Phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân miền Tây Nam Kỳ từ sau năm 1867
PHONG TRÀO CHỐNG THỰC DÂN PHÁP CỦA NHÂN DÂN
MIỀN TÂY NAM KỲ TỪ SAU NĂM 1867
SV: Võ Thị Sơ Ri
Lớp: ĐHSSU 17A
GVHD: TS. Lê Đình Trọng
Tóm tắt: Phong trào kháng chiến chống Pháp của nhân dân miền Tây Nam Kỳ
là một trong những cuộc kháng chiến điển hình cho truyền thống yêu nước và đấu
tranh bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta. Trong phạm vi bài viết này, tác giả tập trung
một số nội dung cơ bản: Làm rõ một số vấn đề về quá trình thôn tính miền Tây Nam
Kỳ của thực dân Pháp; Phân tích những phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp
của nhân dân Tây Nam Kỳ từ sau năm 1867 tiêu biểu (khởi nghĩa Nguyễn Hữu Huân,
khởi nghĩa Võ Duy Dương, Đốc Binh Kiều, khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực, khởi nghĩa
Trần Văn Thành,… ); từ đó tác giả đưa ra những nhận xét .
Từ khóa: Chống thực dân Pháp; Khởi nghĩa; Miền Tây Nam Kỳ.
1. Đặt vấn đề:
Việc nghiên cứu và học tập về phong trào kháng chiến của nhân dân Tây Nam
Kỳ trong công cuộc kháng chiến chống Pháp hiện nay ích được các bạn học sinh, sinh
viên chú trọng. Một phần là vì vấn đề quá dàn trãi khó tiếp thu; một phần là vì học
sinh, sinh viên khó tiếp cận với hiện thực lịch sử đều đó dẫn đến tâm lý không hứng
thú với vấn đề này. Nắm bắt được thực trạng trên tác giả quyết định nghiên cứu phong
trào chống thực dân Pháp của nhân dân miền Tây Nam Kỳ từ sau năm 1867. Từ cơ sở
đó, giúp thế hệ trẻ nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn, hiểu rõ vấn đề từ đó
lĩnh hội những kinh nghiệm, những bài học quý báu để áp dụng vào trong thực tiễn.
Đề tài còn nhằm khích lệ hơn nữa tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết ý chí tự lực tự
cường trong nhân dân ta. Thông qua đề tài có thể giúp đọc giả làm rõ một số vấn đề
chưa được làm rõ trên cơ sở các công trình nghiên cứu khoa học trước đây, điển hình
như sự liên kết mật thiết của từng phong trào, sức ảnh hưởng của nó đối với cả nước.
Đề tài còn nhằm cung cấp thêm tài liệu giúp ích cho công tác giảng dạy và làm việc
của các nhà sử học sau này. Dựa trên nền tảng phân tích rõ từng phong trào điều đó có
thể giúp các nhà sử học nắm rõ hơn vấn đề, dễ dàng tiếp thu và lĩnh hội vấn đề .
2. Nội dung
2.1. Quá trình thôn tính miền Tây Nam Kỳ của thực dân Pháp
Trong lúc triều đình nhà Nguyễn đang thực hiện những đường lối kháng chiến sai
lầm. Đầu tiên là dốc lực lượng vào việc đàn áp phong trào nông dân của Nguyễn Thịnh
vào tháng 4/1862 ở Bắc Ninh; tiếp đó, đàn áp cuộc kháng chiến của Tạ Văn Phụng ở
Bắc Kỳ,….. Lợi dụng thời cơ ấy thực dân Pháp đã đẩy mạnh hơn nữa âm mưu xâm
lược của mình vào ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ.
