Giáo trình nghề Điện tử công nghiệp - Môđun: Chế tạo mạch in và hàn linh kiện

BỘ CÔNG THƯƠNG  
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIP VÀ THƯƠNG MI  
GIÁO TRÌNH  
Tên mô đun: Chế to mch in và hàn linh kin  
NGH: ĐIỆN TCÔNG NGHIP  
TRÌNH ĐỘ TRUNG CP/CAO ĐẲNG NGHỀ  
Ban hành kèm theo Quyết định s:  
/QĐ-CĐCNPY, ngày tháng năm 2018  
của Hiu trưởng trường Cao đẳng Công nghip và Thương mi  
nh Phúc, năm 2020  
1
MỤC LC  
MỤC LC  
TRANG  
Bài 1: KTHUT HÀN ............................................................................... 4  
1.1. Gii thiu bdng ccm tay................................................................. 4  
1.2. Phương pháp hàn và tháo hàn cu hình vi điều khin PIC 18f4520 ......... 9  
1.3. Phương pháp xlý mch sau hàn.......................................................... 18  
Bài 2: CHTO MCH IN....................................................................... 25  
2.1. Thiết kế mch in.................................................................................... 25  
2.2. Chế to mch in..................................................................................... 27  
Tài liu tham kho ………………………………………………………...50  
2
CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN  
Tên mô đun: CHTO MCH IN VÀ HÀN LINH KIN  
Mã mô đun: MĐCC14010091  
Thi gian thc hin mô đun: 75 gi: (Lý thuyết: 15 gi; Thc hành, thí  
nghim, tho lun, bài tp 57 gi; Kim tra: 3 gi)  
I. Vị trí, tính cht mô đun  
- Vtrí ca mô đun: Mô đun được btrí dy sau khi hc xong các môn hc  
bn chuyên môn như linh kin điện t, đo lường điện t, mch điện tvà  
học trước khi hc các mô đun chuyên sâu như vi xlý, PLC...  
- Tính cht ca mô đun: Là mô đun bt buc.  
- Ý nghĩa ca mô đun: Sau khi hc xong mô đun “Chế to mch in và hàn  
linh kin” người hc phi biết sdng thành tho các dng chàn. Có được kỹ  
ng thiết kế, chế to các mch in đơn gin, từ đó có cơ sở để phân tích và thiết  
kế các mch in phc tp.  
II. Mục tiêu mô đun  
- Kiến thc:  
Hiu được các phương pháp hàn , tháo glinh kin và chế to mch in trong  
mạch điện, điện t.  
- Kỹ năng:  
+ Hàn và tháo được các mi hàn trong mch điện, điện tan toàn.  
+ Chế to được các mch in đơn gin đúng thiết kế đạt cht lượng tt..  
+ Rèn luyn thái độ nghiêm túc, cn thn, chính xác trong hc tp và thc hin  
công vic.  
- Về năng lc tchvà trách nhim:  
Dự lp đầy đủ theo quy định, rèn luyn tác phong công nghip, biết cách làm  
vic nhóm.  
III. Nội dung mô đun  
1. Nội dung tng quát và phân bthi gian  
Thi gian (gi)  
Thc  
Số  
Tên các bài trong mô đun  
Tổng  
Lý  
hành, Kim  
TT  
số  
thuyết  
thí  
tra  
nghim,  
3
tho  
lun,  
bài tp  
20  
1. Bài 1: Kthut hàn  
2. Bài 2: Chế to mch in  
Cộng  
28  
47  
75  
7
8
1
2
3
37  
15  
27+30  
4
BÀI 1  
KỸ THUT HÀN  
* Mc tiêu ca bài: Sau khi hc xong bài hc này, sinh viên có thể  
- Sdng được các dng ccm tay nghề đin tử đúng kthut.  
- Hàn đúng tiêu chun kthut.  
- Tháo hàn an toàn cho mch điện và linh kin.  
- Rèn luyn tính tm, chính xác, an toàn và vsinh công nghip.  
* Ni dung bài:  
1.1. Gii thiu bdng ccm tay.  
a. Dng chàn  
Dụng chàn bao gm: Mhàn và đế mhàn (xem hình v1)  
- Mhàn là dng cụ được sdng để nung nóng chy chì hàn, giúp hàn  
cht chân linh kin vi bng mch, hay gia các linh kin vi nhau.  
