Đề tài Tổ chức dạy học bài: Tạo họa tiết trang trí theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh Lớp 7 trường Phổ thông thực hành chất lượng cao Nguyễn Tất Thành
TỔ CHỨC DẠY HỌC BÀI: TẠO HỌA TIẾT TRANG TRÍ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
CHO HỌC SINH LỚP 7 – TRƯỜNG PHỔ THÔNG THỰC HÀNH
CHẤT LƯỢNG CAO NGUYỄN TẤT THÀNH
Bùi Anh Riu - Trường CĐSP tỉnh Hòa Bình
Email: Riubui5565hb@gmail.com
TÓM TẮT
Học sinh THCS nói chung và học sinh lớp 7 nói riêng đều phải học những
bài tập trang trí cơ bản như: trang trí hình vuông, hình tròn, hình chữ nhật,... có
nhiều em lúng túng, làm đi làm lại mà bài tập vẫn chưa hoàn thành theo ý muốn,
ngược lại một số em thực hiện bài trang trí rất nhanh và đẹp. Vậy nguyên nhân
bắt nguồn từ đâu mà có sự phân hóa lớn như vậy? Câu trả lời đơn giản nhất đó
là kho tư liệu về họa tiết trang trí của các em còn nghèo nàn, chưa đáp ứng được
nhu cầu sử dụng cần thiết trong các bài tập. Vì vậy định hướng tổ chức dạy –
học: Tạo họa tiết trang trí là tìm ra giải pháp tối ưu nhất, thúc đẩy học sinh học
tập tự tin và sáng tạo.
Tổ chức dạy – học bài Tạo họa tiết trang trí cho học sinh lớp 7 trường
PTTHCLC Nguyễn Tất Thành thuộc trường Cao đẳng Sư phạm Hòa Bình là sự
chuyển tiếp từ một bài vẽ cơ bản hiện hành chuyển sang cách dạy theo định
hướng pháp triển năng lực cho học sinh có tác động tích cực, đáp ứng nhu cầu
mong mỏi của giáo viên trong quá trình dạy – học.
Nghiên cứu đưa ra những giải pháp cơ bản cho giáo viên và học sinh trường
PTTHCLC Nguyễn Tất Thành áp dụng vào bài: Tổ chức dạy – học bài Tạo họa
tiết trang trí theo định hướng pháp triển năng lực cho học sinh lớp 7.
Từ khóa: Tổ chức, dạy - học, phát triển năng lực, THCS, trường PTTHCLC
Nguyễn Tất Thành, trường CĐSP Hòa Bình.
1
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nếu bài dạy Tạo họa tiết trang trí từ một bài vẽ cơ bản hiện hành từ năm
2000 đến nay mới chỉ dừng lại cách nhìn, cách nghĩ, cách vẽ, cách cảm thụ của
học sinh, sau đó ứng dụng vào cuốc sống một cách chung chung, mục tiêu là học
đủ 9 môn mang tính phổ cập giáo dục. Dạy – học theo định hướng phát triển
năng lực ở mức độ cao hơn về mọi mặt đó là phát triển khả năng tự học, tự đánh
giá, năng lực học nhóm, năng lực phẩm chất đạo đức, năng lực cá nhân và vận
dụng kiến thức vào thực tế linh hoạt, sáng tạo.
Sự khác biệt rõ nét nhất là việc thiết kế các hoạt động dạy – học, phương
pháp dạy – học, tổ chức các hoạt động dạy – học,...
Trong quá trình nghiên cứu, tìm tòi và thực hiện trên lớp năm học qua. Bản
thân tôi đã tìm ra giải pháp tâm đắc để chọn ra: Tổ chức dạy – học bài: Tạo họa
tiết trang trí. Đây là bài dạy lý thuyết và thực hành cụ thể. Từ đó định hướng
các bài dạy tiếp theo.
Tổ chức dạy – học theo định hướng phát triển năng lực tôi đã dạy để thử
nghiệm cho học sinh khối lớp 7 trường PTTHCLC Nguyễn Tất Thành có hiệu
quả và chất lượng, giáo viên tự tin hơn, học sinh tham gia tích cực tất cả mọi
hoạt động dạy – học. Chất lượng học tập đồng đều và có sự tiến bộ rõ rệt.