Triều đình còn buộc phải thực hiện những điều đã cam kết với Pháp trong Hiệp
ước 1862 ra lệnh giải tán nghĩa binh chống Pháp ở các tỉnh Gia Định, Định Tường,
Biên Hòa. Mặc dù vậy, phong trào chống Pháp của nhân dân ba tỉnh miền Tây Nam
Kỳ nói riêng và lục tỉnh Nam Kỳ nói chung vẫn tiếp diễn. Các sĩ phu yêu nước vẫn
13
bám đất, bám dân, cổ vũ nghĩa binh đánh Pháp và chống phong kiến đầu hàng. Riêng
ở Đông Nam Kỳ phong trào “tị địa” diễn ra rất sôi nổi, khiến cho Pháp gặp rất nhiều
khó khăn trong việc tổ chức, quản lí những vùng đất Pháp mới chiếm được, Các đội
nghĩa quân vẫn không chịu hạ vũ khí mà hoạt động ngày càng mạnh mẽ. Cuộc khởi
nghĩa Trương Định tiếp tục giành được thắng lợi, gây cho Pháp nhiều khó khăn.
Nhìn một cách tổng thể, âm mưu thực dân Pháp là chiếm lấy hoàn toàn phần đất
Nam Kỳ, làm chủ lưu vực sông Cửu Long, mở rộng phạm vi thuộc địa sang
Campuchia để tiến lên Lào và xâm nhập thị trường rộng lớn ở phía nam Trung Quốc.
Bước đầu Pháp thôn tính ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ tiếp đó là thành Nam Vang với
mục tiêu là làm cho ba tỉnh Tây Nam Bộ rơi vào thế gọng Kỳm và có thể thể dễ dàng
rơi vào tay chúng .
Trong thời gian này, hoạt động du kích của các nghĩa quân ngày càng mở rộng,
đã tấn công một số đồn của Pháp và đó chính là cái cớ để thực dân Pháp chiếm ba tỉnh
miền Tây. Vì Pháp nhận thấy phải ngay lập tức đánh các nghĩa quân vì nếu cứ để các
nghĩa quân hoạt động sẽ ảnh hưởng đến quyền cai trị của chúng trên phạm vi ba tỉnh
Miền Đông, nhưng lý do là vì chúng nắm được triều đình Huế quá yếu rồi không có
cách nào kháng cự được. Do đó Pháp đã mở các cuộc càng quét vào khu vực Đồng
Tháp Mười một cách có hệ thống và các nhóm nghĩa quân ở khu vực Đồng Tháp Mười
phải chạy trốn sang tận biên giới giáp với Cao Miên. Nếu triều đình nhượng cho Pháp
ba tỉnh Miền Tây Nam Kỳ thì thực dân Pháp sẽ giúp triều đình Huế trừ hết giặc biển
và sẽ đình hết mọi khoản tiền bồi thường. Đến tháng 2/1867 Thực dân Pháp một lần
nữa phái người ra Huế đòi trả tiền chiến phí và nhượng ba tỉnh miền đông cho chúng .
Đến sáng ngày 20/06/1867 Thực dân Pháp đã bắt đầu triển khai âm mưu chiếm ba tỉnh
Miền Tây Nam Kỳ đầu tiên chúng dàn trận trước thành Vĩnh Long buộc Phan Thanh
Giản phải nộp thành. Tuy nhiên, trước tình thế đó Phan Thanh Giản và Trương Văn
Uyển đã nghị hòa với địch nhưng bất thành điều đó đã khiến Phan Thanh Giản phải
nộp thành cho Pháp không một chút kháng cự . Đứng trước sự bất lực như thế Phan
Thanh Giản còn viết thư cho quan quân hai tỉnh còn lại là An Giang và Hà Tiên nộp
thành để “ tránh khỏi mọi sự đổ máu vô ích”. Tuy quá trình chiếm hai tỉnh Miền Tây
Nam Kỳ còn lại là An Giang (21/06) và Hà Tiên(24/06) dễ dàng hơn ba tỉnh Miền
Đông vì quan quân triều đình ở hai tỉnh này vốn sợ Pháp nên sẵn sàng nộp thành cho
giặc . Đến ngày 25/06/1867 toàn bộ 6 tỉnh Nam Kỳ đã bị thực dân Pháp thôn tính,
nhưng chúng ta không thể đổ hoàn toàn lỗi lầm lên Phan Thanh Giản. Vì nhìn chung
quan quân lúc này đã thiếu chuẩn bị mặc dù có biết trước là Pháp sẽ đánh chiếm ba
tỉnh Miền Tây, Thậm chí “ Khi tàu chiến Pháp tới trước thành Vĩnh Long, dân chúng
tưởng là tàu quân Pháp ngược sông qua Cao Miên đã tụ họp ở trên bờ sông để xem; Ở
6
Châu Đốc và Hà Tiên, người ta cũng tưởng là quân Pháp chỉ đi thám sát mà thôi” .
