Giáo trình Lập trình hướng đối tượng với C++

Phô lôc 1

C¸c kªnh xuÊt nhËp

Giíi thiÖu chung

1.

Kh¸i niÖm vÒ kªnh

1.1

Trong c¸c ch-¬ng tr-íc, chóng ta th-êng sö dông c¸c chØ thÞ viÕt ra thiÕt bÞ ra

chuÈn nh- :

cout<<n;

ChØ thÞ nµy gäi ®Õn to¸n tö “<<” vµ cung cÊp cho nã hai to¸n h¹ng, mét t-¬ng

øng víi “kªnh xuÊt - output stream”( ë ®©y lµ cout), to¸n h¹ng thø hai lµ biÓu thøc

mµ chóng ta muèn viÕt gi¸ trÞ cña nã (ë ®©y lµ n).

T-¬ng tù, c¸c chØ thÞ ®äc tõ thiÕt bÞ vµo chuÈn kiÓu nh-:

cin >> x;

gäi tíi to¸n tö “>>” vµ cung cÊp cho nã hai to¸n h¹ng, mét lµ “kªnh nhËp-

input stream”(ë ®©y lµ cin), cßn to¸n h¹ng thø hai lµ mét biÕn mµ ta muèn nhËp gi¸

trÞ cho nã.

Mét c¸ch tæng qu¸t, mét kªnh(stream) ®-îc hiÓu nh- mét kªnh truyÒn:

nhËn th«ng tin, trong tr-êng hîp ta nãi ®Õn dßng xuÊt

cung cÊp th«ng tin, trong tr-êng hîp ta nãi ®Õn dßng nhËp.

(i)

(ii)

C¸c to¸n tö “<<” vµ “>>” ë ®©y ®ãng vai trß chuyÓn giao th«ng tin, cïng víi

khu«n d¹ng cña chóng.

Mét kªnh cã thÓ ®-îc nèi víi mét thiÕt bÞ ngo¹i vi hoÆc mét tËp tin. Kªnh

cout ®-îc ®Þnh nghÜa nèi ®Õn thiÕt bÞ ra chuÈn (t-¬ng ®-¬ng stdout). Còng vËy,

kªnh cin ®-îc ®Þnh nghÜa tr-íc ®Ó nèi ®Õn thiÕt bÞ vµo chuÈn(stdin). Th«ng

th-êng cout t-¬ng øng víi mµn h×nh, cßn cin th× ®¹i diÖn cho bµn phÝm. Tuy

nhiªn trong tr-êng hîp cÇn thiÕt th× cã thÓ ®æi h-íng c¸c vµo ra chuÈn nµy ®Õn mét

tËp tin.

Ngoµi c¸c kªnh chuÈn cin vµ cout, ng-êi sö dông cã thÓ ®Þnh nghÜa cho m×nh

c¸c kªnh xuÊt nhËp kh¸c ®Ó kÕt nèi víi c¸c tËp tin.

Th- viÖn c¸c líp vµo ra

1.2

C++ cung cÊp mét th- viÖn c¸c líp phôc vô cho c«ng viÖc vµo ra. Líp

-265-

Ng«n ng÷ C++

streambuf lµ c¬ së cho tÊt c¶ c¸c thao t¸c vµo ra b»ng to¸n tö; nã ®Þnh nghÜa c¸c

®Æc tr-ng c¬ b¶n cña c¸c vïng ®Öm l-u tr÷ c¸c ký tù ®Ó xuÊt hay nhËp. Líp ios lµ

líp dÉn xuÊt tõ streambuf, ios ®Þnh nghÜa c¸c d¹ng c¬ b¶n vµ kh¶ n¨ng kiÓm tra

lçi dïng cho streambuf. ios lµ mét líp c¬ së ¶o cho c¸c líp istream vµ ostream.

Mçi líp nµy cã ®Þnh nghÜa chång to¸n tö “<<” vµ “>>” cho c¸c kiÓu d÷ liÖu c¬ së

kh¸c nhau. §Ó sö dông c¸c kh¶ n¨ng nµy ph¶i dïng chØ thÞ #include ®èi víi tËp tin

tiªu ®Ò iostream.h. C¬ chÕ líp cña C++ cho phÐp t¹o ra hÖ thèng giao tiÕp cã kh¶

n¨ng më réng vµ nhÊt qu¸n. Trong ch-¬ng 4 ®· ®-a ra hai ®Þnh nghÜa chång cho

c¸c to¸n tö vµo/ra trong C++.

Phô lôc nµy tËp trung tr×nh bµy c¸c kh¶ n¨ng vµo ra do C++ cung cÊp, bao gåm

c¸c néi dung sau:

(iii) kh¶ n¨ng cña ostream, istream,

kiÓm so¸t lçi vµo ra

(iv)

2. Líp ostream

2.1 §Þnh nghÜa chång to¸n tö << trong líp ostream

Trong líp ostream, to¸n tö “<<” ®-îc ®Þnh nghÜa cho tÊt c¶ c¸c kiÓu d÷ liÖu

c¬ së d-íi d¹ng mét hµm to¸n tö thµnh phÇn:

ostream &operator<<(expression)

trong ®ã expression cã kiÓu c¬ së bÊt kú. Vai trß cña hµm to¸n tö nµy lµ

chuyÓn gi¸ trÞ cña biÓu thøc tíi kªnh liªn quan, ®ång thêi ®Þnh d¹ng gi¸ trÞ ®ã mét

c¸ch thÝch hîp. XÐt chØ thÞ:

cout<<n;

NÕu n cã gi¸ trÞ 1234, to¸n tö “<<” sÏ chuyÓn ®æi gi¸ trÞ nhÞ ph©n cña n sang

hÖ thËp ph©n vµ chuyÓn ®Õn cout c¸c ký tù t-¬ng øng víi c¸c ch÷ sè cña sè thËp

ph©n nhËn ®-îc (ë ®©y lµ 1, 2, 3, 4).

