Bài giảng Tin học đại cương - Phần 2: Ngôn ngữ lập trình C (Tiết 4)

11/24/2010

Nội dung

 Lệnh khối

2.4 Các lệnh cơ bản (tiếp)

 Lệnh lặp

 Lệnh break và continue

 Lệnh điều khiển rẽ nhánh

2.3 Các lệnh cơ bản (tiếp)

 Lệnh khối: là dãy các câu lệnh được đặt trong cặp dấu ngoặc

nhọn { }.

{

Lệnh khối

lệnh_1;

lệnh_2;

….

lệnh_n;

}

1

11/24/2010

Lệnh khối

 Trong lệnh khối có thể chứa lệnh khối khác, ta gọi đó là

các lệnh khối lồng nhau. Sự lồng nhau của các lệnh khối là

không hạn chế.

 C cho phép khai báo biến trong lệnh khối. Ràng buộc duy

nhất là phần khai báo phải nằm trước phần câu lệnh

int d=6;

{

printf("Gia tri d o ngoai: %i\n",d);

lệnh;

{

lệnh;

...

int d=74;

printf("Gia tri d o trong: %i\n",d);

}

…

}

printf("Gia tri d o ngoai: %i\n",d);

}

Lệnh lặp

 Sắp xếp 15 điểm để tạo thành

hình tam giác ta được hình

Lệnh lặp

 Ta muốn viết chương trình tính và hiển thị

số lượng điểm của tam giác thứ 8

• for

int triangularNumber;

• while

• do

triangularNumber = 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8;

printf ("So diem trong tam giac thu 8 la %i\n",

triangularNumber);

2

11/24/2010

Lệnh lặp

 Lệnh lặp for

#include <stdio.h>

int main (void)

{

Lệnh lặp for

int n, triangularNumber;

triangularNumber = 0;

for ( n = 1; n <= 200; n = n + 1 )

triangularNumber = triangularNumber + n;

printf ("So diem trong tam giac thu 200

la %i\n", triangularNumber);

return 0;

}

Lệnh lặp

 Nếu ta muốn tính số lượng điểm của tam giác thứ 200 ?

 Lệnh for

#include <stdio.h>

int main (void)

{

 C cho phép ta thực hiện việc này một cách dễ dàng thông qua

lệnh lặp

int n, triangularNumber;

triangularNumber = 0;

for ( n = 1; n <= 200; n = n + 1 )

triangularNumber = triangularNumber + n;

 Trong C có 3 lệnh lặp khác nhau

 for

 while

 Và do

printf (" So diem trong tam giac thu 200 la

%i\n", triangularNumber);

return 0;

}

3

11/24/2010

Lệnh for

for ( biểu_thức_khởi_tạo; điều_kiện_lặp; biểu_thức_lặp )

lệnh;

 Quá trình thực hiện lệnh for:

1. Biểu thức khởi tạo được thực hiện đầu tiên

2. Điều kiện lặp sẽ được kiểm tra, nếu không thỏa mãn

(giá trị false) thì kết thúc lặp. Ngược lại thì thực hiện lặp

 biểu_thức_khởi_tạo: được sử dụng để đặt giá trị ban đầu khi

vòng lặp chưa bắt đầu.

3. Lệnh trong thân vòng lặp được thực hiện

4. Biểu thức lặp được thực hiện

5. Quay trở lại bước 2

 điều_kiện_lặp: là điều kiện cho vòng lặp còn tiếp tục thực

hiện.

 biểu_thức_lặp: là biểu thức sẽ được thực hiện mỗi khi thực

hiện xong một vòng lặp.

