Giáo trình Phân tích và thiết kế hệ thống - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

ꢀꢁI HꢂC ꢀÀ NꢃNG

ꢀꢁꢂꢃꢄꢅꢆꢇꢈꢉꢆꢊꢋꢌꢆꢍꢎꢌꢊꢆꢏꢊOAꢆ

ꢏꢊOAꢆꢌꢐꢄꢅꢆꢄꢅꢊꢑꢆꢀꢊꢐꢄꢅꢆꢀꢉꢄꢆ

ꢆ

ꢅꢉꢎOꢆꢀꢁꢒꢄꢊꢆ

ꢓꢊꢔꢄꢆꢀꢕꢌꢊꢆꢖꢗꢆꢀꢊꢉꢘꢀꢆꢏꢘꢆ

ꢊꢑꢆꢀꢊꢙꢄꢅꢆ

ꢓꢅꢚꢛꢀꢚꢛꢆꢓꢊAꢄꢆꢊꢜꢝꢆꢏꢊꢎꢄꢊꢆ

ꢆ

$

ꢆ

$

ꢆ

$

ꢆ

ꢇꢗꢆꢄꢞꢄꢅꢆꢟꢠꢡꢢꢢꢣꢆ

1

Mꢄ ꢅꢆu

Trong lꢀnh vꢁc ꢂng dꢃng công nghꢄ thông tin, nꢅu như trưꢆc ꢇây không lâu, máy

tính ꢇiꢄn tꢈ (MTꢉT) còn ꢇóng vai trò cꢊa ngưꢋi làm công (taskmaster) thì hiꢄn

nay, MTꢉT ꢇã trꢌ thành công cꢃ (tool) cꢍn thiꢅt cho hꢍu hꢅt các lꢀnh vꢁc hoꢎt

ꢇꢏng cꢊa mꢏt quꢐc gia. Trong tương lai không xa cꢊa thiên niên kꢑ mꢆi này,

MTꢉT sꢒ trꢌ thành ngưꢋi bꢎn ꢇꢓng hành (companion) không thꢔ thiꢅu cꢊa mꢕi

con ngưꢋi trong liên lꢎc, giao tiꢅp và viꢄc làm hàng ngày.

ꢖ Viꢄt Nam, MTꢉT, chꢊ yꢅu là máy vi tính (PC − Personal Computer) ꢇã và

ꢇang xuꢗt hiꢄn ngày càng nhiꢘu trong các xí nghiꢄp, doanh nghiꢄp, các cơ quan

hành chính xã hꢏi..., ngày càng thâm nhꢙp vào hꢍu khꢚp các mꢛt hoꢎt ꢇꢏng cꢊa

nꢘn kinh tꢅ quꢐc dân. Tuy nhiên, MTꢉT chꢜ mꢆi phꢃc vꢃ công viꢄc vꢝn phòng

như soꢎn thꢞo vꢝn bꢞn là chính mà chưa thꢁc sꢁ ꢇóng vai trò chꢊ ꢇꢎo giúp con

ngưꢋi trong các lꢀnh vꢁc quꢞn lý, tꢁ ꢇꢏng hoá ꢇꢔ tꢝng nꢝng suꢗt lao ꢇꢏng.

Mꢏt trong nhꢟng nguyên nhân chính là Viꢄt Nam còn thiꢅu rꢗt nhiꢘu nhꢟng nhà

phân tích (analyste). ꢉó là nhꢟng chuyên gia tin hꢠc có thꢔ phân tích (tìm hiꢔu, khꢞo

sát...) sꢁ hoꢎt ꢇꢏng cꢊa các xí nghiꢄp, doanh nghiꢄp, các tꢡ chꢂc hành chính xã hꢏi...

ꢇꢔ thiꢅt kꢅ các hꢄ thꢐng Tin hꢠc phꢃc vꢃ công tác quꢞn lý trong mꢠi lꢀnh vꢁc.

Môn hꢠc «Các phương pháp phân tích và thiꢅt kꢅ hꢄ thꢐng thông tin »

(Information Systems Analysis and Design Methods), hay gꢠn hơn, « Phân tích và

thiꢅt kꢅ hꢄ thꢐng », ꢇóng vai trò quan trꢠng trong quá trình ꢇào tꢎo nhꢟng

cán bꢏ phân tích nói trên.

2

Mꢇc lꢇc

Mꢄ ꢅꢆu

CHꢈꢉNG 1 KHÁI NIꢊM Vꢋ Hꢊ THꢌNG THÔNG TIN QUꢍN LÝ.......................... 1

I.

KHÁI NIꢀM Vꢁ Hꢀ THꢂNG.................................................................................. 7

ꢉꢢnh nghꢀa hꢄ thꢐng...................................................................................... 7

Tính chꢗt cꢊa hꢄ thꢐng.................................................................................. 2

Các thành phꢍn cơ bꢞn cꢊa hꢄ thꢐng............................................................. 2

Hành vi cꢃa hꢀ thꢂng..................................................................................... 3

Mꢄc tiêu cꢃa hꢀ thꢂng ................................................................................... 4

Cꢅu trúc cꢃa hꢀ thꢂng.................................................................................... 4

Phân loꢎi hꢄ thꢐng........................................................................................ 5

Nghiên cꢂu lý thuyꢅt hꢄ thꢐng ....................................................................... 6

Lý thuyꢆt tꢇng quát vꢁ hꢀ thꢂng .................................................................... 6

Quan ꢈiꢉm nghiên cꢊu hꢀ thꢂng.................................................................... 6

XÍ NGHIꢀP VÀ VAI TRÒ CꢃA XÍ NGHIꢀP TRONG NꢁN KINH Tꢆ ................................ 8

Xí nghiꢄp và các tꢡ chꢂc bên trong................................................................ 8

I.1.

