Khó khăn, vướng mắc trong phát hiện, điều tra các tội phạm tham nhũng
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC TRONG PHÁT HIỆN,
ĐIỀU TRA CÁC TỘI PHẠM THAM NHŨNG
TS LÊ QUANG THẮNG
Khoa Cảnh sát kinh tế, Học viện Cảnh sát nhân dân
Trong những năm qua, tình hình tội phạm tham nhũng vẫn diễn biến
phức tạp, công tác đấu tranh với loại tội phạm này vẫn còn nhiều khó
khăn, vướng mắc. Liên quan đến hoạt động phát hiện, điều tra về tội phạm
tham nhũng, tác giả bài viết tổng hợp một số khó khăn, vướng mắc và đề
xuất giải pháp khắc phục.
Từ khóa; Tội phạm tham nhũng; điều tra tội phạm.
Nhận bài: 02/7/2019; biên tập xong: 16/7/2019; duyệt bài: 05/8/2019.
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, các cơ quan chức năng đã
và đang tích cực tiến hành phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng.
Tuy nhiên, việc phát hiện, điều tra đối với loại tội phạm này còn gặp nhiều khó
khăn, vướng mắc.
1. Một số khó khăn, vướng mắc
Thứ nhất, tội phạm tham nhũng có tỷ lệ “tội phạm ẩn” cao do nhiều nguyên
nhân khác nhau dẫn tới khó phát hiện, điều tra. Phần lớn đối tượng phạm các tội
về tham nhũng có chức vụ, quyền hạn, có mối quan hệ xã hội rộng. Bên cạnh đó,
những đối tượng này thường am hiểu pháp luật, có trình độ chuyên môn nhất định,
vì vậy, quá trình thực hiện hành vi phạm tội luôn có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, có kế
hoạch che giấu tinh vi, nhanh chóng tiêu hủy tài liệu, chứng cứ...
Thứ hai, vấn đề chứng minh hành vi phạm tội của các đối tượng phạm các
tội về tham nhũng gặp nhiều khó khăn, các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội
104
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
về tham nhũng có xu hướng cấu kết thành đường dây chặt chẽ và thường dựa trên
nền tảng lợi ích kinh tế. Ngoài ra, thói quen dùng tiền mặt của người dân cũng tác
động không nhỏ trong những trường hợp Cơ quan điều tra phải chứng minh bản
chất của hành vi, xác định tính chất của vụ việc, do nhiều trường hợp các đối tượng
phạm tội không giao dịch thông qua ngân hàng mà sử dụng hình thức giao dịch
bằng tiền mặt hoặc qua các “ngân hàng đen” không theo quy định của Nhà nước.
Thứ ba, việc chứng minh nguồn gốc tài sản hình thành từ hoạt động phạm
tội về tham nhũng gặp nhiều khó khăn. Các hành vi tham nhũng thường diễn ra
trong một khoảng thời gian tương đối dài trước khi bị phát hiện, thậm chí nhiều
trường hợp tiếp tục kéo dài việc chứng minh kể từ khi phát hiện đến khi kết thúc
điều tra vụ án; hoạt động điều tra liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau; cơ quan
tiến hành tố tụng thường khó áp dụng nhanh chóng các biện pháp ngăn chặn...
Các đối tượng phạm tội về tham nhũng luôn lợi dụng những tình huống này để
tìm cách tẩu tán tài sản, tài liệu, hóa đơn, chứng từ, sổ sách liên quan đến hoạt
động phạm tội...
Thứ tư, cơ chế minh bạch hóa tài sản chưa được luật hóa, kiểm soát thu
nhập cá nhân còn lỏng lẻo nên các cơ quan tiến hành tố tụng gặp nhiều khó khăn
trong truy tìm và kê biên tài sản tham nhũng. Thực tế, nhiều vụ án về tham nhũng,
các đối tượng đã kịp thời chuyển hóa tài sản có được từ hoạt động phạm tội thành
cổ phiếu, bất động sản... rồi chuyển tên chủ sở hữu thành của người thân hoặc
chuyển ra nước ngoài...
