Giáo trình Múa dân gian dân tộc Việt Nam 4

UBND TỈNH LÀO CAI

TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ

MÚA DÂN GIAN DÂN TỘC VIỆT NAM 4

NGÀNH: NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN MÚA DÂN GIAN DÂN TỘC

(Dành cho Nam)

Lưu hành nội bộ

Năm 2019

1

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép

dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh

thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2

LỜI NÓI ĐẦU

Nước Việt Nam với 54 Dân tộc anh em đã tạo nên một nền Nghệ thuật múa dân

gian phong phú, nhiều màu sắc. Để đưa nội dung đó vào việc đào tạo, giảng dạy trong

nhà trường thì việc xây dựng giáo trình bộ môn múa này cần được bổ sung và hoàn

chỉnh dần.

Do hoàn cảnh địa lý và đặc điểm riêng biệt của từng vùng nên trong giáo trình

này sẽ hệ thống lại những động tác cơ bản của một số dân tộc đặc trưng, tiêu biểu như:

Dân tộc Kinh, Dân tộc Tày, Dân tộc Thái, Dân tộc Khơ Mú, Dân tộc Lô Lô, Dân tộc

Cao Lan, Dân tộc H’Mông, Dân tộc Dao, Dân tộc Khơ Me, Khu vực Tây Nguyên-

Trường Sơn: Xơ Đăng, Cor, Gia Rai, Ba Na, Chăm H’Roi.

Múa Dân gian dân tộc Việt Nam giúp cho các em học sinh nắm vững được

phong cách, đặc điểm của từng dân tộc qua đó vận dụng một cách nhuần nhuyễn vào

các bài tập và thích ứng được với các tiết mục múa Dân gian truyền thống và hiện đại

cụ thể: Nắm vững luật động, phong cách, đặc điểm Múa các Dân tộc của toàn bộ hệ

thống các động tác cơ bản. Thể hiện trong những động tác múa sự điêu luyện, nhuần

nhuyễn, biểu cảm, tính thẩm mỹ, sự cảm thụ với âm nhạc (nhạy bén với các loại tiết tấu,

có sắc thái rõ rệt)

Với mong muốn giáo trình là tài liệu học tập, giảng dạy thiết thực cho thầy và

trò, tôi đã cố gắng chắt lọc các nội dung cốt lõi, thiết thực. Tuy nhiên do tài liệu tham

khảo còn thiếu nên giáo trình còn nhiều khiếm khiếm. Trong quá trình sử dụng rất

mong các chuyên gia, giảng viên, học sinh có đóng góp ý kiến để giáo trình hoàn thiện

hơn.

Lào Cai, năm 2019

Người biên soạn

Nguyễn Văn Mạnh

3

MỤC LỤC

Contents

BÀI 1. MÚA CƠ BẢ N DÂN T ỘC H’MÔNG (PHẦ N 4)

4. ĐÁ X Ệ T CHÂN NG Ồ I CHÉO

BÀI 2. MÚA CƠ BẢ N DÂN T Ộ C THÁI (PH Ầ N 2)

BÀI 3. MÚA CƠ BẢ N DÂN T Ộ C CAO LAN

BÀI 4. MÚA CƠ BẢ N DÂN T Ộ C BA NA

4

6. NH Ả Y NGANG KHU Ỳ NH CHÂN

7. NH Ả Y NHÍCH 1 CHÂN

8. ĐÁNH TR Ố NG L Ắ C VAI

9. ĐỜ VE

10. SƠ GƠR

11. T Ổ H Ợ P ĐỘ NG TÁC L Ắ C MÔNG, U Ố N NG Ử A S Ấ P

11.1. L ắ c mông ch ậ m nhanh qu ỳ xu ố ng

11.2.. U ố n s ấ p ng ửa mài đầ u

BÀI 5. MÚA CƠ BẢ N DÂN T Ộ C COR

5

GIÁO TRÌNH MÔN HỌC

Tên môn học: Múa Dân gian dân tộc Việt Nam 4

Mã môn học: MHT11.4

Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của môn học

Vị trí: Múa giân gian dân tộc Việt Nam 3 là học phần thứ hai trong khối các học phần

kiến thức múa của chương trình Múa dân gian dân tộc Việt Nam .

Tính chất: Là một trong những môn chuyên ngành đào tạo diễn viên hệ 3 năm.

Mục tiêu môn học

Về kiến thức:

- Học sinh nắm được các động tác cơ bản nhất nhằm chuẩn bị tốt các tư thế dáng –

thân – người, giải phóng từng bộ phận cơ thể. Rèn độ mềm dẻo của đầu gối, cổ chân,

ngón tay, cánh tay, các bước đi cơ bản.

- Tiếp tục nâng cao độ nhuần nhuyễn của sức cơ bản trong các động tác đã học (độ

mềm, độ linh hoạt, sức chân, tăng tiết tấu...)