- Đế mhàn: là nơi gimhàn khi không dùng (vn còn nóng). Vì khi  
đang sdng mhàn rt nóng và có thgây nguy him cho người sdng  
ng như các vt dng xung quanh nếu chm phi. Ngoài ra đế mhàn cũng là  
i ginha thông để thun tin hơn cho công vic hàn mch.  
Hình 1.1. Mỏ hàn và đế mhàn.  
v Cách sdng mhàn: (Thi gian đầu có thcho 2 sinh viên cùng hàn mt  
board mch, mt người gilinh kin người còn li hàn, sau đó hoán đổi li vai  
trò cho nhau). Trình tthc hin sdng mhàn để hàn linh kin:  
- Chm mhàn vào nha thông để ra sch mhàn, giúp vic hàn mch  
dễ dàng hơn.  
5
- Cho mhàn tiếp xúc vi mi hàn để truyn nhit.  
- Cho chì hàn vào mi hàn, chì hàn schy đều khp mi hàn.  
- Đồng thi rút chì hàn và mhàn ra khi mi hàn.  
- Kim tra li mi hàn:  
+ Mối hàn phi chc chn.  
+ Mối hàn ít hao chì.  
+ Mi hàn bóng đẹp.  
v Chú ý: Chn mhàn điện sdng điện trở đốt nóng, không dùng dng mỏ  
hàn đốt nóng theo nguyên lý ngn mch thcp biến áp. Công sut ca mhàn  
thông thường là 40W. Sdng mhàn vi công xut ln hơn thì có thphát  
sinh các vn đề sau:  
- Nhit lượng quá ln tmhàn khi tiếp xúc vi linh kin có thlàm  
hỏng linh kin.  
- Nhit lượng quá ln gây tình trng oxy hóa bmt các dây dn bng  
đồng ngay lúc hàn, và mi hàn lúc này skhó hàn hơn. Ngoài ra nhit lượng ln  
ng có thlàm cháy nha thông (dùng kèm khi hàn) và bám thành lp đen ti  
mối hàn, làm gim độ bóng và tính thm mca mi hàn.  
- Nhit lượng quá ln đòi hi người sdng phi khéo léo để truyn  
nhit tht nhanh và đủ vào nơi hàn.  
- Nhit lượng quá ln cũng có thlàm gãy mũi hàn.  
v Một vài điểm lưu ý khi sdng mhàn:  
- Sau khi hàn xong phi tt mhàn ngay, để bo vđu mhàn.  
Tránh tình trng gãy mũi mhàn do vn cp ngun cho mhàn quá lâu mà  
không dùng.  
- Mhàn khi tm thi không sdng phi đặt ngay vào đế mhàn,  
tránh gây nguy him cho các vt xung quanh cũng như người dùng.  
b. Chì hàn và nha thông  
Chì hàn:(xem hình 1.2)  
Chì hàn được sdng để kết ni mi hàn.  
- Chì hàn dùng trong quá trình lp ráp các mch điện tlà loi chì hàn  
o
o
dễ nóng chy, nhit độ nóng chy khong 60 C đến 80 C. Loi chì hàn thường  
gặp trong thtrường Vit Nam dng si rut đặc (cun trong lõi hình tr),  
đường kính si chì hàn khong 1mm. Si chì hàn này đã được bc mt lp nha  
thông mt ngoài (đối vi mt schì hàn ca nước ngoài, thì lp nha thông  
này thường nm trong lõi ca si chì hàn). Lp nha thông này dùng làm  
cht ty ngay trong quá trình nóng chy chì ti điểm cn hàn.  
6
Hình 1.2. Chì hàn.  
- Đối vi nhng loi chì hàn có bc sn mt lp nha thông thì màu sc  
của nó sbóng hơn là nhng schì không có lp nha thông bên ngoài.  
Nha thông:( xem hình 1.3)  
- Nha thông có tên gi là chloro-phyll, nó là mt loi dip lc tly tcây  
thông, thường thì nha thông dng rn, có màu vàng nht (khi không  
cha tp cht).  