Ngoµi ra, to¸n tö nµy tr¶ vÒ gi¸ trÞ lµ tham chiÕu ®Õn kªnh xuÊt ®· gäi nã, sau

khi th«ng tin ®-îc viÕt ra. Do vËy, cho phÐp viÕt liªn tiÕp nhiÒu gi¸ trÞ lªn cïng mét

kªnh:

cout<<”Gia tri : <<n<<”\n”;

2.2 Hµm put

Hµm thµnh phÇn put trong líp ostream dïng ®Ó ®-a ra kªnh xuÊt tham sè ký

tù. ChØ thÞ

cout.put(c);

-266-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

sÏ ®-a ra kªnh xuÊt cout ký tù c.

Gi¸ trÞ tr¶ vÒ cña put lµ tham chiÕu ®Õn kªnh xuÊt ®ang sö dông. Cã thÓ ghi

liªn tiÕp c¸c ký tù trªn cïng kªnh xuÊt nh- sau:

cout.put(c1).put(c2).put(c3);

ChØ trÞ trªn t-¬ng ®-¬ng víi ba chØ thÞ riªng biÖt:

cout.put(c1);

cout.put(c2);

cout.put(c3);

Hµm write

2.3

Hµm thµnh phÇn write cho phÐp ghi ra kªnh xuÊt mét chuçi c¸c ký tù cã

chiÒu dµi ®· cho. VÝ dô, víi:

char t[] = “hello”;

chØ thÞ

cout.write(t, 4);

sÏ göi ®Õn cout bèn ký tù ®Çu tiªn cña x©u t lµ h e l l.

Gièng nh- put, hµm write tr¶ vÒ gi¸ trÞ lµ tham chiÕu ®Õn chÝnh kªnh xuÊt

võa nhËn th«ng tin. T-¬ng tù, cã thÓ gäi liªn tiÕp c¸c hµm write nh- ®èi víi hµm

put:

//in ra ba ký tù ®Çu tiªn cña x©u t.

cout.write(t,1).write(t+1,1).write(t+2,1);

Kh¶ n¨ng ®Þnh d¹ng

2.4

2.4.1 Chän c¬ sè thÓ hiÖn

Khi viÕt mét gi¸ trÞ sè nguyªn, c¬ sè ngÇm ®Þnh ®Ó biÓu diÔn gi¸ trÞ lµ hÖ ®Õm

thËp ph©n. Tuy nhiªn ta cã thÓ lùa chän c¸c c¬ sè kh¸c nhau ®Ó hiÓn thÞ gi¸ trÞ: 10

(decimal), 16 (hexa decimal), 8 (octal). Ch-¬ng tr×nh io1.cpp sau ®©y ®-a ra mét

vÝ dô minh ho¹:

VÝ dô

/*io1.cpp*/

#include <iostream.h>

-267-

Ng«n ng÷ C++

#include <conio.h>

void main() {

clrscr();

int n = 12000;

cout<<"Ngam dinh " <<n<<endl;

cout<<"Duoi he 16 "<<hex<<n<<endl;

cout<<"Duoi he 10 "<<dec<<n<<endl;

cout<<"Duoi he 8 "<<oct<<n<<endl;

cout<<"va ...

"

<<n<<endl;

getch();

}

Ngam dinh 12000

Duoi he 16 2ee0

Duoi he 10 12000

Duoi he 8 27340

va ...

27340

C¸c ký hiÖu hex, dec, oct ®-îc gäi lµ to¸n tö ®Þnh d¹ng. §ã chÝnh lµ c¸c

to¸n tö ®· ®-îc ®Þnh nghÜa tr-íc trong ostream. C¸c to¸n tö nµy chØ cã mét to¸n

h¹ng lµ ®èi t-îng ostream vµ tr¶ vÒ chÝnh ®èi t-îng ®ã sau khi nã thùc hiÖn mét sè

tho t¸c nhÊt ®Þnh. Trong vÝ dô nµy, thao t¸c ®-îc thùc hiÖn lµ thay ®æi c¬ sè hiÓn thÞ

gi¸ trÞ vµ th«ng tin vÒ c¬ sè sÏ ®-îc ghi l¹i trong ostream cho c¸c lÇn thùc hiÖn tiÕp

sau.

2.4.2 §Æt ®é réng

Líp ostream cung cÊp cho ng-êi sö dông c¸c ph-¬ng thøc hoÆc c¸c to¸n tö

®Ó kiÓm so¸t c¸ch thøc m¸y tÝnh ®Þnh d¹ng xuÊt vµ nhËp c¸c gi¸ trÞ. §Ó x¸c ®Þnh ®é

réng cña tr-êng ®Ó hiÖn thÞ th«ng tin ta sö dông ph-¬ng thøc width. XÐt c¸c chØ

thÞ sau:

int x = 10;

cout.width(5);

cout<<x;

Gi¸ trÞ cña x sÏ ®-îc hiÓn thÞ s¸t lÒ ph¶i trong tr-êng víi ®é réng 5 ký tù. NÕu

kÝch th-íc cña x lín h¬n ®é réng ®· ®Æt th× gi¸ trÞ ®· ®Þnh cña ®é réng sÏ bÞ bá qua

vµ toµn bé gi¸ trÞ cña x sÏ ®-îc hiÓn thÞ. Gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh cña ®é réng cho mét

-268-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

kªnh xuÊt nhËp lµ 0, nghÜa lµ d÷ liÖu ®-îc xuÊt ra theo kÝch th-íc thùc tÕ mµ kh«ng

®én thªm ký tù g×. Sau mçi lÇn xuÊt, ®é réng sÏ ®-îc ®Æt l¹i gi¸ trÞ lµ 0. §o¹n

ch-¬ng tr×nh sau:

int x = 1, y =2;

cout.width(5);

cout<<x<<’ ‘<<y;

sÏ xuÊt ra gi¸ trÞ cña x trong mét tr-êng cã 5 ký tù, sau ®ã lµ mét dÊu tr¾ng vµ

gi¸ trÞ cña y víi kÝch th-íc thùc tÕ cña nã. width còng kh«ng ph¶i lµ ph-¬ng thøc

duy nhÊt ®-îc dïng ®Ó thay ®æi ®Æc tÝnh cña c¸c kªnh xuÊt/nhËp. XÐt c¸c chØ thÞ

sau:

float pi=3.1415927;

int orig_prec = cout.precision(2);

cout<<pi;

cout.precision(orig_prec);

Trong ®o¹n ch-¬ng tr×nh trªn, ph-¬ng thøc precision dïng ®Ó x¸c ®Þnh l¹i

sè ch÷ sè sÏ ®-îc in ra sau dÊu chÊm thËp ph©n cho c¸c gi¸ trÞ thùc. Ph-¬ng thøc

precision cã thÓ cã tham sè vµ sÏ tr¶ vÒ sè ch÷ sè thËp ph©n thùc cã ®øng sau

dÊu chÊm. Gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh cho precision lµ 6.