Chính vì thế tôi tiếp tục áp dụng: Tổ chức dạy – học bài: Tạo học tiết trang
trí cho đối tượng học sinh khối lớp 7 trường PTTHCLC Nguyễn Tất Thành năm
học 2019 - 2020
II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đạt được kết quả nghiên cứu tôi đã sử dụng phương pháp điều tra bảng hỏi;
quan sát, dự giờ đồng nghiệp, 98 học sinh của 3 lớp 7 trường PTTHCLC
Nguyễn Tất Thành, phỏng vấn giáo viên dạy mĩ thuật, đồng thời sử dụng
phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động dạy – học.
Về nội dung lý thuyết: Giáo viên tổ chức giờ dạy theo từng hoạt động dạy –
học, nêu vấn đề, hướng dẫn thảo luận, tổ chức nhóm, yêu cầu học sinh đọc và
nghiên cứu tài liệu SGK, tài liệu tham khảo,... giải quyết tình huống, thảo luận
2
nhóm, thảo luận chung, giải thích thấu đáo của giáo viên để hoàn thành mục
tiêu, yêu cầu của bài.
III. KẾT QUẢ
Kết quả bài tổ chức dạy học bài: Tạo họa tiết trang trí theo định hướng
phát triển năng lực của học sinh thực sự là định hướng cho học sinh hình thành
và phát triển năng lực toàn diện về: năng lực phẩm chất đạo đức, năng lực tự
học, tự đánh giá, năng lực tự ứng dụng vào cuộc sống và năng lực sáng tạo... Tổ
chức dạy học thực hiện trên cơ sở đẩy sâu và mở rộng kiến thức về lý thuyết,
tăng cường giờ thực hành, thảo luận, giao bài thực hành mang tính ứng dụng, bài
tập bổ sung có chất lượng và sáng tạo cao, giảm các giờ lý thuyết (30% giờ lý
thuyết, 70% giờ thực hành, thảo luận). Phát huy sự sáng tạo, tự học, tự nghiên
cứu cho mỗi học sinh và sự phối hợp khoa học của nhóm học sinh.
Các phương pháp giảng dạy đã được sử dụng gồm:
- Dựa vào thực tế bài học, cơ sở vật chất, đối tượng học sinh mà đưa ra
phương pháp dạy phù hợp. Đối với bài cách tạo họa tiết trang trí giáo viên tổ
chức cho học sinh thu lượm nhiều hoa lá khác nhau để giờ học có kết quả cao, từ
việc chọn hoa lá có đặc điểm để tạo thành họa tiết trang trí là quan trọng. Tổ
chức dạy – học trên lớp, quan sát các hoạt động cá nhân của học sinh như sử
dụng các dụng cụ và các kĩ năng thực hành, các bước cơ bản như: chọn hoa lá
đơn giản, sáng tạo để tạo thành họa tiết trang trí, mỗi học sinh đều có sự sáng tạo
khác nhau, không bắt chước tài liệu, SGK;
- Tổ chức hoạt động dạy – học và phương pháp dạy – học nâng cao khả
năng thực hành bài tập của học sinh, đó là hoạt động vận dụng, hoạt động tìm
tòi, mở rộng. Hai hoạt động này thực sự mang lại kết quả học tập của học sinh;
- Hoạt động vận dụng là học sinh có khả năng vận dụng mọi kiến thức, kĩ
năng đã đã học được. Từ đó phát huy khả năng và năng lực sáng tạo của bản
thân làm ra sản phẩm đưa vào cuộc sống hàng ngày,... có thể sử dụng tạo hình
3D, 4D,5D dựa vào bài hay chủ đề tác phẩm của nhóm để biểu diễn, trưng bày,
sắm vai...;
3
- Hoạt động tìm tòi, mở rộng: Học sinh được khai thác và tìm cuộc thi vẽ
hoặc tạo hình từ các chất liệu khác nhau, nghệ thuật biểu diễn, nghệ thuật sắp
đặt, tạo ra sản phẩm vào cuộc sống hàng ngày.