-
Ngoài vic sdng nha thông trong lúc hàn thì nha thông còn  
được pha vi hn hp xăng và du la để phlên mch in, nhm mc đích bo  
vệ mch in tránh boxy hóa, đồng thi giúp cho vic hàn mch in sau này được  
dễ dàng hơn. Ngoài ra vic phmt lp nha thông trên mch in còn tăng tính  
thm mcho mch in.  
7
Hình 1.3. Nha thông.  
v Công dng ca nha thông:  
-
-
Rửa sch (dùng làm cht ty) nơi cn hàn để chì dbám cht.  
Sau khi hàn thì nha thông sphtrên bmt ca mi hàn làm cho  
mối hàn bóng đẹp, đồng thi nó scách ly mi hàn vi môi trường xung  
quanh (tránh boxy hóa, bo vmi hàn khi nhit độ, độ ẩm, …).  
- Gim nhit độ nóng chy ca chì hàn.  
v Các lưu ý khi sdng chì hàn và nha thông  
- Chì hàn khi hàn nên đưa vào mi hàn, tránh đưa chì hàn vào mhàn  
(mhàn có thhút chì hàn gây hao chì).  
- Khi sdng nha thông nên để vào đế mhàn để tránh vvn nha  
thông.  
c. Km  
Trong quá trình lp ráp, sa cha thông thường ta phi dùng đến hai  
loi km thông dng đó là: km ct và km mnhn (đầu nhn).  
1.  
Kềm ct (xem hình 4)  
Hình 1.4. Km ct  
8
v Công dng:  
- Ct chân linh kin trong quá trình hàn mch.  
- Cắt các đoạn dây chì.  
- Ct dây dn ni mch.  
v u ý:  
- Mi loi km ct chct được dây dn có đường kính ti đa thích hp.  
- Nếu dùng các loi km ct nhỏ để ct các vt dng có đường kính quá  
lớn có thlàm hư hng km.  
Km mnhn(xem hình 1.5)  
Hình 1.5. Km mnhn  
v Công dng:  
- Dùng để gicác đoạn dây đồng (khi xi chì).  
- Dùng để gicác chân linh kin khi hàn.  
- Dùng để gicác đoạn dây.  
- Dùng để bóc vdây dn.  
v u ý:  
- Không dùng km mnhn để bcác vt cng vì nó có thgây hng  
kềm (nên dùng km kp mbng để bhay un các vt cng).  
- Không dùng km này như búa. Vì điều này slàm cho km mnhn bị  
cứng khi mra hay đóng li, gây khó khăn khi sdng.  
d . Các dng ckhác:  
Ngoài các dng cthông thường đã được gii thiu trên thì trong lúc  
9
thc hành, sinh viên cũng cn sdng thêm mt vài loi dng ckhác:  
- Dao: Sdng để co sch lp oxit bao quanh dây, đoạn chân linh kin  
hay mi hàn. Dao còn sdng để gt lp nha bao quanh dây dn.  
- Giy nhám: Sdng thay thế dao khi cn phi làm sch lp oxit.  
- Nhíp gp linh kin: sdng để tháo hoc lp linh kin trên mch.  
1. 2. Phương pháp hàn và tháo hàn cu hình vi điều khin PIC 18f44520  
a. Kthut hàn ni, ghép  
v Phương pháp hàn trên dây đồng  
Để hàn được hai dây đồng dính được vào vi nhau thì cũng là mt nghệ  
thut. Cái này nó cũng gn ging như vi st.  
- Dùng dao hay giy nhám đánh sch lp oxyt hay lp men bc quanh dây  
(nếu dùng dây đồng tráng men ê may). Dây được xem là sch khi ng màu đồng  
(màu hng nht), bóng đều quanh vtrí va được làm sch. Điều quan trng cn  
chú ý, sau khi làm sch ta phi thc hin vic xi chì ngay, vì nếu để lâu, lp oxyt  
sẽ phát sinh li. Tuy nhiên, trên các vtrí va làm sch lp oxyt, nếu ta dùng mỏ  
hàn có công sut quá ln (phát sinh nhiu nhit lượng) để hàn cũng phát sinh li  
lớp oxyt ti điểm hàn do squá nhit.  
