Giáo trình Sửa chữa máy tính và thiết bị ngoại vi

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

Ch ¬ng I

HÖ ®iÒu hµnh

I. HÖ ®iÒu hµnh lµ g× ?

1. Kh¸i niÖm : HÖ ®iÒu hµnh phôc vô c¸c chøc n¨ng quan träng trong m¸y tÝnh.

- HÖ ®iÒu hµnh ph¶i t ¬ng t¸c víi BIOS, cung cÊp c¸c øng dông, c¸c hµm ®iÒu khiÓn ®Üa vµ xö lý tËp tin

ë møc cao. Trong ho¹t ®éng thùc tÕ, hÖ ®iÒu hµnh vµ BIOS phèi hîp víi nhau chÆt chÏ ®Ó mang l¹i cho

øng dông kh¶ n¨ng truy cËp dÔ dµng vµo c¸c tµi nguyªn cña hÖ thèng.

- HÖ ®iÒu hµnh h×nh thµnh mét m«i tr êng ®Ó qu¶n lý toµn bé c¸c tµi nguyªn hÖ thèng bao gåm :

Toµn bé c¸c thiÕt bÞ phÇn cøng nh : cÊp ph¸t bé nhí cho bé vi xö lý, m¸y in, chuét, bµn phÝm

vµ phÇn mÒm trªn m¸y tÝnh nh : c¸c ch ¬ng tr×nh øng dông so¹n th¶o v¨n b¶n, b¶ng tÝnh vv... khi

chóng ® îc n¹p vµo bé nhí cña m¸y tÝnh ho¹t ®éng cho ®Õn khi tho¸t khái c¸c øng dông ®ã vµ thu håi

l¹i bé nhí cho c¸c øng dông kh¸c ®ang ho¹t ®éng cÇn ®Õn.

- HÖ ®iÒu hµnh cßn lµ ch ¬ng tr×nh qu¶n lý viÖc giao tiÕp gi÷a ng êi vµ m¸y tÝnh bao gåm viÖc tæ chøc

nhËp xuÊt th«ng tin vµo ra m¸y tÝnh, gi÷a m¸y tÝnh vµ bªn ngoµi nh : l u tr÷ th«ng tin lªn ®Üa tõ, in ra

m¸y in....v..v

Mét sè hÖ ®iÒu hµnh hiÖn nay ®ang ® îc sö dông réng r·i nh : WINDOWS98, MS-DOS,

Linux

2. Giíi thiÖu hÖ ®iÒu hµnh Ms-Dos

MS - DOS lµ hÖ ®iÒu hµnh dßng lÖnh “lÎ loi” cuèi cïng mµ Microsoft thiÕt kÕ cho PC, H§H

nµy ® îc xem nh mét trong nh÷ng hÖ ®iÒu hµnh DOS ®a n¨ng vµ ®¸ng tin cËy nhÊt ® îc Microsoft

ph¸t hµnh.

MS-DOS cung cÊp nh÷ng tµi nguyªn xuÊt/nhËp cho c¸c ch ¬ng tr×nh øng dông, còng nh mét

m«i tr êng ®Ó thùc thi c¸c ch ¬ng tr×nh hoÆc t ¬ng t¸c víi hÖ ®iÒu hµnh. §Ó thùc thi hai nhiÖm vô nµy,

MS-DOS sö dông ba file: IO.SYS, MSDOS.SYS, vµ COMMAND.COM. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu file ®i

kÌm víi MS-DOS, nh ng vÒ mÆt kü thuËt chóng kh«ng ph¶i lµ thµnh phÇn b¶n th©n cña H§H nµy mµ

chØ lµ th viÖn c¸c tiÖn Ých nh»m gióp tèi u ho¸ vµ b¶o tr× hÖ thèng. Trong sè 3 file cèt lâi cña MS-

DOS nµy mét c¸ch chi tiÕt h¬n, tuy nhiªn xin nhí r»ng, viÖc n¹p vµ ch¹y mét hÖ ®iÒu hµnh cã tèt hay

kh«ng cßn phô thuéc vµo c¸c tµi nguyªn xö lý, bé nhí, vµ hÖ thèng ®Üa.

HÖ ®iÒu hµnh Ms-Dos ®· lÇn l ît xuÊt hiÖn víi nhiÒu phiªn b¶n kh¸c nhau nh : Ms-Dos 3.0,

Ms-Dos 4.0, Ms-Dos 6.0, Ms-Dos 6.22 vµ Ms-Dos 7.01.

ë mçi phiªn b¶n ®Òu cã sù kÕ thõa vµ bæ sung thªm nhiÒu lÖnh míi gióp cho qu¸ tr×nh qu¶n lý

c¸c thiÕt bÞ phÇn cøng ® îc linh ho¹t h¬n, c¸c phÇn mÒm ch¹y trªn nÒn hÖ ®iÒu hµnh nµy ® îc æn ®Þnh

h¬n.

3. Tãm t¾t c¸c c©u lÖnh MS-DOS

a/ C©u lÖnh lµm viÖc víi th môc:

MD: T¹o th môc

DIR: xem néi dung th môc vµ sö dông C¸c tham sè: A, H, W, P,

RD: T¹o th môc

CD: ChuyÓn th môc

b/ C¸c lÖnh vÒ tÖp:

TYPE: Xem néi dung tÖp tin

PRINT: In tÖp v¨n b¶n

REN: §æi tªn tÖp

UNDELETE: Kh«i phôc tÖp bÞ xo¸

COPY: Sao chÐp tÖp

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 1 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

c/ sö dông c¸c kÝ hiÖu lµm viÖc víi th môc, tÖp tin: *, ?

II. Lµm viÖc víi c¸c tÖp tin hÖ thèng

1. Khëi ®éng ®a cÊu h×nh lµ g× ?

- Lµ qu¸ tr×nh khëi ®éng mµ cho phÐp ng êi dïng lùa chän mét trong nhiÒu cÊu h×nh ® îc thiÕt

lËp s½n sao cho phï hîp víi yªu cÇu ng êi sö dông. ViÖc lµm nµy nh»m môc ®Ých tèi u ho¸ tµi nguyªn

hÖ thèng.

C¸ch thiÕt lËp : Tr íc tiªn ph¶i ®Þnh nghÜa mét b¶ng chän khëi ®éng b»ng c¸ch t¹o mét khèi

cÊu h×nh víi tiªu ®Ò khèi lµ dßng Menu.

D íi ®©y lµ mét sè lÖnh dïng trong khèi Menu nh sau :

LÖnh MenuItem : §Þnh nghÜa mét môc chän trªn b¶ng chän.

LÖnh MenuDefault : Khai b¸o môc chän mÆc ®Þnh cña c¸c môc trong b¶ng chän.

LÖnh SubMenu : §Þnh nghÜa mét thùc ®¬n phô( thùc ®¬n con ).

LÖnh MenuColor: ThiÕt lËp mµu nÒn vµ mµu v¨n b¶n cho c¸c môc trªn b¶ng chän.

+ Mét khèi cÊu h×nh lµ mét tËp hîp c¸c lÖnh cña Ms-Dos, c¸c lÖnh nµy ® îc thùc hiÖn khi khèi cÊu

h×nh ®ã ® îc chän. §Ó ®Þnh nghÜa mét khèi cÊu h×nh bao giê còng b¾t ®Çu b»ng tªn tiªu ®Ò khèi, tªn

khèi bao quanh bëi dÊu ngoÆc vu«ng.

+ C¸c lÖnh dïng chung cho tÊt c¶ c¸c khèi cÊu h×nh cã thÓ ® îc cµi ®Æt trong mét khèi cã tªn lµ

[Common]. Ta cã thÓ ®Æt khèi Common vµo cuèi tÖp CONFIG.SYS, cã thÓ khèi Common kh«ng chøa

mét lÖnh nµo.

2. TÖp tin cÊu h×nh CONFIG.SYS

a/ TÖp tin cÊu h×nh hÖ thèng lµ g× ?

Trong m«i tr êng DOS khi nãi tíi viÖc thiÕt ®Æt cÊu h×nh cho hÖ thèng ta nghÜ ngay tíi tÖp tin

CONFIG.SYS, néi dung cña nã th êng chøa tËp c¸c lÖnh cho phÐp thiÕt lËp cÊu h×nh m¸y h×nh mçi khi

hÖ thèng ® îc khëi ®éng.

b/ ý nghÜa cña tÖp CONFIG.SYS :

Khi DOS khëi ®éng th× DOS sÏ cho thi hµnh tr íc tiªn c¸c lÖnh trong CONFIG.SYS . C¸c lÖnh

trong CONFIG.SYS ® îc thùc hiÖn tõ trªn xuèng.

Cµi ®Æt c¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn ®Ó lµm tèi u ho¸ hÖ thèng.

Mét sè lÖnh th êng ® îc sö dông trong CONFIG.SYS lµ:

Break= On/off :bËt, t¾t t¸c dông khi nhÊn tæ hîp phÝm Ctrl+C.

Buffers=n[m]:CÊp ph¸t bé nhí cho mét sè bé ®Öm ®Üa.

N :1--> 99

M :1-->8: ChØ ®Þnh sè bé ®Öm trong vïng nhí Cache ( Secondary Cache ). Mét bé ®Öm

chiÕm kho¶ng 512 byte vµ sè bé ®Öm th êng lµ tõ 20--> 30.

Device : Cµi ®Æt ch ¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ.

DeviceHigh: Cµi ®Æt ch ¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ lªn vïng nhí trªn (UMA). NÕu khi vïng

nhí trªn kh«ng cßn trèng th× DeviceHigh sÏ cµi ®Æt c¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn gièng nh Device.

DOS=High,UMB: §Èy DOS lªn vïng nhí cao hoÆc khèi nhí trªn.

File=X : ChØ ®Þnh sè tÖp tin cã thÓ më ®ång thêi.

( X nhËn c¸c gi¸ trÞ tõ 8-->255, mÆc ®Þnh lµ 8 ).

REM: § a vµo c¸c dßng chó thÝch.

3. TÖp tin Bat

a/ TÖp Batch lµ g× ?

Batch theo tiÕng Anh cã nghÜa lµ mét l«, mét bã. TÖp Batch hoÆc ch ¬ng tr×nh Batch lµ mét tÖp

tin v¨n b¶n kh«ng ®Þnh kiÓu cã chøa mét hoÆc nhiÒu lÖnh cña DOS. TÖp tin Batch cã phÇn më réng lµ

.Bat mçi khi cÇn thùc hiÖn chuçi lÖnh ta chØ cÇn gâ tªn tÖp l« vµ nhÊn Enter th× c¸c lÖnh bªn trong tÖp l«

sÏ ® îc thùc hiÖn.

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 2 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

VÝ dô vÒ mét tÖp l« Dietvr.Bat

@Echo off

Cls

C:\Virus\Bkav384.Exe

Pause

C:\Virus\D2.Exe

Cls

b/ ý nghÜa cña tÖp AUTOEXEC.BAT

Lµ tÖp Batch ®Æc biÖt ® îc ®Æt t¹i th môc gèc cña ®Üa khëi ®éng vµ tù ®éng thùc hiÖn ngay sau

khi thi hµnh xong c¸c lÖnh trong CONFIG.SYS

Mét sè lÖnh th êng dïng trong tÖp Bat lµ :

Echo: LÖnh nµy cho phÐp xuÊt hiÖn hoÆc kh«ng hiÖn lªn mµn h×nh c¸c lÖnh cña Dos ® îc thùc

hiÖn trong tÖp Bat.

