng cao nhận thức cho các bậc cha mẹ chưa được rộng rãi, thường xuyên.
Bốn là, đội ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ chăm sóc trẻ em tuy có nhiệt tình nhưng chế độ tiền lương
của Nhà nước trả cho họ hiện tại vẫn chưa hợp lý. Việc giải quyết đối với cán bộ không chuyên trách ở
mức tương đương bậc 1 hệ trung cấp và không tăng lương theo niên hạn, đây là rào cản rất lớn cho công
tác bảo vệ chăm sóc trẻ em. Nhiều cán bộ đã bỏ ngành ra làm kinh tế riêng vì đồng lương đã không đủ
nuôi sống gia đình họ. Điều này làm cho lực lượng cán bộ không ổn định, yếu chuyên môn nghiệp vụ.
Nhiều vụ việc xâm hại trẻ em xảy ra đã không xử lý được do thiếu kinh nghiệm giải quyết.
Năm là, do tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường; sự du nhập của lối sống thực dụng, sa đọa từ
các nước phương Tây; quá coi trọng giá trị đồng tiền, tác động của phim ảnh bạo lực khiêu dâm, tình
trạng ly hôn, ly thân... cũng dẫn đến các sang chấn tâm lý, hành vi lệch chuẩn ở trẻ em và người lớn. Trẻ
có nguy cơ cao bị bỏ rơi, đi lang thang kiếm sống, vi phạm pháp luật và bị bạo lực, xâm hại. Các dịch vụ
xã hội, đặc biệt là dịch vụ bảo vệ trẻ em chưa đáp ứng kịp sự thay đổi của xã hội...
Bên cạnh đó, nhận thức pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế; khả năng nhận thức, phòng
vệ và tự vệ của nạn nhân còn non nớt; công tác phát hiện, tố giác tội phạm hiện nay còn gặp nhiều khó
khăn, thậm chí có cả thái độ bất hợp tác từ phía nạn nhân và gia đình nạn nhân; một số tội danh chế tài
xử lý chưa đủ sức răn đe tội phạm, nhiều khi không tương xứng với hành vi bạo lực cần xử lý cũng là một
nguyên nhân gây nên tình trạng này.
2.2 Tình hình phạm tội hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi
Theo thống kê của Tổng cục Cảnh sát - Bộ Công an, mặc dù chỉ là phần nhỏ so với thực tế nhưng mỗi
năm trung bình có 1.600 - 1.800 vụ xâm hại trẻ em được phát hiện, trong số 1.000 vụ xâm hại tình dục, số
vụ mà trẻ em là nạn nhân chiếm đến 65%, đa số nạn nhân là nữ ở độ tuổi 12-15 (chiếm 57,46%), tuy
nhiên số trẻ em dưới 6 tuổi bị xâm hại là vấn đề rất đáng báo động, chiếm tới 13,2%. Số liệu thống kê
năm 2016 của Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm - Bộ Công an (nay là Tổng cục Cảnh sát) cho
thấy, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội trên toàn quốc đã phát hiện khoảng hơn 1373
vụ xâm hại tình dục trẻ em, với hơn1352 đối tượng; trong đó đã khởi tố hàng trăm vụ án hiếp dâm trẻ em
(chiếm 30,1%), với 438 bị can (chiếm 32,3%); 465 vụ án giao cấu với trẻ em (chiếm 33,8%), với 461 bị
can (chiếm 34,1%). Theo thống kê của Tòa án nhân dân tối cao, trong 5 năm (từ năm 2013 - 2017), Tòa
án các cấp đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 9.305 vụ với 10.656 bị cáo. Trong đó, đưa ra xét xử theo thủ tục
sơ thẩm 8.674 vụ (chiếm 93,2%), với 9.873 bị cáo (chiếm 92,65%).30
Tình hình tội phạm xâm hại tình dục trẻ em có xu hướng gia tăng theo từng năm. Kết quả khảo sát cho
thấy, số lượng các vụ án liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em trong thời gian qua đều có xu hướng tăng.
Xu hướng gia tăng của tình hình tội phạm xâm hại tình dục trẻ em cho thấy diễn biến ngày càng phức tạp
và hết sức khó lường của loại tội phạm này, đồng thời cũng xác định rõ trách nhiệm của các cấp, các
Ngành và toàn xã hội trong việc chung tay phòng ngừa và đấu tranh một cách hiệu quả nhất.