Lệnh for

 VD. Chương trình in ra kích thước theo yêu cầu người dùng

 VD. In ra bảng các tam giác điểm

#include <stdio.h>

int main (void)

#include <stdio.h>

int main (void)

{

int n, number, triangularNumber;

printf ("Nhap vao kich thuoc tam giac ban muon? ");

scanf ("%i", &number);

triangularNumber = 0;

for ( n = 1; n <= number; ++n )

triangularNumber += n;

int n, triangularNumber;

printf ("BANG SO LUONG DIEM CUA TAM GIAC\n\n");

printf (" n

Tong tu 1 toi n\n");

printf ("--- -----------------\n");

triangularNumber = 0;

for ( n = 1; n <= 10; ++n ) {

triangularNumber += n;

printf (" %2i %10i\n", n, triangularNumber);

}

printf ("So luong diem cua tam giac %i la %i\n", number,

triangularNumber);

return 0;

}

return 0;

}

4

11/24/2010

Lệnh for

 Lệnh for lồng nhau

Một số dạng khác của lệnh for

#include <stdio.h>

int main (void)

{

 for ( i=0, j=0; i < 10; ++i )

int n, number, triangularNumber, counter;

for ( counter = 1; counter <= 5; ++counter ) {

printf ("Kich thuoc tam giac? ");

scanf ("%i", &number);

for ( i=0, j=100; i < 10; ++i, j=j-10 )

 for ( ; j != 100; ++j )

triangularNumber = 0;

for ( n = 1; n <= number; ++n )

triangularNumber += n;

printf ("So luong diem cua tam giac %i la %i\n\n",

number, triangularNumber);

}

 for ( int counter=1; counter<= 5; ++counter )*

Note * : C99 (Dev-C++)

return 0;

}

Lệnh lặp while

 Lệnh while:

while (biểu_thức)

câu_lệnh;

Lệnh while

 Quá trình thực hiện lệnh while:

1. Biểu thức trong ngoặc được thực hiện

.

Nếu kết quả của biểu thức là TRUE (hoặc !=0)

thì câu lệnh được thực hiện

.

Nếu kết quả là FALSE (hoặc ==0) thì kết thúc lệnh

lặp

2. Lặp lại bước 1.

5

11/24/2010

Lệnh lặp while

 VD. Chương trình in ra các số từ 1 đến 5

 Tương ứng giữa lệnh lặp for và while

for(biểu_thức_khởi_tạo; điều_kiện_lặp; biểu_thức_lặp)

lệnh;

#include <stdio.h>

int main (void)

{

 Lệnh lặp while ương ứng

int count = 1;

while ( count <= 5 ) {

printf ("%i\n", count);

++count;

biểu_thức khởi_tạo;

while(điều_kiện_lặp){

lệnh;

}

return 0;

}

biểu_thức_lặp;

}

Lệnh lặp while

#include <stdio.h>

int main (void)

{

 VD. Tìm ước số chung lớn nhất của hai số nguyên dương u và v.

int u, v, temp;

 Thuật toán tìm ước số chung lớn nhất được đề xuất bởi Euclid

khoảng năm 300 TCN.

printf ("Hay nhap vao hai so nguyen duong: ");

scanf ("%i%i", &u, &v);

while ( v != 0 ) {

temp = u % v;

u = v;

v = temp;

 Bước 1: Nếu v bằng 0 thì thuật toán kết thúc, ước số

chung lớn nhất là u

 Bước 2: tính temp = u % v, u = v, v = temp và quay trở lại

bước 1

}

printf ("Uoc so chung lon nhat cua chung la %i\n", u);

return 0;

}

6

11/24/2010

Toán tử quan hệ

Toán tử quan hệ : Kiểm tra mối quan hệ giữa hai biến

hay giữa một biến và một hằng

 VD. Viết chương trình in các chữ số của một số

nguyên dương theo thứ tự ngược

Toán tử quan hệ

12346 thì sẽ in ra là 64321

Toán tử

Ý nghĩa

>

Lớn hơn

>=

<

Lớn hơn hoặc bằng

Nhỏ hơn

<=

==

!=

Nhỏ hơn hoặc bằng

Bằng

Không bằng

Lệnh lặp do

do

lệnh;

while ( điều_kiện_lặp );

Lệnh do

Quá trình thực hiện:

Bước 1: Lệnh sẽ được thực hiện

Bước 2: Điều kiện lặp sẽ được kiểm tra

• Nếu điều kiện lặp là TRUE (hoặc !=0) thì quay trở lại

bước 1

• Ngược lại, điều kiện lặp là FALSE (hoặc bằng 0) thì kết

thúc lệnh lặp

7

11/24/2010

Lệnh lặp do

 VD. Chương trình bắt người sử dụng nhập vào số nguyên dương

chẵn.