I.2.

I.3.

I.3.2.

I.3.3.

I.3.4.

I.4.

I.5.

I.5.1.

I.5.2.

II.

II.1.

II.1.1. Liên hꢀ giꢋa xí nghiꢀp vꢌi môi trưꢍng .......................................................... 9

II.1.2. Phân tích các liên hꢀ vꢌi môi trưꢍng ............................................................. 9

II.2.

II.3.

III.

III.1.

III.2.

Hꢄ thꢐnglà tꢡ chꢂc xí nghiꢄp........................................................................10

Ba hꢄ thꢐng cꢊa mꢏt tꢡ chꢂc xí nghiꢄp .........................................................11

Hꢀ THꢂNG THÔNG TIN QUꢎN LÝ (HTTTQL).....................................................13

Khái niꢄm HTTTQL .....................................................................................13

Cꢗu trúc cꢊa HTTTQL .................................................................................13

III.2.1. Các phân hꢀ.................................................................................................13

III.2.2. Dꢋ liꢀu........................................................................................................15

III.2.3. Mô hình quꢎn lý..........................................................................................16

III.2.4. Quy tꢏc quꢎn lý ...........................................................................................17

III.3.

III.4.

III.5.

Vai trò và chꢗt lưꢣng cꢊa HTTTQL..............................................................17

HTTTQL - công cꢃ ꢇiꢘu phꢐi và kiꢔm soát hꢄ thꢐng .....................................19

Phân loꢎi các hꢄ thꢐng thông tin..................................................................21

CHꢈꢉNG 2 CÁC PHꢈꢉNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ THIꢎT Kꢎ Hꢊ THꢌNG........24

I.

THꢆ NÀO LÀ PHÂN TÍCH Hꢀ THꢂNG ?................................................................24

Khái niꢄm.....................................................................................................24

Bꢞn chꢗt và yêu cꢍu cꢊa phân tích hꢄ thꢐng.................................................25

ꢉánh giá các phương pháp ..........................................................................26

MꢐT Sꢂ PHꢑꢒNG PHÁP PTTKHT “Cꢇ ꢓIꢉN”.....................................................27

Phương pháp SADT .....................................................................................28

Phương pháp MERISE .................................................................................30

PTTKHT theo quan ꢇiꢔm ba trꢃc toꢎ ꢇꢏ.......................................................32

I.1.

I.2.

I.3.

II.

II.1.

II.2.

II.3.

II.3.1. Mô hình phân tích và thiꢆt kꢆ HTTT ............................................................32

II.3.2. Các giai ꢈoꢔn phân tích và thiꢆt kꢆ hꢀ thꢂng.................................................34

II.3.3. Tiꢆp cꢕn ba mꢊc...........................................................................................37

PHꢑꢒNG PHÁP PHÂN TÍCH THIꢆT Kꢆ HꢑꢌNG ꢓꢂI TꢑꢖNG, UML..........................39

III.

3

CHꢈꢉNG 3 PHÂN TÍCH HIꢊN TRꢁNG..................................................................... 42

I.

PHꢑꢒNG PHÁP PHꢗNG VꢅN (INTERVIEW)......................................................... 42

Nguyên lý cꢊa phương pháp ........................................................................ 42

Phân tích hiꢄn trꢎng.................................................................................... 43

Phꢤng vꢗn lãnh ꢇꢎo..................................................................................... 44

Phꢤng vꢗn các vꢢ trí làm viꢄc....................................................................... 44

Cꢊng cꢐ các phꢤng vꢗn ............................................................................... 46

TꢇNG HꢖP CÁC KꢆT QUꢎ PHÂN TÍCH HIꢀN TRꢔNG............................................... 48

Xác ꢇꢢnh các phân hꢄ .................................................................................. 48

Phân tích dꢟ liꢄu ......................................................................................... 50

I.1.

I.2.

I.3.

I.4.

I.5.

II.

II.1.

II.2.

II.2.1. Khái niꢀm vꢁ dꢋ liꢀu sơ cꢅp......................................................................... 50

II.2.2. Thanh lꢘc dꢋ liꢀu......................................................................................... 51

II.2.3. Xây dꢙng tꢚ ꢈiꢉn dꢋ liꢀu ............................................................................. 51

II.3.

Sơ ꢇꢓ dòng dꢟ liꢄu....................................................................................... 54

II.3.1. Khái niꢀm.................................................................................................... 54

II.3.2. Phân biꢀt DFD vꢌi sơ ꢈꢛ khꢂi...................................................................... 55

II.3.3. Ví dꢄ :......................................................................................................... 55

II.3.4. Xây dꢙng sơ ꢈꢛ dòng dꢋ liꢀu....................................................................... 56

II.3.5. Trình soꢔn thꢎo PPP DFD editor.................................................................. 58

VÍ Dꢄ : XÍ NGHIꢀP ꢓÓNG HꢐP DANAFOOD ....................................................... 60

III.

III.1.

III.2.

III.3.

Mô tꢞ hoꢎt ꢇꢏng cꢊa xí nghiꢄp DanaFood................................................... 60

Giao tiꢅp giꢟa cơ sꢌ dꢟ liꢄu vꢆi ngưꢋi sꢈ dꢃng ........................................... 61

Phân tích các dòng thông tin ....................................................................... 62

CHꢈꢉNG 4 PHÂN TÍCH Ý NIꢊM Dꢏ LIꢊU

VÀ CÁC PHꢈꢉNG PHÁP MÔ HÌNH HOÁ........................................... 69

I.