- Mun xi chì, đầu tiên phi làm nóng dây dn cn xi, ta đặt đầu mhàn bên  
dưới dây cn xi để truyn nhit (dây dn và đầu mhàn đặt vuông góc). Khi  
truyn nhit, quan sát màu hng ca dây, màu hng ssm dn khi nhit độ gia  
ng, trong khi quan sát ta đưa chì hàn (có bc nha thông) tiếp xúc lên dây dn,  
chì hàn đặt khác phía vi đầu mhàn.  
- Khi điểm cn xi đủ nhit, chì hàn schy ra và bc quanh dây ti điểm cn  
xi, chì loang tmt trên xung phía dưới (đi vphía ngun nhit, tc đầu mỏ  
hàn). Nhthao tác này, nha thông có sn trong chì tan trước ty sch điểm xi,  
tránh oxyt hóa, đồng thi chì nóng chy sau dbám lên dây. Tuy nhiên, nếu đưa  
quá nhiu chì vào điểm xi (quá mc yêu cu), lp xi quá dày hoc bbám màu  
nâu do nha thông chy ra và cháy trên điểm xi.  
- Dây đồng luôn phi tiếp xúc vi đầu mhàn và thc hin liên tc theo  
nguyên tc tiến hai bước lùi mt bước và xoay tròn dây đồng, mi bước khong  
2mm. Điều quan trng cn nh(khi thc hin ln lượt các điểm xi kế tiếp nhau),  
tại khp tiếp giáp gia hai khong xi phi thc hin sao cho không có stích tụ  
chì thành lp dày trên đó.  
Chú ý: trong quá trình xi chì, ta tránh các động tác sau:  
- Dùng đầu mhàn kéo rê chì trên dây cn xi, vì slàm cho lp chì không  
10  
bám hoàn toàn trên dây dn, đồng thi lp chì bị đánh sc theo đường kéo rê  
đầu mhàn. Mt nhược điểm na ca động tác này là chì xi không bóng mà ngả  
màu xám do thiếu nhit và nha thông.  
- Đặt dây cn xi lên miếng nha thông, ri dùng đầu mhàn đặt tiếp xúc lên  
dây (làm nóng chy nha thông và nóng dây), sau đó đưa chì hàn lên đầu mhàn  
làm chy chì và bám vào dây. Vi động tác này, ta tránh được soxyt hóa bề  
mặt dây dn trong quá trình xi chì, dlàm chì bám lên dây, tuy nhiên, do lượng  
nha thông chy quá nhiu sbám lên bmt dây sau khi xi làm dây không  
bóng và nha thông cháy dbám thành mt lp đen trên bmt xi chì ca dây.  
Hình 1.6 xi chì lên dây đồng trước khi hàn  
b. Hàn ni hai đầu dây dn (xem hình 1.7)  
Phương pháp hàn này còn gi là mi hàn ghép đỉnh. Ta dùng phương pháp  
này khi mun to các đoạn dây dn hình đa giác hoc có thni dài hai dây dn  
ngn. Tuy nhiên, mi hàn này khó thc hin và có độ bn cơ kém hơn các kiu  
khác.  
Hình 1.7:. Mi ghép ni  
c. Mi hàn ghép song song (xem hình 1.8)  
Thường dùng để ni hai dây dẫn vi nhau. Khong cách giao nhau thường  
được chn tutheo yêu cầu. Trong quá trình thc tp nên chn khong cách  
giao nhau ngn nht là 5mm ri tăng dn theo trình độ.  
11  
Hình 1.8: Mi ghép song song  
d. Mi hàn ghép vuông góc  
Mối hàn đạt yêu cu phi to chì bám xung quanh điểm đặt hai dây dn  
vuông góc.  
Hình 1.9: Mi ghép vuông góc  
e. Hàn mch in  
Hàn mch in là quá trình hàn các linh kin cm hoc linh kin dán lên  
board mch in.  
f. Kthut hàn xuyên lỗ  
Kỹ thut hàn xuyên lỗ được thc hin theo các bước sau:  
- Bước 1: Làm sch bn mch trước khi hàn linh kin.  
12  
+ Trước khi hàn linh kin chúng ta phi làm sch bn mch in bng giy  
nhám nhuyn để loi blp đồng oxit trên board (đặc bit ti điểm hàn)  
để đảm bo mi hàn dính thiếc vi tldin tích bmt cao. Công vic  
này rt quan trng đối vi nhng bn mch chưa được phthiếc. Để làm  
sạch các điểm hàn bng đồng chúng ta có thdùng mt cc cao su bào  
mòn hoc mt vt liu tương t.  