#include <stdio.h>

int main (void)

{

Lệnh break, continue

int u;

do

{

printf("Nhap vao so nguyen duong chan: ");

scanf("%i",&u);

}

while(u<0 || u%2!=0);

printf("So vua nhap: %i\n",u);

system("pause");

return 0;

}

Lệnh break, continue

 Trong quá trình lặp, nếu muốn kết thúc vòng lặp sớm (do gặp

lỗi, do hết dữ liệu …) thì ta dùng lệnh break

 Lệnh continue làm cho lệnh lặp thực hiện tiếp bỏ qua phần

lệnh sau lệnh continue

int i;

for(i=0; i<100;i++)

{

int i;

for(i=0; i<10;i++)

{

printf("%i\n",i);

if(i<5)continue;

printf("bla bla \n");

}

printf("%i\n",i);

if(i==5) break;

}

 Trong trường hợp các vòng lặp lồng nhau, chỉ vòng lặp trong

cùng nơi mà lệnh break được thực hiện sẽ kết thúc.

8

11/24/2010

Lệnh điều khiển rẽ nhánh

Lệnh if và if .. else

if

if… else

Lệnh if .. else lồng nhau

switch .. case

Lệnh if và if .. else

if (biểu_thức_điều_kiện)

lệnh;

 Lệnh if:

int main (void)

{

 Quá trình thực hiện:

int number;

printf ("Type in your number: ");

scanf ("%i", &number);

 Bước 1: biểu_thức_điều_kiện được thực hiện.

 Bước 2:

if ( number < 0 )

number = -number;

. Nếu biểu_thức_điều_kiện có giá trị TRUE (hoặc !=0) thì

thực hiện lệnh

. Ngược lại, thì bỏ qua không làm gì cả

printf ("The absolute value is %i\n", number);

return 0;

}

9

11/24/2010

Lệnh if và if .. else

for ( i = 1; i <= soThanhvien; ++i ) {

printf ("Nhap diem cua thanh vien thu #%i: ", i);

scanf ("%f", &diem);

tongDiem = tongDiem + diem;

if ( diem < 5.0 )

 VD. Chương trình tính tổng điểm trung bình, và đếm số lượng

thành viên không qua của lớp.

#include <stdio.h>

int main (void)

{

++slTruot;

}

trungBinh = tongDiem / soThanhvien;

printf ("\nDiem trung binh = %0.2f\n", trungBinh);

printf ("So luong truot = %i\n", slTruot);

return 0;

int soThanhvien, i;

int slTruot = 0;

float trungBinh, diem, tongDiem = 0;

}

printf ("So luong thanh vien cua lop? ");

scanf ("%i", &soThanhvien);

Lệnh if và if .. else

 VD. Chương trình xác định số nguyên nhập vào là chẵn hay lẻ

if (biểu_thức_điều_kiện)

lệnh;

else

#include <stdio.h>

int main (void)

{

int soKiemTra, phanDu;

printf ("Nhap vao so can kiem tra: ");

scanf ("%i", &soKiemTra);

phanDu = soKiemTra % 2;

lệnh;

 Quá trình thực hiện:

 Bước 1: biểu_thức_điều_kiện được thực hiện.

 Bước 2:

if ( phanDu == 0 )

printf ("So vua nhap vao la chan.\n");

else

. Nếu biểu_thức_điều_kiện có giá trị TRUE (hoặc !=0) thì

thực hiện lệnh sau if

. Ngược lại, thì thực hiện lệnh sau else

printf ("So vua nhap vao la le.\n");

return 0;

}

10

11/24/2010

Lệnh if và if .. else

 VD. Chương trình kiểm tra năm người dùng nhập vào từ bàn phím

có phải năm nhuận hay không (chia hết cho 4 nhưng không chia hết

cho 100 hoặc là năm chia hết cho 400).