Trong tr-êng hîp gi¸ trÞ ®Æt cho ®é réng lín h¬n chiÒu dµi cña gi¸ trÞ ®-îc

xuÊt ra, th× dïng c¸c ký tù ®én ®Ó lÊp kho¶ng trèng. Ký tù ®én ngÇm ®Þnh lµ dÊu

c¸ch. Tuy vËy cã thÓ sö dông ph-¬ng thøc fill ®Ó sö dông mét ký tù kh¸c dÊu

tr¾ng. §o¹n ch-¬ng tr×nh sau:

int x = 10;

cout.fill(‘0’);

cout.width(5);

cout<<x;

cho kÕt qu¶ nh- sau:

00010

Cã thÓ thay thÕ ph-¬ng thøc width trong cout, cin b»ng to¸n tö setw nh- sau:

-269-

Ng«n ng÷ C++

thay v× sö dông

cout.width(5);

cout<<x;

ta dïng

cout<<setw(5)<<x;

Líp istream

3.

§Þnh nghÜa chång to¸n tö “>>” trong líp istream

3.1

Trong líp istream, to¸n tö “>>” ®-îc ®Þnh nghÜa chång ®Ó cã thÓ lµm viÖc

víi tÊt c¶ c¸c kiÓu d÷ liÖu c¬ së (bao gåm c¶ char *) d-íi d¹ng hµm thµnh phÇn:

istream & opertaor >>(&base_type)

Theo khai b¸o nµy to¸n tö “>>” cã hai to¸n h¹ng, to¸n h¹ng ®øng bªn tr¸i sÏ lµ

®èi t-îng kiÓu istream, ®èi t-îng nµy sÏ lµ tham sè ngÇm ®Þnh cho hµm to¸n tö.

To¸n h¹ng ®øng bªn ph¶i “>>” lµ tham chiÕu ®Õn biÕn kiÓu c¬ së sÏ nhËp gi¸ trÞ.

Thùc hiÖn “>>” sÏ cho kÕt qu¶ lµ mét tham chiÕu ®Õn ®èi t-îng cã kiÓu istream.

Th«ng th-êng, ®ã chÝnh lµ ®èi t-îng kªnh nhËp d÷ liÖu. Còng nh- ®èi víi cout vµ

“<<”, to¸n tö “>>” còng cho phÐp nhËp liªn tiÕp c¸c biÕn kh¸c nhau.

C¸c dÊu ph©n c¸ch bao gåm: ‘ ‘ ‘\t’ ‘\v’ ‘\n’ ‘\r’ ‘\f’ sÏ kh«ng

®-îc xem xÐt khi ®äc; ch¼ng h¹n, xÐt vßng lÆp thùc hiÖn chØ thÞ ( trong ®ã c cã kiÓu

ký tù char):

cin >>c;

Víi ®Çu vµo cã d¹ng

x i

n c

h a o

th× chØ cã c¸c ký tù x, i, n, c, h, a, o ®-îc ®äc.

§Ó ®äc ®-îc c¸c ký tù tr¾ng, ph¶i sö dông hµm thµnh phÇn get trong

istream.

MÆt kh¸c khi ®äc mét x©u ký tù kh«ng thÓ ®äc c¸c dÊu tr¾ng trong x©u .

Ch¼ng h¹n, víi néi dung cña dßng nhËp lµ

-270-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

“Xin chao”

th× chØ lÊy ®-îc phÇn ®Çu “Xin” trong x©u nµy ®Ó lµm néi dung.

§Ó cã thÓ ®äc ®-îc c¸c x©u cã chøa dÊu ph©n c¸ch sö dông hµm thµnh phÇn

getline ®Þnh nghÜa trong líp istream.

3.2 Hµm thµnh phÇn get

Hµm thµnh phÇn

istream & get( char &);

cho phÐp ®äc mét ký tù tõ kªnh nhËp vµ g¸n nã cho biÕn cã kiÓu ký tù (lµ tham

sè cña hµm). Hµm nµy tr¶ vÒ gi¸ trÞ lµ mét tham chiÕu ®Õn kªnh nhËp, nªn cã thÓ

gäi get liªn tiÕp ®Ó ®äc nhiÒu ký tù.

Kh¸c víi to¸n tö “>>”, hµm get cã thÓ ®äc tÊt c¶ c¸c ký tù kÓ c¶ lµ c¸c dÊu

ph©n c¸ch. B¹n ®äc cã thÓ kiÓm tra sè ký tù ®äc ®-îc nhê sö dông get ®èi víi dßng

nhËp cã néi dung:

x i

n c

hao

Khi gÆp EOF (hÕt dßng nhËp) hµm get tr¶ vÒ gi¸ trÞ 0. XÐt ®o¹n ch-¬ng tr×nh

sau:

char c;

...

while (cin.get(c)) //chÐp l¹i dßng nhËp cin

cout.put(c);

// lªn dßng xuÊt cout

// c«ng viÖc sÏ dõng khi eof v× khi ®ã (cin)=0

Cßn mét hµm thµnh phÇn get kh¸c cña líp istream:

int get()

Khi gÆp dÊu kÕt thóc tËp tin, hµm tr¶ vÒ gi¸ trÞ EOF cßn b×nh th-êng hµm ®-a

l¹i ký tù ®äc ®-îc.

-271-

Ng«n ng÷ C++

3.3 C¸c hµm thµnh phÇn getline vµ gcount

Hai hµm nµy sö dông ®Ó ®äc c¸c x©u ký tù.