Các tội xâm hại tình dục trẻ em xảy ra phổ biến gồm: Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142), Tội
cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến người dưới 16 tuổi (Điều 144), Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi
quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 145) và Tội dâm ô đối với người
dưới 16 tuổi (Điều 146). Cá biệt, hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi có xu hướng tăng qua từng năm và
người bị hại ngày càng được “trẻ hóa” đó là vấn đề vô cùng báo động. Cần phải có sự chung tay phối giữ
30 Đỗ Văn Thanh, Đặc điểm - Nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em ở nước ta hiện nay, Tạp
chí Cảnh sát nhân dân, ngày 28/04/2018.
em-o-nuoc-ta-hien-nay
168
gia đình, nhà trường và xã hội đặc biệt là các cơ quan ban ngành cùng nhau phối hộp để thực hiện nhằm
ngăn ngừa hành vi gây huy hại cho xã hội này.
Đặc biệt, trong thời gian gần đây vụ bé gái 9 tuổi bị xâm hại ở huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội đã
được dư luận rất quan tâm và lên án vô cùng mạnh mẽ về hành vi phạm tội rất nghiêm trọng này. Cụ thể,
vào ngày 22/3/2019, VKSND TP. Hà Nội đã quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can, thay đổi tội
danh từ Dâm ô với người dưới 16 tuổi do Công an huyện Chương Mỹ khởi tố sang tội danh Hiếp dâm
người dưới 16 tuổi đối với bị can Nguyễn Trọng Trình (31 tuổi, trú xã Hòa Chính, huyện Chương Mỹ).
Hành vi của Trình dùng vũ lực đối với cháu (có hậu quả là cháu bị gãy răng, rạn tay, ...); lợi dụng tình
trạng không thể tự vệ được của cháu (cháu là trẻ em, trong khi Trình là một thanh niên to khỏe) để giao
cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác (hậu quả làm cháu bị rách màng trinh và thủng tầng
sinh môn). Như vậy đã đầy đủ các yếu tố để cấu thành Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Qua đó, quyết
định khởi tố bị can với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo quy định tại Điều 142 BLHS 2015 sửa đổi, bổ
sung năm 2017 cũng tạo sức răn đe, cảnh báo, là bài học lớn cho những đối tượng có tư tưởng, hành vi
xâm hại trẻ em, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho cháu bé 9 tuổi bị xâm hại, góp phần xoa
dịu những nỗi đau mà bị hại và gia đình bị hại đã phải trải qua cũng như củng cố thêm niềm tin của quần
chúng nhân dân vào các cơ quan tiến hành tố tụng, vào công lý.
Ngoài ra, tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo Điều 142 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017
còn phát sinh theo nhiều xu hướng khác nhau:
Một là, tỷ lệ tội phạm có hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi ở các địa phương có điều kiện phát triển du
lịch cao hơn ở các địa phương ít có điều kiện phát triển du lịch, nhằm mục đích thực hiện quan hệ tình
dục trái ý muốn của nạn nhân.
Hai là, nạn nhân của hành vi xâm hại tình dục này chủ yếu thuộc nhóm đối tượng ít có khả năng tự bảo
vệ. Nạn nhân của hành vi phạm tội trên là những trẻ em (người dưới 16 tuổi) thuộc tất cả các lứa tuổi
khác nhau, có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế, thiếu sự quan tâm chăm sóc, bảo vệ của người lớn. Nhiều
nạn nhân trong các vụ án về Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nạn nhân chỉ mới 3, 4 tuổi, hoàn toàn
không có khả năng nhận biết về những hành vi đồi bại mà các em đang phải hứng chịu do chính người
thân của mình gây ra
Nhiều trường hợp người dưới 16 bị xâm hại tình dục do cha, mẹ, anh, chị lo làm ăn, không chú ý chăm
sóc, quản lý. Bố hoặc mẹ hoặc cả hai lựa chọn và chấp nhận phương pháp quản lý, giáo dục không đúng:
như thoả mãn và đáp ứng các yêu cầu vật chất cho con không chính đáng, không phù hợp với lứa tuổi
hoặc điều kiện kinh tế của gia đình. Sự nuông chiều thái quá, không tập lao động, xem nhẹ hoặc bỏ qua
các lỗi lầm, nghĩa vụ của con cái tạo ra thói quen, tâm lý đòi hỏi, hưởng thụ sống ích kỷ, ỷ lại.