- Sự linh hoạt, sức chân ở một số động tác khỏe của nam

Về kỹ năng: Học sinh kết hợp toàn thân một cách hài hòa với các luật động một số

dân tộc sau: Dân tộc Kinh, Dân tộc Tày, Dân tộc H’Mông, Dân tộc Gia Rai, Dân tộc

Lô Lô

Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Sinh viên phân biệt được tính chất, phong cách

của từng dân tộc đồng thời có thái độ tôn trọng và lòng yêu nghề.

NỘI DUNG CHI TIẾT CỦA GIÁO TRÌNH

6

Bài 1. MÚA CƠ BẢN DÂN TỘC H’MÔNG (PHẦN 4)

Mục tiêu

Về kiến thức: Học sinh nắm được các động tác cơ bản nhất nhằm chuẩn bị tốt các tư

thế dáng – thân – người, giải phóng từng bộ phận cơ thể. Rèn độ mềm dẻo của đầu

gối, cổ chân, ngón tay, cánh tay, các bước đi cơ bản.

Về kỹ năng:

- Tiếp tục nâng cao độ nhuần nhuyễn của sức cơ bản trong các động tác đã học (độ

mềm, độ linh hoạt, sức chân, tăng tiết tấu...)

- Sự linh hoạt, sức chân ở một số động tác khỏe của nam

- Học sinh kết hợp toàn thân một cách hài hòa với âm nhạc

Nội dung chính

A. PHẨN KHÈN

1. QUAY NHÍCH GÓT

Chuẩn bị: Chân thế 6, trái làm trụ.

Tà:

Thân trên và khèn ở thế cơ bản bên trái. Chân phải bước ra hướng 3, cách

chân trái khoảng 2 bàn chân, 2 gối chùng, khèn nâng lên.

Chân phải đẩy thẳng gối và nhích gót để quay (theo chiều bên phải)

khoảng ¾ vòng, đồng thời chân trái nhấc mạnh lên bên cạnh người như ở

động tác “Vờn khèn”. Khèn nâng lên ngang ngực và lăng theo tạo đà quay.

1:

Tà:

2:

Theo đà quay, chân trái bước về, đặt và nhún ở vị trí ban đầu.

Chân phải sệt theo chụm vào thành thế 6, thân trên và khèn về thế cơ bản

bên trái. Có thể xoay ngược khèn khi quay (thân khèn đi trước ống khèn).

Khi chụm chân thì xoay khèn xuôi lại.

2. QUAY HẤT GÓT

Thân trên và khèn ở thế cơ bản bên trái. Chân phải bước ra hướng 3 cách

chân trái 1 bàn chân, 2 gối chùng.

Tà:

Chân trái hất mạnh gót, đồng thời chân phải đẩy thẳng gối và kiễng gót

quay theo chiều bên phải, gối chân trái co vuông góc và ép vào gối chân

phải. Khèn nâng lên ngang ngực và lăng theo (tạo đà quay).

1:

7

Chân trái đặt và nhún thế 1, khèn trở về thế cơ bản bên trái. Nếu muốn

quay hất gót di chuyển thì phách tà bước ra hướng 3 cách chân trái 1

bước chân. Có thể xoay ngược khèn khi quay, khi 2 chân nhún thế 1 thì

xoay khèn xuôi lại. Nếu quay nhanh liên tục thì vẫn để ngược khèn.

2:

3. QUAY HÀ GIANG

Chuẩn bị: Hai chân đứng cách nhau 2 bàn chân, gối chùng, trọng tâm ở giữa, thân trên

nghiêng bên phải, khèn ở bên trái.

Chân phải nhảy quay về hướng 3, tiếp sàn mạnh, gối vẫn chùng, trong

khi đó, chân trái vừa hất mạnh mé ngoài bàn chân, vừa nâng cả khung

chân lên cạnh người (như “Quay nhích gót”). Khèn hất lên ngang

1:

ngực, thân trên vẫn nghiêng bên phải.

2:

Theo đà quay, nhảy mạnh về vị trí và thế chuẩn bị.

4. ĐÁ XỆT CHÂN NGỒI CHÉO

Tà:

1:

Người hướng 8, chân trái nhảy mạnh lên, chân phải giờ đằng sau cao

45⁰, hơi co gối hướng 4, khèn ở bên phải, thân trên cúi hướng 8 và

nghiêng bên trái.

Chân trái tiếp sàn cùng lúc chân phải đá sệt mạnh cạnh chân trái, mũi

chân đi trước, rồi nhảy 1 bước dài lên hướng 8, thân trên và khèn

không đổi.

2:

Chân phải tiếp sàn, ngồi xuống nhanh, gối chống cao, chân trái thu

nhanh về quỳ cạnh chân phải, mu bàn chân đặt trên sàn, bắp chân trái

đặt cạnh bàn chân phải. Khèn chuyển sang bên trái. Thân trên vẫn cúi,

đầu nghiêng bên phải, nhìn xuôi hướng 2.