Khai b¸o cña getline cã d¹ng:

istream & getline(char * ch, int size, char delim=’\n’)

Hµm getline ®äc c¸c ký tù trªn kªnh nhËp gäi nã vµ ®Æt vµo vïng nhí cã ®Þa

chØ x¸c ®Þnh bëi ch. Hµm bÞ ng¾t khi:

- ký tù ph©n c¸ch delim xuÊt hiÖn trong dßng nhËp

- hoÆc ®· ®äc ®ñ size-1 ký tù.

Trong c¶ hai tr-êng hîp, hµm nµy bæ sung thªm mét ký tù kÕt thóc x©u ngay

sau c¸c ký tù ®äc ®-îc (xem l¹i hµm gets() trong stdio.h).

Ký tù ph©n c¸ch delim cã gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh lµ ‘\n’ khi ®äc c¸c dßng v¨n

b¶n.

Hµm gcount cho biÕt sè ký tù ®-îc ®äc trong chØ thÞ gäi hµm getline gÇn

nhÊt, ë ®©y kh«ng tÝnh tíi ký tù ph©n c¸ch còng nh- ký tù cuèi x©u ®-îc thªm vµo

tù ®éng.

Xem c¸c chØ thÞ sau:

const LG_LIG = 120; // chiÒu dµi cùc ®¹i cña mét dßng

...

char ch[LG_LIG+1]; //khai b¸o 1 dßng

int lg;

...

while(cin.getline(ch,LG_LIG)) {

lg = cin.gcount();

//xö lý mét dßng cã lg ký tù

}

3.4 Hµm thµnh phÇn read

Hµm read cho phÐp ®äc tõ kªnh nhËp mét d·y ký tù cã chiÒu dµi x¸c ®Þnh.

Ch¼ng h¹n, víi:

char t[10];

chØ thÞ

-272-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

cin.read(t,5);

sÏ ®äc tõ thiÕt bÞ vµo 5 ký tù vµ ®-a vµo 5 ký tù ®Çu tiªn cña m¶ng c¸c ký tù t.

Hµm read kh«ng ph©n biÖt dÊu tr¾ng víi c¸c ký tù kh¸c trªn kªnh nhËp.

3.5 Mét sè hµm kh¸c

Hµm putback(char c) cho phÐp tr¶ l¹i kªnh nhËp mét ký tù c (tham sè cña

hµm).

Hµm peek() ®-a ra ký tù tiÕp theo trong dßng nhËp nh-ng kh«ng lÊy ký tù ®ã

ra khái dßng nhËp.

4. Tr¹ng th¸i lçi cña kªnh nhËp

Mçi kªnh nhËp hay xuÊt ®Òu cã mét sè cê x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i lçi cña kªnh

hiÖn t¹i. Trong môc nµy tr-íc hÕt ta sÏ xem xÐt ý nghÜa cña c¸c cê nµy, sau ®ã sÏ

t×m hiÓu c¸ch ®Ó lÊy gi¸ trÞ cña chóng vµ thay ®æi c¸c gi¸ trÞ cña c¸c cê theo môc

®Ých cña chóng ta. Cuèi cïng ta xem xÐt ®Þnh nghÜa chång c¸c phÐp to¸n () vµ !

nh»m ®¬n gi¶n ho¸ c¸ch sö dông mét kªnh d÷ liÖu.

4.1 C¸c cê lçi

C¸c cê lçi ®-îc ®Þnh nghÜa nh- lµ c¸c h»ng trong líp ios dÉn xuÊt tõ

ostream vµ istream. §ã lµ:

KÕt thóc tËp tin; cê nµy ®-îc kÝch ho¹t nÕu gÆp dÊu kÕt thóc tËp tin.

eofbit

Nãi c¸ch kh¸c khi kªnh nhËp kh«ng cßn ký tù ®Ó ®äc tiÕp n÷a.

Bit nµy ®-îc bËt khi thao t¸c vµo ra tiÕp theo kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®-îc.

Bit nµy ®-îc bËt khi kªnh ë tr¹ng th¸i kh«ng thÓ kh«i phôc ®-îc.

failbit

badbit

failbit vµ badbit chØ kh¸c nhau ®èi víi c¸c kªnh nhËp. Khi failbit

®-îc kÝch ho¹t, c¸c th«ng tin tr-íc ®ã trong kªnh nhËp kh«ng bÞ mÊt; trong khi ®ã

®iÒu nµy kh«ng cßn ®óng ®èi víi badbit .

Ngoµi ra, cßn cã cê goodbit t-¬ng øng víi tr¹ng th¸i kh«ng cã lçi.

Cã thÓ nãi r»ng mét thao t¸c vµo ra thµnh c«ng khi goodbit hay eofbit

®-îc bËt. T-¬ng tù, thao t¸c vµo ra tiÕp theo chØ ®-îc tiÕn hµnh nÕu goodbit ®-îc

bËt.

Khi mét dßng ë tr¹ng th¸i lçi, mäi thao t¸c tiÕp theo ph¶i chê cho ®Õn khi:

- tr¹ng th¸i lçi ®-îc söa ch÷a,

- c¸c cê lçi ®-îc t¾t.

-273-

Ng«n ng÷ C++

Ta sÏ xem xÐt c¸c hµm thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nµy trong c¸c môc d-íi ®©y.

4.2 C¸c thao t¸c trªn c¸c bit lçi

Cã hai lo¹i hµm thµnh phÇn thùc hiÖn c¸c thao t¸c nµy:

C¸c hµm thµnh phÇn cho phÐp gi¸ trÞ c¸c cê lçi,

(v)

(vi) C¸c hµm thµnh phÇn cho phÐp bËt t¾t c¸c cê lçi ®ã.