Ba là, đối tượng thực hiện thực hiện hành vi phạm tội đa phần còn rất trẻ và chúng thường có mối quan
hệ quen biết, thậm chí có quan hệ thân thích với nạn nhân như cha dượng hiếp dâm con riêng của vợ,
cậu hiếp dâm cháu ruột,…
Bốn là, hậu quả do hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi gây ra hết sức nặng nề và nghiêm trọng. Không
chỉ bị xâm hại về tình dục, gây đau đớn, thương tật về thể xác, tính mạng bị đe dọa, mà tinh thần các các
tội phạm xâm hại tình dục trẻ em nạn nhân cũng bị tổn hại nặng nề, gây hoang mang, bất bình trong quần
chúng nhân dân, ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh và trật tự xã hội tại địa phương.
Theo khảo sát của Cục Bảo vệ chăm sóc trẻ em:
Có đến 60% nạn nhân sau khi bị hành vi trái pháp luật gây hậu quả nặng nề này gây nên đều trở nên
không bình thường, luôn mặc cảm, lo sợ, nghi ngờ, xa lánh tất cả mọi người, kể cả người thân trong thời
gian dài. Ngoài ra, các em sau khi bị xâm hại phải còn gánh chịu nguy cơ hết sức nguy hiểm đó là lây lan
các bệnh truyền nhiễm, trong đó có HIV/AIDS.31
31 Đỗ Văn Thanh, Đặc điểm - Nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em ở nước ta hiện nay, Tạp
chí Cảnh sát nhân dân, ngày 29/03/2017.
169
3. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA, NGĂN CHẶN TỘI PHẠM HIẾP DÂM NGƢỜI DƢỚI 16
TUỔI
3.1 Biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm hiếp dâm ngƣời dƣới 16 tuổi của một số
nƣớc trên thế giới
Tại Nga
Quốc hội Nga phê chuẩn đạo luật “thiến hóa học” tội phạm hiếp dâm trẻ em dưới 14 tuổi vào tháng
10/2011. Nếu biện pháp thiến không có tác dụng, giám định viên pháp y tâm thần cũng có thể đề nghị các
biện pháp y học khác. Ngoài ra, kẻ phạm tội cũng có thể xin thiến tự nguyện nếu nạn nhân của chúng đã
trên 14 tuổi để có thể được hưởng án treo hoặc có thể nhận được mức án nhẹ hơn.32
Tại Ban Lan
Kể từ ngày 25/09/2009, Ba Lan đã ban hành Luật Thiến hóa học với kẻ phạm tội xâm hại tình dục trẻ em.
Luật này có hiệu lực kể từ ngày 09/06/2010, áp dụng cho bất kỳ kẻ nào hiếp dâm trẻ em dưới 15 tuổi.
Theo giới chức Ba Lan, luật này có tính răn đe vô cùng hiệu quả, bởi từ khi được thông qua, tỷ lệ tội
phạm hiếp dâm trẻ em tại quốc gia châu Âu này đã giảm rõ rệt.33
Tại Indonesia
Quốc gia này là một trong những nơi có tình trạng trẻ bị xâm hại tình dục đáng báo động. Tháng 10/2016,
Quốc hội Indonesia thông qua một dự luật, trong đó áp dụng án phạt nặng hơn đối với kẻ bạo hành tình
dục trẻ em. Theo đó, kẻ phạm tội có thể bị tử hình, bị “thiến hóa học” tù chung thân hoặc phạt tù tối thiểu
10 năm. Sau khi ra tù, những kẻ này tiếp tục bị buộc phải đeo thiết bị điện tử để cảnh sát có thể theo dõi
mọi hoạt động suốt 24/24.34
3.2 Biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn hành vi hiếp dâm ngƣời ngƣời dƣới 16 tuổi ở Việt
Nam
Một là, “Thiến hóa học” là một trong những hình thức được nhiều quốc gia như Ba Lan, Nga, Indonesia,
… sử dụng. Áp dụng phương pháp này, kẻ phạm tội sẽ bị tiêm các hormonne vào cơ thể để gây suy giảm
ham muốn tình dục. Theo thống kê của ba quốc gia trên tội phạm hiếp dâm đối với trẻ em của ba quốc
gia này đã giảm rõ rệt. Qua đó có thể thấy áp dụng phương áp “Thiến hóa học” đang được các nước áp
dụng và đạt được một số thành quả nhất định, góp phần làm giảm tội phạm hiếp dâm. Hoàn toàn có thể
áp dụng phương pháp này tại Việt Nam, rõ ràng theo quy định của BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm
2017, hình phạt cao nhất của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là tử hình điều này thể hiện lên tính răn đe
rất cao của pháp luật Việt Nam. Nhưng tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi ở nước ta ngày càng có xu
hướng “trẻ hóa” về độ tuổi (người phạm tội dưới 18 tuổi). Vì vậy, không thể áp dụng hình phạt cao nhất là
tử hình với người phạm tội chưa đủ 18 tuổi về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo Điều 142 BLHS 2015
sửa đổi, bổ sung năm 2017, nên việc áp dụng “Thiến hóa học” bổ sung vào BLHS hiện hành của nước ta
hiện nay (áp dụng cho người phạm tội chưa đủ 18 tuổi) sẽ góp phần làm giảm đáng kể để và ngăn chặn
một cách hiệu quả tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi ở nước ta.