Rem: Cho phÐp hiÖn dßng ghi chó, trong tr êng hîp thiÕt lËp Echo off th× chó thÝch sau Rem

kh«ng hiÖn lªn mµn h×nh n÷a.

Pause: t¹m thêi dõng thùc hiÖn c¸c lÖnh vµ ® a ra th«ng b¸o.

Prompt: cho phÐp thay ®æi c¸ch thøc biÓu thÞ cña dÊu nh¾c trªn mµn h×nh.

Path: ThiÕt lËp ® êng dÉn tr íc cho c¸c tÖp ch ¬ng tr×nh.

Call: Gäi thªm mét tÖp l« (Batch) kh¸c ra thùc hiÖn.

C¸ch t¹o tÖp tin Autoexec.Bat cho khëi ®éng ®a cÊu h×nh lµ:

ViÖc t¹o ra khëi ®éng ®a cÊu h×nh mµ chØ thay ®æi Config.Sys th× vÉn ch a lµ hoµn thiÖn, b íc

kÕ tiÕp lµ ph¶i thay ®æi cÊu tróc cña tÖp tin Autoexec ®Ó phèi hîp nhÞp nhµng víi Config.Sys

Gi¶ sö ta cã tÖp tin Config.Sys cho khëi ®éng ®a cÊu h×nh nh sau:

[Menu]

MenuItem = Foxpro, CÊu h×nh dïng ch¹y Foxpro

MenuItem = Tp, CÊu h×nh dïng ch¹y Turbo Pascal.

MenuItem = Windows, CÊu h×nh dïng ch¹y Windows.

MenuColor = 15,1

[Common]

Files = 40

Buffers = 30

Dos = High, UMB

[Foxpro]

Include = Common

Device = C:\DOS\Ramdrive.Sys

[Tp]

Include = Common

[Windows]

Include = Common

Device = C:\Dos\Himem.Sys

Set Temp = C:\Windows\Temp

D íi ®©y lµ tÖp Autoexec.Bat t ¬ng thÝch víi tÖp Config.Sys cho khëi ®éng ®a cÊu h×nh ë trªn nh sau:

C:\Dos\Smartdrv.exe

Set Temp = C:\Temp

; Khi mét khèi cÊu h×nh ® îc chän th× tªn cña nã ® îc l u trong mét biÕn m«i tr êng cã tªn lµ

Config

Goto %Config%

:Foxpro

Path = C:\Dos; C:\Fox

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 3 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

C:\Mouse\Mouse.Com

Foxpro.Exe

:Tp

Path = C:\Dos;C:\T7

C:\Mouse\Mouse.Com

Turbo.Exe

Goto End

:Windows

Path = C:\Dos; C:\Windows

Win

Goto End

:End

4. TÖp IO.SYS

File IO.SYS cung cÊp nhiÒu ®o¹n tr×nh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ_Drive cÊp thÊp, vèn t ¬ng t¸c víi

BIOS vµ phÇn cøng cña m¸y. Ngoµi c¸c drive cÊp thÊp ra, IO.SYS cßn chøa mét ®o¹n tr×nh khëi sù hÖ

thèng. Toµn bé néi dung cña file nµy ® îc chøa trong phÇn bé nhí d íi thÊp trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t

®éng cña hÖ thèng. IO.SYS lµ file ® îc g¾n thuéc tÝnh Hiden cho nªn khi dïng lÖnh DIR kh«ng tham

sè b¹n sÏ kh«ng thÊy.

§Ó hÖ thèng khëi ®éng ® îc d íi MS-DOS, IO.SYS lµ file ®Çu tiªn trong th môc gèc cña ®Üa

vµ nã ph¶i chiÕm cluster ®Çu tiªn cã thÓ dïng ® îc trªn ®Üa. VÞ trÝ b¾t ®Çu nµy ® îc ghi râ trong boot

sector cña ®Üa, khi viÖc truy cËp ®Üa b¾t ®Çu diÔn ra trong qu¸ tr×nh boot m¸y, boot sector cña æ ®Üa boot

® îc ®äc vµo xö lý, vµ nã n¹p IO.SYS vµo bé nhí råi trao quyÒn ®iÒu khiÓn hÖ thèng.

5. TÖp MSDOS.SYS

File MSDOS.SYS ® îc liÖt kª thø nh× trong th môc gèc cña ®Üa khëi ®éng vµ lµ file ® îc n¹p

trong qu¸ tr×nh boot. Nã chøa c¸c ®o¹n tr×nh cã chøc n¨ng xö lý hÖ thèng vµ truy cËp file. NÕu file nµy

bÞ thÊt l¹c hÖ thèng sÏ b¸o lçi boot hoÆc bÞ kho¸ cøng lu«n.

6. COMMAND.COM

File COMMAND.COM cã chøc n¨ng t¹o ra m«i tr êng cho MS-DOS, vµ lµ bé xö lý hay

th«ng dÞch lÖnh cña nã. §©y chÝnh lµ ch ¬ng tr×nh mµ b¹n t ¬ng t¸c t¹i dÊu nh¾c ®îi lÖnh.

COMMAND.COM lµ file thø 3 ® îc n¹p vµo bé nhí khi m¸y khëi ®éng, vµ ® îc chøa trong vïng

nhí thÊp cïng víi IO.SYS vµ MSDOS.SYS. Sè l îng lÖnh dïng ® îc tuú thuéc vµo phiªn b¶n MS-

DOS ®ang dïng.

7. BiÕn thÓ cña MSDOS.SYS d íi Windows95

MSDOS.sys d íi Windows95 dïng ®Ó ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh khëi sù hÖ thèng.

Néi dung trong tÖp MSDOS.SYS;

;FORMAT

[Paths]

WinDir=C:\WINDOWS

WinBootDir=C:\WINDOWS

HostWinBootDrv=C:

[Options]

BootMulti=1

BootGUI=1

DoubleBuffer=1

AutoScan=1

WinVer=4.10.2222

;

;The following lines are required for compatibility with other programs.

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 4 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

;Do not remove them (MSDOS.SYS needs to be >1024 bytes).

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxa

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxb

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxc

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxd

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxe

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxf

;xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxg

Bªn trong tÖp MSDOS.SYS cã hai ®o¹n chÝnh trong tÖp nµy:

§o¹n [Path] qui ®Þnh c¸c ® êng dÉn th môc dÉn ®Õn n¬i chøa c¸c tÖp chÝnh cña Windows.

§o¹n [Options] cho phÐp b¹n Ên ®Þnh nhiÒu thuéc tÝnh cã thÓ dïng ® îc trong khi khëi ®éng m¸y.

 Chøc n¨ng cña §o¹n[Path]:

WinDir=

Cho biÕt vÞ trÝ cña th môc chøa c¸c tÖp chÝnh cña Windows ® îc chØ ®Þnh trong khi

Setup.

WinbootDir= Cho biÕt vÞ trÝ cña c¸c tÖp khëi sù cÇn thiÕt gi¸ trÞ ® îc chØ ®Þnh trong qu¸ tr×nh Setup.

HostWinBootDrv=C: cho biÕt vÞ trÝ th môc gèc cña æ ®Üa boot.

 Chøc n¨ng cña §o¹n[Options]:

BootMulti=1

cho phÐp hoÆc kh«ng cho phÐp thùc hiÖn boot m¸y tõ nhiÒu hÖ ®iÒu hµnh. Gi¸ trÞ

mÆc ®Þnh lµ 0 (kh«ng cho phÐp). §Æt gi¸ trÞ nµy thµnh 1 sÏ cho phÐp ng êi dïng chän khëi ®éng MS-

DOS b»ng c¸ch nhÊn <F8> ®Ó dïng menu khëi ®éng

BootGUI=1

cho phÐp/kh«ng cho phÐp tù ®éng khëi ®éng hÖ thèng b»ng c¸ch vµo trong chÕ

®é ®å ho¹ cña windows. Gi¸ trÞ mÆc ®Þnh lµ 1 (cho phÐp).

DoubleBuffer=1

Cho phÐp/ kh«ng cho phÐp n¹p mét DRIVER ®Öm dµnh cho mét m¹ch ®iÒu

khiÓn SCSI. Gi¸ trÞ mÆc ®Þnh lµ 0 (kh«ng cho phÐp).

AutoScan=1

Cho phÐp/ kh«ng cho phÐp tù ®éng Scandisk khi æ cøng bÞ Bad sector. Gi¸ trÞ

mÆc ®Þnh lµ 1 (cho phÐp).

WinVer=4.10.2222

Sè hiÖu cña Windows

III. Bé nhí lµ g× ?

1. Kh¸i niÖm :

Lµ kho¶ng kh«ng gian ho¹t ®éng cho m¸y tÝnh, bé nhí lµ mét s¶n phÈm kü thuËt cao cÊp më

réng dung l îng vµ tèc ®é.

Bé nhí l u trong c¸c chip ® îc gäi lµ Random Access Memory (RAM - bé nhí truy xuÊt ngÉu

nhiªn).

2. Ph©n lo¹i c¸c lo¹i bé nhí :

a/ Bé nhí quy íc (Convantional Memory) :

Lµ vïng bé nhí cã ®Þa chØ tõ 0 KB ®Õn 640 KB, ®©y lµ vïng bé nhí mµ ®a sè nh÷ng ch ¬ng

tr×nh øng dông DOS th êng sö dông ®Õn vµ mäi bé vi xö lý Intel ®Òu cã thÓ ®Þnh vÞ ® îc. Vïng nhí nµy

xuÊt hiÖn khi m¸y PC míi ra ®êi, sau ®ã bé nhí ngµy cµng t¨ng v ît qu¸ giíi h¹n 640 KB nªn phÇn tõ

0 KB ®Õn 640 KB ® îc gäi lµ vïng nhí qui íc.

Thµnh phÇn cña vïng nhí qui íc nh sau:

Tõ ®Þa chØ 000H - 3FFH (1024 byte) DOS dïng ®o¹n nµy ®Ó chøa b¶ng vector ng¾t

(Interrupt Vector Table).

Tõ ®Þa chØ 400H - 4FFH (256 byte) tiÕp theo ®-îc gäi lµ ‘’ROM Communication Area

‘’hay cßn gäi lµ BIOS Data Area’’ mµ BIOS sö dông ®Ó l-u tr÷ nh÷ng th«ng sè cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng (

VÝ dô : ®Þa chØ xuÊt nhËp cña c¸c cæng song song vµ nèi tiÕp...).

Tõ ®Þa chØ 500H - 6FFH (512 byte) t¹o thµnh vïng “DOS Communication Area” dµnh

cho DOS sö dông ®iÒu hµnh c«ng viÖc cña m×nh.