4.2.1 §äc gi¸ trÞ

Trong líp ios cã ®Þnh nghÜa n¨m hµm thµnh phÇn sau ®©y:

tr¶ vÒ 1 nÕu gÆp dÊu kÕt thóc file, cã nghÜa lµ eofbit ®-îc kÝch

eof()

ho¹t.

tr¶ vÒ 1 nÕu badbit ®-îc bËt.

bad()

tr¶ vÒ 1 nÕu failbit ®-îc bËt.

fail()

tr¶ vÒ 1 nÕu ba hµm trªn cho gi¸ trÞ 0

tr¶ vÒ mét sè nguyªn t-¬ng øng víi tÊt c¶ c¸c cê lçi.

good()

rdstate()

Thay ®æi tr¹ng th¸i lçi

4.2.2

Trong istream/ostream cã hµm thµnh phÇn

void clear(int i = 0)

®Ó bËt c¸c bit lçi t-¬ng øng víi gi¸ trÞ ®-îc sö dông lµm tham sè. Th«ng

th-êng, ta x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®ã dùa trªn c¸c h»ng sè cña c¸c cê lçi. Ch¼ng h¹n, nÕu

fl biÓu thÞ mét kªnh, chØ thÞ:

fl.clear(ios::badbit);

sÏ bËt cê lçi badbit vµ t¾t tÊt c¶ c¸c cê cßn l¹i.

NÕu ta muèn bËt cê nµy ®ång thêi kh«ng muèn thay ®æi gi¸ trÞ c¸c cê kh¸c, sö

dông chØ thÞ sau:

fl.clear(ios::badbit|fl.rdstate());

4.3 §Þnh nghÜa c¸c to¸n tö () vµ !

Cã thÓ kiÓm tra mét kªnh b»ng c¸ch xem nã nh- mét gi¸ trÞ logic. §iÒu nµy

®-îc thùc hiÖn nhê viÖc ®Þnh nghÜa chång trong líp ios c¸c to¸n tö () vµ !.

Chi tiÕt h¬n, to¸n tö () ®-îc ®Þnh nghÜa chång d-íi d¹ng (trong ®ã fl biÓu thÞ

mét dßng):

-274-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

(fl)

- tr¶ vÒ mét gi¸ trÞ kh¸c 0 nÕu c¸c cê lçi ®-îc t¾t, cã nghÜa lµ hµm good() cã

gi¸ trÞ b»ng 1.

- tr¶ vÒ gi¸ trÞ 0 trong tr-êng hîp ng-îc l¹i, cã nghÜa lµ khi good() cã gi¸ trÞ

0.

Nh- vËy:

if(fl) ...

cã thÓ thay thÕ cho (hoÆc ®-îc thay thÕ bëi)

if(fl.good()) ...

Còng vËy, to¸n tö ! ®-îc ®Þnh nghÜa nh- lµ

!fl

- tr¶ vÒ gi¸ trÞ kh«ng nÕu cã Ýt nhÊt mét cê lçi ®-îc bËt lªn

- tr¶ vÒ gi¸ trÞ kh¸c kh«ng trong tr-êng hîp ng-îc l¹i.

Nh- vËy:

if ( !fl) ...

cã thÓ thay thÕ (hoÆc ®-îc thay thÕ bëi)

if (!flot.good()) ...

Qu¶n lý ®Þnh d¹ng

5.

C¸c kªnh xuÊt/nhËp dïng gi¸ trÞ cê ®Ó ®iÒu khiÓn d¹ng nhËp vµ xuÊt. Mét -u

®iÓm cña ph-¬ng ph¸p qu¶n lý ®Þnh d¹ng sö dông trong C++ lµ cho phÐp ng-êi lËp

tr×nh bá qua tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh ®Þnh d¹ng trong c¸c chØ thÞ ®-a ra, nÕu sö dông

c¸c cê ngÇm ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, khi cã nhu cÇu, ng-êi lËp tr×nh cã thÓ ®-a ra c¸c

®Þnh d¹ng thÝch hîp (mét lÇn cho tÊt c¶ c¸c chØ thÞ vµo/ra) víi c¸c lo¹i d÷ liÖu.

5.1 Tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng cña mét dßng

Tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng cña mét dßng chøa:

- mét tõ tr¹ng th¸i, trong ®ã mçi bit cã mét ý nghÜa x¸c ®Þnh

- c¸c gi¸ trÞ sè m« t¶ gi¸ trÞ cña c¸c h»ng sau:

-275-

Ng«n ng÷ C++

Sè ký tù ®Ó ®-a th«ng tin ra. Gi¸ trÞ nµy lµ tham sè cña setw,

mét to¸n tö ®Þnh nghÜa trong ostream/istream. Khi gi¸ trÞ

nµy qu¸ nhá, nã sÏ kh«ng cã t¸c dông n÷a, c¸c dßng sÏ hiÓn

thÞ th«ng tin theo ®é réng b»ng kÝch th-íc mµ d÷ liÖu cã.

§é réng

Sè ch÷ sè ®-îc hiÓn thÞ sau dÊu chÊm thËp ph©n trong d¹ng

dÊu chÊm cè ®Þnh vµ còng lµ sè ký tù cã ý nghÜa trong ký ph¸p

khoa häc.

§é chÝnh x¸c

NghÜa lµ c¸c ký tù ®-îc sö dông ®Ó ®iÒn thªm vµo phÇn cßn

trèng khi gi¸ trÞ ®-a ra kh«ng ®ñ ®Ó ®iÒn hÕt ®é réng. Ký tù

thay thÕ ngÇm ®Þnh lµ dÊu c¸ch.

Ký tù thay

thÕ

5.2 Tõ tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng

Tõ tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng ®-îc m« t¶ nh- mét sè nguyªn trong ®ã mçi bit (cê)

t-¬ng øng víi mét h»ng sè ®Þnh nghÜa trong líp ios. Mçi cê ®Þnh d¹ng ®-îc bËt

khi bit t-¬ng øng cã gi¸ trÞ 1, tr¸i l¹i ta nãi cê bÞ t¾t. Gi¸ trÞ cña c¸c cê cã thÓ sö

dông ®Ó:

- nhËn diÖn bit t-¬ng øng trong tõ ®Þnh d¹ng

- ®Ó t¹o nªn mét tõ tr¹ng th¸i.

C¸c tr-êng bit (Ýt nhÊt 3) ®-îc thay ®æi gi¸ trÞ mµ kh«ng cÇn cung cÊp tham sè

cho c¸c hµm thµnh phÇn, lµ do chóng ®-îc ®Þnh nghÜa ngay bªn trong tõ tr¹ng th¸i,

lµ ®èi t-îng gäi hµm thµnh phÇn cã t¸c dông thay ®æi néi dung c¸c cê.

Sau ®©y lµ danh s¸ch c¸c cê kÌm theo tªn cña tr-êng bit t-¬ng øng.