MÔ HÌNH THꢙC THꢉ - KꢆT HꢖP......................................................................... 70

Khái niꢄm vꢘ mô hình thꢁc thꢔ - kꢅt hꢣp...................................................... 70

Khái niꢀm vꢁ thꢙc thꢉ.................................................................................. 70

Khái niꢀm vꢁ kꢆt hꢖp................................................................................... 72

16 khꢎ nꢜng cꢃa kiꢉu kꢆt hꢖp nhꢝ phân ........................................................ 75

Các kiꢉu kꢆt hꢖp.......................................................................................... 77

Các thành phꢞn cꢃa tꢚ ꢈiꢉn dꢋ liꢀu .............................................................. 79

Mô hình thꢁc thꢔ - kꢅt hꢣp mꢌ rꢏng............................................................. 79

Chuyꢔn ꢇꢡi các mô hình thꢁc thꢔ kꢅt hꢣp..................................................... 81

MÔ HÌNH QUAN Hꢀ........................................................................................ 83

Các ꢇꢢnh nghꢀa............................................................................................ 83

Phꢃ thuꢏc hàm ............................................................................................ 86

I.1.

I.1.1.

I.1.2.

I.1.3.

I.1.4.

I.1.5.

I.2.

I.3.

II.

II.1.

II.2.

II.2.1. Khái niꢀm.................................................................................................... 86

II.2.2. Các tính chꢅt cꢃa phꢄ thuꢐc hàm ................................................................. 87

II.2.3. Các loꢔi hình cꢃa phꢄ thuꢐc hàm ................................................................. 88

II.2.4. ꢓꢛ thꢝ cꢃa các phꢄ thuꢐc hàm...................................................................... 88

II.3.

II.4.

Các dꢎng chuꢥn cꢊa lưꢣc ꢇꢓ quan hꢄ.......................................................... 90

Ví dꢃ khu du lꢢch Non Nưꢆc......................................................................... 91

II.4.1. Giꢌi thiꢀu cơ sꢟ dꢋ liꢀu ............................................................................... 91

II.4.2. Quan sát dꢋ liꢀu........................................................................................... 93

II.4.3. Mô hình quan hꢀ tương ꢊng......................................................................... 95

II.4.4. Mô hình thꢙc thꢉ − kꢆt hꢖp.......................................................................... 96

CÁC CÔNG Cꢄ BIꢉU DIꢠN PTH CHO MÔ HÌNH E−A........................................... 98

III.

III.1.1. Ma trꢕn các phꢄ thuꢐc hàm......................................................................... 98

4

III.1.2. ꢓꢛ thꢝ các PTH..........................................................................................100

III.2.

Ví dꢃ ꢂng dꢃng phꢃ thuꢏc hàm...................................................................101

III.2.1. Ma trꢕn PTH .............................................................................................101

III.2.2. Ma trꢕn rút gꢘn các PTH ...........................................................................104

III.2.3. Các PTH không sơ cꢅp..............................................................................105

III.2.4. Kꢆt luꢕn ....................................................................................................106

III.3.

III.4.

ꢉꢓ thꢢ PTH biꢔu diꢦn CSDL cꢊa nhà máy ꢇóng hꢏp DanaFood .................107

Chuyꢔn ꢇꢡi giꢟa mô hình dꢟ liꢄu và ꢇꢓ thꢢ PTH.........................................107

III.4.1. PTH có nguꢛn là dꢋ liꢀu sơ cꢅp.................................................................107

III.4.2. PTH sơ cꢅp giꢋa khoá và các dꢋ liꢀu sơ cꢅp ..............................................107

III.4.3. PTH sơ cꢅp giꢋa các khoá .........................................................................108

III.4.4. PTH không sơ cꢅp.....................................................................................108

CHꢈꢉNG 5 MÔ HÌNH HÓA Dꢏ LIꢊU BꢐNG PHꢈꢉNG PHÁP LÙI ....................111

I.

CÁC CꢅU TRÚC KIꢉU.....................................................................................111

Cꢗu trúc kiꢔu PHIꢧU.................................................................................111

Cꢗu trúc kiꢔu CHA-CON............................................................................112

Cꢗu trúc kiꢔu BꢨNG...................................................................................113

Cꢗu trúc kiꢔu HOꢩCHꢉꢪNH......................................................................115

Cꢗu trúc kiꢔu CÓ-KHÔNG ........................................................................116

Cꢗu trúc kiꢔu PHꢨNXꢩ..............................................................................117

Cꢗu trúc kiꢔu BÌNHꢉꢫNG.........................................................................117

Cꢗu trúc kiꢔu THꢬA Kꢧ.............................................................................118

Cꢗu trúc kiꢔu KꢧTTꢭ.................................................................................119

ꢑNG DꢄNG PHꢑꢒNG PHÁP Tꢚ TRÊN XUꢂNG....................................................121

Giꢆi thiꢄu công ty xây dꢁng nhà ꢌ BKCO...................................................121

I.1.

I.2.

I.3.

I.4.

I.5.

I.6.

I.7.

I.8.

I.9.

II.

II.1.

II.1.1. Các quy tꢏc quꢎn lý....................................................................................121

II.1.2. Hꢛ sơ .........................................................................................................121

II.1.3. Nghiên cꢊu các cꢅu trúc kiꢉu......................................................................123

II.1.4. Xem xét các quy tꢏc quꢎn lý.......................................................................125

II.1.5. Hꢡn hꢖp các cꢅu trúc kiꢉu ..........................................................................127

II.2.