5. CHỌI GÀ B

Tà:

Chân phải bước lên hướng 2.

1:

Chân phải nhảy tại chỗ, chân trái và khèn đưa lên thế có bản cao bên

phải (chân cao 90⁰, khèn ngang vai), thân trên nghiêng bên trái.

Tà:

Chân trái bước lên hướng 8, chân phải và khèn đưa lên thế cơ bản bên

trái, thân trên nghiêng bên phải.

2 tà:

3 tà 4:

Chân trái nhảy tại chỗ 2 lần, chân phải đá mạnh mé ngoài bàn chân đá

2 lần về hướng 4.

Đổi bên (với tà-2-tà).

8

Tà:

Quay nửa vòng theo chiều bên trái để làm đổi bên từ đầu.

6. QUAY 1 CHÂN

Chân động ở thế cơ bản cao. Chân trụ vừa nhày nhỏ vừa quay nhanh, gối hơi chùng,

không chuyển vị trí. Thân trên giữ thế cơ bản, không nhấp nhô, khèn cao ngang ngực.

7. QUAY NGỒI

Chuẩn bị: Ngồi kiễng 2 gót chân, 2 gối khép, đùi song song với sàn.

Hai chân vừa nhảy nhỏ vừa quay nhanh, không chuyển vị trí, không nhấp nhô. Thân

trên giữ thế cơ bản, khèn cao ngang ngực.

9

Bài 2. MÚA CƠ BẢN DÂN TỘC THÁI (PHẦN 2)

Mục tiêu

Về kiến thức: Học sinh nắm được các động tác cơ bản nhất nhằm chuẩn bị tốt các tư

thế dáng – thân – người, giải phóng từng bộ phận cơ thể. Rèn độ mềm dẻo của đầu

gối, cổ chân, ngón tay, cánh tay, các bước đi cơ bản.

Về kỹ năng:

- Tiếp tục nâng cao độ nhuần nhuyễn của sức cơ bản trong các động tác đã học (độ

mềm, độ linh hoạt, sức chân, tăng tiết tấu...)

- Sự linh hoạt, sức chân ở một số động tác khỏe của nam

- Học sinh kết hợp toàn thân một cách hài hòa với âm nhạc

Nội dung chính

1. CHỌI GÀ

Chuẩn bị : Người đứng H1 chân thế 1 rộng , hai gối hơi trùng xuống, tay đàn cơ bản .

1 tà 2:

3 tà 4:

5 tà 6:

Hai gót vừa nhích vừa xoay dần về H7 nhích theo từng phách . Quá trình

chuyển , người nghiêng sang trái, mắt nhìn lên cần đàn H6, người H7

Nhích gót và xoay đổi hướng sang H3. Quá trình chuyển người hơi

nghiêng sang trái

Chân trái đưa lên H1 thành T3 rộng, người giữa H2 và H1. Dậm chân trái 2

cái thành tiếng vào nhịp mạnh, khi dậm trọng tâm hơi đổ sang chân trái.

Tay đàn : Cần đàn đưa ra H1 chúc xuống hất lên 2 lần (hất lên vào phách

mạnh theo chân dậm , chúc xuống vào phách nhẹ). Người nghiêng theo

chân trái, mắt nhìn cân đàn

7 tà 8:

Chân trái bước 1 bước tấn sâu xuống, trọng tâm và người đổ sang chân trái,

chân phải sau gần thắng. Cần đàn đưa thẳng theo hướng chân trái, nguyên

thế đó nhảy xét 3 cái (tà 7 tà), nhịp 8 hai chân nhảy nhẹ đồng thời quay

người nhanh theo chiều trái về H5, hai chân tiếp đất vào phách tà ở thể 1

rộng, đàn và người vòng theo hướng quay lật. Sau đó tay đàn về thể cơ

bản, tiếp tục từ đầu. Hoàn thành công tắc 8 nhịp 2/4. Tính chất động tác vui

vẻ khoẻ

2. PHÁ MÁ HÍNH

Có 2 phần:

10

- Tà 1 tà 2 tà 3 tà 4 nhún tại chỗ 4 cái giống nữ.

- Tà 5 tà 6 tà 7 tà 8 nhẩy đổi chỗ qua nhau.

Tay:

Tay trái cảm cần đàn giữ khung , tay phải cầm bầu đàn ngoáy nhẹ ,

chân nào bước đàn đưa sang bên đó. Chú ý : Đàn vừa đưa sang

vừa ngoáy bầu đàn và chỉ đưa đến trước bụng trái hoặc bụng phải .