Tªn tr-êng

Tªn bit

ý nghÜa

ios::skipws

Bá qua c¸c dÊu ph©n c¸ch (khi

nhËp)

ios::adjustfield ios::left

ios::right

C¨n lÒ bªn tr¸i (xuÊt)

C¨n lÒ bªn ph¶i (xuÊt)

ios::internal

C¸c ký tù ®én ®-îc ®iÒn gi÷a

dÊu vµ gi¸ trÞ

ios::basefield

ios::dec

C¬ sè hiÓn thÞ lµ c¬ sè 10

C¬ sè hiÓn thÞ lµ c¬ sè 16

C¬ sè hiÓn thÞ lµ c¬ sè 8

ios::hex

ios::oct

ios::showbase

-276-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

ios::showpoint

HiÓn thÞ c¸c ch÷ sè 0 sau c¸c sè

thËp ph©n ngay c¶ khi chóng

kh«ng cã. NgÇm ®Þnh cê nµy

kh«ng ®-îc bËt.

ios::uppercase

ios::showpos

TÊt c¶ c¸c ch÷ sè hiÓn thÞ sÏ

®-îc chuyÓn ®æi sang ch÷ in.

DÊu + sÏ ®-îc xuÊt ra tr-íc bÊt

kú sè nguyªn nµo. NgÇm ®Þnh

cê nµy kh«ng ®-îc bËt.

ios::scientific

Khi ®-îc bËt, c¸c gi¸ trÞ dÊu

phÈy ®éng sÏ ®-îc xuÊt ra theo

d¹ng khoa häc. SÏ chØ cã mét

con sè ®øng tr-íc dÊu chÊm

thËp ph©n vµ c¸c con sè thËp

ph©n cã nghÜa sÏ ®i sau nã, sau

®ã lµ ch÷ “e” ë d¹ng ch÷ hoa

hµy th-êng (tuú thuéc cê

uppercase), theo sau lµ gi¸ trÞ sè

mò.

ios::fixed

ios::unibuf

Khi ®-îc bËt, gi¸ trÞ ®-îc xuÊt

ra theo d¹ng sè thËp ph©n, cã

c¸c ch÷ sè thËp ph©n theo sau

dÊu chÊm thËp ph©n. NÕu kh«ng

bËt c¶ hai cê th× d¹ng biÓu diÔn

khoa häc sÏ dïng khi sè mò nhá

h¬n -4 hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ ®-îc

m« t¶ bëi precision

Khi ®-îc b©t, kªnh xuÊt nhËp

®-îc thiÕt lËp l¹i sau mçi lÇn

xuÊt ra. Cê nµy kh«ng bËt theo

ngÇm ®Þnh.

ios::stdio

Cê nµy ®-îc sö dông ®Ó dän

dÑp c¸c thiÕt bÞ xuÊt stdout

vµ stderr.

5.3 Thao t¸c trªn tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng

§Ó t¸c ®éng lªn c¸c tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng, cã thÓ sö dông c¸c to¸n tö thao t¸c

®Þnh d¹ng hoÆc sö dông c¸c hµm thµnh phÇn cña c¸c líp istream vµ ostream.

Tuú theo tõng tr-êng hîp, c¸c thao t¸c nµy cã thÓ t¸c ®éng lªn toµn bé tõ tr¹ng

th¸i hay chØ c¸c gi¸ trÞ: ®é réng, ®é chÝnh x¸c, ký tù ®én. Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c

hµm thµnh phÇn cho phÐp chóng ta l-u gi÷ gi¸ trÞ c¸c tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng ®Ó kh«i

-277-

Ng«n ng÷ C++

phôc l¹i vÒ sau.

5.3.1 C¸c to¸n tö thao t¸c ®Þnh d¹ng kh«ng tham sè (TT§DKTS)

§©y lµ c¸c to¸n tö ®Þnh d¹ng ®-îc sö dông ë d¹ng sau (trong ®ã fl ®ãng vai

trß mét dßng nhËp/ xuÊt, manipulator lµ to¸n tö ®Þnh d¹ng):

fl<<manipulator

hay

fl>>manipulator

KÕt qu¶ thùc hiÖn cho ta tham chiÕu ®Õn kªnh hiÖn t¹i, do vËy ®ã cho phÐp xö

lý chóng nh- c¸ch thøc chuyÓn th«ng tin. §Æc biÖt nã cßn cho phÐp ¸p dông nhiÒu

lÇn liªn tiÕp c¸c to¸n tö “<<” vµ “>>”.

Sau ®©y lµ danh s¸ch c¸c to¸n tö ®Þnh d¹ng kh«ng tham sè:

TT§DKTS Sö dông trong

c¸c kªnh

Ho¹t ®éng

dec

vµo/ra

vµo

KÝch ho¹t cê c¬ sè biÓu diÔn hÖ 10

KÝch ho¹t cê c¬ sè biÓu diÔn hÖ 16

KÝch ho¹t cê c¬ sè biÓu diÔn hÖ 8

KÝch ho¹t cê skipws

hex

oct

ws

endl

ends

flush

ra

Thªm dÊu xuèng dßng

ra

Thªm ký tù kÕt thóc x©u

ra

Lµm rçng bé ®Öm

5.3.2 C¸c to¸n tö ®Þnh d¹ng cã tham sè(TT§DCTS)

C¸c to¸n tö nµy ®-îc khai b¸o trong c¸c líp ostream, istream d-íi d¹ng

hµm thµnh phÇn:

istream &manipulator(argument)

hoÆc

ostream &manipulator(argument)

C¸c to¸n tö nµy ®-îc sö dông gièng nh- c¸c to¸n tö ®Þnh d¹ng kh«ng cã tham

sè. Tuy nhiªn, muèn sö dông chóng ph¶i tham chiÕu tËp tin tiªu ®Ò iomaip.h b»ng

chØ thÞ:

#include <iomanip.h>

-278-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

TT§DCTS Sö dông cho c¸c dßng Vai trß

setbase(int)

vµo/ra

§Þnh nghÜa c¬ sè hiÓn

thÞ

resetiosflags(long)

setiosflags(long)

setfill(int)