+ Ưu điểm: Năng lực sử dụng phương pháp để áp dụng vào bài vẽ cách vẽ
theo mẫu của giáo viên là tốt. Ngôn ngữ nói, diễn đạt lưu loát, dễ hiểu, khúc
triết, rõ ràng, giải quyết được sự "trừu tượng" của từ mĩ thuật. Kết hợp nhuần
nhuyễn khoa học của trực quan và phương pháp dạy học. Vì thế thực hành được
đẩy sâu hơn, bài vẽ của học sinh có chất lượng cao hơn.
+ Hạn chế: Cơ sở vật chất chưa đáp ứng được nhu cầu tối thiểu cho một giờ
dạy chuẩn mực. Giáo viên muốn dạy tốt, đảm bảo chất lượng theo yêu cầu của
định hướng phát triển năng lực cho học sinh thì phải tập trung suy nghĩ, tìm tòi,
tự bỏ kinh phí cá nhân để mua sắm thiết bị, trực quan,...
* Bảng điều tra năng lực của học sinh theo phương pháp truyền thống (98
em học sinh lớp 7 trường PTTHCLC Nguyễn Tất Thành đầu năm học 2019 -
2020):
Mức độ thực hiện
Thường xuyên
Thỉnh thoảng
Chưa
Nội dung
bao giờ
STT
Số
%
51
Số
lượng
%
Số
lượng
%
lượng
50
60
40
50
48
38
40
40
49
0
0
Vui vẻ, hứng thú học tập
Thân thiện, gần gũi
1
2
61,2
40,8
51
38,8
40,8
40,8
0
0
18 18,4
8,2
Học tham gia tích cực thảo luận
3 nhóm, lớp.
8
Trình bày trước tập thể lớp.
4
58
60
59,1
61,2
30
26
30,6
26,5
10 10,3
12 12,3
5 Đủ thời gian làm bài trên lớp
Kết quả bài thực hành
6
4
Học sinh được rèn luyện nhiều hơn về các kĩ năng: nghe, nói, giao tiếp,...
kết hợp hoạt động cá nhân, hoạt động ở lớp, ứng dụng vào các bài trang trí cơ
bản, bài tập ứng dụng để tạo ra các sản phẩm trong gia đình, lớp học; có nhiều
cơ hội để tham gia bày tỏ ý kiến, phát huy khả năng, năng lực của từng học sinh.
Đặc biệt phân hóa được học sinh: Hoàn thành tốt, hoàn thành và chưa hoàn
thành. Từ đó quan tâm, hỗ trợ nhiều hơn để cả lớp nhiệt tình đều hoàn thành yêu
cầu bài vẽ.
* Bảng điều tra năng lực (98 em học sinh khối lớp 7 trường PTTHCLC
Nguyễn Tất Thành cuối năm học 2019 - 2020) áp dụng bài Tạo họa tiết trang trí
theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh:
Mức độ thực hiện
Thường
xuyên
Thỉnh
thoảng
Chưa
STT
Nội dung
bao giờ
Số
%
Số
%
Số
%
lượng
lượng
lượng
93
96
98
94,8
97,9
100
5
2
0
5,2
2,1
0
0
0
0
0
0
0
1
2
3
Vui vẻ, hứng thú học tập
Thân thiện, gần gũi
Học tham gia tích cực thảo luận
nhóm, lớp.
90
96
98
91,8
97,9
100
8
2
0
8,2
2,1
0
0
0
0
0
0
0
4
5
6
Trình bày trước tập thể lớp.
Đủ thời gian làm bài trên lớp
Kết quả bài thực hành
5
IV. PHẦN BÀN LUẬN
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Tìm hiểu khái niệm Vẽ theo mẫu
(Hoạt chung cả lớp)
- Học sinh tìm hiểu về màu sắc, đường nét, vẻ đẹp của họa tiết từ các hình
minh họa (Bài 3 trang 84,85,86 – SGK MT7) và trên các vốn cổ, sản phẩm, bài
vẽ... trong đồ dùng dạy học (ĐDDH).
(Hoạt động nhóm)
- Đọc, tìm hiểu thông tin mục I. Quan sát, nhận xét: Tạo học tiết trang trí
(Bài 3, trang 48 – SGK MT7).
- Chia sẻ trong nhóm về những sản phẩm đã sưu tầm; nhận xét và nêu ý
kiến cá nhân.