Vào nhịp 5 tà:

Chân trái bước sang ngang H7 nhảy nhẹ tại chỗ, chân phải có

ngang bắp chân trái, đàn đưa cao sang trái, mắt nhìn cần đàn

6 tà:

7 tà:

Chân phải nhảy tiến về H1, đàn đưa cao trước ngực, mặt nhìn đàn

Chân trái nhảy lùi H6 người xế H8 (né) đàn đưa cao sang trái, mắt

nhìn H1

8 tà:

Chân phải bước dài lên H2 rồi nhảy quay về H5 đổi chỗ qua nhau.

Chân trái có ngang bắp chân phải. Cần đàn vớt từ dưới vuốt chéo

lên sát theo chân trái đồng thời người xoay đổi hướng, đàn trở về

tư thế cầm tự nhiên. Người nghiêng theo cần đàn (bên trái). Khi

đổi 2 người :

- Nhịp 5 tà : Hai người cùng nhảy sang ngang .

- Nhịp 6 tà : Hai người cùng nhảy vào đưa đàn đối diện .

- Nhịp7 tà : Hai người cùng nhảy lùi xế sau .

- Nhịp 8 tà : Hai người nhảy đổi chỗ qua nhau cảm giác né để hai

cần đàn vuốt chéo qua nhau .

Tính chất tươi rộn ràng .

3. BƯỚC VỘI

Chân bước và dáng người giống nữ

Quá trình đi tay đàn trao nhẹ vòng - 2 tay đuổi ngược nhau. Tay nhải vòng lên thì tay

trái vòng xuống hoặc ngược lại khi đi chân trái trước, chân phải kéo về (H2) Tay phải

trao bầu đàn lên hai vòng (theo chiều kim đồng hồ).

Cuối vòng thứ 2 kéo về cùng chân phải

- Cần đàn ở phía trước.

- Khi đi chân phải trước, chân trái kéo về (H2) tay phải trao bầu đàn vòng xuống

11

ngược chiều kim đồng hồ.

Cuối vòng thứ 2 tay trái cầm đàn kéo về phía sau cùng cần đàn H6

4. QUAY ĐÀN

Phần chân:

Tà 1 tà 2:

Tà 3 tà 4:

Chân bước 3 bước trái, phải, trái nhún đồng thời, Chân phải từ sau xét

lên vẽ vòng sang phải và xoay người sang phải nửa vòng ( từ H1 về H5 )

vẽ bằng bàn chân

Làm như trên nhưng ngược lại bước chân phải đi về H5 và chân trái vẽ.

Để quay người về H1

Tà 5 tà 6:

Tà 7 tà 8:

Phần tay:

1 tà 2 tà:

Giống 1-2 ở trên

Quay đổi chỗ giống động tác vi pắn nữ

Dùng cổ tay trao đàn nhẹ 2 vòng theo chiều kim đồng hồ và theo từng

phách vào tà lần 2 tay phải lượn theo chân phải vẽ

3 tà 4 tà:

Tay trao 1 lần như trên, đến tà lần 2 tay phải vòng lên ngược lại để tay

trái lượn xuống theo chân trái vẽ

5 tà 6:

7 tà 8:

Nhắc lại như 1 tà 2 tà

Giơ cao đàn trên đầu. Cuối N8 tay đàn hạ về thế cầm đàn cơ bản khi

bước người thẳng, khi vẽ người, vai và đàn lượn theo chân vẽ. Tính

chất động tác vui tươi. Hoàn thành động tác 8 nhịp 2/4

12

Bài 3. MÚA CƠ BẢN DÂN TỘC CAO LAN

Mục tiêu

Về kiến thức: Học sinh nắm được các động tác cơ bản nhất nhằm chuẩn bị tốt các tư

thế dáng – thân – người, giải phóng từng bộ phận cơ thể. Rèn độ mềm dẻo của đầu

gối, cổ chân, ngón tay, cánh tay, các bước đi cơ bản.

Về kỹ năng:

- Tiếp tục nâng cao độ nhuần nhuyễn của sức cơ bản trong các động tác đã học (độ

mềm, độ linh hoạt, sức chân, tăng tiết tấu...)

- Sự linh hoạt, sức chân ở một số động tác khỏe của nam

- Học sinh kết hợp toàn thân một cách hài hòa với âm nhạc

Nội dung chính

A. PHẦN LAO ĐỘNG

1. ĐI NƯƠNG

Chân: Như “Bước chân cơ bản”.

Tay và người:

1, 2:

Tay trái đưa lên H1, cao ngang mặt rồi gập khuỷu tay, bàn tay ở trước vai

và cao hơn vai, mu bàn tay H7.

3:

Duỗi khuỷu tay ra đằng trước cho cánh tay thắng, cao ngang trán. mu bàn

tay vẫn ở H7. Tay phải đưa ra phía sau xuôi 45^o, mu tay H3. Ngực quay

H2, người hơi cúi về H1 (theo tay duỗi ra).