Do đó quan quân nhất thời chủ quan không kịp kháng cự, tuy nhiên cho dù có kháng
cự thì vũ khí của ta cũng không kháng cự nổi vũ khí tối tân của Pháp . Mặc dù đã thất
6
Nguyễn Thế Anh, (2007), Việt Nam thời Pháp đô hộ, NXB. Văn Học, TP.HCM
14
thủ cả 6 tỉnh Nam Kỳ nhưng nhân dân ở cả Tây Nam Kỳ nói riêng và lục tỉnh Nam Kỳ
nói chung đều có một tinh thần chiến đấu rất anh dũng và quyết liệt.
2.2. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Tây Nam Kỳ
từ sau năm 1867
Kể từ ngày 17 tháng 2 năm 1859, quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành Gia
Định. Và chỉ trong vòng 8 năm, bằng những thủ đoạn chính trị, quân sự, Pháp đã xâm
chiếm toàn bộ 6 tỉnh miền Nam.
Trước sự nhu nhược, chủ trương cầu hòa với Pháp của triều đình Tự Đức một số
văn thân, sĩ phu yêu nước bất hợp tác với giặc, tìm cách vượt biển ra vùng Bình Thuận
(Nam Trung Kỳ) với mục tiêu tổ chức một cuộc kháng chiến lâu dài. Một số khác ở lại
bám đất, bám dân, tiếp tục tiến hành cuộc vũ trang chống Pháp.
Phong trào chống Pháp do Nguyễn Hữu Huân lãnh đạo đã phần nào minh chứng
cho tinh thần yêu nước của dân tộc ta. Phong trào đã nhanh chóng lan khắp miền Tây
Nam Kỳ và trở thành một hệ thống kháng chiến vững chắc. Đến năm 1874, lực lượng
nghĩa quân suy yếu do thiếu khí giới và đạn dược. Thực dân Pháp liền huy động một
lực lượng lớn tấn công căn cứ Bình Cách . Nguyễn Hữu Huân thoát chạy về Chợ Gạo.
Đầu năm 1855, Nguyễn Hữu Huân trở lại vùng Tân An để tập họp lại lực lượng tiếp
tục con đường chống Pháp, nhưng bị Pháp và tay sai bao vây lùng bắt. Sau khi bắt
được Nguyễn Hữu Huân, thực dân Pháp đưa ông lên Sài Gòn. Sau đó, lại giải về Mỹ
Tho để xử tử ông tại Bến Tranh vào ngày 19 tháng 5 năm 1875. Trước khi hành hình,
giặc Pháp đóng gông, bắt ông ngồi trên mũi thuyền chở từ nhà ngục Mỹ Tho đến Bến
Tranh. Giặc Pháp cho đánh trống inh ỏi để quy tụ dân chúng, hòng uy hiếp tinh thần
của những người yêu nước
Về Võ Duy Dương ông là một vị anh hùng, là một vị lãnh tụ có tài cầm quân nổi
bậc trong phong trào kháng chiến chống Pháp của miền Tây Nam Kỳ, tên tuổi của ông
gắn bó chặt chẽ với vùng đất Đồng Tháp Mười . Trong những năm đầu kháng chiến
chống Pháp, ông và nghĩa quân đặt dưới sự chỉ huy của lãnh binh Trương Định và là
trợ thủ thân cận của Nguyễn Hữu Huân. Địa bàn hoạt động chủ yếu là từ phía nam
sông Vàm Cỏ Tây sang Gò Cái Én rồi đến Bình Cách , Gò Cái Lữ , Thuộc Nhiêu,..