Hꢣp thꢂc hoá mô hình ý niꢄm dꢟ liꢄu.........................................................134

II.2.1. Tꢚ ꢈiꢉn dꢋ liꢀu...........................................................................................134

II.2.2. Ma trꢕn rút gꢘn các PTH............................................................................135

II.2.3. Quy tꢏc hꢖp thꢊc hoá mô hình ý niꢀm dꢋ liꢀu ............................................136

II.3.

II.4.

II.5.

Ràng buꢏc toàn vꢮn....................................................................................136

Ví dꢃ : Bài toán quꢞn lý du lꢢch..................................................................138

Các ràng buꢏc toàn vꢮn dꢟ liꢄu..................................................................141

II.5.1. Các ràng buꢐc tꢢnh ꢈꢂi vꢌi các quan hꢀ ......................................................141

II.5.2. Các ràng buꢐc ꢈꢂi vꢌi nhiꢁu quan hꢀ..........................................................142

II.5.3. Các ràng buꢐc toàn vꢣn ꢈꢐng......................................................................142

CHꢈꢉNG 6 XÂY DꢑNG MÔ HÌNH LOGIC Dꢏ LIꢊU............................................146

I.

CHꢘN PHꢞN MꢁM ..........................................................................................146

Chuyꢔn ꢇꢡi các cꢗu trúc dꢟ liꢄu .................................................................147

Khꢐi lưꢣng dꢟ liꢄu xꢈ lý.............................................................................147

Mꢂc ꢇꢏ tính toán........................................................................................148

Chuyꢔn ꢇꢡi các quy tꢚc quꢞn lý..................................................................148

Tính ꢇꢏc lꢙp cꢊa các ꢂng dꢃng...................................................................149

Các kiꢔu ngôn ngꢟ khác nhau ....................................................................149

I.1.

I.2.

I.3.

I.4.

I.5.

I.6.

5

I.7.

Kꢅt luꢙn..................................................................................................... 150

CHUYꢉN ꢓꢇI MÔ HÌNH E−A Vꢁ MÔ HÌNH QUAN Hꢀ ......................................... 151

Sꢤ DꢄNG CÁC NGÔN NGꢋ LꢕP TRÌNH.............................................................. 154

Chuyꢔn ꢇꢐi MHYNDL thành mô hình logic dꢟ liꢄu .................................... 154

II.

III.

III.1.

III.1.1. Các tꢀp dꢋ liꢀu cꢃa FoxPro....................................................................... 154

III.1.2. Chuyꢉn ꢈꢇi MHYNDL → MHLGDL.................................................... 155

III.2.

Hꢣp thꢂc hóa mô hình dꢟ liꢄu bꢌi xꢈ lý..................................................... 158

6

CHꢑꢒNG 1

Khái niꢒm vꢓ hꢒ thꢔng thông tin quꢕn lý

I. Khái niꢒm vꢓ hꢒ thꢔng

I.1.ꢀꢖnh nghꢗa hꢒ thꢔng

Thuꢕt ngꢋ hꢄ thꢐng (system) là mꢐt khái niꢀm rꢐng và ꢈưꢖc ꢈꢝnh nghꢢa rꢅt nhiꢁu cách khác

nhau. Trong cuꢐc sꢂng hàng ngày, con ngưꢍi tiꢆp xúc vꢌi nhꢋng hiꢀn tưꢖng, nhꢋng sꢙ kiꢀn,

nhꢋng hoꢔt ꢈꢐng..., tꢅt cꢎ ꢈꢁu nhꢏc tꢌi, hoꢥc liên quan tꢌi thuꢕt ngꢋ hꢀ thꢂng.

Ví dꢃ :

1. Hꢀ thꢂng nưꢌc sinh hoꢔt ꢟ thành phꢂ, hꢀ thꢂng ꢈiꢀn lưꢌi, hꢀ thꢂng dꢝch vꢄ mua bán

hàng, hꢀ thꢂng ꢈiꢀn thoꢔi, hꢀ thꢂng nhà ꢟ...

2. Hꢀ thꢂng xã hꢐi, hꢀ thꢂng tꢇ chꢊc, hꢀ thꢂng tư tưꢟng, hꢀ thꢂng chính trꢝ, hꢀ thꢂng kinh

tꢆ, hꢀ thꢂng xí nghiꢀp, hꢀ thꢂng ꢈưꢍng sꢏt...

3. Hꢀ thꢂng thiên nhiên, hꢀ thꢂng thꢞn kinh, hꢀ thꢂng triꢆt hꢘc, hꢀ thꢂng máy tính, hꢀ

thꢂng thông tin...

Có nhiꢁu ꢈꢝnh nghꢢa vꢁ hꢀ thꢂng :

Tꢚ ꢈiꢉn Tiꢆng Viꢀt 1997 ꢈꢝnh nghꢢa hꢀ thꢂng :

Tꢕp hꢖp nhiꢁu yꢆu tꢂ, ꢈơn vꢝ cùng loꢔi hoꢥc cùng chꢊc nꢜng, có quan hꢀ hoꢥc liên hꢀ vꢌi

nhau chꢥt chꢦ, làm thành mꢐt thꢉ thꢂng nhꢅt

Tꢕp hꢖp nhꢋng tư tưꢟng, nhꢋng nguyên tꢏc, quy tꢏc liên kꢆt vꢌi nhau mꢐt cách logic, làm

thành mꢐt thꢉ thꢂng nhꢅt

Tꢚ ꢈiꢉn Larousse 1995 ꢈꢝnh nghꢢa hꢀ thꢂng là :

Tꢕp hꢖp có thꢊ tꢙ cꢃa nhꢋng tư tưꢟng khoa hꢘc hay triꢆt hꢘc

Tꢕp hꢖp các cơ quan hay các cꢅu tꢔo có cùng bꢎn chꢅt cùng chꢊc nꢜng

Tꢕp hꢖp các thành phꢞn ꢈưꢖc xác ꢈꢝnh bꢟi nhꢋng quan hꢀ qua lꢔi giꢋa chúng

V.v...