4, 5:

Như 1, 2, người trở về H1.

Chú ý: Tay đưa ra trước có đẩy vòng, kéo về có hạ khuỷu tay.

2. PHÁT NƯƠNG

1:

Chân phải gập đầu gối, đặt bàn chân sau bắp chân trái, đấu g cổ chân và

bàn chân để tự nhiên. Tay phải đưa lên thế 1 nhưng sang trước nách trái.

Người vẫn H8.

Tà:

2:

Chân trái nhảy một bước nhỏ lên H2.

Chân phải duỗi mạnh ra H2 cho thẳng đầu gối, đặt nửa bàn trên sàn, đầu

gối vẫn ở H2, tay phải phát mạnh chéo xuống. tay phía ngoài đi trước,

13

cuối cùng dừng ở H2, khuỷu tay thẳng, ngực H8, đầu và người nghiêng

sang H2, mặt cũng quay sag nhìn xuôi theo tay phải.

3 tà 4:

5 tà 6:

Tà 7:

Như 1 tà 2.

Như 1 tà 2 nhưng nhanh gấp đội, chân trái nhảy nhỏ hơn tà trước 2, chân

phải khi duỗi ra thì chuyển nhanh trọng tâm sang chân ấy. Ngực vẫn H8.

Người và đầu vẫn nghiêng về H2.

8:

Chân trái bước trước chân phải lên H2 một bước rộng và chuyên nhanh

trọng tâm sang chân trái. Chân phải như 1. Tay phải đưa vẻ như 1, tay trái

đưa lên đặt dưới tay phải như thế 1.

Tà:

9:

Chân trái như tà trước 2.

Chân phải duỗi mạnh đầu gối rồi đặt rộng ra H2, chuyến trọng tam sang

chân phải, đầu gối vẫn H2. Hai tay phát mạnh, tay phải phát chéo xuống

H2, tay trái phát chéo lên H6. Cuối cùng hai tay tạo thành một đường

chéo. Ngực vẫn H8, người và đầu vẫn nghiêng về H2, nhìn xuôi theo tay

phải

3. TRA HẠT

1, 2, 3:

Như động tác “Đi nương".

4:

Tay phải co trên vai phải, bàn tay ngửa, ngón tay H4. Đồng thời tay trái đưa

lên cao rồi đưa vòng về vô bàn tay vào bàn tay phải, các ngón tay trái ấp lên

các ngón tay phải. Ngực H2. Đầu vừa ngửa về H4, vừa quay sang H3, nhìn

vào tay. Chân phải bước lùi về H4, đặt cả bàn chân, đồng thời chân trái kéo

vế đặt ở thế 3 cao ngang bắp chân (ở phách này mô phỏng động tác lấy hạt ở

gùi đeo sau lưng).

5:

Chân phải nhảy tại chỗ, đồng thời chân trái hạ xuống thế 3 rộng (cách

khoảng một bàn chân). Tay phải đưa sấp xuống sau hông phải. Tay trái

(ngón tay đi trước), đưa vòng lên cao rồi vòng xuống dừng trước ngón chân

trái (cách khoảng 10cm), bàn tay ngừa, khuỷu tay và cổ tay cong. Người cúi

và hơi nghiêng theo tay trai, nhìn theo tay (mô phỏng động tác tra hạt trong

lao động làm nương rẫy).

4. XÚC TÉP

Chuẩn bị: Người và chân như động tác “Phát nương". Tay để thế 6 thấp, bên trái, bàn

tay trái sấp.

14

1:

Chân phải như động tác “Phát nương".

Tà 2:

Hai chân như động tác “Phát nương", tay trái đánh cánh tay dưới chéo

xuống H2, tay phải đánh cánh tay dưới chéo xuống H2, cuối cùng dừng ở

H2, cao ngang thắt lưng, bàn tay ngửa, cánh tay thẳng.

3:

Chân như 1, hai tay đánh ngược lại với tà 2 để trở về tư thế chuẩn bị.

Tà 4:

5 tà 6:

Tà 7:

8:

Như tà 2.

Như 3 tà 4.

Như 3 tà 4 nhưng nhanh gấp đôi.

Chân trái dậm chân tại chỗ, đồng thời chân phải co về cao 45^o, đầu gồi

cong, H2. Hai tay đánh ngược về thế 6, H6, bàn tay trái ngừa, bàn tay phải

sấp. Ngực H8, người và đầu nghiêng về H6.

9, 10:

Bàn chân phải dậm đêm ở thế 3 rộng rồi nhảy quay một vòng + 1/4 vòng

theo hướng bên phải, kết thúc hai chân về thế 1, hai tay, đầu và người đổi

bên so với 8, trong khi nhảy quay, chân trái hất gót và úp đầu gối. Các

động tác trong phần I trên đây mô phỏng theo những động tác lao động sản

xuất của đồng bào Cao Lan nên cần được làm với tính chất khỏe khoắn, sôi

nổi và hồn nhiên.