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 5 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

Tõ ®Þa chØ 700H trë ®i mét sè ch ¬ng tr×nh cña DOS ® îc n¹p vµo nh IO.SYS,

MSDOS.SYS, DBLSPACE.BIN tiÕp theo lµ mét sè bé ®¹o diÔn thiÕt bÞ néi t¹i cña DOS vµ vïng ®Öm,

cuèi cïng lµ COMMAND.COM

b/ Vïng nhí trªn (Upper Memory) :

§©y lµ vïng bé nhí n»m gi÷a bé nhí qui íc (640KB) vµ vïng nhí më réng (1MB) nghÜa lµ

trong kho¶ng vÞ trÝ 640KB - 1MB cã ®é dµi 384KB.

Vïng nhí nµy dïng ®Ó chøa nh÷ng thµnh phÇn nh sau:

Video Buffer: Dµnh vïng nhí tõ 640KB - 768KB lµm bé nhí ®Öm mµn h×nh nghÜa lµ nh÷ng g×

sÏ hiÖn lªn mµn h×nh. Cã nhiÒu lo¹i mµn h×nh : Monochrome (®¬n s¾c), CGA, EGA, VGA, SVGA.

D÷ liÖu hiÖn lªn trªn mµn h×nh theo mét trong hai chÕ ®é Text Mode hoÆc Graphic Mode. Theo

chÕ ®é Text Mode c¸c byte trong bé nhí ®Öm sÏ l u c¸c ký tù ë d¹ng m· ASCII, cßn theo chÕ ®é

Graphic Mode th× c¸c byte nµy l¹i cho biÕt pixel nµo ® îc ngêi s¸ng theo mµu nµo.

EGA BIOS : Mµn h×nh EGA cã riªng mét ch ¬ng tr×nh BIOS chiÕm bé nhí tõ ®Þa chØ C0000h

(768K) trë ®i.

Disk Adapter BIOS: Tõ ®Þa chØ C8000h (800K) trë ®i chøa bé ®iÒu khiÓn giao tiÕp bé nhí ®Üa

cøng.

Reserved for BIOS: Tõ ®Þa chØ E0000h (896K) trë lªn vïng nµy dµnh cho BIOS cña hÖ thèng

vµ nh÷ng ®¬n thÓ BIOS bæ xung khi cµi ®Æt thªm nh÷ng thiÕt bÞ g¾n trªn c¸c r·nh më réng (Expansion

Slot).

c/ Vïng nhí cao (High Memory Area - HMA) :

Vïng nhí cao chiÕm ®Þa chØ tõ 1024 KB ®Õn 1088 KB (KÝch th íc 64 Kb), vïng nhí nµy chÝnh

lµ ®o¹n ®Çu cña vïng nhí më réng.

d/ Vïng nhí më réng (Extende Memory) :

§©y lµ vïng bé nhí n»m trªn giíi h¹n 1MB vµ chØ cã trªn c¸c m¸y AT 286, At 386 hoÆc At 486

trë ®i. Bé nhí më réng cã thÓ ® îc cµi s½n trªn vØ m¹ch chÝnh (Mainboard) hoÆc trªn mét vØ m¹ch bé

nhí chuÈn. §a sè c¸c m¸y AT th«ng dông ®Òu cã tèi thiÓu 1MB bé nhí më réng. Nh÷ng bé vi xö lý

thÕ hÖ cò nh 8088/8086 ® îc thiÕt kÕ ®Þnh vÞ tèi ®a lµ 1MB.

3. C¸c tÖp lµm viÖc víi bé nhí

a/ TÖp tin Mem.sys

+ ý nghÜa: EMM386.EXE

Cho phÐp sö dông hay kh«ng sö dông trî gióp bé nhí ph©n trang cung cÊp bëi tr×nh ®iÒu khiÓn

thiÕt bÞ EMM386.EXE trªn c¸c m¸y cã bé xö lý 80386 hoÆc cao h¬n lÖnh cung cÊp kh¶ n¨ng lÊy vïng

nhí trªn UMA vµ vïng bé nhí më réng ®Ó gi¶ lËp bé nhí ph©n trang dµnh cho c¸c ch ¬ng tr×nh cÇn

®Õn bé nhí lo¹i nµy. Tr×nh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ nµy ph¶i ® îc n¹p trong Config.sys th«ng qua lÖnh

DEVICE vµ chØ sö dông ® îc trong m¸y cã bé xö lý 80386 hoÆc cao h¬n.

ý nghÜa, t¸c dông vµ c¸ch dïng ch ¬ng tr×nh MEM.EXE :

HiÓn thÞ th«ng tin vÒ c¸c vïng nhí: Khèi l îng bé nhí ®· dïng vµ cßn tù do trªn m¸y cña b¹n

cïng víi th«ng tin vÒ c¸c vïng nhí ®· ® îc ph©n bè vµ c¸c ch ¬ng tr×nh ®· ® îc n¹p vµo bé nhí .

Có ph¸p: MEM [/Classify/debug/free/module<Tªn module>][/page]

Trong ®ã

/Classify hoÆc /c: LiÖt kª c¸c ch ¬ng tr×nh ®ang ® îc n¹p vµo bé nhí cïng víi l îng nhí ë vïng nhí

qui íc vµ vïng nhí trªn mµ mäi ch ¬ng tr×nh ®ang sö dông.

/Debug hoÆc /d: LiÖt kª c¸c ch ¬ng tr×nh hiÖn d¹ng ® îc n¹p trong bé nhí . Nã còng cho biÕt kÝch cì

cña mçi ch ¬ng tr×nh, ®Þa chØ ph©n ®o¹n kiÓu ch ¬ng tr×nh bé nhí chiÖm dông.

/Free: LiÖt kª c¸c vïng cßn tù do cña bé nhí qui íc

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 6 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

/Module Tªn Module: Cho biÕt c¸ch thøc sö dông bé nhí t×nh tr¹ng cña mçi Module ch ¬ng tr×nh.

/Page: Ngõng l¹i sau mçi trang mµn h×nh

b. TÖp MEMMAKER.EXE

ý nghÜa, t¸c dông lÖnh MEMMAKER.EXE

Thùc hiÖn tèi u ho¸ bé nhí cña m¸y mét c¸ch tù ®éng nh»m gi¶i phãng vïng nhí qui íc

khiÕn nã cã thÓ ® îc sö dông bëi cµng nhiÒu ch ¬ng tr×nh øng dông, b»ng c¸ch chuyÓn c¸c ch ¬ng

tr×nh th êng tró bé nhí lªn vïng nhí trªn.

Tù ®éng s¾p xÕp thø tù u tiªn c¸c lÖnh trong tÖp tin Comfig.sys vµ Autoexec.bat

* Chó ý:

- Kh«ng dïng lÖnh nµy khi ch¹y Windows

- §Ó dïng ® îc lÖnh nµy m¸y ph¶i cã bé xö lý 80386, 80486 hoÆc cao h¬n vµ bé nhí më réng.

Có ph¸p : MEMMAKER

ý nghÜa RAMDRIVE.SYS

Dïng 1 phÇn bé nhí truy cËp ngÉu nhiªn RAM ®Ó gi¶ lËp 1 æ ®Üa gäi lµ æ ®Üa ¶o hay Virtual

Drive. Tr×nh ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ nµy ph¶i ® îc n¹p vµo bé nhí th«ng qua c¸c lÖnh Device hay Device

High trong tÖp tin CONFIG.SYS.

VÝ dô: Device=C:\Ramdrive.sys/e

HoÆc

DeviceHIGH=C:\DOS\Ramdrive.sys/e

Ch ¬ng II. HiÓu & nhËn biÕt c¸c bé phËn bªn trong m¸y vi tÝnh.

I. C¸c bé phËn trong khèi CPU (Central Proccessing Unit)

1. Bé nguån (Power supply)

§ îc thiÕt kÕ bªn trong hép vu«ng b»ng kim lo¹i ®Æt phÝa sau vá m¸y. Dßng ®iÖn xoay cÊp vµo

bé nguån th«ng qua d©y c¾m AC nèi vµo bé nguån. Sau ®ã bé nguån xuÊt ra mét lo¹t c¸c ®iÖn ¸p mét

chiÒu ®Ó cung cÊp n¨ng l îng nu«i c¸c vØ m¹ch vµ c¸c æ ®Üa trong m¸y.

Bé nguån ph¶i cã c«ng suÊt ®ñ ®iÖn n¨ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña hÖ thèng. NÕu bé nguån thiÕu c«ng

suÊt m¸y sÏ x¶y ra t×nh tr¹ng qu¸ t¶i hoÆc m¸y kh«ng ho¹t ®éng, nÕu cã ho¹t ®éng ë biªn d¹ng thÊp

dÉn ®Õn t×nh tr¹ng treo m¸y. Khi thay thÕ bé nguån, b¹n ph¶i sö dông bé nguån cã c«ng suÊt Ýt nhÊt

ph¶i b»ng bé nguån cò hoÆc nhiÒu vµi chôc watts.

Bộ nguồn ATX hoạt động tiết kiệm, an toàn và linh động hơn bộ nguồn AT vì ta có thể điều

khiển một số hoạt động của bộ nguồn th«ng qua Bios trªn mainboard. ThÝ dụ: Cã thể bật/tắt m¸y từ xa

th«ng qua card mạng, modem, cổng...Tắt m¸y bằng lịnh Shutdown của Windows 95. Theo doi t×nh

trạng hoạt động của m¸y, kiểm tra nhiệt độ CPU, Mainboard, tự động tắt m¸y để tiết kiệm nguồn hay để

bảo vệ.

diểm kh¸c biệt lớn nhất khi r¸p bộ nguồn ATX là đầu cắm cung cấp điện cho mainboard và c«ng tắc

Power.

dầu cắm

dầu cắm ATX có 20 chân

Chân

TÝn hiệu

Chân

11

TÝn hiệu

1

2

3

4

5

6

7

+3.3v

-12v

12

13

14

15

16

17

Ðất (Ground)

+5v

Ðất (Ground)

+5v

Ðất (Ground)

PW_ON (mở nguồn)

Ðất (Ground)

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 7 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

8

9

10

PWRGOOD (nguồn tốt)

+5Vsb

+12v

18

19

20

-5v

+5v

Chú ý: Khi mở máy bạn chỉ cần kích nút Power (bấm rồi nhả liền) nhưng đặc biệt khi tắt, tùy theo

mainboard có thể bạn phải bấm rồi giử sau 4 giây mới được nhả (do xác lập trong Bios).

Khi máy trong tình trạng tắt, thực sự bộ nguồn vẫn tiêu thụ 1 lượng điện rất nhỏ để duy trì sự

hoạt động cho mạch điều khiển tự động mở máy (theo xác lập trong Bios hay chương trình điều khiển).

Chỉ khi nào bạn rút dây cắm nguồn hay tắt điện bằng công tắt phía sau bộ nguồn thì máy bạn mới bị

ngắt điện hoàn toàn.

2. B¶ng m¹ch chÝnh (Mother Board)

B¶ng m¹ch chÝnh ® îc gäi lµ Mainboard, System board. Chøa ®ùng c¸c bé phËn xö lý cña

m¸y tÝnh nh : CPU, bé ®ång xö lý to¸n häc, c¸c m¹ch ®iÖn xung nhÞp, Ram, Cache, Rom Bios, c¸c

cæng (LPT, COM1, COM2, USB...), c¸c khe c¾m më réng. Mçi bé phËn cña bo m¹ch ®Òu ® îc rµng

buét víi m¹ch ®iÖn luËn lý nèi víi nhau.