Tuy nhiên, ꢈꢝnh nghꢢa hꢄ thꢐng như mꢏt tꢙp hꢣp các phꢍn tꢈ tác ꢇꢏng qua lꢎi lꢯn nhau là

phꢇ biꢆn nhꢅt.. Hꢀ thꢂng còn bao hàm ý nghꢢa vꢁ kꢆ hoꢔch, phương pháp, tꢇ chꢊc các ꢈꢂi

tưꢖng mꢐt cách có trꢕt tꢙ ꢈꢉ tꢔo thành mꢐt chꢧnh thꢉ.

Vꢌi mꢡi hꢀ thꢂng, mꢐt tính chꢅt vưꢖt trꢐi lên tꢅt cꢎ ꢈưꢖc gꢘi là “tính trꢛi” (emergence) mà

khi mꢐt phꢞn tꢤ nào ꢈó ꢈꢊng riêng sꢦ không thꢉ có ꢈưꢖc. Tính trꢛi là mꢐt trong nhꢋng hình

thꢊc biꢉu hiꢀn cꢃa nguyên lý biꢀn chꢊng : “nhꢋng sꢙ thay ꢈꢇi vꢁ lưꢖng dꢨn ꢈꢆn nhꢋng sꢙ thay

ꢈꢇi vꢁ chꢅt”.

Như vꢕy ꢈꢂi nghꢝch vꢌi hꢀ thꢂng là sꢙ hꢡn loꢔn (chaos), là trꢔng thái mà mꢘi phꢞn tꢤ

không tuân theo mꢐt quy luꢕt nào. Mꢐt cách tꢇng quát :

7

Hꢄ thꢐng là tꢙp hꢣp các phꢍn tꢈ hay ꢇꢐi tưꢣng (M) trên ꢇó thꢁc hiꢄn mꢏt hay nhiꢘu quan

hꢄ (R) cho trưꢆc vꢆi nhꢟng tính chꢗt (P) nhꢗt ꢇꢢnh.

Tꢚ ꢈꢝnh nghꢢa sau, có thꢉ phân loꢔi hꢀ thꢂng theo nhiꢁu cách khác nhau theo tính chꢅt P,

các quan hꢀ R và các ꢈꢂi tưꢖng M.

I.2.Tính chꢘt cꢙa hꢒ thꢔng

Mꢐt hꢀ thꢂng thưꢍng có ba tính chꢅt cơ bꢎn :

Tính chꢅt 1 :

Mꢐi quan hꢄ giꢟa các phꢍn tꢈ có tính tác ꢇꢏng qua lꢎi ꢞnh hưꢌng vꢆi nhau

Tính chꢅt 2 :

Mꢠi sꢁ thay ꢇꢡi vꢘ lưꢣng hay vꢅ chꢗt cꢊa mꢏt phꢍn tꢈ nào ꢇó ꢇꢘu làm ꢞnh hưꢌng tꢆi phꢍn

tꢈ khác cꢊa hꢄ thꢐng. Ngưꢣc lꢎi, mꢠi sꢁ thay ꢇꢡi vꢘ lưꢣng hay vꢅ chꢗt cꢊa hꢄ thꢐng ꢇꢘu có thꢔ

làm ꢞnh hưꢌng ꢇꢅn các phꢍn tꢈ cꢊa hꢄ thꢐng ꢇó

Tính chꢅt 3 :

Khi sꢚp xꢅp các phꢍn tꢈ cꢊa hꢄ thꢐng theo mꢏt cách nào ꢇó, hꢄ thꢐng sꢒ có tính trꢓi, ꢇó là

khꢞ nꢝng mà mꢏt phꢍn tꢈ ꢇꢂng riêng sꢒ không thꢔ tꢎo ra ꢇưꢣc

I.3.Các thành phꢆn cơ bꢕn cꢙa hꢒ thꢔng

Mꢐt hꢀ thꢂng có thꢉ ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi nhiꢁu thành phꢞn, gꢛm :

1. Các phꢞn tꢤ

2. Môi trưꢍng cꢃa hꢀ thꢂng

3. Các ꢈꢞu vào và ꢈꢞu ra

4. Trꢔng thái và hành vi

5. Cꢅu trúc

6. Mꢄc tiêu

Hình dưꢌi ꢈây mô tꢎ các thành phꢞn cꢃa mꢐt hꢀ thꢂng.

Môi trưꢍng

ꢓꢞu vào

Trꢔng thái, hành vi

Cꢅu trúc cꢃa hꢀ thꢂng

Quá trình biꢆn ꢈꢇi

ꢓꢞu ra

Mꢄc tiêu

Phꢞn tꢤ

Hình 1.1 Các thành phꢍn cꢊa hꢄ thꢐng

2

a) Phꢀn tꢁ cꢂa hꢃ thꢄng

Phꢞn tꢤ là thành phꢞn nhꢗ nhꢅt, có tính ꢈꢐc lꢕp tương ꢈꢂi. Mꢡi phꢞn tꢤ ꢈꢁu có nhꢋng

thuꢐc tính riêng và có thꢉ ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi mꢐt biꢆn sꢂ (hay ꢈꢔi lưꢖng biꢆn thiên). ꢓꢉ hiꢉu

vꢁ mꢐt hꢀ thꢂng cꢞn phꢎi biꢆt trꢔng thái cꢃa các phꢞn tꢤ và mꢂi liên hꢀ giꢋa chúng.