Sau khi Trương Định mất, có thể xem phong trào của ông có sức lan tỏa lớn nhất ở
thời Kỳ này, và được nhân dân hưởng ứng rất mạnh mẽ. Phong trào lúc bấy giờ được
lan rộng ra các tỉnh: Vĩnh Long, An giang, Hà Tiên, biên giới Việt Nam-
Campuchia,... Bên cạnh đó, ông cũng rất chú trọng chiêu mộ dân binh lập căn cứ địa ở
vùng Đồng Tháp ( Gò Tháp) bởi nơi đây là vùng có địa thế hiểm trở, xung quanh rất
nhiều lau sậy có thể dễ dàng giúp nghĩa quân ẩn náu. Hơn nữa Đồng Tháp Mười cũng
là nơi giao thông giữa miền Đông và miền Tây Nam Kỳ, thậm chí có thể sang
Campuchia. Tuy nhiên ở nơi đây cũng có một số hạn chế là không thể tự giải quyết
vấn đề lương thực, thường xuyên hứng chịu các đợt nước lũ về, … Đến giữa năm
1865, thế là lực của nghĩa quân tương đối khá vững, nghĩa quân Đồng Tháp Mười bắt
đầu tấn công Cái Bè, Cái Thia, Cai Lậy, Mỹ Quí... Đặc biệt là trận vào đêm 21 rạng
ngày 22-7-1865, Thiên Hộ Dương cho nghĩa quân triệt hạ đồn Mỹ Trà. Ngay sau đó
nghĩa quân bị thực dân Pháp đàn áp mạnh mẽ, ông phải bỏ đồn và cho nghĩa quân rút
15
lui theo hai hướng: hướng Tây về biên giới, hướng Đông về Cái Thia (Cái Bè). Riêng
ông rút về Cao Lãnh phối hợp với Trương Tuệ, và nghĩa quân Campuchia A-cha Xoa
nước đánh lên vùng Tây Ninh gây cho giặc một số thiệt hại đáng kể. Thực dân Pháp
gây sức ép với triều đình buộc triều đình phải truy nã ông, phong trào ngày một suy
yếu do thiếu thốn lương thực, vũ khí, đạn dược . Đến 10/1866 trên đường Bình Thuận,
ông bị cướp biển giết chết tại cửa biển Thân Mẫu (Cần Giờ). Phong trào tuy thất bại
nhưng đã thể hiện tinh thần yêu nước, quyết tâm bảo vệ bờ cõi của ông .
Về Đốc Binh Kiều - Ông là một người con gốc miền Trung và dời vào Kiến
Đăng, Định Tường sinh sống. Ông được Trương Định phong chức Đốc Binh và là trợ
thủ đắc lực của Võ Duy Dương. Khi Trương Định mất,
ông theo Võ Duy Dương
về lập căn cứ ở Đồng Tháp Mười. Ông đảm đương việc xây dựng căn cứ. Ông còn
được giao nhiệm vụ trấn thủ đồn tả đề phòng giặc từ Cai Lậy, Cái Bè tiến công vào.
Ông chủ động kéo quân ra đánh Cai Lậy và nhiều nơi khác, không chờ giặc tới đánh
mới chống đỡ. Ông vẫn dùng chiến thuật du kích kết hợp với kinh nghiệm dân gian
sáng tạo các cách đánh giặc độc đáo như đốt đồng, dùng ong, dùng trâu, hầm chông...
làm cho giặc Pháp và tay sai vô cùng khiếp sợ. Cả một tuyến dài từ Cái Bè đến Cai
Lậy, ông luôn giữ thế chủ động. Chúng rất căm tức, nhưng không sao tiêu diệt ông.