2.1. CPU (Central Processing Unit)

* KiÓu CPU:

CPU chÞu tr¸ch nhiÖm xö lý mäi lÖnh vµ tÊt c¶ c¸c d÷ liÖu mµ m¸y tÝnh cÇn. KiÓu CPU quyÕt

®Þnh n¨ng lùc xö lý tæng thÓ cña m¸y.

VÝ dô: CPU Pentium III ch¹y Win98 tèt h¬n nhiÒu so víi CPU Pentium II. CPU Pentium MMX

xö lý c¸c øng dông vÒ ®å ho¹ tèt h¬n so víi CPU kh«ng cã MMX.

* Tèc ®é CPU:

Tèc ®é xung nhÞp CPU ® îc ®o b»ng MHz ¶nh h ëng ®Õn hiÖu n¨ng ho¹t ®éng cña m¸y tÝnh.

* TiÒm n¨ng CPU:

CPU cã mét møc giíi h¹n nµo ®ã, nªn viÖc n©ng cÊp CPU sÏ c¶i thiÖn hiÖu n¨ng ho¹t ®éng cña

m¸y. Nh ng khi b¹n muèn n¨ng cÊp b¹n ph¶i kiÓm tra main board cña b¹n hç trî CPU ë tèc ®é nµo.

VÝ dô: main Board AN430 TX cña Intel chÊp nhËn c¸c bé xö lý Pentium 90, 120, 133, 166, ...,

200 MHz.

Khi b¹n muèn thay ®æi kiÓu vµ tèc ®é CPU, ta th êng ph¶i thay ®æi Jumper trªn bo m¹nh chÝnh.

2.2. C¸c khe c¾m bé nhí

Bé nhí trªn bo m¹nh chÝnh sÏ gi¸n tiÕp ¶nh h ëng ®Õn hiÖu n¨ng ho¹t ®éng cña m¸y.

VÝ dô: Mét tËp tin ho¸n ®æi trªn ®Üa, khi ®ã bé nhí sÏ hç trî tèc ®é lµm viÖc.

Bé nhí ® ¬c thªm vµo d íi d¹ng c¸c SIM (Single In-line Menmory Module) hay DIM (Dual

In-line Menmory Module).

2.3. C¸c lo¹i bé nhí

Các loại memory

ROM (Read Only Memory)

Ðây là loại memory dùng trong các hãng sãn xuất là chủ yếu. Nó có đặc tính là thông tin lưu trữ

trong ROM không thể xoá được và không sửa được, thông tin sẽ được lưu trữ mãi mãi. Nhưng ngược

lại ROM có bất lợi là một khi đã cài đặt thông tin vào rồi thì ROM sẽ không còn tính đa dụng (xem như

bị gắn "chết" vào một nơi nào đó). Ví dụ điển hình là các con "chip" trên motherboard hay là BIOS

ROM để vận hành khi máy vi tính vừa khởi động.

ROM (Programmable ROM)

Mặc dù ROM nguyên thủy là không xoá/ghi được, nhưng do sự tiến bộ trong khoa học, các thế hệ

sau của ROM đã đa dụng hơn như PROM. Các hãng sản xuất có thể cài đặt lại ROM bằng cách dùng

các loại dụng cụ đặc biệt và đắt tiền (khả năng người dùng bình thường không thể với tới được). Thông

tin có thể được "cài" vào chip và nó sẽ lưu lại mãi trong chip. Một đặc điểm lớn nhất của loại PROM là

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 8 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

thông tin chỉ cài đặt một lần mà thôi. CD có thể được gọi là PROM vì chúng ta có thể copy thông tin

vào nó (một lần duy nhất) và không thể nào xoá được.

EPROM (Erasable Programmable ROM)

Một dạng cao hơn PROM là EPROM, tức là ROM nhưng chúng ta có thể xoá và viết lại được.

Dạng "CD-Erasable" là một điển hình. EPROM khác PROM ở chổ là thông tin có thể được viết và xoá

nhiều lần theo ý người xử dụng, và phương pháp xoá là hardware (dùng tia hồng ngoại xoá) cho nên

khá là tốn kém và không phải ai cũng trang bị được.

RAM (Random Access Memory)

Rất nhiều người nghĩ là RAM khác với ROM trên nhiều khía cạnh nhưng thực tế RAM chẳng

qua là thế hệ sau của ROM mà thôi. Cả RAM và ROM đều là "random access memory" cả, tức là thông

tin có thể được truy cập không cần theo thứ tự. Tuy nhiên ROM chạy chậm hơn RAM rất nhiều. Thông

thường ROM cần trên 50ns để vận hành thông tin trong khi đó RAM cần dưới 10ns (do cách chế tạo).

Tôi sẽ trở lại với phần "shadow BIOS ROM" sau nầy.

SRAM (Static RAM) và DRAM (Dynamic RAM)

SRAM là loại RAM lưu giữ data mà không cần cập nhật thường xuyên (static) trong khi DRAM

là loại RAM cần cập nhật data thường xuyên (high refresh rate). Thông thường data trong DRAM sẽ

được refresh (làm tươi) nhiều lần trong một second để lưu giử lại những thông tin đang lưu trữ, nếu

không refresh lại DRAM thì dù nguồn điện không ngắt, thông tin trong DRAM cũng sẽ bị mất.

SRAM chạy lẹ hơn DRAM. Nhiều người có thể lầm lẫn là DRAM là "dynamic" cho nên ưu việt

hơn. Điều đó không đúng. Trên thực tế, chế tạo SRAM tốn kém hơn hơn DRAM và SRAM thường có

kích cỡ lớn hơn DRAM, nhưng tốc độ nhanh hơn DRAM vì không phải tốn thời gian refresh nhiều lần.

Sự ra đời của DRAM chỉ là một lối đi vòng để hạ giá sản xuất của SRAM (tôi sẽ nói rõ hơn về bên

trong CPU, DRAM, và SRAM).

EDO-DRAM (Extended Data Out DRAM)

Là một dạng cải tiến của FPM DRAM, nó chạy lẹ hơn FPM DRAM một nhờ vào một số cải tiến

cách dò địa chỉ trước khi truy cập data. Một đặc điểm nữa của EDO DRAM là nó cần support của

system chipset. Loại memory nầy chạy với máy 486 trở lên (tốc độ dưới 75MHz). EDO DRAM cũng

đã quá cũ so với kỹ thuật hiện nay. EDO-DRAM chạy lẹ hơn FPM-DRAM từ 10 - 15%.

SDRAM (Synchronous DRAM)

Ðây là một loại RAM có nguyên lý chế tạo khác hẳn với các loại RAM trước. Như tên gọi của nó

là "synchronous" DRAM, synchronous có nghĩa là đồng bộ, nếu bạn học về điện tử số thì sẽ rõ hơn ý

nghĩ của tính đồng bộ.

Synchronous là một khái niệm rất quan trọng trong lĩnh vực digital, trong giới hạn về chuyên môn

tôi cũng rất lấy làm khó giải thích. Bạn chỉ cần biết là RAM hoạt động được là do một memory

controller (hay clock controller), thông tin sẽ được truy cập hay cập nhật mổi khi clock (dòng điện)

chuyển từ 0 sang 1, "synchronous" có nghĩa là ngay lúc clock nhảy từ 0 sang 1 chứ không hẳn là clock

qua 1 hoàn toàn (khi clock chuyển từ 0 sang 1 hay ngược lại, nó cần 1 khoảng thời gian interval, tuy vô

cùng ngắn nhưng cũng mất 1 khoảng thời gian, SDRAM không cần chờ khoảng interval này kết thúc

hoàn toàn rồi mới cập nhật thông tin, mà thông tin sẽ được bắt đầu cập nhật ngay trong khoảng

interval). Do kỹ thuật chế tạo mang tính bước ngoặc nầy, SDRAM và các thế hệ sau có tốc độ cao hơn

hẳn các loại DRAM trước.

Đây là loại RAM thông dụng nhất trên thị trường hiện nay, tốc độ 66-100-133Mhz.

DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM)

Ðây là loại memory cải tiến từ SDRAM. Nó nhân đôi tốc độ truy cập của SDRAM bằng cách

dùng cả hai quá trình đồng bộ khi clock chuyển từ 0 sang 1 và từ 1 sang 0. Ngay khi clock của memory

chuyển từ 0 sang 1 hoặc từ 1 sang 0 thì thông tin trong memory được truy cập.

Loại RAM này được CPU Intel và AMD hỗ trợ, tốc độ hiện tại vào khoảng 266Mhz. (DDR-SDRAM

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 9 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

đã ra đời trong năm 2000)

DRDRAM (Direct Rambus DRAM)

Ðây lại là một bước ngoặc mới trong lĩnh vực chế tạo memory, hệ thống Rambus (cũng là tên của

một hãng chế tạo nó) có nguyên lý và cấu trúc chế tạo hoàn toàn khác loại SDRAM truyền thống.

Memory sẽ được vận hành bởi một hệ thống phụ gọi là Direct Rambus Channel có độ rộng 16 bit và

một clock 400MHz điều khiển. (có thể lên 800MHz) Theo lý thuyết thì cấu trúc mới nầy sẽ có thể trao

đổi thông tin với tốc độ 800MHz x 16bit = 800MHz x 2 bytes = 1.6GB/giây. Hệ thống Rambus DRAM

như thế nầy cần một serial presence detect (SPD) chip để trao đổi với motherboard. Ta thấy kỹ thuật

mới nầy dùng 16bits interface, trông trái hẳn với cách chế tạo truyền thống là dùng 64bit cho memory,

bởi thế kỹ thuật Rambus (sở hữu chủ của Rambus và Intel) sẽ cho ra đời loại chân Rambus Inline

Memory Module (RIMM) tương đối khác so với memory truyền thống.

Loại RAM này hiện nay chỉ được hỗ trợ bởi CPU Intel Pentum IV, khá đắt, tốc độ vào khoảng 400-

800Mhz

Cache memory

Là loại memory có dung lượng rất nhỏ (thường nhỏ hơn 1MB) và chạy rất lẹ (gần như tốc độ của

CPU). Thông thường thì Cache memory nằm gần CPU và có nhiệm vụ cung cấp những data thường

(đang) dùng cho CPU. Sự hình thành của Cache là một cách nâng cao hiệu quả truy cập thông tin của

máy tính mà thôi. Những thông tin bạn thường dùng (hoặc đang dùng) thường được chứa trong Cache,

mổi khi xử lý hay thay đổi thông tin, CPU sẽ dò trong Cache memory trước xem có tồn tại hay không,

nếu có nó sẽ lấy ra dùng lại còn không thì sẽ tìm tiếp vào RAM hoặc các bộ phận khác. Lấy một ví dụ

đơn giản là nếu bạn mở Microsoft Word lên lần đầu tiên sẽ thấy hơi lâu nhưng mở lên lần thứ nhì thì lẹ

hơn rất nhiều vì trong lần mở thứ nhất các lệnh (instructions) để mở Microsoft Word đã được lưu giữ

trong Cache, CPU chỉ việc tìm nó và xài lại thôi.