5. MÀI DAO

Chuẩn bị: Chân đứng thế 1.

1:

Chân phải dậm ở phía trước, cách vị trí chuẩn bị khoảng một bàn chân,

đồng thời chân trái nhấc lên H8, hai tay năm sắp cũng đưa lên phía trước.

2:

Chân trái nhảy nhẹ tại chỗ, chân trái đưa lên cao 45°, H8, đầu gối hơi cong

và hơi mở, bàn chân móc. Hai tay đưa iên trước ngực rối co khuỷu kéo

vòng về sau, tạo ra vòng tròn nhỏ, cuối cùng có nhấn dọc cổ tay đẩy ra

trước, tay phải cao hơn tay trái, hai khuỷu tay nâng, hai khung tay tạo thành

một mặt phẳng nghiêng về chân trái, đồng thời chân trái cũng đạp ngược

thành một vòng tròn nhỏ theo tay (mô phỏng động tác mài dao bằng chân

cùng với hai tay), ngực H2. Người nghiêng về H8. Nhìn xuôi chân trái.

3:

4:

Giữ nguyên tư thế trên, chân phải nhảy nhẹ tại chỗ, hai tay nhấn dọc cổ tay

như phách 2.

Đứng yên.

15

5:

Giống phách 3.

6. ĐÁNH LỬA

Phần chân: Đứng chân thế 1, đưa chân phải lên H2, cao 90^o

Phần tay và thân trên: Khung tay tròn. 3 điểm: 2 tay và chân tạo thành 1 đường

thẳng (mô phỏng động tác mài dao phát)

1 tà 2:

Tay và chân vẽ 3 vòng tròn, người cúi khom nghiêng về phía bên phải.

7. CHỌC LỖ

1:

2:

Chân phải bước lùi một bước rộng về H4 để lấy đà, ngực H2, hai tay ngửa

lên H2

Chân phải nhảy tại chỗ, chân trái nhấc lên cao 45º ở H6, đầu gối hơi cong,

hai tay đưa tiếp lên thế 6, đầu hơi ngửa, nhìn theo tay.

3, 4:

5:

Đổi bên.

Chân phải dậm mạnh cả bàn ở thế 3 rộng, chùng đầu gối, trọng tâm ở chân

phải, tay trái nắm đưa qua trên đầu sang H2 rồi đóng mạnh xuống phía trước

bàn chân phải nhưng dừng lại ngang thất lưng, cạnh bàn tay phía ngón út ở

phía dưới (mô phỏng động tác nắm gậy chọc lỗ trong lao động), tay phải

nắm đưa vòng bên phải về dừng ở H5, cao 45°, khuỷu tay cong, mu tay H3.

(Chú thích: Trước đây, các trường lớp múa đều giảng dạy động tác "Chọc lỗ

A". Đến nay, người biên soạn chỉnh lý thêm động tác "Chọc lỗ B" cho phù

hợp với cách canh tác của đồng bào Cao Lan).

B. PHẦN CHIM GÂU

1. CHIM VẪY CÁNH

Chuẩn bị: Chân đứng thế 1, người H1. Tay phải sấp giợ cao ba ở H2, tay trái sấp giơ

thấp hơn vai ở giữa H7 và H6. Đầu hơi ngửa, nhìn cao theo tay phải.

1:

Hai tay nâng lên cao hơn trước khoảng 25°, cổ tay hơi nâng. Chân phải làm

động tác vòng chân như “Bước chân cơ bản",

2:

Hai tay hạ xuống vị trí cũ để hoàn thành một lần vẫy cánh. Chú ý khi vẫy

dùng sức của cả cánh tay, không sử dụng khuỷu tay, cổ tay hơi mềm. Chân

trái nhảy tại chỗ, chân phải sau khi vòng thì ha xuống thế 1.

Tà 3:

4, 5:

Chân và tay như 1, 2, di chuyển lên H1.

Như 1, 2 (nhưng hơi co khuỷu tay khi hạ xuống).

16

2. CHIM ĐẬU

Chân: Như “Bước chân cơ bản".

Tay và người:

1, 2:

Hai tay để bên cạnh xuôi theo vai, khung cánh tay tròn, khuỷu tay nâng,

bàn tay hơi ngửa, đầu hơi ngửa.

3:

Hai tay đưa lên trước trán, cách trán khoảng 20cm, hai bàn tay sás chồng

bắt chéo lên nhau, hai ngón cái bắt chéo dưới lòng bàn tay, hai cổ tay gập

cho ngón chúc xuống 45°, hai bàn tay hơi cong (m phỏng mỏ chim), hai

cánh tay tròn, khuỷu tay hơi nâng. Đầu và thân trên hơi cúi, mặt nghiêng

nhìn dưới khung tay phải

4:

5:

Giữ nguyên tưr thế trên.