- Có thể tổ chức trò chơi: ”Tìm họa tiết trang trí đồ vật”, cụ thể:
+ Sử dụng các họa tiết đã chuẩn bị (mỗi bộ họa tiết có số lượng từ 5 đến 7
họa tiết)
+ Yêu cầu học sinh chọn họa tiết, gắn lên đồ vật (mũ, bình nước, cái ấm...)
Lưu ý: Cần quan tâm đến màu nền và màu họa tiết cho phù hợp.
- Nêu cảm nhận về sản phẩm sau khi được trang trí
- Trên cơ sở những trải nghiệm của học sinh thông qua ĐDDH đã chuẩn bị,
tham khảo hướng dẫn trong Bài 3 – SGV MT7, GV bổ sung và nhấn mạnh :
+ Họa tiết trang trí rất phong phú đa dạng, bắt nguồn từ các hình ảnh có
thực trong thiên nhiên như hoa lá, chim muông,...
+ Họa tiết trang trí thường được vẽ đơn giản, cách điệu đẹp hơn nhưng
vẫn giữ được đặc điểm của mẫu.
+ Trên các công trình kiến trúc đình, chùa, cổ vật,... có rất nhiều họa tiết
trang trí được tạo bởi đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân xưa (hình ảnh
chim và hươu trên mặt trống đồng, hình sóng nước ở Tháp chùa Phổ Minh,
hình họa tiết sen, hoa cúc ở đình chùa,...)
+ Ngày nay nhiều sản phẩm gia dụng được trang trí bằng những họa tiết
đẹp, tạo sự thích thú cho người sử dụng.
6
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
1. Tìm hiểu họa tiết trang trí
(Hoạt động chung cả lớp)
- GV gợi ý cho học sinh nhớ lại các kiến thức có liên quan đến bài học, yêu
cầu học sinh nêu cách tạo họa tiết trang trí theo hiểu biết.
- Học sinh tìm hiểu nội dung Bài 3: Tạo họa tiết trang trí (mục II, trang 85).
- Giáo viên phối hợp với hình minh họa, gợi ý học sinh trả lời:
+ Họa tiết được tạo từ hình mẫu (hoa lá, động thực vật...) nào?
+ Nhận xét về hình dáng, đường nét, màu sắc của họa tiết trang trí.
2. Cách tạo họa tiết trang trí
(Hoạt động cá nhân)
- GV yêu cầu HS:
+ Trao đổi trong nhóm về sự lựa chọn hình mẫu của mình, tham khảo hình
ảnh của bạn/nhóm bạn.
+ Có thể tự ngồi theo nhóm có cùng sở thích. Ví dụ: nhóm cùng lựa chọn
tạo họa tiết từ hoa lá; nhóm tạo họa tiết từ con vật, đồ vật,...
- GV nêu khái quát về cách tạo họa tiết trang trí:
+ Lựa chọn mẫu có hình dáng đẹp (theo ý thích), chép thực.
+ Đơn giản các chi tiết.
+ Cách điệu và hoàn thiện họa tiết.
3. Tạo họa tiết trang trí
(Hoạt động chung cả lớp)
- GV yêu cầu HS quan sát hình minh họa (trang 86 - SGK), trả lời câu hỏi:
+ Hãy nói các bước tiến hành để tạo họa tiết trang trí.
+ Em có nhận xét gì về các họa tiết trang trí trên?
7
- Sau khi học sinh trả lời, GV cần minh họa trực tiếp trên bảng cách tạo
họa tiết theo các bước (nên sử dụng hình ảnh hoa, lá thực đã chuẩn bị để minh
họa) để củng cố kiến thức và lưu ý:
+ Ghi chép lại hình ảnh thực đã lựa chọn.
+ Đơn giản và lược bỏ các chi tiết không cần thiết.
+ Cách điệu: sắp xếp các chi tiết hình và nét sao cho hài hòa, cân đối.