b) Môi trưꢋng cꢊa hꢄ thꢐng

Môi trưꢍng cꢃa hꢀ thꢂng là nhꢋng gì nꢩm ngoài hꢀ thꢂng nhưng liên quan ꢈꢆn viꢀc thꢙc

hiꢀn mꢄc tiêu cꢃa hꢀ thꢂng. Giꢋa hꢀ thꢂng và môi trưꢍng có các tác ꢈꢐng tương hꢡ và nhꢋng

ranh giꢌi. Nghiên cꢊu hꢀ thꢂng kèm theo viꢀc nghiên cꢊu môi trưꢍng. Nhꢋng yꢆu tꢂ bꢅt lꢖi

cꢃa môi trưꢍng làm ꢎnh hưꢟng ꢈꢆn viꢀc thꢙc hiꢀn mꢄc tiêu cꢃa hꢀ thꢂng ꢈưꢖc gꢘi là nhiꢦu.

c) ꢉꢍu vào và ꢇꢍu ra cꢊa hꢄ thꢐng

ꢓꢞu vào là bꢅt kꢪ nhꢋng gi mà môi trưꢍng có thꢉ tác ꢈꢐng vào hꢀ thꢂng. ꢓꢞu ra là bꢅt kꢪ

nhꢋng gi mà hꢀ thꢂng có thꢉ tác ꢈꢐng trꢟ lꢔi môi trưꢍng. ꢓꢉ làm tꢜng hiꢀu quꢎ hoꢔt ꢈꢐng cꢃa

hꢀ thꢂng, cꢞn thoꢎ mãn ba yꢆu tꢂ :

Chꢘn ꢈꢞu vào và ꢈꢞu ra hꢖp lý trong nhꢋng ꢈiꢁu kiꢀn cꢄ thꢉ

Thꢍi gian biꢆn ꢈꢇi ꢈꢞu vào thành ꢈꢞu ra hꢖp lý

Hình thꢊc hay phương pháp biꢆn ꢈꢇi hꢖp lý

d) Trꢎng thái cꢊa hꢄ thꢐng

Giꢎ sꢤ các phꢞn tꢤ cꢃa hꢀ thꢂng ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi các biꢆn q , q , ..., q , và hꢀ thꢂng

1

2

n

ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi vectơ Q :

Q = (q , q , ..., q )

1

2

n

Các biꢆn q , i = 1..n, thay ꢈꢇi theo thꢌi gian :

i

q = q (t)

i

Khi ꢈó trꢔng thái cꢃa hꢀ thꢂng ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi giá trꢝ Q là bꢐ giá trꢝ cꢃa các biꢆn tꢔi mꢐt

thꢍi ꢈiꢉm t :

Q(t) = (q (t), q (t), ..., q (t))

1

2

n

Tꢔi thꢍi ꢈiꢉm t = 0 là trꢔng thái ban ꢈꢞu cꢃa hꢀ thꢂng. Khi t biꢆn thiên, vectơ hàm Q(t) xác

ꢈꢝnh quꢰ ꢇꢎo hành vi cꢃa hꢀ thꢂng.

Nꢆu tꢛn tꢔi mꢐt sꢂ biꢆn không thay ꢈꢇi, hay thay ꢈꢇi không ꢈáng kꢉ trong khoꢎng thꢌi gian

ꢈang xét, thì nhꢋng biꢆn ꢈó ꢈưꢖc gꢘi là các tham sꢂ cꢃa hꢀ thꢂng và ꢈưꢖc ký hiꢀu bꢟi mꢐt

vectơ :

a = (a , a , ..., a )

1

2

k

Khi ꢈó, quꢫ ꢈꢔo hành vi cꢃa hꢀ thꢂng Q là vectơ hàm hai biꢆn Q = Q(a, t).

I.3.2.Hành vi cꢂa hꢃ thꢄng

Hành vi cꢃa hꢀ thꢂng là tꢕp hꢖp các ꢈꢞu ra có thꢉ cꢃa hꢀ thꢂng trong mꢐt khoꢎng thꢌi gian

xác ꢈꢝnh. Khi hꢀ thꢂng là ꢈóng, có nghꢢa hꢀ thꢂng tách biꢀt vꢌi môi trưꢍng bên ngoài, các phꢞn

tꢤ không biꢆn ꢈꢇi theo thꢌi gian, khi ꢈó hành vi cꢃa hꢀ thꢂng ꢈưꢖc xác ꢈꢝnh bꢟi trꢔng thái ban

ꢈꢞu. Hành vi cꢃa hꢀ thꢂng sꢦ thay ꢈꢇi khi các phꢞn tꢤ và mꢂi liên hꢀ giꢋa chúng thay ꢈꢇi, khi

ꢈó vectơ hàm Q(t) ꢈưꢖc xác ꢈꢝnh như sau :

Q(t) = f(Q(0), a, t)

Bây giꢍ xét tác ꢈꢐng qua lꢔi giꢋa hꢀ thꢂng và môi trưꢍng, gꢘi X(t) là các biꢆn ꢈꢞu vào theo

thꢌi gian, hành vi cꢃa hꢀ thꢂng ꢈưꢖc mô tꢎ bꢟi hꢀ thꢊc :

3

Q(t) = y(Q(0), X(t), a)

Trꢔng thái cꢃa ꢈꢞu ra ꢈưꢖc mô tꢎ bꢟi hꢀ thꢊc :

Y(t) = F(Q(0), X(t), a)

Trong ꢈó X = (X , X , ..., X ) là biꢆn ꢈꢞu vào, Y = (Y , Y , ..., Y ) là biꢆn ꢈꢞu ra.