Vào tháng 4/1866 thực dân Pháp mở đợt tấn công vào Tháp Mười nhưng chúng không
đạt được mục đích và phải rút lui bởi sự chống trả quyết liệt của nhân dân ta. Ông lên
đài quan sát theo dõi cuộc thoái binh của giặc, chẳng may ông bị thương. Ông được
đưa về gò Giồng Dung điều trị. Mấy ngày sau, được tin đại đồn thất thủ ông uất lên mà
chết.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Tây Nam Kỳ không thể không
nhắc đến Nguyễn Trung Trực, ông là một con người quả cảm, đầy tinh thần yêu nước
và nhiệt huyết. Tháng 2 năm 1859, Pháp nổ súng tấn công thành Gia Định. Vốn xuất
thân là dân chài, nằm trong hệ thống lính đồn điền của kinh lược Nguyễn Tri Phương,
nên ông sốt sắng theo và còn chiêu mộ được một số nông dân vào lính để gìn giữ Đại
đồn Chí Hòa, dưới quyền chỉ huy của Trương Định.
Sau đó ông là quyền sung Quản binh đạo và chỉ huy đốt cháy tàu L'Espérance
của Pháp, nên ông còn được gọi là Quản Chơn hay Quản Lịch. Đầu năm 1867, ông
Giang). Từ nơi này, ông lại dẫn quân đến Hòn Chông (nay thuộc xã Bình An,
06 năm 1868, Nguyễn Trung Trực đã chủ động tấn công đồn Rạch Giá. Sau một trận
quyết chiến giáp lá cà, hầu hết quân địch trong đồn bị giết, kể cả đồn trưởng và chủ
tỉnh Rạch Giá. vào 4 giờ sáng ngày 16 tháng 6 năm 1868, Nguyễn Trung Trực bất ngờ
dẫn quân từ Tà Niên (nay là xã Vĩnh Hòa Hiệp, huyện Châu Thành, tỉnh Kiên Giang)
đánh úp đồn Kiên Giang (nay là khu vực UBND tỉnh Kiên Giang), do Trung úy
Sauterne chỉ huy.
16
Đây là lần đầu tiên, lực lượng nghĩa quân đánh đối phương ngay tại trung tâm
đầu não của tỉnh. Hai ngày sau (ngày 18 tháng 6 năm 1868), Thiếu tá hải quân
Léonard Ausart, Đại úy Dismuratin, Trung úy hải quân Richard, Trung úy Taradel,
Trần Bá Lộc, Tổng Đốc Phương nhận lệnh Bộ chỉ huy Pháp ở Mỹ Tho mang binh từ
Vĩnh Long sang tiếp cứu. Ngày 21 tháng 6 năm 1868, Pháp phản công, ông phải lui
quân về Hòn Chông (Kiên Lương, Kiên Giang) rồi ra đảo Phú Quốc, lập chiến khu tại
Cửa Cạn nhằm Kỳnh chống đối phương lâu dài.
Tháng 9 năm 1868, chiếc tàu Groeland chở Lãnh Binh Tấn (tức Huỳnh Văn
Tấn, còn được gọi Huỳnh Công Tấn, trước có quen biết ông Trực vì cùng theo
Trương Định kháng Pháp. Sau này, Tấn trở thành cộng sự cho Pháp), cùng
150 lính ở Gò Công đến đảo Phú Quốc để bao vây và truy đuổi ông Trực.7
Có người cho rằng để bảo toàn lực lượng nghĩa quân, nhân dân trên đảo và
lòng hiếu với mẹ ( Pháp đã bắt mẹ của ông để uy hiếp ), Nguyễn Trung Trực tự
ra nộp mình cho người Pháp và bị đưa về giam ở Sài Gòn.8
Khi bị giặc bắt về Sài Gòn đem đi hành hình, ông đã khẳng khái nói: “Bao giờ
người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. Sau khi Nguyễn
Trung Trực mất tinh thần yêu nước của nghĩa quân ông vẫn không bị dập tắt, mà họ đã
cùng với Đỗ Thừa Long, Đỗ Thừa Tự lập căn cứ chuẩn bị cho một cuộc đấu tranh
chống Pháp ở vùng U Minh.