Lý do Cache memory nhỏ là vì nó rất đắt tiền và chế tạo rất khó khăn bởi nó gần như là CPU (về cấu

thành và tốc độ). Thông thường Cache memory nằm gần CPU, trong nhiều trường hợp Cache memory

nằm trong con CPU luôn. Người ta gọi Cache Level 1 (L1), Cache level 2 (L2)...là do vị trí của nó gần

hay xa CPU. Cache L1 gần CPU nhất, sau đó là Cache L2...

Số Pin của RAM

Khi chọn RAM, ngoài việc chú ý tốc độ, sức chứa, ta phải coi số Pin của nó. Thông thường sốPin

của RAM là (tuỳ vào loại RAM): 30, 72, 144, 160, 168, 184 pins.

SIMM (Single In-Line Memory Module)

Ðây là loại ra đời sớm và có hai loại hoặc là 30 pins hoặc là 72 pins. Người ta hay gọi rõ là 30-pin

SIMM hoặc 72-pin SIMM. Loại RAM (có cấu hình SIMM) nầy thường tải thông tin mỗi lần 8bits, sau

đó phát triễn lên 32bits. Bạn cũng không cần quan tâm lắm đến cách vận hành của nó, nếu ra ngoài thị

trường bạn chỉ cần nhận dạng SIMM khi nó có 30 hoặc 72 pins. Loại 72-pin SIMM có chiều rộng

41/2" trong khi loại 30-pin SIMM có chiều rộng 31/2" (xem hình)

DIMM (Dual In-line Memory Modules)

Cũng gần giống như loại SIMM mà thôi nhưng có số pins là 72 hoặc 168. Một đặc điểm khác để

phân biệt DIMM với SIMM là cái chân (pins) của SIMM dính lại với nhau tạo thành một mảng để tiếp

xúc với memory slot trong khi DIMM có các chân hoàn toàn cách rời độc lập với nhau. Một đặc điểm

phụ nửa là DIMM được cài đặt thẳng đứng (ấn miếng RAM thẳng đứng vào memory slot) trong khi

SIMM thì ấn vào nghiêng khoảng 45 độ. Thông thường loại 30 pins tải data 16bits, loại 72 pins tải data

32bits, loại 144 (cho notebook) hay 168 pins tải data 64bits.

SO DIMM (Small Outline DIMM)

Ðây là loại memory dùng cho notebook, có hai loại pin là 72 hoặc 144. Nếu bạn để ý một tý thì

thấy chúng có khổ hình nhỏ phù hợp cho notebook. Loại 72pins vận hành với 32bits, loại 144pins vận

hành với 64bits.

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 10 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

2.4. CHIPSET

Chipset lµ mét tËp hîp c¸c IC cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, mµ khi phèi hîp víi nhau, sÏ xö lý

hÇu nh tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng yÓm trî c¶ mét bo m¹ch chÝnh.

VÝ dô: Chipset 430 HX Intel yÓm trî CPU Pentium vµ EDO RAM, ngoµi ra mét sè c¸c chipset

cßn yÓm trî c¶ Serial Bus(USB) vµ SDRAM, cæng ®å ho¹ gia tèc (Accelerated Graphics Port_AGB,

SDRAM).

2.5. ROM BIOS

ROM BIOS n»m trªn board m¹ch chÝnh còng cã t¸c dông h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña m¸y. ROM

BIOS lµ mét tËp hîp c¸c ch ¬ng tr×nh nhá ® îc ghi lªn c¸c vi m¹ch ROM, cho phÐp H§H nh : MS-

DOS hoÆc Windows t ¬ng t¸c víi bé nhí vµ c¸c æ ®Üa, thiÕt bÞ kh¸c trong m¸y. VÒ cÊu tróc ROM

BIOS lµ gièng nhau nh ng c¸c ROM BIOS ®êi cò kh«ng yÓm trî trùc tiÕp qu¸ tr×nh ®Þnh d¹ng c¸c æ

®Üa nh : CD-ROM hä¨c Boot CD - ROM.

Muèn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn cña ROM BIOS ta ph¶i n©ng cÊp ROM BIOS hoÆc n©ng

cÊp lu«n board m¹ch chÝnh.

2.6. C¸c khe c¾m më réng

Mçi bo m¹ch chÝnh cung cÊp mét sè khe c¾m më réng nhÊt ®Þnh. Sè l îng khe c¾m më réng cã

t¸c dông giíi h¹n tÝnh n¨ng vµ thiÕt bÞ bæ xung vµo m¸y nh : Modem trong (internal modem), card mµn

h×nh, board m¹ch ®iÒu khiÓn æ ®Üa, card sound, card m¹ng... c¸c kiÓu thiÕt kÕ board m¹ch cæ ®iÓn cung

cÊp nhiÒu c¸c khe c¾m nh : XT 8 bit, ISA 16 bit, PCI 32 bit. Ngµy nay c¸c board m¹ch chÝnh ® îc

tÝch hîp c¸c vØ card trªn board m¹ch lµm gän nhÑ board m¹ch, chØ cßn c¸c khe c¾m nh PCI, AGP ®Ó

phôc vô card mµn h×nh gia tèc ®å ho¹.

2.7. C¸c æ ®Üa



æ ®Üa mÒm (Floppy Disk Drive_FDD). C¸c ®Üa mÒm tr¶i qua mét sè giai ®o¹n ph¸t triÓn (5.25’’

360KB, 5.25’’ 1.2MB vµ 3.5’’ ,1.44 MB) mÆc dï dung l-îng l u tr÷ cã h¹n chÕ nh ng vÉn ® îc chÊp

nhËn réng r·i trong m¸y PC.



æ ®Üa cøng (HDD): lµ h×nh t îng cña m¸y PC, c«ng nghÖ l u tr÷ tõ ®· ph¸t triÓn víi nhÞp ®é ®¸ng

kinh ng¹c. Tr íc ®©y c¸c æ ®Üa cøng tõ 100 MB ®Õn 200 MB, giê ®©y thÊp nhÊt tõ 10 GB ®Õn 20 GB. æ

®Üa cøng ®· cung cÊp cho nÒn c«ng nghiÖp PC c¸c c¬ cÊu l u tr÷ vÜ ®¹i, nhanh, ®¸ng tin cËy. C¸c ®Üa

cøng trë thµnh thiÕt bÞ chuÈn cho mäi m¸y PC, vµ lµ thiÕt bÞ khëi ®éng cho c¸c hÖ ®iÒu hµnh.

 æ CD - ROM, CD - R, DVR - ROM : c¸c thiÕt bÞ l u tr÷ quang dµnh cho m¸y PC.

3.8. C¸c bo m¹ch më réng

3.8.1. Bo m¹ch hiÓm thÞ h×nh ¶nh

C¸c m¹ch ®iÒu hîp hiÓn thÞ ® îc thiÕt kÕ ®Ó chuyÓn ®æi d÷ liÖu ®å ho¹ th« ®i qua ® êng Bus hÖ

thèng ra thµnh d÷ liÖu ®iÓm ¶nh (Pixel) ® îc hiÓn thÞ trªn mµn h×nh.

C¸c thÕ hÖ m¹ch ®iÒu hîp h×nh ¶nh chÝnh: MDA, CGA, EGA vµ VGA

MDA (Monochrome Display Adapter) lµ m¹ch ®iÒu hîp hiÓn thÞ h×nh ¶nh cò nhÊt

CGA (Color Graphic Adapter) còng lµ lo¹i cæ nh MDA

EGA(Enchanced Graphic Adapter) cung cÊp ®é ph©n gi¶i mµu s¾c cao h¬n so víi CGA.

VGA (Video Graphic Array)

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 11 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

Ch ¬ng III

C¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi

I. Kh¸i niÖm chung: ThiÕt bÞ ngo¹i vi ® îc sö dông víi c¸c hÖ vi xö lý bao hµm mét miÒn rÊt réng, tõ

c¸c vi m¹ch nh vØ m¹ch thu/ph¸t, cho ®Õn c¸c hÖ thèng hoµn chØnh nh : æ ®Üa mÒm, æ ®Üa cøng, bµn

phÝm, mµn h×nh, m¸y in, modem, ...

NhiÖm vô c¬ b¶n cña c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi:

Cã 2 nhiÖm vô:

- § îc sö dông nh lµ ph ¬ng tiÖn truyÒn th«ng, trao ®æi th«ng tin gi÷a hÖ thèng vi xö lý vµ con ng êi.

- § îc dïng lµm bé nhí th«ng tin trung gian. Víi c¸c dung l îng kh¸c nhau.

C¸c yªu cÇu ®èi víi thiÕt bÞ ngo¹i vi:

- Tèc ®é xö lý th«ng tin cao.

- §¶m b¶o ®é tin cËy.

II. C¸c nguyªn lý CÊu t¹o chung vµ c¸ch ho¹t ®éng thiÕt bÞ ngo¹i vi

1 . CÊu t¹o vµ c¸ch ho¹t ®éng cña æ ®Üa cøng

a/ CÊu t¹o æ ®Üa cøng:

Bao gåm c¸c ®Üa nh«m bãng, ® îc gäi lµ c¸c platters quay ë tèc ®é chuÈn x¸c b»ng mét ®éng

c¬ nhá. C¸c ®Üa ® îc tr¸ng oxit magie, crom, s¾t hoÆc nh÷ng h¹t kim lo¹i cã kh¶ n¨ng gi÷ tõ tÝnh. §Çu

tõ ë mÆt trªn hoÆc d íi mçi ®Üa ®äc/viÕt l ít trªn mét ®Öm kh«ng khÝ rÊt s¸t ®Üa Êy nh ng hoµn toµn

kh«ng tiÕp xóc víi nã. C¸c ®Çu ®äc/viÕt ghi d÷ liÖu lµ c¸c phÇn ® îc tõ tÝnh ho¸ trªn c¸c ®Üa. NÕu mét æ

®Üa hiÖn nay cã hai ®Üa, nã cã 4 ®Çu tõ ®äc/viÕt vµ mÆt d÷ liÖu.

b/ C¸ch ho¹t ®éng cña ®Üa cøng:

§Üa cøng lµ n¬i b¶o vÖ d÷ liÖu tèt nhÊt, chóng ta t×m hiÓu d÷ liÖu ® îc l u tr÷ nh thÕ nµo.