- Bước 2: Vsinh đầu mhàn trước khi hàn.  
+ Chùi sch đầu mhàn bng Cleaning Wire (ging như miếng chùi ni) mi  
lần trước khi hàn xem hình 1.10.  
Hình 1.10  
- Bước 3: Tráng chì hàn vào đầu mhàn.  
+ Dùng nha thông và chì hàn nóng chy đặc để tráng đầu mhàn trước  
mỗi ln hàn. Chú ý không để chì hàn bám dính quá nhiu ở đầu mhàn.  
- Bước 4: Cm linh kin vào lhàn:  
+ Linh kin là điện trbgp chân linh kin bng kìm va theo khong  
cách ca 2 lhàn.  
+ Cm linh kin vào lhàn.  
+ Bnghiêng chân linh kin phía bên mt hàn để linh kin bám vào bn  
mạch in tránh trường hp linh kin brơi ra khi hàn, ngoài ra vic bẻ  
nghiêng chân linh kin cũng có tác dng tăng độ bn vt lý cho linh kin  
trong quá trình sdng.  
- Bước 5: Bm chân linh kin.  
+ Chúng ta thường hay thc hin khâu bm chân linh kin sau khi hàn vì  
13  
làm theo cách này dhơn, tránh vic linh kin rơi ra khi mach in khi bm  
chân. Thc ra cách này không có li cho bn mch in. Tt nht nên bm  
chân linh kin trước khi hàn.  
- Bước 6: Làm nóng chân linh kin và điểm hàn.  
+ Đặt đầu mhàn tiếp xúc đồng thi vi chân linh kin và điểm hàn để  
nung nóng chai cùng mt lúc. Nhiu người chchú tâm nung nóng điểm  
hàn trên bn mch in và kết qulà lá đồng trên bn mch in dbbung ra  
hoc chì hàn bao phxung quanh chân linh kin nhưng không có stiếp  
xúc vmt điện hay đôi khi nếu có thì độ bn vt lý ca mi hàn cũng  
không cao.  
v Loi bmi hàn  
Hàn nhm, hng là chuyn bình thường trong lúc làm mch. Vic loi bỏ  
mối hàn cũng khá đơn gin. Sau đây là cách loi bmi hàn thông thường.  
Cách 1: Dùng dây đồng hút chì hàn  
-
+Làm nóng dây đồng.  
+Làm chy mi hàn.  
+Dùng dây đồng hút hết chì hàn.  
Cách này không được ưa chung vì hút không sch mi hàn.  
- Cách 2: Dùng ng hút chì (hình 1.11)  
Hình 1.11: Hút chì  
v Đánh giá  
-
hao chì.  
-
Sản phm xi: mt lp chì mng, bóng, phủ đều khp dây đồng và ít  
Chc chn: đảm bo không hmch khi có chn động hoc sử  
dụng lâu dài.  
Sản phm hàn: chc chn, bóng, ít hao chì.  
-
14  
v
Thc hành  
Sử dng dây đồng 1mm để hàn mc lưới 10x10 cm (kích cmi mc lưới là  
1x1 cm) (hình 1.12).  
-
Hình 1.12  
h. Kthut hàn IC dán  
Nhng dng ccn thiết  
v
Dụng cyêu cu  
- Mhàn.  
- Chì hàn.  
- Nha thông.  
- Panh gp linh kin.  
- Board mch SMD  
15  
Hình 1.13 board mch SMD  
- Các linh kin SMD  
i. Hàn điện trdán, tdán  
v
Thc hin  
- Bước 1: Xi chì hàn lên mt điểm hàn trên mch (hình 1.14). Chú ý  
không xi chì hàn lên nhiu điểm hàn. Làm như vy tránh vic nhiu chì  
hàn dễ đội linh kin lên gây mt thm m.  
Hình 1.14 xi chì lên 1 đầu linh kin  
-
Bước 2: Dùng panh gp linh kin đặt vào điểm cn hàn. Chú ý  
phi đặt đúng vào vtrí. Mt tay dùng panh n nhlên linh kin để giữ  
cho linh kin ở đúng vtrí không xê dch.  