Ngày 22/6/1867, quân đội Pháp chiếm thành Châu Đốc (tỉnh An Giang). Trần
Văn Thành đã kéo lực lượng dân binh về Bảy Thưa xây dựng căn cứ, đồng thời phối
hợp với nghĩa quân của Nguyễn Trung Trực chuẩn bị cho quá trình kháng chiến chống
Pháp lâu dài trong vùng Tứ giác Long Xuyên .
Láng Linh (xưa thuộc huyện Tây Xuyên, phủ Tuy Biên, tỉnh An Giang, nay là xã
Thạnh Mỹ Tây, huyện Châu Phú, An Giang) là một cánh đồng bao la bát ngát,
không một kinh rạch thông vào, đế sậy mọc tràn lan dày đặc, nhiều chỗ sình lầy
nước đọng quanh năm, lại có lắm thú to rắn độc. Vùng này ít có người lui tới,
ngoại trừ những tay thợ săn và những người theo giáo phái Bửu Sơn Kỳ Hương
đến chiêm bái trại ruộng “Bửu Hương Các” do ông Trần Văn Thành trông coi.
Địa thế Láng Linh rất hiểm trở, vùng này quả là một căn cứ kháng chiến vững
chắc. Tại đây ông Trần Văn Thành ra lệnh tuyển mộ binh lính, xây dựng đồn
chỉ huy Hưng Trung và có nhiều đồn trại xung quanh, tập trung các nhu cầu
cần thiết cho việc kháng chiến mà ông đã chuẩn bị từ trước.9
Năm 1868, Nguyễn Trung Trực bị xử tử tại Rạch Giá, Trần Văn Thành đã quy tụ
nghĩa quân của Nguyễn Trung Trực về cộng sự cùng ông và chiêu mộ nhân dân khắp
7 Thùy Linh - Việt Trinh (2011), Nhân vật lịch sử Việt Nam và Những trận đánh , chiến dịch nổi tiếng trong
lịch sử dân tộc, tập 2, Nxb. Lao động .
8 Thùy Linh - Việt Trinh (2011), Nhân vật lịch sử Việt Nam và Những trận đánh , chiến dịch nổi tiếng trong
lịch sử dân tộc, tập 2, Nxb. Lao động .
9
Trần Văn Đông, Ý nghĩa lịch sử của Cuộc kháng chiến Bảy Thưa (1867-1873) trên địa bàn tỉnh An Giang,
nghia-bay-thua-1867-1873-tren-dia-ban-tinh-an-giang, [truy cập ngày: 12/01/2019].
17
vùng miền Tây về Láng Linh- Bảy Thưa xây dựng đồn lũy, rèn đao kiếm, súng ống,
lương thực, đánh phá đồn bót giặc,... Quân Pháp nhiều lần đánh vào Bảy Thưa nhưng
không đạt kết quả. Đầu năm 1873, thực dân Pháp cho người mang thư đến mua chuộc
ông quy thuận .
Biết không mua chuộc được Trần Văn Thành, thực dân Pháp huy động một lực
lượng lính Mã Tà ở Long Xuyên, Châu Đốc, Cần Thơ tấn công nhiều hướng
vào căn cứ Bảy Thưa từ ngày 19-20 tháng 3 năm 1873 (nhằm ngày 20 và 21
tháng 2 Âl). Trần Văn Thành trực tiếp chỉ huy nghĩa quân chống giặc và hy
sinh anh dũng trước mũi súng của kẻ thù ngày 21 tháng 2 Quý Dậu (1873). Con
trai thứ của ông là Trần Văn Chái (1855-1873) bị giặc bắt, sau đó tuẫn tiết
trong khám Châu Đốc10
Cuộc kháng chiến Bảy Thưa chống thực dân Pháp xâm lược do Chánh Quản cơ
Trần Văn Thành lãnh đạo, được tổ chức thành một phong trào rộng lớn lúc bấy giờ.
Nó thu hút được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, từ nông thôn đến miền núi
như: sĩ phu, võ tướng trí thức, thanh niên, phụ nữ. Do động viên được nhân dân tham
gia và chính họ là những người nuôi dưỡng phong trào kháng chiến được kéo dài.