Hai là, Chính phủ và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cần nghiên cứu và bổ sung
những văn bản có liên quan về bảo vệ trẻ em cho phù hợp với tình hình thực tế hiện nay. Các địa
tre-em-o-nuoc-ta-hien-nay
32
Thế Ngọc, Hình phạt cho những kẻ phạm tội ấu dâm tại các quốc gia trên thế giới, Báo an ninh thủ đô, ngày
12/09/2018.
33 Hoàng Ngọc, Kẻ phạm tội ấu dâm ở các nước bị xử lý ra sao?, Báo dân trí, ngày 19/03/2017.
34
Thế Ngọc, Hình phạt cho những kẻ phạm tội ấu dâm tại các quốc gia trên thế giới, Báo an ninh thủ đô, ngày
12/09/2018.
170
phương cần thực hiện tốt luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, xây dựng kế hoạch thực hiện
Chương trình bảo vệ trẻ em theo Quyết định số 267/QĐ-TTg ban hành ngày 22/02/2011 của Thủ tướng
Chính phủ. Chương trình đã đưa ra 05 Dự án để thực hiện trợ giúp 10 diện trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Chú trọng thúc đẩy việc phát triển Hệ thống bảo vệ trẻ em bao gồm cả việc đề xuất hoàn thiện chính
sách, luật pháp; các loại hình dịch vụ và mạng lưới tổ chức, cán bộ.
Ba là, đẩy mạnh hơn nữa công tác thông tin, tuyên truyền pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ
em nhằm nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về xâm hại tình dục trẻ em và hậu quả của nó.
Việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật này phải có kế hoạch, chương trình ngắn hạn, dài hạn cụ thể, trong
đó chú trọng đến việc lồng ghép nội dung truyền thông vào trong sinh hoạt của thôn, ấp, tổ dân phố; trong
sinh hoạt ngoại khóa của các cấp học và sinh hoạt chuyên đề của các tổ chức, đoàn thể các cấp... cần
đẩy mạnh việc thực hiện phong trào xây dựng gia đình văn hóa, nếp sống văn minh trong cộng đồng dân
cư…
Bốn là, các cơ quan chức năng cần khảo sát và thống kê số lượng trẻ em, nhất là trẻ em có hoàn cảnh
đặc biệt để có biện pháp hỗ trợ vật chất, ổn định tâm lý, học văn hóa và học nghề cho trẻ và trên cơ sở đó
thực hiện tốt Chương trình bảo vệ trẻ em góp phần thực hiện có hiệu lực Quyết định số 267/QĐ-TTg và
Quyết định số 84/TTg của Thủ tướng Chính phủ. Các cơ quan, tổ chức đoàn thể xã hội có trách nhiệm
trong việc bảo vệ và giáo dục trẻ em cần làm tốt công tác phòng ngừa. Vì điều đó sẽ làm giảm thiểu được
rất nhiều nguy cơ xảy ra các hành vi xâm hại trẻ em, nếu như chúng ta có được đội ngũ cộng tác viên trẻ
em đủ mạnh bởi họ là người trực tiếp nắm bắt thông tin tại địa phương.
Ngoài ra các địa phương cần phải tiếp tục triển khai và thực hiện có hiệu quả Quyết định số 37/2010/QĐ-
TTg ban ngày 22/4/2010 của Thủ tướng Chính phủ quyết định ban hành quy định tiêu chuẩn xã, phường
phù hợp với trẻ em.Tập trung kinh phí thực hiện Quyết định 37/2010/QĐ-TTg tại những địa bàn khó khăn
nhằm xây dựng môi trường an toàn, lành mạnh cho trẻ em.