Hai tay ngửa vung về tư thế ở phách 1 và 2

3. CHIM VỜN

Chuẩn bị: Chân đứng thế 1, người H1, hai tay để trước trán như động tác “Chim đậu".

1:

Chân phải dậm nhẹ cách chân trái khoảng 1 bàn chân, mũi chân hướng 2;

hai tay ngửa hạ xuống xuôi theo vai.

2:

Chân phải nhảy nhẹ tại chỗ, chân trái hất gót, đầu gối đóng, hai tay tiếp tục

đưa vòng lên thư thế "Chim đậu". Người vẫn H2, đầu và thân trên nghiêng

về bên phải.

3, 4:

5:

Đổi bên.

Đặt chân phải.

6, 7:

Chân phải hai lần nhích tại chỗ vừa xoay theo chiều bên phải, cuối cùng về

H4, chân trái hai lần quệt 5 đầu ngón chân trên sàn và hất gót (H8, H2) đầu

gối đóng (như 2), hai tay ngửa xuống ngang vai. Đầu nghiêng bên trái và

hơi ngửa.

8:

9:

Chân phải dậm mạnh ở thế 3 rộng, mũi chân H8, đồng thời chân trái hất

gót như phách 1 nhưng mạnh hơn, hai tay hạ xuống ngang vai như phách 1

nhưng mạnh hơn

Nhảy quay theo chiều bên phải về H1, hai chân về nhún thế 1, người, đầu

và tay như “Chim đậu".

17

4. CHIM SÀ

Chân: Trong 8 nhịp nhạc, hai chân nhún mềm 8 lần, dập dình thuống thấp dần, sau

lần thứ 8 thì ngồi kiễng gót, hai đùi sát nhau và song song với sàn. 8 nhịp nhạc sau lại

nhún 8 lần, dập dình lên cao dần, sau lần thứ 8 thì người đứng thẳng lên

Tay: Theo từng nhịp, đu đưa hai tay ngược chiều nhau, một tay H1, một tay H5, cổ

tay đi trước cho mềm, cao khoảng 25°. Đầu nghiêng ngược với tay trước, nhìn tay

trước.

5. CHIM MỔ THÓC

Chuẩn bị: Ngồi kiếng gót H1, hai đùi sát nhau và song song với sàn, tay chắp như

động tác “Chim đậu" nhưng thấp ở trước gối, ngón tay chúc xuống sàn.

1:

Hơi nhổm người lên (mông lên cao cách gót khoảng 20cm) động thời xoay

người và chân sang H2, co hai khuỷu tay kéo hai bàn tạy. lên theo người.

2:

Gập gối ngồi xuống như chuẩn bị, duỗi khuỷu tay đẩy hai bàn tay xuống,

khung tay tròn, ngón tay chĩa xuống sàn, người và đầu hơi cúi và nghiêng

sang phải.

3, 4:

5, 6:

7:

Đổi bên.

8, 9:

6. CHIM DUỖI CÁNH

Chuẩn bị: Nằm ngang, mặt và ngực H1, hai chân H3, cùng cong đầu gối, chân trái ở

dưới co nhiều, chân phải xếp ở trên duỗi nhiều hơn, tay phải để xuôi trên đùi phải, bàn

tay trái chống trên sàn, cách hông trái khoảng 20cm, khung tay tròn, khuỷu tay H7,

ngón tay H3, người nghiêng sang H7 khoảng 75°.

1:

Hơi gập khuỷu tay trái cho người nghiêng sang 7 khoảng 75°, tay phải gập

cổ tay và đưa qua ngực sang H7, mu tay H7, đến trước tay trái thì dừng lại,

đồng thời chân phải vừa co lại vừa đưa theo người và tay sang H7, đùi ép

gần sát bụng, đầu quay sang H7 nhìn xuôi qua vai trái.

2:

Hơi duỗi khuỷu tay trái, đẩy người lên nghiêng sang H3, vai phải thấp hơn

vai trái, khuỷu tay trái vẫn tròn, bàn tay nhấc nhưng ngón tay không rời khỏi

sàn. Chân phải duỗi ra như chuẩn bị (gối không mớ), tay phái cong ngược cổ

18

tay lại và vuốt xuôi ra H3 theo chân và người, đầu nghiêng sang H3, nhìn

xuôi theo chân.

3, 4:

5:

Làm lại như 1, 2.

Làm lại như 1.

6, 7, 8:

Chân phải vừa duỗi ra như phách 2 vừa đạp nhẹ lên cao 45° rồi người trở

dậy và lật ra đằng sau (H5), đồng thời chân trái cũng nhấc lên cao 45° rồi lật

úp theo; tay phải ngửa vung mở qua thế 3, tay trái vung úp đuổi theo tay

phải và lật theo người. Khi đã lật người về H5 thì nằm đổi bên với thế chuẩn

bị. Các động tác "Chim sà", “Chim ria cánh" cần làm mềm mại, còn các

động tác “Chim đậu", “Chim vẫy cánh", “Chim vờn" có tính chất vui tươi,

nhảy nhót.