Cuộc chiến tranh ở đây được thể hiện một cách rõ nét và độc đáo như: quần chúng
tham gia nghĩa quân trực tiếp chiến đấu, người không tham gia được thời vận động cổ
vũ, tiếp tế lương thực, thực phẩm, thuốc men… Ngoài ra quần chúng quanh vùng hết
lòng che chở và hướng về nghĩa quân. Bởi vì ở họ đều có tấm lòng yêu nước nồng nàn,
một ý chí căm thù giặc Pháp xâm lược.
Vào năm 1872 những toán quân Lê Công Thành, Phạm Văn Đồng, Âu Dương
Lân ở Vĩnh Long, Long Xuyên, Cần Thơ cũng hoạt động rất mạnh mẽ. Trong những
điều kiện khó khăn hơn nhiều so với thời Kỳ thực dân Pháp mới xâm chiếm Nam Kỳ,
phong trào kháng chiến ở ba tỉnh miền Tây vẫn diễn ra sôi nổi, bền bỉ. Tuy nhiên, do
tương quan lực lượng ngày một chênh lệch không có lợi cho ta, vũ khí thì thô sơ, cuối
cùng phong trào đều bị đàn áp và thất bại.
2.3. Nhận xét
Tuy rằng, trong cuộc kháng chiến của nhân dân Tây Nam Kỳ không đạt đến
thắng lợi, nhưng cũng đã phần nào minh chứng cho tinh thần yêu nước bất khuất của
dân tộc ta. Về cuộc kháng chiến của Nguyễn Trung Trực tuy rằng thất bại vì tương
quan lực lượng không đồng đều, nhưng đã nêu cao tinh thần yêu nước của dân tộc,
một lần nữa chứng minh tinh thần yêu nước luôn trường tồn. Về cuộc kháng chiến của
Võ Duy Dương cũng đã gây cho giặc rất nhiều thiệt hại ở đồn Mỹ Trà, đồn Tây
Ninh,…. Tuy nhiên phong trào đã sớm thất bại vì gặp rất nhiều khó khăn. Thứ nhất, bị
Pháp đàn áp; thứ hai nghĩa quân thiếu thốn lương thực, vũ khí đạn dược. Nhưng cuộc
kháng chiến cũng đã thể hiện tinh thần yêu nước mãnh liệt, dám hy sinh bản thân để
bảo vệ tổ quốc của ông và nghĩa quân lúc bấy giờ. Về cuộc kháng chiến của Trần Văn
10
Trần Văn Đông, Ý nghĩa lịch sử của Cuộc kháng chiến Bảy Thưa (1867-1873) trên địa bàn tỉnh An Giang,
nghia-bay-thua-1867-1873-tren-dia-ban-tinh-an-giang, [truy cập ngày: 12/01/2019].
18
Thành do điều kiện khách quan lúc bấy giờ, cuộc chiến tranh nhân dân ở Láng Linh -
Bảy Thưa chưa được xây dựng và phát triển đúng mức. Nó còn nhiều giới hạn, nhất là
ảnh hưởng của phong trào không sâu rộng mà chỉ bó hẹp trong phạm vi tỉnh An Giang.
