Chuyên đề Hiến pháp và lịch sử lập hiến Việt Nam

HIẾN PHÁP VÀ LỊCH SỬ

LẬP HIẾN VIỆT NAM

GV. THÁI THỊ THU TRANG

Nguồn của ngành luật Hiến pháp

Hiến pháp

Một số Luật, NQ của QH

HP xuất

Các nước

là gì?

Một số PL, NQ của UBTVQH

trên thế giới

h_Việ_Nn_có?_{? HP, vì}

csóaoHlạPi?thay

nhiều HP?

Một số văn bản của Chính phủ

Một số văn bản của CQĐP

HỌC LIỆU

1. Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam (Chương II,

chương III);

2. 5 bản hiến phá p Việt Nam (1946, 1959, 1980,

1992, 2013);

3. Tuyển tập hiến pháp của một số quốc gia;

4. Nghiên cứu so sánh hiến pháp các nước Asean

(PGS.TS. Tô Văn Hòa);

5. Tư tưởng lập hiến ở Việt Nam trước cách mạng

Tháng 8/1945 (GS.TS. Thái Vĩnh Thắng – t/c Nhà

nước và pháp luật số 11/2011)

MỤC TIÊU NHẬN THỨC

Người học cần phải phân tích và đánh giá được

các nội dung sau:

1. Định nghĩa, đặc điểm và phân loại hiến

pháp;

2. Sự ra đời của hiến pháp;

3. Lịch sử lập hiến Việt Nam (hoàn cảnh ra

đời, tính chất, nhiệm vụ, nội dung cơ bản)

“Hiến pháp là một văn bản

“Hiến pháp là tổng thể các quy định

thể hiện tinh thần và

Hiến

pháp là

gì?

“ Hiến pháp là trật tự pháp luật cơ

điều chỉnh và phân định sự phân chia

đường lối chính trị”

bản của xã hội, Hiến pháp ghi nhận

Học giả người Anh B.Jones và D.Kavanagh

quyền lực trong hệ thống chính trị.”

Về hình thức, bên ngoài hiến pháp là văn bản

• Hiến pháp là đạo luật cơ bản của

những nguyên tắc chủ đạo cho việc

M.Beloff và G.Peele

quy phạm pháp luật cao nhất. Việc thay đổi

một nước, có hiệu lực pháp lý

thiết lập cơ cấu chính trị thống nhất

hiến pháp phải đòi hỏi thủ tục đặc biệt; về

cao nhất, quy định những vấn đề

và để xác định nhiệm vụ của nhà

nội dung, hiến pháp là tổng thể những quy

nướcc,ơtạobảcơn svởàchqouavniệctrgọiảnigqucyủếat cmáộct

định về quy chế xã hội, chính trị của nhà

tranh chấp xã hội”.

quốc gia như thể chế chính trị, tổ

nước, không phụ thuộc vào hình thức văn

Học giả Đức K.Hesse

chức quyền lực nhà nước, các

bản thể hiện và thủ tục sửa đổi văn bản đó

Học giả Pháp M. Hariou

quyền cơ bản.

Xem giáo trình phần Khái niệm Hiến pháp

đạo luật cơ

bản của một

nước

Hiến pháp là văn bản thể hiện tập trung

- phản ánh hiện thực

Hiến pháp có hiệu lực pháp

và cao nhất quyền lực nhà nước thuộc

hiện thực

khách quan, là bản tổng

lý lâu dài, thông thường

về nhân dân

Hiến pháp quy định những vấn đề

kết thành quả cách mạng

cương lĩnh

- Làm và thông qua hiến

hiến pháp chỉ được sửa

cơ bản và quan trọng nhất của

- thể hiện rõ phương

pháp thường chặt chẽ

đổi, bổ sung vào những

một quốc gia

Hiến pháp là văn bản có hiệu lực

hướng, định hướng phát

ổn định, bền

thời điểm đánh dấu sự phát

hơn

pháp lý cao nhất

triển đất nước

triển, thay đổi lớn hoặc

vững

- Thường có thủ tục

bước ngoặt lớn của lịch sử

trưng cầu ý dân về hiến

Thủ tục sửa

đổi đặc biệt

đất nước

pháp

Hiến pháp là văn kiện chính trị

- pháp lý quan trọng của mỗi

quốc gia

“Một quốc gia, một hiến

Hiến pháp là “bản khế ước xã

pháp, một vận mệnh” -

hội”

Daniel Webster

“Hiến pháp không phải là đạo luật của

Hiến pháp là bản “hùng văn của

một chính phủ, mà là đạo luật của một

dân tộc”

dân tộc nhằm cấu thành nên chính

“người^pd^hâ^ủn^{” -}n^Th^hì^on^mt^ah^sấ^Py^aib^neản sắc,

văn hóa của mình trong từng

câu chữ của hiến pháp”

Hiến pháp có

từ bao giờ?

Nhà nước tư

Nhà nước chủ

sản

nô

Nhà nước

phong kiến

Nhà nước

XHCN

Nếu xét về nguồn gốc từ ngữ

- Phương Đông và phương Tây đã sử dụng

thuật ngữ hiến pháp để chỉ nguồn luật quan

trọng do vua/ hoàng đế ban hành quy định một

số nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước.