Bài 4. MÚA CƠ BẢN DÂN TỘC BA NA

Mục tiêu

Về kiến thức: Học sinh nắm được các động tác cơ bản nhất nhằm chuẩn bị tốt các tư

thế dáng – thân – người, giải phóng từng bộ phận cơ thể. Rèn độ mềm dẻo của đầu

gối, cổ chân, ngón tay, cánh tay, các bước đi cơ bản.

Về kỹ năng:

- Tiếp tục nâng cao độ nhuần nhuyễn của sức cơ bản trong các động tác đã học (độ

mềm, độ linh hoạt, sức chân, tăng tiết tấu...)

- Sự linh hoạt, sức chân ở một số động tác khỏe của nam

- Học sinh kết hợp toàn thân một cách hài hòa với âm nhạc

Nội dung chính

1. NHÚN THẲNG

Chuẩn bị: Đầu người thẳng H1, hai chân đứng thế 1 hẹp tự nhiên. Hai tay xuôi xuống

hai bên đùi, khung tay hơi nâng khuỳnh lên, khuỷu tay tròn. Hai bàn tay nắm hờ, lòng

bàn tay hướng 5

Tà:

Như hít vào một hơi thở, lồng ngực hơi căng lên và nâng khung tay theo

hơi đưa ra phía trước.

19

1:

Hai chân nhún thẳng xuống, trọng lượng chủ yếu đổ xuống chân phải trụ,

chân trái hơi bênh nhẹ gót. Đầu gối hơi nhô lên phía trước cao hơi gối

phải. Cảm giác mỗi cái nhún như trút ra một hơi thở, nhún buông tụt hẫng

xuống hơi nhanh rồi ngưng lại. Hai tay giữ khung buông về sau cách đùi

khoảng 20 cm. Đầu, mặt hơi xoay nhìn về phải (giữa hướng 1 và 2). Bụng

bên trái hơi óp vào, giữ tạo hình.

Tà 2:

Làm đổi bên giống tà 1 (vào tà, hai chân lại đứng thẳng lên để nhịp 2

nhún xuống). Hoàn thành động tác 1 nhịp 2/4. Tốc độ chậm rãi. Thường

mỗi bên nhún 4 hoặc 8 lần mới đổi.

2. ĐI XOA TRỐNG

Chuẩn bị: Chân đứng T1, tỉảng Ht, hai tay buông xuôi.

1:

Chân phải bước chếch lên H2 rồi xoay đặt bàn chân xuống thẳng hướng 1,

gót chân phải cao ngang so với mũi chân trái. Người tự nhiên xoay về

hướng 8 (do bàn chân phải đặt thẳng hướng 1). Hai tay đưa gập cắng tay

lên, hướng hai lòng bàn tay vào ngang mặt trống. Cùi tay kéo về sau, hơi

chếch ra ngoài. Xoa trống 1/2 vòng (lượn lên vòng ra ngoài). Đầu nhìn

thắng hướng 1.

Tà:

2:

Chân trái kéo bàn chân chập gót vào giữa bàn chân phải (T3). Ngực và đầu

hơi ngả sau, nhìn hướng 1. Hai tay xoa trống nốt 1/2 vòng còn lại.

Nhún thẳng (đúng tính chất yếu lĩnh nhún thâng: buông, tụt, hẫng, ngưng

lại) đầu thân giữ nguyên dáng. Hai tay xoa trống như nhịp 1.

Tà:

Giữ nguyên dáng, hai chân thắng gối lên. Hai tay xoa trống tiếp nhự phách

tà của nhịp 1. Đổi bên tiếp tục chân trái bước chuyển bên, làm ngược lại.

Hai tay vẫn tiếp tục xoa trống nguyên một chiểu, mỗi chiều đi 2 vòng xoa

trống. Hoàn thành động tác 2 nhịp 2/4. Tính chất chậm rãi, chững chạc.

3. SÁT COONG A, B

3.1. SÁT COONG A

Chuẩn bị: Chân đứng T3 rộng, chân trái trước, mũi chân về hướng 7, Chân phải sau

tru. Thân trên xoay ra hướng 8, hơi ngả, vai phải hơi thấp. Khung tay nâng khuỳnh

bàn tay hơi nắm (như chuẩn bị của nhún thẳng). Đầu mặt xoay nhìn về phía hướng 1

vẻ hãnh diện.

Phần tay:

Tà:

Gập cẳng tay phải nâng lên, đồng thời xoay ngửa cẳng tay, nắm tay cạnh

sườn ngang thắt lưng, đưa cùi tay về sau.

20