§Æt l¹i 0 tÊt c¶ c¸c bit

cã mÆt trong tham sè

KÝch ho¹t c¸c bit cã

trong tham sè

®Þnh nghÜa l¹i ký tù

®én

setprecision(int)

setw(int)

§Þnh nghÜa ®é chÝnh

x¸c cho c¸c sè thùc

§Þnh nghÜa ®é réng

C¸c hµm thµnh phÇn

5.3.3

Trong hai líp istream vµ ostream cã bèn hµm thµnh phÇn: setf, fill,

precision, vµ width ®-îc m« t¶ nh- sau:

Hµm setf

Hµm nµy cho phÐp thay ®æi tõ tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng. Hµm nµy cã hai phiªn b¶n

kh¸c nhau:

long setf(long)

lêi gäi tíi phiªn b¶n nµy kÝch ho¹t c¸c cê ®-îc m« t¶ trong tham sè. Gi¸ trÞ tr¶

vÒ cña hµm lµ tr¹ng th¸i cò cña tõ tr¹ng th¸i ®Þnh d¹ng. L-u ý r»ng hµm nµy kh«ng

t¸c ®éng ®Õn c¸c cê kh«ng ®-îc m« t¶. Nh- vËy, víi fl biÓu thÞ mét kªnh, chØ thÞ:

fl.setf(ios::oct);

sÏ kÝch ho¹t cê oct. Tuy nhiªn, rÊt cã thÓ c¸c cê kh¸c nh- dec hay hex vÉn

cßn t¸c dông. D¹ng thø hai cña hµm setf hay ®-îc sö dông trong thùc tÕ lµ:

long setf(long, long)

Lêi gäi tíi phiªn b¶n nµy kÝch ho¹t c¸c cê m« t¶ trong tham sè thø nhÊt ë

trong tham sè thø hai. Ch¼ng h¹n, nÕu fl lµ mét kªnh, chØ thÞ sau:

fl.setf(ios::oct,ios::basedfield);

sÏ kÝch ho¹t cê ios::oct vµ t¾t c¸c cê kh¸c trong ios::basefield.

Gi¸ trÞ tr¶ vÒ cña lêi gäi nµy lµ gi¸ trÞ cò cña tham sè thø hai.

-279-

Ng«n ng÷ C++

Hµm fill

Hµm nµy cho phÐp x¸c ®Þnh vµ x¸c lËp l¹i ký tù ®én. Còng cã hai phiªn b¶n

kh¸c nhau cho hµm nµy:

char fill()

Phiªn b¶n nµy tr¶ vÒ ký tù ®én hiÖn ®ang ®-îc sö dông, trong khi ®ã

char fill(char)

®-îc sö dông ®Ó thay ®æi ký tù ®én.

Hµm precision

Hµm nµy cho phÐp x¸c ®Þnh hoÆc x¸c lËp l¹i ®é chÝnh x¸c biÓu diÔn sè thùc.

Hai phiªn b¶n kh¸c nhau cho hµm lµ:

int precision()

sÏ tr¶ vÒ gi¸ trÞ m« t¶ ®é chÝnh x¸c hiÖn thêi, cßn

int precision(int)

®Æt l¹i ®é chÝnh x¸c míi, ®ång thêi tr¶ vÒ gi¸ trÞ cò.

Hµm width

Hµm nµy cho phÐp x¸c ®Þnh hay x¸c lËp l¹i ®é réng cña tr-êng hiÓn thÞ th«ng

tin. Còng cã hai phiªn b¶n kh¸c nhau:

int width()

sÏ tr¶ vÒ ®é réng ®ang ®-îc sö dông hiÖn t¹i, cßn

int width(int)

sÏ tr¶ vÒ ®é réng hiÖn thêi ®ång thêi x¸c lËp ®é réng míi lµ tham sè ®-îc m«

t¶ trong lêi gäi hµm.

6. Liªn kÕt kªnh xuÊt/nhËp víi mét tËp tin

Môc nµy tr×nh bµy c¸ch ®Ó chuyÓn h-íng vµo ra tíi mét tËp tin, ®ång thêi

còng giíi thiÖu c¸c kh¶ n¨ng truy nhËp trùc tiÕp vµo c¸c tËp tin.

6.1 Liªn kÕt xuÊt víi mét tËp tin

§Ó liªn kÕt mét kªnh xuÊt víi mét tËp tin, ta chØ cÇn t¹o mét ®èi t-îng kiÓu líp

ofstream, mét líp kÕ thõa tõ ofstream. ViÖc sö dông líp nµy cÇn tíi tËp tin tiªu

®Ò fstream.h.

Hµm thiÕt lËp cña líp ofstream cã hai tham sè:

- chÕ ®é më tËp tin ®-îc x¸c ®Þnh bëi mét sè nguyªn.

-280-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

Líp ios cã ®Þnh nghÜa mét sè gi¸ trÞ m« t¶ c¸c chÕ ®é më tËp tin kh¸c nhau.

ofstream output(“abc.txt”,ios::out);

Khi ®ã, ®èi t-îng output sÏ ®-îc liªn kÕt víi tËp tin tªn lµ abc.txt, tËp tin

nµy ®-îc më ë chÕ ®é ghi. Sau khi ®· t¹o ®-îc mét ®èi t-îng ofstream, viÖc ghi

ra tËp tin ®-îc thùc hiÖn gièng nh- kÕt xuÊt ra mét kªnh xuÊt, ch¼ng h¹n:

output<<12<<“abc”<<endl;

Cã thÓ kiÓm tra tr¹ng th¸i lçi cña dßng xuÊt t-¬ng øng víi tËp tin gièng nh-

c¸ch ta ®· dïng ®èi víi c¸c kªnh xuÊt chuÈn:

if(output) ...

Ch-¬ng tr×nh vÝ dô sau m« t¶ c¸ch thøc ghi mét sè sè nguyªn vµo mét tËp tin.

