Bài giảng Luật dân sự - Phần 2B

PHẦN II

Chương I. Pháp luật về tài sản

Chương II. Pháp luật về thừa kế

365

Chương II. Pháp luật về quyền thừa kế

Bài 1. Tổng quan về thừa kế

Bài 2. Thừa kế theo di chúc

Bài 3. Thừa kế theo pháp luật

Bài 4. Thực hiện quyền hưởng di sản

366

Bài 1. Tổng quan về thừa kế

1. Khái quát về thừa kế và các nguyên tắc về thừa kế

2. Các quy định chung về quyền thừa kế

367

1.1. Khái quát về thừa kế và các

nguyên tắc về thừa kế

a. Khái quát về thừa kế

b. Các nguyên tắc về thừa kế

368

a. Khái quát về thừa kế

. Khái niệm về thừa kế

Thừa kế được hiểu là việc chuyển dịch tài sản của

người chết cho một chủ thể, có thể là cá nhân hoặc tổ

chức, theo { chí của người để lại di sản hoặc theo các

quy tắc của xã hội, mà mỗi chế độ xã hội khác nhau có

những quy tắc khác nhau do điều kiện kinh tế, chính

trị - xã hội quyết định.

Thừa kế luôn gắn với chủ sở hữu, sở hữu là yếu tố

quyết định thừa kế và là phương tiện để duy trì, củng

cố quan hệ sở hữu.

369

a. Khái quát về thừa kế

. Khái niệm về quyền thừa kế

• Theo nghĩa khách quan, quyền thừa kế là tổng hợp các

quy phạm pháp luật quy định những trình tự, điều kiện,

hình thức để lại di sản và hưởng di sản thừa kế cùng

quyền khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế.

• Theo nghĩa chủ quan, quyền thừa kế là quyền dân sự cụ

thể của cá nhân trong việc để lại di sản và hưởng di sản

thừa kế cùng quyền kiện hay không kiện yêu cầu chia di

sản thừa kế…

Quyền thừa kế là một loại quan hệ pháp luật dân sự về tài

sản. Đó là quan hệ giữa những người có quyền hưởng di

sản và những người khác không có quyền thừa kế. Do vậy,

quyền thừa kế còn được hiểu như một quan hệ pháp luật

dân sự tuyệt đối.

370

1.1. Khái quát về thừa kế và các

nguyên tắc về thừa kế

a. Khái quát về thừa kế

b. Các nguyên tắc về thừa kế

371

b. Các nguyên tắc về thừa kế

. Nguyên tắc nhà nước bảo hộ quyền thừa kế của chủ thể

Khoản 2 Điều 32 Hiến pháp 2013 quy định: “Quyền sở hữu

tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ”.

Thể chế hóa quy định này, BLDS 2005 và BLDS 2015 đã

dành hơn 50 điều luật (từ điều 631 đến 687 BLDS 2005, từ

điều 609 đến 662 BLDS 2015) để quy định về vấn đề thừa

kế. Đây là đạo luật điều chỉnh tập trung nhất về thừa kế.

Thừa kế còn được điều chỉnh trong các văn bản pháp luật

khác như Luật Đất đai, Luật Hôn nhân và gia đình...

Nhà nước xây dựng các thiết chế và bảo đảm việc thực thi

nhằm bảo vệ quyền thừa kế của chủ thể. Đây cũng là cơ sở

để giải quyết các tranh chấp về thừa kế.

372

b. Các nguyên tắc về thừa kế

. Nguyên tắc bình đẳng về thừa kế

Điều 632 BLDS 2005, Điều 610 BLDS 2015 quy định: “Mọi

cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình

cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc

theo pháp luật”.

Các con trong gia đình không phân biệt nam, nữ, độ tuổi,

có năng lực hành vi dân sự hay không có năng lực hành vi

dân sự, con trong giá thú hay con ngoài giá thú đều được

hưởng di sản thừa kế theo pháp luật.

Bình đẳng còn được thể hiện trong mối quan hệ giữa vợ và

chồng. Vợ chồng có quyền thừa kế tài sản của nhau và đều

ở hàng thừa kế thứ nhất.

373

b. Các nguyên tắc về thừa kế

. Nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của chủ thể

trong quan hệ thừa kế

Với tư cách là chủ sở hữu hợp pháp đối với tài sản của

mình, cá nhân có quyền lập di chúc để thực hiện

quyền định đoạt tài sản của bản thân sau khi họ chết.