Hơn nữa, cuộc kháng chiến này chưa lập được một chiến công nào vang dội như đốt
tàu Pháp trên sông Nhật Tảo hay chiếm thành Kiên Giang của Nguyễn Trung Trực. Do
đó, nó chưa thể vận dụng và phát huy toàn diện khả năng chiến đấu của nhân dân
quanh vùng, nên sớm thất bại sự đàn áp dã man của thực dân Pháp. Nhưng dù sao Trần
Văn Thành và những nông dân yêu nước ở đây đã nêu tấm gương anh hùng bất khuất
của nhân dân An Giang trong lịch sử truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Để làm rõ hơn nữa vấn đề chúng ta cần so sánh tinh thần chống Pháp của vua quan
triều Nguyễn và của nhân dân từ 1867, từ đó làm rõ những cống hiến của nhân dân ba
tỉnh miền Tây Nam Kỳ trong công cuộc bảo vệ đất nước. Về phía triều đình, chủ
trương cốt yếu là cầu hòa, thương lượng, một mặt thì tìm cách ủng hộ nghĩa binh, ban
thưởng, chức tước cho Trương Định, Nguyễn Trung Trực, mặt khác lại điều hai ông ra
miền Trung canh giữ bố phòng, không cho hai ông liên kết nghĩa quân chống Pháp dễ
bề thương lượng, thậm chí còn ra tay đàn áp các nghĩa quân có tư tưởng làm trái ý vua
đứng lên kháng Pháp. Còn về phía nhân dân, trước sau như một trên dưới một lòng
quyết tâm kháng Pháp, quyết tâm đánh đuổi bọn phú lan sa bảo vệ bờ cõi dân tộc, sẵn
sàng làm trái lệnh triều đình bám đất cùng nhân dân kháng chiến như Trương Định,
Nguyễn Trung Trực,… Phong trào kháng chiến ở thời Kỳ này có một số điểm nổi bậc
là các phong trào đều có một sự liên kết nhất định, tạo thành một làn sóng đấu tranh
vô cùng mạnh mẽ mà đó chính là cơ sở, là bài học kinh nghiệm giúp thế hệ sau noi
theo.
3. Kết luận
Đứng trước nguy cơ bị Pháp xâm lược, triều đình nhà Nguyễn không những
không dốc sức cùng toàn dân đánh giặc, mà luôn mang nặng tư tưởng cầu hòa, nhượng
bộ . Một mặt , ban chức tước cho những nghĩa sĩ có công đánh Pháp; mặt khác từng
bước tách các lãnh tụ nghĩa quân ra khỏi cuộc kháng chiến, thậm chí là đàn áp các
cuộc kháng chiến trong thời kì này để dễ bề thương lượng, khiến cho nhân dân phải tự
mình đảm đương sự nghiệp cứu nước.
Bất chấp sức mạnh của địch và sự cầu hòa của triều đình Huế, nhân dân ba tỉnh
Tây Nam Kỳ nói riêng và cả nước nói chung đã anh dũng chiến đấu đánh đuổi Thực
dân Pháp ra khỏi lãnh thổ một cách hiên ngang bất khuất. Tuy rằng, trong cuộc kháng
chiến của nhân dân Tây Nam Kỳ không đạt đến thắng lợi, nhưng cũng đã phần nào
minh chứng cho tinh thần yêu nước bất khuất của dân tộc ta,...Là một người con của
nước Việt nói chung và sinh viên Đại học Đồng Tháp nói riêng, chúng ta nên cố gắng
hoàn thành thật tốt nghĩa vụ của một người công dân, tiếp tục góp một phần nhỏ sức
lực của mình vào công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, để xứng đáng hơn nữa những
công sức mà thế hệ đi trước đã gìn giữ cho chúng ta.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Đinh Xuân Lâm (CB - 1998), Đại cương lịch sử Việt Nam, Nxb. Giáo dục.
19
[2]. Lê Thành Khôi (2018), Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XX,
Nxb. Thế Giới.
[3]. Nguyễn Ngọc Cơ (CB - 2005), Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến 1918, Nxb. Đại
học Sư phạm.
[4]. Nguyễn Thế Anh (2007), Việt Nam thời Pháp đô hộ, Nxb. Văn học.
[5]. Thùy Linh - Việt Trinh (2011), Nhân vật lịch sử Việt Nam và Những trận
đánh , chiến dịch nổi tiếng trong lịch sử dân tộc, tập 2, Nxb. Lao Động
[6]. Trần Văn Đông, Ý nghĩa lịch sử của Cuộc kháng chiến Bảy Thưa (1867-
20
8 trang
13/05/2022
3380
Bạn đang xem tài liệu "Phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân miền Tây Nam Kỳ từ sau năm 1867", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- phong_trao_chong_thuc_dan_phap_cua_nhan_dan_mien_tay_nam_ky.pdf