Trong c¸c ®Üa cøng hiÖn nay th êng cã nhiÒu ®Üa trong hÖ thèng c¬, chØ cã ®ñ chç gi÷a c¸c ®Üa cho mét

®Çu tõ ®äc/viÕt ë trªn hoÆc ë d íi c¸c ®Üa Êy. PhÇn tö chÝnh cña mét ®Çu ®äc/viÕt tiªu chuÈn lµ mét nam

ch©m rÊt nhá. Nã ® îc thiÕt kÕ b»ng mét hoÆc nhiÒu vßng d©y ®ång quÊn chung quanh mét lâi s¾t

(NaFeO2) trßn, mµ lâi s¾t Êy ®èi diÖn víi ®Üa, c¸ch nhau b»ng mét sîi tãc. Khi dßng ®iÖn ch¹y qua

cuén d©y ®ång, bÒ mÆt ®Üa ë kho¶ng c¸ch ®ã ® îc tõ tÝnh ho¸, vµ mét bit ® îc viÕt vµo ®Üa ®ã. H íng

cña sù tõ tÝnh ho¸ Êy, tõ b¾c sang nam hoÆc tõ nam sang b¾c, tuú theo chiÒu cùc cña dßng ®iÖn. Bé ®iÒu

khiÓn ®Üa ®iÒu khiÓn sù biÕn ®æi nhanh chãng chiÒu cùc ®Ó viÕt c¸c sè 0 hoÆc c¸c sè 1. §Ó ®äc th«ng tin

tõ æ ®Üa, hÖ thèng ®iÖn tö cña thiÕt bÞ c¶m øng ® îc dßng ®iÖn do viÖc chuyÓn ®éng c¸c phÇn ®· ® îc tõ

tÝnh ho¸ cña ®Üa khi nã quay bªn d íi kho¶ng c¸ch ®ã. HÖ thèng ®iÖn tö c¶m øng ® îc sù thay ®æi

chiÒu cùc ®Ó gi¶i m· kh¸c biÖt gi÷a mét sè 1 hoÆc mét sè 0.

e/ B¶ng ®Þnh vÞ tÖp ( FAT- File Allocation Table ) lµ g× ? CÊu tróc cña b¶ng ®Þnh vÞ tÖp ? Dung l îng

®Üa qu¶n lý ®èi víi b¶ng Fat 32, b¶ng Fat 16.

f/ §Þnh nghÜa b¶ng ®Þnh vÞ tÖp (FAT) lµ:

Lµ mét d·y ghi nhí viÖc cÊp ph¸t kh«ng gian l u tr÷ cho c¸c tÖp tin, ®Ó theo dâi nh÷ng tÖp tin

vµ th môc nµo ®ang ® îc sö dông vµ nh÷ng tÖp tin th môc ®· ® îc xo¸ ®Ó dµnh chç trèng cho viÖc

ghi nh÷ng tÖp tin vµ th môc kh¸c.

Muèn t×m mét File n»m ë ®©u ®ã trªn ®Üa th× chØ cÇn ®Õn b¶ng FAT tra cøu, do vËy mµ Dos

ph¶i cho gi÷ b¶ng Fat thµnh 2 b¶n trªn ®Üa tr¸nh tr êng hîp háng b¶n nµy cßn b¶n kh¸c thay thÕ.

g/ CÊu tróc cña mét b¶ng Fat lµ:

Gåm mét sè môc vµo (Entry), cã bao nhiªu Cluster trªn tÖp ®Üa th× cã bÊy nhiªu môc vµo trong

b¶ng Fat. Tuú theo phiªn b¶n cña Dos vµ dung l îng ®Üa mµ b¶ng Fat cã ®é dµi bao nhiªu (VÝ dô Dos 1

Ng êi biªn so¹n : Cö nh©n Vò Kh¸nh Toµn

- Trang 12 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

hoÆc 2 cho FAT 12, Dos 3 cho FAT 12 hoÆc 16, Dos 6.22 cho FAT 16, Dos 7 cho Fat 32). Khi ®Þnh

d¹ng æ ®Üa Dos sÏ chän b¶ng Fat nµo dùa trªn kÝch th íc æ ®Üa, nÕu sè liªn cung nhá h¬n 4079 th× ®é

dµi cña môc vµo lµ 12 bit vµ b¶ng Fat ® îc gäi lµ Fat 12, nÕu sè liªn cung lín h¬n 4079 th× ®é dµi môc

vµo lµ 16 bit vµ b¶ng Fat ® îc gäi lµ b¶ng Fat 16. NÕu æ ®Üa d íi 16Mb th× ® îc ®Þnh d¹ng víi Fat 12

cßn lín h¬n 16Mb ®Õn 512Mb th× chän Fat 16 cßn v ît qu¸ 512Mb th× chän Fat 32.

2. CÊu t¹o vµ c¸ch ho¹t ®éng cña æ ®Üa mÒm

a/ CÊu t¹o:

Lµ mét hép ch÷ nhËt bao gåm bé ®iÒu khiÓn ®Üa khi dÞch chuyÓn c¸c ®Çu tõ ®äc/viÕt cña ®Üa sÏ

tuú theo c¸c lÖnh cña thÎ m¹ch ®iÒu khiÓn. §Õn l ît bé ®iÒu khiÓn ®Üa mÒm nhËn ® îc c¸c chØ thÞ ®äc

/viÕt cña Dos nã sÏ l u gi÷ c¸c Track.

b/ Ho¹t ®éng:

Bé ®iÒu khiÓn ®Üa mÒm cã ®éng c¬ vµ hÖ thèng c¬ cÇn thiÕt ®Ó vËn hµnh ®Üa vµ di chuyÓn ®Çu tõ

®Õn bÊt k× vÖt nµo ® îc yªu cÇu trªn ®Üa, nã cßn cã mét chèt cöa vµ bé c¶m biÕn chèng ghi. Bé n·o ®Ó

®iÒu khiÓn viÖc ®äc vµ viÕt ®Üa n»m trong bé ®iÒu khiÓn mÒm, lµ mét giao diÖn (mét ®iÓm nèi) gi÷a Bus

cña m¸y tÝnh vµ æ ®Üa mÒm. Bé ®iÒu khiÓn nhËn c¸c chØ thÞ ®äc/viÕt cña bé vi xö lý vµ d÷ liÖu tõ Bus Êy,

sau ®ã chuyÓn c¶ hai qua c¸p b¨ng tíi æ ®Üa, nãi mét c¸ch kh¸c nã chØ thÞ æ ®Üa mÒm ®Ó ®Þnh vÞ mét

khèi d÷ liÖu råi sau ®ã truy cËp nã vµ chuyÓn qua bus cña PC.

3. CÊu t¹o vµ c¸ch ho¹t ®éng cña æ ®Üa CD - Room.

a/ CÊu t¹o:

Lµ bé phèi hîp cña m¸y tÝnh vµ CD ® îc s¶n xuÊt cho c¸c hÖ thèng ©m thanh, æ CD-Room tiªu

chuÈn cã dung l îng th«ng tin 660 MB, ®Üa CD ® îc tr¸ng nh«m ®Ó ph¶n x¹ ¸nh s¸ng vµ ® îc ghi víi

mét mÉu c¸c hèc vµ c¸c gê nèi vi m« ® îc t¹o thµnh trªn bÒ mÆt ®Üa cã c¸c th«ng tin sè 0 vµ 1.

b/ Ho¹t ®éng:

§Ó ®äc ®Üa, mét æ ®Üa CD - Rom sö dông mét tia laze héi tô rÊt nhá trªn mét phÇn cña ®Üa ®ang

quay. ¸nh s¸ng ph¶n x¹ tõ c¸c mÆt ph¼ng nh ng kh«ng ph¶n x¹ tõ c¸c hèc. Bªn trong æ ®Üa CD-Room,

mét bé t¸ch h×nh chuyÓn ho¸ nh÷ng tia s¸ng t¾t/më nµy thµnh c¸c tÝn hiÖu ®iÖn tö ® îc ®em vµo bé vi

xö lý qua Bus.

4. Bµn phÝm (keyboard):

a/ CÊu t¹o:

Lµ thiÕt bÞ nèi vµo ®¬n gi¶n nhÊt trong hÖ thèng m¸y tÝnh: Nã bao gåm mét tËp hîp c¸c c«ng

t¾c, th êng ® îc bè trÝ thµnh mét ma trËn. TÝn hiÖu nèi ra cña ma trËn c«ng t¾c ® îc ® a vµo m¹ch t¹o

m· bµn phÝm. Sao cho øng víi mçi tæ hîp phÝm x¸c ®Þnh ® îc Ên xuèng sÏ t¹o ra mét xung ®iÖn råi göi

vµo m¸y tÝnh xö lý.

b/ C¸c lo¹i chuyÓn m¹ch bµn phÝm:

Lo¹i ®¬n cùc

1 tiÕp ®iÓm

Lo¹i ®¬n cùc

2 tiÕp ®iÓm

Ên phÝm ®¬n cùc

1 tiÕp ®iÓm

5. Chuét (Mouse)

a/ CÊu t¹o:

Con chuét lµ thiÕt bÞ ®iÖn tö dïng ®Ó biÕn ®æi c¸c ®éng t¸c di chuyÓn bµn tay thµnh ra sù di

chuyÓn con trá trªn mµn h×nh. Chuét trao ®æi th«ng tin víi m¸y tÝnh theo hai c¸ch:

- Chuét nèi tiÕp dïng cæng nèi tiÕp ®Ó trao ®æi th«ng tin.

- Trang 13 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

- Chuét Bus th× ng îc l¹i cã mét ®Þa chØ riªng vµ thÎ m¹ch ®iÒu khiÓn chuét Bus, nã vÉn lµ thÕt

bÞ nèi tiÕp nh ng kh«ng sö dông cæng nèi tiÕp, ®Þa chØ hoÆc tÝn hiÖu ng¾t cña nã.

Chuét c¬ häc.

Chuét quang häc.

Chuét quang c¬.

Chuét b¸nh xe.

Chuét bi xoay vµ Chuét chØnh h íng.

b/ Nguyªn lý ho¹t ®éng :

Khi b¹n di chuét trªn bµn hoÆc ®Öm chuét, nã dß sù chuyÓn ®éng nµy theo chiÒu ngang vµ chiÒu

däc th«ng qua 2 cÆp diot senso Chuét chuyÓn th«ng tin vµo m¸y tÝnh theo mét c¸p vµo cæng nèi tiÕp

hoÆc vµo mét thÎ m¹ch chuét ® îc cµi ®Æt ë khe thÎ m¹ch më réng. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó chuét dß theo sù

chuyÓn dÞch cña tay, mét sè chuét sö dông bi xoay, l¨n theo h íng cña tay khi chuét l ít trªn bÒ mÆt.

Chuét c¬ häc cã mét bi cao su bäc kim lo¹i ë tr¹ng th¸i l¨n tù do trong mét khoang rçng cã lç

hæng trßn phÝa d íi cho phÐp dß chuyÓn ®éng trªn bÒ mÆt bÊt k× (dÔ tiÕp xóc bôi) vµ dÉn ®éng hai trôc

III. Lµm viÖc víi thiÕt bÞ ngo¹i vi

1. Lµm viÖc víi æ ®Üa cøng

1.1. Giao tiÕp

- ổ đĩa cứng theo chuẩn giao tiếp IDE.

- chuẩn SCSI nhưng không thông dụng do giá thành cao, đòi hỏi phải có card SCSI riêng cũng

như phần mềm quản lý các thiết bị SCSI riêng.

1.2 l¾p r¸p, kÕt hîp vµ di chuyÓn

Máy PC cho phép bạn sử dụng 2 ổ đĩa cứng (Mainboard đời cũ) hay 4 ổ đĩa cứng (Mainboard

đời mới) cùng lúc. Ðể phân biệt các ổ đĩa trên cùng 1 cáp tín hiệu, chúng ta phải xác lập bằng cách nối

tắt các chân cắm được quy định cụ thể trên từng ổ đĩa (set jumper). Nhà sản xuất luôn cung cấp sơ đồ

set jumper kèm theo ổ đĩa của mình vì nếu thiếu, chỉ có cách là set "mò" hay dựa trên ổ đĩa khác.