Kiểm tra các quan hệ kết hợp (có nhiều hơn 1 quan hệ)

 VD. Kiểm tra các số dương và chẵn

if(n>=0 && n%2==0)

slSo++;

int main (void)

{

int year;

 Kiểm tra xem số người dùng có nhập vào có phải là điểm thi

không (điểm thi là số trong khoảng 0 ‐ 10)

printf ("Nhap nam can kiem tra: ");

scanf ("%i", &year);

if(diem<0 || diem>10)

printf("Khong hop le!\n");

else

if ((year%4 == 0 && year%100 != 0) || year%400 == 0)

printf ("Nam %i la nam nhuan.\n",year);

else

<thực hiện tính toán…>

printf ("Khong, day khong phai la nam nhuan.\n");

return 0;

}

Lệnh if và if .. else

Lệnh if lồng nhau

 VD3. xác định kết quả học tập theo điểm

VD1. Đếm số lượng số nguyên dương và chẵn

float diem;

printf("Nhap diem cua sinh vien: ");

scanf("%f", &diem);

if(n>0)

if(n%2==0)

slSo++;

if(diem<0 || diem >10)

printf("Diem khong hop le.\n");

else

VD2. đếm số lượng số chữ số khác 0 của một số

slSo=0;

if(n>10) {

if(diem>=5)

while(n>0){

printf("Sinh vien dat diem do.\n");

else

if(n%10 != 0) slSo++;

n=n/10;

printf("Oh, sinh vien phai hoc lai. ");

}

else

if(n>0) slSo=1;

11

11/24/2010

Lệnh if và if .. else

 VD. Xác định các giai đoạn trong đời người

Lệnh khối else if: viết gọn lại các lệnh if …else lồng nhau.

if(tuoi<0)

printf("Tuoi khong hop le.\n");

else if(tuoi<6) //tu 0-6

printf("Tuoi thieu nhi, nhi dong.\n");

else if(tuoi<12) //tu 6-12

printf("Tuoi thieu nien.\n");

else if(tuoi<19) //13-19

printf("Tuoi thanh thieu nien.\n");

else if(tuoi<35) //20-34

printf("Tuoi thanh nien.\n");

else if(tuoi<60) //35-60

printf("Tuoi trung nien.\n");

else //>60

if ( biểu_thức_điều_kiện_1 )

lệnh_1;

else if (Biểu_thức_điều_kiện_2 )

lệnh_2;

<các lệnh else if tiếp theo nếu có>

else

lệnh_n;

printf("Tuoi cao nien.\n");

 VD. Viết chương trình nhập vào từ bàn phím một

biểu thức trung tố đơn giản dạng a R b. Tính và

in ra giá trị của biểu thức này. Các toán tử R ở

đây chỉ là : +, -. *, / và %, các toán hạng a,b là các

giá trị số thực

Lệnh switch

Vd. Biểu thức nhập vào có thể là 34.5 * 7

Chú ý trường hợp nếu toán tử là phép chia, và

toán hạng b có giá trị là 0 (trường hợp chia cho 0)

12

11/24/2010

Lệnh switch

switch ( biểu_thức)

{

 VD. Chương trình xác định số vừa nhập vào từ bàn phím là số

chẵn hay số lẻ.

case giatri_1:

program statement

...

int so;

break;

case giatri_2:

...

break;

...

printf("Nhap vao so nguyen: ");

scanf("%d",&so);

switch (so%2)

{

case 1:

case giatri_n:

printf("So vua nhap la le.\n");

break;

case 0:

program statement ...

break;

default:

printf("So vua nhap la chan.\n");

break;

}

program statement ...

break;

}

Lệnh switch

case 2:

 VD. Chương trình tính số ngày trong một tháng của một năm

thường (không phải năm nhuận)

printf("Thang nay co 28 ngay");

break;

int thang;

case 4:

scanf("%d",&thang);

switch(thang)

case 6:

{

case 9:

case 1:

case 3:

case 5:

case 7:

case 11:

printf("Thang nay co 30 ngay");

break;

}

case 8:

case 10:

case 12:

printf("Thang nay co 31 ngay");

break;

13

11/24/2010

Toán tử điều kiện

 Toán tử điều kiện

điều_kiện ? biểuThức_1 : biểuThức_2;

VD.

Toán tử điều kiện

 Tìm số lớn nhất trong 2 số a,b

maxValue = ( a > b ) ? a : b;

 Tính căn bậc hai của x nếu x lớn hơn 0

s = ( x < 0 ) ? -1 : sqrt(x);

 Hàm dấu

printf("Sign = %i\n", (number < 0) ? –1 :

(number == 0) ? 0 : 1);

14