Đối với cá nhân có quyền hưởng di sản, pháp luật

thừa kế của nước ta quy định người thừa kế có quyền

nhận di sản hoặc từ chối nhận di sản nếu sự từ chối

quyền hưởng di sản phù hợp với những điều kiện mà

pháp luật đã quy định.

374

Bài 1. Tổng quan về thừa kế

1. Khái quát về thừa kế và các nguyên tắc về thừa kế

2. Các quy định chung về quyền thừa kế

375

1.2. Các quy định chung về thừa kế

a. Người thừa kế

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

c. Di sản thừa kế

d. Người quản l{ di sản thừa kế

e. Người có quyền thừa kế tài sản của nhau

nhưng chết cùng thời điểm

f. Người không có quyền hưởng di sản

g. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế

376

a. Người thừa kế

Người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào

thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời

điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người

để lại di sản chết. Trường hợp người thừa kế theo di

chúc không là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở

thừa kế.

(Điều 635 BLDS 2005, Điều 613 BLDS 2015)

377

1.2. Các quy định chung về thừa kế

a. Người thừa kế

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

c. Di sản thừa kế

d. Người quản l{ di sản thừa kế

e. Người có quyền thừa kế tài sản của nhau

nhưng chết cùng thời điểm

f. Người không có quyền hưởng di sản

g. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế

378

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. (khoản 1

Điều 633 BLDS 2005, khoản 1 Điều 611 BLDS 2015).

Ý nghĩa của việc xác định thời điểm mở thừa kế:

• Là căn cứ để xác định di sản thừa kế, đó là tài sản của người

chết để lại;

• Là căn cứ để xác định những người có quyền hưởng di sản thừa

kế của người chết;

• Những người có quyền thừa kế di sản của nhau nhưng chết

cùng thời điểm thì không được hưởng di sản của nhau (Điều 641

BLDS 2005, Điều 619 BLDS 2015);

• Là căn cứ xác định thời điểm có hiệu lực của di chúc;

• Là căn cứ xác định thời điểm từ chối nhận di sản;

• Là căn cứ để bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo

quy định tại Điều 645 BLDS 2005, Điều 623 BLDS 2015.

379

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người

để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối

cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ hoặc

phần lớn di sản (khoản 2 Điều 633 BLDS 2005, khoản 2

Điều 611 BLDS 2015).

Việc xác định địa điểm mở thừa kế có { nghĩa trong việc

xác định Toà án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp.

380

1.2. Các quy định chung về thừa kế

a. Người thừa kế

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

c. Di sản thừa kế

d. Người quản l{ di sản thừa kế

e. Người có quyền thừa kế tài sản của nhau

nhưng chết cùng thời điểm

f. Người không có quyền hưởng di sản

g. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế

381

c. Di sản thừa kế

Di sản thừa kế bao gồm:

• Tài sản riêng của người chết,

• Phần tài sản của người chết trong tài sản chung

với người khác.

(Điều 634 BLDS 2005, Điều 612 BLDS 2015)

382

1.2. Các quy định chung về thừa kế

a. Người thừa kế

b. Thời điểm và địa điểm mở thừa kế

c. Di sản thừa kế

d. Người quản l{ di sản thừa kế

e. Người có quyền thừa kế tài sản của nhau

nhưng chết cùng thời điểm

f. Người không có quyền hưởng di sản

g. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế

383

d. Người quản lý di sản thừa kế

Người quản l{ di sản là người được chỉ định trong di

chúc hoặc do những người thừa kế thoả thuận cử ra.

Trong trường hợp di chúc không chỉ định người quản l{

di sản và những người thừa kế chưa cử được người

quản l{ di sản thì người đang chiếm hữu, sử dụng, quản

l{ di sản tiếp tục quản l{ di sản đó cho đến khi những

người thừa kế cử được người quản l{ di sản.

Trong trường hợp chưa xác định được người thừa kế và

di sản chưa có người quản l{ thì di sản do cơ quan nhà

nước có thẩm quyền quản l{.

(Điều 638 BLDS 2005, Điều 616 BLDS 2015)

384

Bài giảng Luật dân sự - Phần 2B - Lâm Tố Trang