1

2

n

1

2

m

I.3.3.Mꢅc tiêu cꢂa hꢃ thꢄng

Là trꢔng thái mong ꢈꢖi, cꢞn ꢈꢔt ꢈưꢖc cꢃa hꢀ thꢂng sau mꢐt khoꢎng thꢌi gian hoꢥc tꢔi mꢐt

thꢍi ꢈiꢉm mhꢅt ꢈꢝnh nào ꢈó.

Bên trong hꢀ thꢂng, mꢡi phꢞn tꢤ cꢬng có mꢄc tiêu riêng. Nhꢋng mꢄc tiêu riêng có thꢉ

thꢂng nhꢅt hoꢥc không thꢂng nhꢅt vꢌi mꢄc tiêu chung cꢃa hꢀ thꢂng.

I.3.4.Cꢆu trúc cꢂa hꢃ thꢄng

Cꢅu trúc là yꢆu tꢂ bꢅt biꢆn cꢃa hꢀ thꢂng, liên quan ꢈꢆn hình thꢊc tꢇ chꢊc hꢀ thꢂng. ꢓó là

cách sꢏp ꢈꢥt bꢂ trí hay ghép các phꢞn tꢤ và cách xác ꢈꢝnh mꢂi quan hꢀ giꢋa chúng theo mꢐt

dꢅu hiꢀu hay tiêu chuꢭn nào ꢈó.

Có nhiꢁu cách tꢇ chꢊc hꢀ thꢂng khác nhau. Vꢁ cơ bꢎn, có 3 cách ghép là ghép nꢐi tiꢅp,

ghép song song và ghép có mꢐi liên hꢄ ngưꢣc.

a) Ghép nꢐi tiꢅp

Ghép nꢂi tiꢆp là ꢈꢞu vào cꢃa phꢞn tꢤ này là ꢈꢞu ra cꢃa phꢞn tꢤ kia và ngưꢖc lꢔi.

2

1

Hình 1.2 Ghép nꢐi tiꢅp các phꢍn tꢈ

Phương pháp ghép nꢂi tiꢆp ꢈơn giꢎn, rõ ràng nhưng ꢈꢐ tin cꢕy kém. Khi sꢂ lưꢖng phꢞn tꢤ

tꢜng lên thì ꢈꢐ tin cꢕy giꢎm xuꢂng. Hꢀ thꢂng chꢧ làm viꢀc tꢂt khi tꢅt cꢎ các phꢞn tꢤ ꢈꢁulàm viꢀc

tꢂt.

b) Ghép song song

Là cách ghép mà ꢈꢞu vào cꢃa mꢐt phꢞn hay toàn bꢐ các phꢞn tꢤ cùng chung mꢐt biꢆn sꢂ

vào mà ꢈꢞu ra cꢃa chúng lꢔi là ꢈꢞu vào cꢃa mꢐt phꢞn hay nhiꢁu phꢞn tꢤ khác cꢃa hꢀ thꢂng.

4

1

2

3

1

N

.

N-1

Hình 1 .3 Ghép song song các phꢍn tꢈ

Phương pháp ghép song song có ꢈꢐ tin cꢕy cao vì hꢀ thꢂng chꢧ ngꢚng trꢀ khi toàn bꢐ các

phꢞn tꢤ ngꢚng trꢀ. Tuy nhiên cách ghép nꢂi này làm tꢜng mꢂi quan hꢀ cho nên tính phꢊc tꢔp

cꢃa hꢀ thꢂng cꢬng tꢜng lên.

c) Ghép có mꢐi liên hꢄ ngưꢣc

Ghép có mꢂi liên hꢀ ngưꢖc là mꢐt dꢔng kꢆt hꢖp các phꢞn tꢤ. Trong cách ghép này, ꢈꢞu ra

cꢃa mꢐt phꢞn tꢤ lꢔi có thꢉ là ꢈꢞu vào cꢃa chính phꢞn tꢤ ꢈó, ꢈưꢖc thꢙc hiꢀn trꢙc tiꢆp hay thông

qua nhꢋng phꢞn tꢤ khác cꢃa hꢀ thꢂng.

N

3

1

2

Hình 1.4 Ghép có mꢐi liên hꢄ ngưꢣc

Liên hꢀ ngưꢖc dương làm tꢜng thêm tác ꢈꢐng tích cꢙc cꢃa ꢈꢞu vào, trái lꢔi, liên hꢀ ngưꢖc

âm sꢦ làm giꢎm tính tích cꢙc cꢃa ꢈꢞu vào.

I.4.Phân loꢚi hꢒ thꢔng

Lý thuyꢆt hꢀ thꢂng chia ra nhiꢁu loꢔi hꢀ thꢂng như sau :

1. Hꢀ thꢂng con hay phân hꢀ (hꢀ thꢂng thꢊ yꢆu)

2. Hꢀ thꢂng lꢌn

3. Hꢀ thꢂng ꢈóng và hꢀ thꢂng mꢟ

4. Hꢀ thꢂng tꢢnh và hꢀ thꢂng ꢈꢐng

5. Hꢀ thꢂng trꢚu tưꢖng và hꢀ thꢂng cꢄ thꢉ

6. Hꢀ thꢂng bꢎo trì trꢔng thái

7. Hꢀ thꢂng có chꢃ ꢈꢝnh

8. Nhꢋng hꢀ thꢂng tìm kiꢆm mꢄc tiêu ꢈa dꢔng

5

I.5.Nghiên cꢛu lý thuyꢜt hꢒ thꢔng

I.5.1.Lý thuyꢇt tꢈng quát vꢉ hꢃ thꢄng

Lý thuyꢆt tꢇng quát tiꢆp cꢕn hꢀ thꢂng bꢟi 9 mꢊc ꢈꢐ hay trình ꢈꢐ tꢜng dꢞn theo ꢈꢐ phꢊc tꢔp

và tính trꢚu tưꢖng hoá.