-
Bước 3: Dùng mhàn hàn điểm đầu đã được xi chì hàn trước đó  
để cố định linh kin. Sau đó hàn tiếp đầu còn li (hình 1.15).  
16  
Hình 1.15 linh kin được cố đnh 1 đầu  
k. Hàn IC dán  
Để hàn IC dán đúng tiêu chun kthut, ta cn thc hin theo  
đúng trình tcác bước sau:  
- Bước 1: Kim tra vtrí đặt IC.  
- Bước 2: Hàn 2 chân hai góc ca linh kin để cố định (hình 1.16).  
Hình 1.16 cố định 2 đầu linh kin  
- Bước 3: Sau khi linh kin đã được cố định, cho mt ít nha thông  
vào các chân linh kin (hình 1.17). Nha thông slàm mi hàn bóng đẹp  
và làm sch bi cng như chng oxy hóa sau khi hàn.  
17  
Hình 1.17 phnha thông lên chân linh kin  
- Bước 4: Tiếp theo là hàn tt ccác chân còn li ca linh kin (hình  
1.18).  
Hình 1.18 hàn các chân linh kin  
- Bước 5: Dùng dây hút chì nhúng vào nha thông (hình 1.19)sau đó  
đặt dây đồng vào gia hai chân linh kin bdính nhiu chì. Nung nóng dây  
và chì hàn ở điểm này, dây đồng shút bt chì vtrí này và stách hai  
18  
chân linh kin ra.  
Hình 1.19 dây hút chì  
Sau khi hút xong chì ta được kết qunhư sau (hình 1.20)  
Hình 1.20 Ic sau khi hàn xong  
1.3. Phương pháp xlý mch sau hàn  
a. Yêu cu vmch, linh kin sau hàn  
Mạch in sau khi hoàn thin phi đạt được mt syêu cu sau:  
-
Mach in nhìn bng mt thường phi đẹp, linh kin btrí hp lý, đơn  
gin.  
-
-
-
Linh kin trong mch phi được thay thế ddàng khi bhng.  
Mạch hot động phi n định.  
Mối hàn phi bn, đẹp, không bdính sang mi hàn khác.  
b. Phương pháp xlý mch sau hàn  
Sau khi làm xong tt ccác bước thì ta tiến hành test mch bng cách dùng  
đồng hVOM hoc đồng hồ điện tử để kim tra thông mch và các thông số  
khác ca mch in.  
-
-
-
Kim tra đường in ngun điện trên mch.  
Kim tra linh kin ca mch in đã được hàn.  
Kim tra và test hot động ca mch.  
19  
Hoàn thin mch và đưa vào hot động.  
Câu hi ôn tp:  
Câu 1: Hãy nêu phương pháp hàn và tháo hàn?  
Gợi ý:  
v Các phương pháp hàn (Phương pháp hàn trên dây đồng):  
-
Kỹ thut hàn ni, ghép.  
+ Hàn ni hai đầu dây dn.  
+ Mối hàn ghép song song.  
+ Mối hàn ghép vuông góc.  
- Hàn mch in  
+ Kỹ thut hàn xuyên l: bao gm 6 bước.  
- Kỹ thut hàn IC dán:  
+ Hàn điện trdán, tdán gm 3 bước.  
+ Hàn IC dán gm 5 bước.  
vCác cách tháo hàn: hàn nhm, hng là chuyn bình thường trong lúc làm  
mạch. Vic loi bmi hàn cũng khá đơn gin. Sau đây là cách loi bmi hàn  
thông thường.  
-
Cách 1: Dùng dây đồng hút chì hàn  
+Làm nóng dây đồng.  
+Làm chy mi hàn.  
+Dùng dây đồng hút hết chì hàn.  
Cách này không được ưa chung vì hút không sch mi hàn.  
- Cách 2: Dùng ng hút chì  
Hình 1.21 ng hút chì  
Tải về để xem bản đầy đủ
pdf 51 trang Thùy Anh 05/05/2022 5460
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình nghề Điện tử công nghiệp - Môđun: Chế tạo mạch in và hàn linh kiện", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_nghe_dien_tu_cong_nghiep_modun_che_tao_mach_in_va.pdf