Chú ý: Bạn phải hiểu về nguyên lý, máy tính xem ổ đĩa cứng là 1 thiết bị IDE hay nói một cách khác,

máy PC cho phép bạn sử dụng tối đa 4 thiết bị IDE nối vào 2 dây cáp. ổ đĩa CDROM theo chuẩn giao

tiếp IDE cũng được xem là 1 thiết bị IDE nên sẽ được tính vào tổng số nầy.

 Các quy ước khi lắp ráp, kết hợp ổ đĩa:

Dây cáp: Cáp tín hiệu của ổ đĩa cứng có 3 đầu nối giống y nhau. 1 đầu để gắn vào đầu nối IDE trên

Card I/O hay mainboard, 2 đầu còn lại để gắn vào đầu nối trên 2 ổ đĩa cứng. Khi cắm dây, chú ý cắm

sao cho vạch sơn đỏ ở cạnh cáp nối với chân số 1 của đầu nối. Thường chân số 1 được quy ước như

sau:

Trên mainboard hay trên card I/O: Cạnh có ghi số 1 hay có dấu chấm tròn hay dấu tam giác.

Chú ý 1: Có hãng sản xuất, đã ngừa trường hợp cắm ngược cáp bằng cách bỏ bớt 1 chân ở đầu nối trên

mainboard, và bít 1 lổ tương ứng ở đầu nối trên cáp.

Trên ổ đĩa: Cạnh có ghi số 1 hay vạch sơn đỏ trên cáp nằm sát dây cắm nguồn.

Chú ý 2: Có hãng sản xuất, đã ngừa trường hợp cắm ngược cáp bằng cách bỏ bớt 1 chân ở đầu nối trên

ổ đĩa cứng, và bít 1 lổ tương ứng ở đầu nối trên cáp.

Khi nối cáp, cố gắng xoay trở đầu cáp sao cho đoạn dây đi từ mainboard hay Card I/O đến ổ đĩa cứng

là ngắn nhất. Thậm chí bạn có thể nối đầu giữa lên Mainboard, 2 đầu bìa lên ổ đĩa cứng.

- Trang 14 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

ổ đĩa: Giữa 2 nhóm ổ đĩa 1,2 và 3,4 phân biệt bởi hai dây cáp gắn vào 2 đầu nối Pri (thứ nhất 1,2) hay

Sec (thứ nhì 3,4). Giữa ổ đĩa 1,2 hay 3,4 phân biệt bằng cách set Jumper trên mỗi ổ đĩa là Master (1,3)

hay Slave (2,4).

- Trên ổ đĩa có các set sau:

Master (single): Chỉ sử dụng 1 ổ đĩa duy nhất.

Master (dual): ổ nầy là master nhưng có kết hợp với ổ khác.

Slave: ổ nầy là slave.

Cable Selec: Xác lập master hay slave bằng cáp (giống ổ đĩa mềm)

Thông thường bạn nên set là Master (dual) hay Slave, ổ đĩa khởi động bắt buộc phải được set

là Master và được gắn vào cáp Pri (1).

Có trường hợp 2 ổ đĩa không chịu chạy chung với nhau khi gắn cùng 1 cáp. Bạn phải sử dụng 2

cáp cho 2 ổ đĩa nầy, nếu máy bạn không có đường cáp thứ 2 bạn buộc phải đổi ổ đĩa khác .

Chú ý: Trong số những cải tiến trong BIOS của mainboard P5, quan trọng và có ích trong sử dụng là

phần BOOT máy. Cải tiến nầy giúp bạn khỏi mất thì giờ đặt lại các jumper cho ổ đĩa cứng khi chuyển

đổi.

Bạn có thể chọn lựa cho Boot máy bằng ổ đĩa mềm A, ổ đĩa CD ROM, ổ đĩa SCSI, ổ đĩa cứng

C hay D, E, F (nếu có). Nghĩa là ngoài các ổ đĩa truyền thống như A, C, bạn có thể cho Boot bằng CD

ROM và bất cứ ổ đĩa cứng vật lý nào đang có trên máy mà không cần phân biệt chúng đang là Master

hay Slave, là IDE hay SCSI.

Ví dụ: Máy bạn có ổ đĩa A, 1 ổ đĩa CDROM (G), 3 ổ đĩa cứng IDE (C, D, E), 1 ổ đĩa cứng

SCSI (F). Bạn có quyền chỉ định cho khởi động bằng ổ đĩa nào trong số các ổ đĩa nầy (A, C, D, E, F,

G) cũng được.

2. BIOS SETUP:

Sau khi lắp ráp ổ đĩa, bạn phải làm thủ tục khai báo trong Bios để máy chấp nhận cho ổ đĩa là 1

thành phần của máy: Khai báo bình thường trên mọi loại mainboard cũ cũng như mới. Bạn cần khai

báo C (cylinder) H (head) S (sector) theo số liệu nhà sản xuất ghi trên nhản hay dùng Auto Detect

IDE.

ổ đĩa trên 528Mb: Ðối với các mainboard đời mới, bạn cần khai báo C (cylinder) H (head) S

(sector) theo số liệu nhà sản xuất ghi trên nhản sau đó chọn thêm mục LBA hay dùng Auto Detect

IDE rồi chọn thông số do Bios đề nghị có kèm LBA. Ðối với mainboard đời cũ không có mục LBA,

bạn không thể sử dụng được phần dung lượng trên 528Mb của ổ đĩa thông qua Bios, bạn bắt buộc phải

dùng chương trình Disk Manager của hãng sản xuất ổ đĩa cứng (Quantum, WD, Ontrack...), chương

trình nầy cũng đảm trách luôn việc Fdisk và Format cho ổ đĩa (đặc tính của chương trình nầy chúng tôi

sẽ bàn sau).

3. Qu¶n lý vµ sö dông

Ðể sử dụng được ổ đĩa cứng với hệ điều hành Dos/Win 98, bạn phải tiến hành các thủ tục sau:

Fdisk: chương trình dùng để chỉ định cho hệ điều hành quản lý ổ đĩa như thế nào.

Format: Ðịnh dạng đĩa theo tiêu chuẩn quy định của hệ điều hành để hệ điều hành có thể sử dụng được

ổ đĩa.

Trong trường hợp bạn mới ráp máy hay làm lại ổ đĩa master của mình, bạn phải khởi động bằng

đĩa mềm rồi mới dùng chương trình được chứa trên đĩa mềm mà tiến hành thao tác với ổ đĩa cứng.

Cách làm đĩa mềm khởi động như sau:

- Ðưa đĩa mềm vào ổ đĩa A, đánh lÖnh FORMAT A: /S

- Chép tối thiểu các file sau lên đĩa mềm: Fdisk, format, Sys

- Trang 15 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

Chú ý: Phải cùng version với Dos bạn đã dùng để format đĩa mềm trước đó). Bạn có thể chép thêm NC,

các chương trình chống Virus, các chương trình tiện ích...tuỳ theo nhu cầu và dung lượng đĩa mềm còn

trống.

a/ C¸ch sö dông lÖnh Fdisk

Khi bạn đánh lịnh Fdisk, màn hình như sau:

FDISK Options

Current fixed disk drive: 1

Choose one of the following:

1. Create DOS partition or Logical DOS Drive

2. Set active partition

3. Delete partition or Logical DOS Drive

4. Display partition information

5. Change current fixed disk drive

Enter choice: [1]

Giải thích:

 Create DOS partition or Logical DOS Drive: Tạo khu vực trên đĩa (có thể là 1 phần, có thể là

toàn bộ) và tạo ổ đĩa Logic cho Dos sử dụng.

Trong mục nầy còn có các mục con sau:

Create DOS Partition or Logical DOS Drive

Current fixed disk drive: 1

Choose one of the following:

1. Create Primary DOS Partition

2. Create Extended DOS Partition

3. Create Logical DOS Drive(s) in the Extended DOS Partition

 Ðầu tiên bạn phải tiến hành mục 1 tức là tạo Partition Dos thứ nhất. Vùng nầy có đặc điểm là chỉ

chứa 1 ổ đĩa duy nhất có dung lượng chiếm toàn bộ không gian vùng và chỉ ổ đĩa nầy được phép

khởi động. Nếu bạn không chia nhỏ ổ đĩa cứng vật lý thì bạn cho vùng nầy chiếm toàn bộ ổ đĩa vật

lý và quá trình fdisk kể như hoàn tất, Dos sẽ tự động chỉ định cho ổ đĩa nầy là ổ khởi động. Nếu

bạn muốn chia nhỏ ổ đĩa, bạn chỉ định kích thước cụ thể cho vùng nầy rồi tiến hành mục 2.

 Mục 2 tạo vùng đĩa mở rộng dành cho Dos. Dung lượng là không gian còn lại của ổ đĩa vật lý hay

chỉ 1 phần nếu bạn muốn dự trữ 1 vùng riêng ngoài tầm kiểm soát của Dos (dành cho hệ điều hành

khác) gọi là vùng Non Dos. Vùng Dos mở rộng nầy sẽ chứa tất cả các ổ đĩa Logic mà bạn muốn

tạo và bạn tiến hành tạo chúng bằng mục 3.

Khi tạo ổ đĩa Logic bạn nên chú ý là đừng nên tạo quá nhiều (tốt nhất là 2) vì dung lượng còn trống sẽ

bị phân tán trên từng ổ đĩa Logic khiến cho việc cài đặt các chương trình lớn trở nên khó khăn. Ngoài

ra nếu bạn có nhiều ổ đĩa vật lý, bạn cần chú ý cách gán tên ổ đĩa Logic của Dos như sau:

Dos đặt tên theo thứ tự ABC và gán cho vùng Pri trên mỗi ổ đĩa vật lý trước (theo thứ tự ổ đĩa vật lý)

sau đó mới đến các ổ đĩa Logic trên vùng Ext của từng ổ đĩa theo thứ tự. Thí dụ: Có 2 ổ đĩa vật lý, trên

ổ đĩa master (1) chia 1 Pri, 2 Logic, trên ổ đĩa Slave (2) chia như ổ 1. Chúng sẽ được gán tên như sau: ổ

1 có C (Pri), E, F (Logic). ổ 2 có D (Pri), G, H (Logic). Thứ tự gán tên rất quan trọng nếu sơ ý sẽ dẩn

đến việc Format sai ổ đĩa.

Set active partition: Chỉ định ổ đĩa được phép khởi động. Theo quy định của Dos, chỉ có ổ đĩa nằm

trong Pri Partition mới được phép active (ổ đĩa C). Mục nầy chỉ dùng khi bạn không cho vùng Pri

chiếm toàn bộ dung lượng ổ đĩa vật lý.

Delete partition or Logical DOS Drive: Xoá bỏ những gì bạn tạo trong mục 1. Theo quy định của

Dos, quá trình xóa phải ngược lại với quá trình tạo, nghĩa là cái gì tạo đầu tiên phải được xoá sau cùng

và ngược lại.

Trong mục nầy có các mục con:

- Trang 16 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

Delete DOS Partition or Logical DOS Drive

Current fixed disk drive: 3

Choose one of the following:

1. Delete Primary DOS Partition

2. Delete Extended DOS Partition

3. Delete Logical DOS Drive(s) in the Extended DOS Partition

4. Delete Non-DOS Partition

Trong mục nầy bạn phải tiến hành ngược từ dưới lên trên tức là tiến hành theo thứ tự 4,3,2,1.