Năm là, nâng cao vai trò, trách nhiệm của cha mẹ và người thân nhằm xây dựng thiết chế gia đình bền
vững. Để tránh những sự việc đau lòng do tội phạm xâm hại tình dục gây nên, cha mẹ cần thường xuyên
để mắt, quan tâm, chia sẻ với con em mình để nhận thấy những thay đổi tâm, sinh lý cần thiết. Bên cạnh
đó, khả năng nhận thức và tự bảo vệ của trẻ em còn nhiều hạn chế nên các em chính là đối tượng có
nguy cơ bị lạm dụng, xâm hại tình dục cao nhất. Vì vậy, cha mẹ cũng cần phải trang bi cho con cái biết
cách thức phòng vệ trước những đối tượng có ý định thực hiện hành vi đồi bại. Cố gắng chia sẻ với con
về giới tính, tình dục tuổi mới lớn. Vì trẻ em hiện nay dậy thì sớm và yêu sớm. Tránh bạo lực khi con có
sai phạm, phải nâng đỡ, tôn trọng ý kiến của con, phải biết kiềm chế khi gặp phản ứng trước những căng
thẳng khó kiểm soát của con. Cha mẹ luôn cố lắng nghe con nói, hiểu ngôn ngữ của con theo nhóm tuổi,
trẻ em càng nhỏ càng khó giải thích nỗi đau. Không chủ quan giao con còn nhỏ cho người khác.
Sáu là, chủ động xác minh, nắm tình hình, diễn biến hoạt động của hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi,
có kế hoạch phòng ngừa, ngăn chặn và quản lý chặt chẽ số lượng thanh thiếu niên chậm tiến, có tiền án,
tiền sự, các băng nhóm trên địa bàn là những đối tượng có nguy cơ phạm tội xâm hại tình dục.
4. KẾT LUẬN
Tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi là loại tội phạm gây huy hại xấu cho xã hội. Ảnh hưởng trực tiếp
đến tinh thần và tổn thương về mặc cơ thể cơ thể cho người bị hại, làm cho hại trở nên mặc cảm khi tiếp
xúc với mọi người xung quanh, do đó Việt Nam và các nước trên thế giới đã có những quy định và chế tài
có tính răng đe rất cao về hành vi trái pháp luật này như; thiến hóa học, tù chung thân, tù tử hình… và các
hình phạt bổ sung tùy thuộc vào chế định pháp luật hình sự của các nước.
Có lẽ trong thời gian tới bên cạnh việc tiếp tục áp dụng những hình phạt cũ, cần có thêm những hoạt
động chữa trị nhằm tới những kẻ phạm tội dấm dâm với người chưa đủ 16 tuổi. Vấn đề kết hợp giữa bác
sĩ tâm thần, nhà tâm lý học, tính dục học với cơ quan tư pháp các cấp để xử lý loại tội phạm phải trừng trị
thật nặng này cũng đang được đặt ra. Có lẽ chúng ta vẫn đang đi tìm câu trả lời cho câu hỏi: “Hình phạt
nào đủ sức mạnh chấm dứt hẳn tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi”./
171
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]
Bộ luật Hình sự số 15/1999/QH10 ban hành ngày 21 tháng 12 năm 1999.
[2]
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 37/2009/QH12 ban hành ngày 19 tháng
6 năm 2009.
[3]
[4]
Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ban hành ngày 20 tháng
6 năm 2017.
[5]
[6]
[7]
[8]
Quyết định số 37/2010/QĐ-TTg ban hành quy định tiêu chuẩn xã, phường phù hợp với trẻ em ban
hành ngày 22 tháng 04 năm 2010.
Quyết định số 267/2011/QĐ-TTg phê duyệt chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-
2015 ban hành ngày 22 tháng 02 năm 2011.
Thông tư số 20/2014/TT-BYT quy định tỷ lệ tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y,
giám định pháp y tâm thần ban hành ngày 12 tháng 6 năm 2014.
Đỗ Văn Thanh, Đặc điểm, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em ở nước
ta hiện nay, Tạp chí Cảnh sát nhân dân, ngày 29/03/2017.
[10] Hoàng Ngọc, Kẻ phạm tội ấu dâm ở các nước bị xử lý ra sao?, Báo dân trí, ngày
[11] N.Hòa, Hậu quả của tội phạm xâm hại tình dục trẻ em đối với các nạn nhân, Cổng thông tin điện tử
của Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Bình Phước, ngày 27/09/2018.
hai-tinh-duc-tre-em-doi-voi-cac-nan-nhan-99.html
[12] Thế Ngọc, Hình phạt cho những kẻ phạm tội ấu dâm tại các quốc gia trên thế giới, Báo an ninh thủ
đô, ngày 12/09/2018
172
9 trang
6380
Bạn đang xem tài liệu "Vấn đề thực tiễn đối với hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi tại Việt Nam hiện nay", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- van_de_thuc_tien_doi_voi_hanh_vi_hiep_dam_nguoi_duoi_16_tuoi.pdf