Thứ năm, khó khăn, vướng mắc xuất phát từ chính các cơ quan, đơn vị, cá
nhân trực tiếp liên quan đến tài sản bị thất thoát từ các vụ án tham nhũng. Khi tài
sản thuộc sở hữu Nhà nước bị các tội phạm về tham nhũng xâm hại; các cơ quan,
đơn vị, cá nhân này thường không tích cực phối hợp với các cơ quan tiến hành tố
tụng. Có thể do tài sản bị thất thoát không thuộc sở hữu của cá nhân nên xuất hiện
tư tưởng “Cha chung không ai khóc” hoặc lo sợ về trách nhiệm liên quan đến việc
để thất thoát tài sản hoặc cho rằng tài sản của Nhà nước do cơ quan, tổ chức, cá
105
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
nhân mình quản lý không bị thất thoát.
Thứ sáu, quá trình tiến hành điều tra các vụ án về tham nhũng thường gặp
phải những khó khăn liên quan đến công tác giám định để xác định giá trị của tài
sản bị thất thoát do các hành vi phạm tội về tham nhũng gây ra. Đây là căn cứ
quan trọng trong xác định tính chất của vụ việc, tính chất của hành vi phạm tội.
Trong khi đó, vấn đề này rất phức tạp, đặc biệt là với những vụ án về tham nhũng
xảy ra trong các lĩnh vực tài chính ngân hàng, xây dựng cơ bản... Các trường hợp
phổ biến như: Các cơ quan được trưng cầu giám định từ chối giám định; hoạt động
giám định phải kéo dài thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ điều tra; trình độ của các
giám định viên không đồng đều, nên nhiều vụ án kết quả trưng cầu giám định một
số cơ quan đưa ra kết luận còn khác nhau...
Thứ bảy, mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và các
cơ quan khác còn nhiều hạn chế. Đối với mối quan hệ giữa các cơ quan tiến hành
tố tụng còn chưa linh hoạt, thậm chí nhiều vụ việc chưa thống nhất về đường lối
xử lý. Mối quan hệ với các cơ quan khác ngoài các cơ quan tiến hành tố tụng
nhiều trường hợp chưa nhận được sự quan tâm đúng mức, vẫn còn tình trạng cho
rằng quá trình phát hiện, điều tra các vụ án về tham nhũng là “công việc riêng”
của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Thứ tám, trình độ, năng lực của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ trong các cơ
quan có chức năng tiến hành các hoạt động phát hiện, điều tra các tội phạm về tham
nhũng còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của công tác này trong thực tiễn.
Điều này dẫn tới những hạn chế trong phát hiện, điều tra các vụ án về tham nhũng.
2. Kiến nghị, đề xuất
Để nâng cao hơn nữa hiệu quả của hoạt động phát hiện, điều tra đối với loại
tội phạm này, chúng tôi đề xuất một số vấn đề sau:
Một là, cần tăng cường tuyên truyền, vận động quần chúng phát hiện, cung
106
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
cấp thông tin liên quan đến các tội phạm về tham nhũng, hỗ trợ các cơ quan chức
năng trong tiến hành hoạt động phát hiện, điều tra các tội phạm về tham nhũng.
Đặc biệt, đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quản
lý tài sản của Nhà nước, của tập thể cần tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức
về hậu quả, tác hại của các tội phạm về tham nhũng, trách nhiệm trong quản lý tài
sản cũng như trách nhiệm trong phối hợp, cung cấp thông tin, tài liệu hỗ trợ hoạt
động phát hiện, điều tra các tội phạm về tham nhũng của cơ quan chức năng.
Hai là, đề xuất nghiên cứu luật hóa một số trường hợp như: Làm giàu bất
hợp pháp, nhận quà biếu có giá trị lớn... Tuy nhiên, vấn đề này cũng cần tham
khảo, học tập thêm kinh nghiệm từ một số quốc gia khác để quy định đảm bảo
chặt chẽ, có tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam.
Bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện các biện pháp minh bạch hóa tài sản nhằm
quản lý nguồn tài sản thu nhập cá nhân phải đi vào thực chất; tăng cường tiến
hành các hình thức kiểm soát chéo giữa các cơ quan, giữa các cá nhân trong cùng
đơn vị...; kiểm soát chặt chẽ dòng tiền mặt được giao dịch qua các ngân hàng...
Ba là, xuất phát từ tính chất phức tạp của các vụ án về tham nhũng, mối
quan hệ phức tạp cũng như trình độ, hiểu biết của các đối tượng phạm tội, chúng
tôi cho rằng cần đề xuất tăng thẩm quyền cho các lực lượng có chức năng đấu
tranh phòng, chống tham nhũng, đặc biệt là các quyền tiến hành các biện pháp tố
tụng đặc biệt. Các cơ quan này cũng cần có một số quy định đặc thù, hoạt động
có tính độc lập cao, có mối quan hệ mật thiết với các cơ quan tiến hành tố tụng.
Bốn là, các cơ quan tiến hành tố tụng cần thực hiện nghiêm túc Thông tư
liên tịch số 01/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP ngày 13/12/2017
của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư
pháp quy định những trường hợp cần thiết phải trưng cầu giám định tư pháp trong
giải quyết vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế; xác định chính xác cơ quan giám
định phù hợp với yêu cầu giám định, lĩnh vực giám định. Ngoài ra, có thể trưng
cầu giám định tại một số cơ quan khác nhau nhằm xác định tính chính xác, khách
107
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 1/2021
quan của kết luận giám định, qua đó có căn cứ xác định, xử lý đúng người, đúng
tội, tránh bỏ lọt tội phạm.
Năm là, quá trình tiến hành phát hiện, điều tra các tội phạm về tham những
cần phải thiết lập mối quan hệ phối hợp nhuần nhuyễn giữa các cơ quan tư pháp
và với các cơ quan ngoài tư pháp nhằm thu thập những thông tin, tài liệu có giá
trị chứng minh tội phạm, thống nhất đường hướng xử lý nhanh chóng, chính xác
nhằm xử lý nghiêm minh, đồng thời đảm bảo thu hồi tối đa tài sản thất thoát từ
các vụ án tham nhũng.
Sáu là, thường xuyên nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ trong các cơ quan
tư pháp có chức năng đấu tranh phòng, chống các loại phạm về tham nhũng. Tăng
cường triển khai các khóa tập huấn về tiến hành các biện pháp điều tra đặc biệt
đối với các tội phạm về tham nhũng; các lớp tập huấn chuyên sâu về công tác
giám định trong điều tra các vụ án tham nhũng; phổ biến những phương thức, thủ
đoạn mới của tội phạm về tham nhũng... Các cơ quan tiến hành tố tụng có chức
năng tiến hành đấu tranh phòng, chống các tội phạm về tham nhũng cũng cần
thường xuyên tổ chức hội nghị, hội thảo tổng kết về công tác phát hiện, điều tra
các tội phạm về tham nhũng, qua đó phố biến những kinh nghiệm hay, rút kinh
nghiệm những khó khăn, vướng mắc cũng như định hướng để khắc phục nhằm
nâng cao hơn nữa hiệu quả phát hiện, điều tra các tội phạm về tham nhũng thời
gian tới
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯
Tài liệu tham khảo
1. Ban Nội chính Trung ương, Chương trình phát triển Liên hợp quốc (2017). Tài liệu
Hội thảo “Tăng cường các cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng trong pháp luật phòng,
chống tham nhũng”.
2. Báo cáo Công tác phòng, chống tham nhũng năm 2018, của Chính phủ.
3. Báo cáo tổng kết công tác năm (từ năm 2015 đến hết năm 2018) của Cục Cảnh sát
kinh tế, Bộ Công an.
Nguồn: Tạp chí Kiểm sát - 2019 - số 21 - tr.47-49,52
108
5 trang
4440
Bạn đang xem tài liệu "Khó khăn, vướng mắc trong phát hiện, điều tra các tội phạm tham nhũng", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- kho_khan_vuong_mac_trong_phat_hien_dieu_tra_cac_toi_pham_tha.pdf