+ Có thể thêm hoặc bớt một số nét, nhưng vẫn nhận ra được hình dáng
đặc điểm của mẫu.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Thực hành
(Hoạt động cá nhân)
- Tham khảo và nhận xét một số hình họa tiết mẫu (trên đồ vật, tranh ảnh,
bài mẫu)
+ Họa tiết trên đồ dùng
8
+ Họa tiết trên viên gạch
+ Họa tiết trên tấm thảm, túi xách
+ Họa tiết trang trí bài vẽ của học sinh
9
- Chép thực: Lựa chọn hình ảnh (hoa,lá, động vật...) chép thực vào giấy/vở.
- Từ hình chép thực đơn giản (lược bỏ bớt chi tiết) cách điệu.
+ Chép và đơn giản, cách điệu từ 2 đến 4 mẫu.
+ Số lượng: từ 2 đến 3 họa tiết.
+ Vẽ màu vào họa tiết trang trí theo ý thích
+ Khổ giấy: tự chọn.
2. Nhận xét, đánh giá
(Hoạt động nhóm)
HS chia sẻ hình ảnh với bạn/nhóm bạn, trao đổi về:
+ Đường nét họa tiết.
+ Vẻ cân đối hài hòa của hình vẽ sau khi đơn giản.
+ Đặc điểm của hình ảnh sau khi được cách điệu thành họa tiết.
(Hoạt động cả lớp)
- HS chia sẻ thông tin với GV.
- GV nhận xét sản phẩm, phân loại kết quả.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
(Hoạt động nhóm)
Có thể lựa chọn hình thức sau:
- Tạo họa tiết từ hoa lá quanh nhà.
- Tạo họa tiết theo chủ đề (ví dụ: Tạo họa tiết nhóm các con vật).
- Tạo nhiều họa tiết trong bố cục chung (ví dụ: tạo học tiết côn trùng, hoa,
lá).
E. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
(Hoạt động nhóm)
- Phân loại họa tiết, sử dụng nhóm họa tiết cùng loại tạo bộ sưu tập về họa
tiết.
- Phối hợp các họa tiết, tạo bức tranh sinh động có chủ đề.
- Thuyết trình về sản phẩm của nhóm.
10
V. KẾT LUẬN
Chương trình SGK hiện hành từ năm 2000 nhiều bài dạy không còn phù
hợp với điều kiện kinh tế xã hội và phát triển giáo dục hiện nay. Việc tìm tòi,
khám phá ra một phương thức học mới phù hợp hơn và hiệu quả hơn đó là dạy –
học theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh.
Thời gian áp dụng vào bài vẽ tạo họa tiết trang trí theo định hướng phát
triển năng lực cho học sinh lớp 7 – trường PTTHCLC Nguyễn Tất Thành đã
được hai năm học. Bản thân tôi thấy hiệu quả rõ rệt. Giúp học sinh chuyển đổi
từ thụ động, ghi nhớ, tích hợp sang phương pháp tự giác, chủ động, sáng tạo của
người học. Đây là sự chuyển biến và minh chứng phù hợp với xu thế phát triển
chung của nền Giáo dục nước Nhà.
Thông qua bài viết và một số giải pháp cụ thể. Bản thân tôi đã giới thiệu
quy trình, thiết kế các hoạt động dạy – học mới nhằm áp dụng vào bài Tạo họa
tiết trang trí theo định hướng phát triển năng lực cho HS lớp 7 trường
PTTHCLC Nguyễn Tất Thành thuộc trường CĐSP Hòa Bình.
Bài viết không tránh khỏi những hạn chế. Rất mong các đồng chí, đồng
nghiệp, bạn bè, đóng góp, bổ xung ý kiến tích cực. Góp phần nâng cao hiệu quả
và chất lượng dạy – học môn mĩ thuật cho học sinh THCS hiện nay.
Tôi xin chân thành cảm ơn./.
11
VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa, sách giáo viên mĩ thuật THCS Nhà xuất bản giáo dục
năm 2007.
2. Tài liệu hướng dẫn giáo viên các hoạt động giáo dục lớp 7 tập 1, tập 2 –
Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
12
12 trang
04/05/2022
4260
Bạn đang xem tài liệu "Đề tài Tổ chức dạy học bài: Tạo họa tiết trang trí theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh Lớp 7 trường Phổ thông thực hành chất lượng cao Nguyễn Tất Thành", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- de_tai_to_chuc_day_hoc_bai_tao_hoa_tiet_trang_tri_theo_dinh.doc