/*io2.cpp*/

#include <stdlib.h>

#include <iostream.h>

#include <fstream.h>

#include <iomanip.h>

#include <conio.h>

const int LGMAX = 20;

void main() {

clrscr();

char filename[LGMAX+1];

int n;

cout<<"Ten tap tin : ";

cin>>setw(LGMAX)>>filename;

ofstream output(filename,ios::out);

if (!output) {

cout<<"Khong the tao duoc tap tin\n";

exit(1);

}

do {

cin >>n;

-281-

Ng«n ng÷ C++

if (n>0) output<<n<<' ';

}while(n>0 && (output));

output<<endl;

output.close();

}

6.2

Liªn kÕt kªnh nhËp víi mét tËp tin

Mét ®èi t-îng cña líp ifstream sÏ ®-îc sö dông ®Ó liªn kÕt víi mét tËp tin

chøa th«ng tin cÇn nhËp. Gièng nh- ofstream, líp ifstream còng ®-îc ®Þnh

nghÜa trong tËp tiªu ®Ò fstream.h. Líp ifstream cã hµm thiÕt lËp víi hai tham sè

tin abc.txt:

ifstream input(“abc.txt”,ios::in);

ViÖc sö dông input ®Ó ®äc néi dung abc.txt gièng hÖt nh- viÖc sö dông cin

®Ó ®äc d÷ liÖu tõ bµn phÝm. Ta xÐt vÝ dô sau:

/*io3.cpp*/

#include <stdlib.h>

#include <iostream.h>

#include <fstream.h>

#include <iomanip.h>

#include <conio.h>

const int LGMAX = 20;

void main() {

clrscr();

char filename[LGMAX+1];

int n;

cout<<"Ten tap tin : ";

cin>>setw(LGMAX)>>filename;

ifstream input(filename,ios::in);

if (!input) {

cout<<"Khong the mo duoc tap tin\n";

exit(1);

-282-

C¸c kªnh xuÊt, nhËp

}

while(input) {

input>>n;

cout<<n<<endl;

}

input.close();

}

NhËn xÐt

Líp fstream (thõa kÕ tõ hai líp ifstream vµ ofstream) dïng ®Ó ®Þnh nghÜa

c¸c kªnh d÷ liÖu thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai chøc n¨ng nhËp vµ xuÊt trªn mét tËp

tin. ViÖc khai b¸o mét ®èi t-îng kiÓu fstream còng gièng nh- khai b¸o ®èi t-îng

ofstream vµ ifstream. ChØ thÞ:

fstream file(“abc.txt”,ios::in|ios::out);

sÏ g¾n ®èi t-îng file víi tËp tin abc.txt, ®-îc më ®Ó ®äc vµ ghi ®ång thêi.

C¸c kh¶ n¨ng truy nhËp trùc tiÕp

6.3

ViÖc truy nhËp (®äc/ghi) ®Õn tËp tin dùa trªn mét phÇn tö lµ con trá tËp tin. T¹i

mçi thêi ®iÓm, con trá tËp tin x¸c ®Þnh mét vÞ trÝ t¹i ®ã thùc hiÖn thao t¸c truy nhËp.

Cã thÓ xem con trá nµy nh- c¸ch ®Õm sè phim trong m¸y ¶nh. Sau mçi mét thao

t¸c truy nhËp, con trá tËp tin tù ®éng chuyÓn sang vÞ trÝ tiÕp theo gièng nh- viÖc lªn

phim mçi khi bÊm m¸y ¶nh. Ta gäi c¸ch truy nhËp tËp tin kiÓu nµy lµ truy nhËp

tuÇn tù. C¸c ch-¬ng tr×nh io2.cpp, io3.cpp sö dông c¸ch truy nhËp nµy ®Ó ®äc vµ

ghi th«ng tin trªn c¸c tËp tin. Nh-îc ®iÓm cña c¸ch truy nhËp tuÇn tù lµ ph¶i ®i tõ

®Çu tËp tin qua c¸c tÊt c¶ c¸c phÇn tö cã trong tËp tin ®Ó ®i ®Õn ®-îc phÇn tö cÇn

thiÕt, do vËy tèn kh«ng Ýt thêi gian. C¸ch truy nhËp trùc tiÕp sÏ cho phÐp ®Õn th¼ng

tíi phÇn tö chóng ta cÇn nhê sö dông mét sè hµm thµnh phÇn thÝch hîp trong c¸c

líp ifstream vµ ofstream.

Trong líp ifstream cã hµm seekg vµ trong líp ofstream cã hµm seekp

®-îc dïng ®Ó di chuyÓn con trá tËp tin. Mçi hµm thµnh phÇn ®ã cã hai tham sè:

- Tham sè thø nhÊt lµ sè nguyªn m« t¶ dÞch chuyÓn (tÝnh theo byte) con trá

bao nhiªu vÞ trÝ so víi vÞ trÝ gèc, ®-îc m« t¶ bëi tham sè thø hai (xem hai hµm

fseek trong stdio.h).

- Tham sè thø hai lÊy mét trong ba gi¸ trÞ sau:

ios::beg

ios::cur

vÞ trÝ gèc lµ ®Çu tËp tin

vÞ trÝ gèc lµ vÞ trÝ hiÖn thêi cña con trá tËp tin

-283-

Ng«n ng÷ C++

ios::end

vÞ trÝ gèc lµ cuèi tËp tin.

Hai hµm tellg (®èi víi ifstream) vµ tellp (®èi víi ofstream) dïng ®Ó

x¸c ®Þnh vÞ trÝ hiÖn thêi cña c¸c con trá tËp tin.

/*io4.cpp*/

#include <stdlib.h>

#include <iostream.h>

#include <fstream.h>

#include <iomanip.h>

#include <conio.h>

const int LGMAX = 20;

void main() {

clrscr();

char filename[LGMAX+1];

int n,num;

cout<<"Ten tap tin : ";

cin>>setw(LGMAX)>>filename;

ifstream input(filename,ios::in);

if(!input) {

cout<<"Khong mo duoc tap tin";

exit(1);

}

do {

cout<<"So thu tu cua so nguyen se tim : ";

cin>>num;

if (num >0) {

input.seekg(sizeof(int)*(num-1),ios::beg);

input>>n;

if (input) cout<<"--Gia tri : "<<n<<endl;

else {

cout<<"--Loi\n";

input.clear();

-284-

Giáo trình Lập trình hướng đối tượng với C++ - Các kênh xuất nhập