Display partition information: Hiển thị tình trạng hiện tại của ổ đĩa cứng. Mục nầy bạn nên chọn đầu

tiên để tránh tình trạng thao tác lộn ổ đĩa.

Change current fixed disk drive: Chọn ổ đĩa vật lý để thao tác.

Chú ý: Khi bạn Fdisk trên ổ đĩa cứng nào (logic hay vật lý) toàn bộ dữ liệu trên ổ đĩa đó sẽ bị xoá.

Fdisk chỉ dùng cho ổ đĩa cứng, bạn không thể Fdisk ổ đĩa mềm.

b/ §Þnh d¹ng ®Üa b»ng lÖnh Format:

 §Þnh d¹ng møc thÊp (Low level format):

Tr íc khi ®em ®Üa cøng sö dông lÇn ®Çu tiªn, ®Üa ph¶i ® îc ®Þnh d¹ng cÊp thÊp. ViÖc ®Þnh d¹ng

cÊp thÊp theo nguyªn t¾c chØ cÇn tiÕn hµnh mét lÇn, th êng t¹i n¬i s¶n xuÊt.

 §Þnh d¹ng møc cao (High Level Format):

 Kh¸i niÖm:

§Þnh d¹ng møc cao lµ qu¸ tr×nh t¹o d¹ng ®Üa ®Ó sö dông trong hÖ thèng MS - DOS, qóa tr×nh

nµy t¹o ra c¸c sector, c¸c track, b¶ng th môc gèc, b¶ng FAT. Qu¸ tr×nh nµy cßn ®Ó ý ®Õn c¸c sector

háng vµ ®¸nh dÊu chóng ®Ó tr¸nh sö dông.

 Có ph¸p

Format < æ ®Üa : > [/B] [/F: Size] [/S] [/Q] [/U] [/V]

 Trong ®ã

/B: Dµnh riªng mét vïng ®Üa cho c¸c tÖp hÖ thèng.

/F:Size: Khai b¸o kÝch cì ®Üa mÒm muèn ®Þnh d¹ng vÝ dô nh lµ:360Kb, 720Kb, 1.2Mb, 1.44Mb,

2.88Mb.

/S: lµ th«ng sè yªu cÇu chÐp c¸c tÖp tin hÖ thèng (®Üa gåm Ýt nhÊt 3 tÖp tin IO.SYS, MS/DOS.SYS,

/Q : §Þnh d¹ng nhanh (quick) 1 ®Üa  xo¸ b¶ng FAT vµ th môc gèc cò trªn ®Üa. Tham sè nµy

th êng ® îc chän dïng ®Ó t¸i ®Þnh d¹ng 1 ®Üa cò bÞ lçi ®äc.

/U: Kh«ng thÓ Unformat khi dïng tham sè nµy.

/V [:Label]: dïng ®Ó ®Æt tªn nh·n æ ®Üa.

4. C¸c ch ¬ng tr×nh tiÖn Ých vÒ ®Üa

4.1.TiÖn Ých Scandisk ( rµ so¸t bÒ mÆt ®Üa vµ kiÓm tra kh¾c phôc c¸c lçi )

+ C¸ch thùc hiÖn nh sau:

KÝch chuét tr¸i vµo Start/Programs/Accessories/System Tools/Scandisk.

XuÊt hiÖn b¶ng lùa chän trªn gåm mét sè môc lùa chän nh sau:

- Trang 17 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

+ Select the drives you want to check for errors: Lùa chän tªn æ ®Üa muèn rµ ro¸t bÒ mÆt

trong danh s¸ch c¸c æ ®Üa t¹i ®ã.

+ T¹i môc Type of Test lùa chän mét trong c¸c lùa chän sau:

Standards (check files and folders for errors) : NÕu chän môc nµy th× ch ¬ng tr×nh chØ

rµ so¸t bÒ mÆt ®Üa cøng ®Ó kiÓm tra lçi cña c¸c tÖp tin hoÆc th môc mµ kh«ng tù söa ch÷a chóng.

Thorough (performs Standard test and scans disk surface for errors) :

NÕu chän môc nµy th× ch ¬ng tr×nh ngoµi viÖc kiÓm tra c¸c lçi nÕu cã cña c¸c tÖp tin vµ th

môc th× cßn thùc hiÖn rµ so¸t chi tiÕt tõng vÞ trÝ bÒ mÆt ®Üa tõ vµ söa ch÷a chi tiÕt tõng phÇn cña bÒ mÆt.

+ T¹i môc Automatically fix errors : KÝch chuét tr¸i chän môc nµy th× ch ¬ng tr×nh sÏ tù ®éng

®¸nh dÊu c¸c môc lçi nÕu cã trªn ®Üa cøng ®Ó c¸c ch ¬ng tr×nh kh«ng sö dông ®Õn n÷a.

Cuèi cïng chän môc Start ®Ó b¾t ®Çu rµ so¸t bÒ mÆt ®Üa, chän môc Close ®Ó tho¸t khái ch ¬ng

tr×nh.

+ C¸ch thùc hiÖn nh sau:

KÝch chuét tr¸i vµo Start/Programs/Accessories/System Tools/Disk Defragmenter. Chän æ ®Üa trong

môc Which drive do you want to defragment ?

ch ¬ng tr×nh.

Trong qu¸ tr×nh ch ¬ng tr×nh ®ang ch¹y cã thÓ chän môc Show Details ®Ó xem chi tiÕt bÒ mÆt

sao.

4.3 Vµi tÝnh n¨ng TiÖn Ých Nu

a. Sö dông tÖp NDD.EXE

C¸ch thùc hiÖn nh sau: Tõ dÊu nh¾c hÖ thèng cña Ms-Dos gâ lÖnh thùc hiÖn nh sau

C:\Dos\Ndd.Exe

Söa ch÷a vµ kh¾c phôc cÊu tróc ®Üa.

b. Sö dông tÖp DISKEDIT.EXE Xo¸ th môc, tÖp tin, b¶ng Parttion.

C¸ch thùc hiÖn nh sau: Tõ dÊu nh¾c hÖ thèng cña Ms-Dos gâ lÖnh thùc hiÖn nh sau

C:\Dos\Diskedit.Exe.

 Xo¸ b¶ng Parttion.

- Trang 18 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

B1: Vµo menu Tool\configution\ bá chän Rea only\ save\OK.

B2: NhÊn phÝm Ctrl + B. Sau ®ã chän vïng parttion cÇn xo¸.

B3: Vµo menu Edit\ Fill\ chän môc 00 ....0 

 Đổi tên tệp và thư mục

Dịch con trỏ đến tệp tin hoặc thư mục cần chọn, dùng phím DEL hoặc BACK SPACE để xoá tên

cũ và đánh tên mới vào.

Sau đó bạn chọn lệnh WRITE CHANGE trong menu EDIT để ghi lại

 Xoá tệp tin và thư mục

Bạn đưa con trỏ về đầu của tên tệp tin hoặc thư mục cần chọn, đánh vào ký tự có mã ASCII là

229 (ơ) bằng cách giữ phím Alt+229, đó chính là mã E5 trong hệ hexa, sau đó bạn

chọn WRITE CHANGE trong menu EDIT để ghi lại. Lúc này tệp tin hoặc thư mục đã được

chọn đã bị xoá.

 Khôi phục tệp tin và thư mục

Khi ở DOS bạn lỡ tay xoá mất tệp tin hoặc thư mục mà trên đĩa lại không có các tiện ích để khôi

phục, hãy yên tâm khi dùng DISKEDIT (với điều kiện sau khi xoá bạn chưa thao tác gì khác).

Dịch con trỏ về tên của tệp tin hoặc thư mục cần khôi phục, lúc này ký tự đầu tiên của tên tệp hoặc thư

mục có dạng (ơ), đó ký tự có mã ACII 229 mà ta đã nói ở phần trên. Bạn chỉ việc dùng phím DEL hoặc

BACK SPACE để xoá đi ký tự và thay vào đó ký tự chuẩn của nó. Sau cùng bạn chọn WRITE

CHANGE trong menu EDIT để ghi lại.

Sau khi ghi lại bằng WRITE CHANGE trong menu EDIT, thoát ra khỏi DISKEDIT bằng Alt+X và

lúc này xuất hiện thông báo "Can not load command, system halted". Bạn chỉ cần khởi động lại máy

tính là các lệnh mà bạn vừa đổi có tác dụng.

4.5. TiÖn Ých Ghost

Sao chÐp toµn bé cÊu tróc c¸c liªn cung, cung tõ vµ d÷ liÖu trªn 1 æ ®Üa cøng nguån sang mét æ

).

+ C¸ch thùc hiÖn nh sau: Tõ dÊu nh¾c hÖ thèng cña Ms-Dos gâ lÖnh thùc hiÖn nh sau

C:\Dos\Ghost.Exe 

XuÊt hiÖn mµn h×nh Ghost gåm c¸c môc lùa chän sau:

 Tõ ®Üa cøng sang ®Üa cøng:

- Chän môc Local\ Disk\ To disk\OK...

 Tõ ®Üa CD ROM sang ®Üa cøng:

- Chän môc Local\ Disk\ From Image. Sau ®ã chän æ CD ROM chøa file Image råi OK.

- Trang 19 -

Gi¸o tr×nh söa ch÷a m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ngo¹i vi

 Tõ File Image trªn ®Üa CD ROM vµo b¶ng Parttion

- Chän môc Local\ Parttion\ From Image.

4.6. TiÖn Ých Parttion Magic.

Bạn phải khởi động máy tính MSDOS mode (dùng đĩa mềm hoặc "Restart in MSDOS mode"

với Win9x) thì mới có thể chạy PartitionMagic được.

Màn hình chính của PartitionMagic như sau (có thể khác trên máy bạn, tuỳ thuộc vào tình trạng

hiện thời của đĩa cứng đang có trên máy của bạn):

- Trên cùng là Menu của chương trình, ngay phía dưới là ToolBar.

- Tiếp theo là một loạt các khối "xanh xanh đỏ đỏ" biểu thị các partition hiện có trên đĩa cứng hiện

thời của bạn.

- Cuối cùng là bảng liệt kê chi tiết về thông số của các partition hiện có trên đĩa cứng.

- Nút Apply dùng để ghi các chỉnh sửa của bạn vào đĩa (chỉ khi nào bạn nhấn Apply thì các thông tin

mới thực sự được ghi vào đĩa). Nút Exit thì chắc là bạn biết rồi! Nhấn vào Exit sẽ thoát khỏi chương

trình.

Nếu bạn nhấn nút phải mouse lên 1 mục trong bảng liệt kê thì bạn sẽ thấy 1 menu như sau:

Thay đổi kích thước/Di chuyển partition

Tạo partition mới

Xoá parttion

Đặt label ("tên") cho partition

Format partition

Copy partion

Nhập 2 partition làm một

Kiểm tra và phát hiện lỗi (nếu có) của partition

Hiển thị thông tin về partition

Chuyển đổi giữa các kiểu partition/hệ thống file

- Trang 20 -