- Sử dụng rộng rãi trong luật tôn giáo để chỉ

quyết định của giáo hoàng

Xét theo nghĩa hiến pháp là đạo

luật cơ bản của một nước

- Tồn tại dưới mô hình nhà

nước dân chủ

(Nhà nước tư sản, nhà nước xã

hội chủ nghĩa)

Hiến pháp ra đời xuất phát từ cuộc cách

mạng tư sản

Hiến pháp ra đời xuất phát từ quá trình

phát triển kinh tế của chủ nghĩa tư bản.

Hiến pháp ra đời xuất phát từ tư tưởng

phân chia quyền lực

Quân chủ chuyên

chế

NN chủ nô

NN phong

kiến

Pháp luật hà

khắc, tàn bạo

Chính thể cộng hòa/

Quân chủ lập hiến

NN tư sản/

NN xã hội

chủ nghĩa

Tôn trọng pháp

luật

Đề cao quyền con

người, quyền làm

chủ của người

dân

+ Hiến pháp thành văn

Hình

thức

+ Hiến pháp bất thành

+ Hiến^vp^ănháp tư

New

Zeland

Israel

Anh

bản

HP Việt

Nam

XHCN

Bản

chất

+ Hiến pháp

HP LB

Nga

HP

Trung

Quốc

+ Hiến pháp cứng

Thủ

tục

sửa

đổi

+ Hiến pháp mềm

+ Hiến pháp cổ điển

Thời

điểm

ban

+ Hiến pháp hiện đại

hành

2.1 Tư tưởng lập hiến ở Việt Nam trước

CMT8/1945

Nhóm tư tưởng

theo chủ nghĩa

“Cần phải lập ra một cái hiến pháp khiến

Phạm

quốc gia^Nguyễcⁿải

tôi thiết tưởng nước ta từ xưa vẫn chưa có

cho có thể đặt được một chính phủ Việt

“Lấy theo ý riêng của một người hay một

Hiến pháp, nay lập bản hiến pháp không những

Nam chân chính, hành động ở dưới quyền

triều đình mà trị một nước, thì cái nước ấy

Văn

Vĩnh

Quỳnh

là một sự hay, lại còn là một điều cần. Thế nào

kiểm soát của bảo hộ, như thế thì quyền

lương

không khác gì một đoàn chiên, được no

cũng phải có hiến pháp, lẽ ấy tất nhiên…”

quân chủ nước Nam sau này không thể là

ấm vui vẻ hay là phải đói lạnh khổ sở, là

“Bảy xin hiến pháp ban hành

quân chủ chuyên chế được nữa; phải là

tùy theo lòng rộng hay hẹp của người

quân chủ lập hiến vậy”, “xin chính phủ bảo

chăn chiên. Còn như theo cái chủ nghĩa

Trăm điều phải có thần linh

Phan

Nhóm tư tưởng

hộ giúp cho quốc vương An Nam ban cho

dân trị, thì quốc dân lập ra hiến pháp, luật

Phan

p_dh_âá_np_Hiếq_nu_py_háề_pn_đ”_ó”

Bội

lệ, đặt ra các cơ quan để lo việc chung cho

của các chí sỹ yêu

Châu

Trinh

nước

mọi người”

Châu

Nguyễn

Ái Quốc

Đọc thêm: Tư tưởng lập hiến Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20

2.2. Năm bản hiến pháp Việt Nam

1980

1959

1992

2013

1946

1.Hoàn cảnh lịch sử

2.Nhiệm vụ, tí nh chất

3.Nội dung cơ bản

- Hiến pháp 1946 thông qua - Hiến pháp 1959 thông

9/11/1946 tại kỳ họp thứ 2

Quốc hội khóa I với 240

phiếu thuận và 2 phiếu

chống.

qua 31/12/1959 tại kỳ

họp thứ 11 Quốc hội

khóa I

- Bản hiến pháp có tính

chất xã hội chủ nghĩa

- Thực hiện nhiệm vụ xây

dựng xã hội chủ nghĩa ở

miền Bắc, cách mạng

giải phóng dân tộc ở

miền Nam

- Bản hiến pháp có tính

chất dân chủ nhân dân

- Thực hiện nhiệm vụ cách

mạng giải phóng dân tộc

- Gồm 7 chương, 70 điều

- Chưa được thực thi do

chiến tranh

- Gồm 10 chương, 112

điều

- Hiến pháp 1980 thông - Hiến pháp 1992

qua 18/12/1980 tại kỳ

họp thứ 7 Quốc hội

khóa 6.

thông qua 15/4/1992

tại kỳ họp thứ 11

Quốc hội khóa 8

- Bản hiến pháp có tính - Bản hiến pháp có

chất xã hội chủ nghĩa tính chất xã hội chủ

- Thực hiện nhiệm vụ

xây dựng đất nước

theo XHCN

nghĩa

- Thực hiện nhiệm vụ

xây dựng xã hội chủ

- Gồm 12 chương, 147 nghĩa trong thời kỳ

điều đổi mới

- Mô phỏng HP Liên Xô - Gồm 12 chương, 147

điều