Mꢊc 1 Là mꢊc tꢢnh, mꢊc cꢃa nhꢋng nꢁn tꢎng. Sꢙ nghiên cꢊu chính xác mꢊc này là cơ sꢟ cꢃa

các mꢊc sau cao hơn.

Mꢊc 2 Là mꢊc cꢃa hꢀ thꢂng ꢈơn giꢎn bꢩng cách xem nhꢋng ꢈꢂi tưꢖng tꢢnh là ꢈꢐng, giꢂng

như cơ cꢅu hoꢔt ꢈꢐng cꢃa ꢈꢛng hꢛ.

Mꢊc 3 Hꢀ thꢂng ꢈưꢖc ꢈua vào các cơ chꢆ kiꢉm soát hay ꢈiꢁu khiꢉn giꢂng như cơ chꢆ cꢃa

máy ꢈiꢁu hoà nhiꢀt ꢈꢐ. Lúc này hꢀ thꢂng không có tính chꢅt quân bình ꢇn ꢈꢝnh mà có

sꢙ chuyꢉn giao và tiꢆp nhꢕn cꢃa thông tin.

Mꢊc 4 Hꢀ thꢂng ꢈưꢖc xem là mꢟ và ꢟ trꢔng thái bꢎo toàn, còn ꢈưꢖc gꢘi là trình ꢈꢐ cꢃa tꢆ

bào.

Mꢊc 5 Là trình ꢈꢐ xã hꢐi phát sinh ꢟ mꢊc ꢈꢐ thꢙc vꢕt, có tính phát triꢉn nhưng chưa có tính

thꢙc tiꢠn.

Mꢊc 6 Là trình ꢈꢐ thꢆ giꢌi ꢈꢐng vꢕt có ꢈꢥc tính di ꢈꢐng và khꢎ nꢜng tiꢆp nhꢕn vꢌi sꢙ hoꢔt

ꢈꢐng cꢃa hꢀ thꢂng thꢞn kinh.

Mꢊc 7 Là trình ꢈꢐ con ngưꢍi có ý thꢊc, mang tính cá biꢀt. Mꢊc ꢈꢐ này gꢏn liꢁn vꢌi khꢎ nꢜng

trao ꢈꢇi ngôn ngꢋ và sꢤ dꢄng ký hiꢀu, vưꢖt lên khꢗi giꢌi ꢈꢐng vꢕt thuꢞn tuý.

Mꢊc 8 Là trình ꢈꢐ tꢇ chꢊc xã hꢐi vꢌi sꢙ hoꢔt ꢈꢐng phong phú cꢃa khoa hꢘc nghꢀ thuꢕt và

tình cꢎm con ngưꢍi.

Mꢊc 9 Là trình ꢈꢐ cꢃa hꢀ thꢂng tꢇ chꢊc bꢕc cao, mang tính phát triꢉn và thích nghi vꢌi môi

trưꢍng.

I.5.2.Quan ꢊiꢋm nghiên cꢌu hꢃ thꢄng

Nghiên cꢊu hꢀ thꢂng phꢎi dꢙa trên nꢁn tꢎng khoa hꢘc, hiꢀn thꢙc và có hiꢀu quꢎ. ꢓó là

phꢎi :

Tôn trꢘng mꢂi quan hꢀ biꢀn chꢊng giꢋa vꢕt chꢅt và ý thꢊc.

Thꢚa nhꢕn các hiꢀn tưꢖng luôn có sꢙ tác ꢈꢐng qua lꢔi và chi phꢂi lꢨn nhau.

Thꢚa nhꢕn các sꢙ vꢕt luôn luôn biꢆn ꢈꢇi không ngꢚng.

Các sꢙ vꢕt hiꢀn tưꢖng phát triꢉn nhꢍ ꢈꢐng lꢙc nꢐi tꢔi cꢃa chúng.

Ngưꢍi ta thưꢍng sꢤ dꢄng 3 phương pháp :

Phương pháp mô hình hoá.

Phương pháp hꢐp ꢈen.

Phương pháp tiꢆp cꢕn (phân tích).

a) Phương pháp mô hình hoá

Phương pháp này ꢈòi hꢗi phꢎi biꢅt cꢞ ba yꢅu tꢐ là ꢇꢍu vào, ꢇꢍu ra và cꢗu trúc cꢃa hꢀ

thꢂng. ꢑu ꢈiꢉm là dꢠ thꢙc hiꢀn, thꢌi gian nghiên cꢊu ngꢏn và chi phí thꢅp. Nhưꢖc ꢈiꢉm là dꢠ

gây hiꢉu sai và ngꢐ nhꢕn, tꢚ ꢈó dꢨn ꢈꢆn bꢎo thꢃ và cꢂ chꢅp.

b) Phương pháp hꢏp ꢇen

6

Phương pháp ꢈưꢖc sꢤ dꢄng khi biꢅt ꢇꢍu vào và ꢇꢍu ra nhưng chưa biꢅt cꢗu trúc bên trong

cꢃa hꢀ thꢂng. Quá trình nghiên cꢊu xác ꢈꢝnh mꢂi quan hꢀ giꢋa ꢈꢞu vào và ꢈꢞu ra ꢈꢉ tìm ra

nhꢋng quy luꢕt hoꢔt ꢈꢐng hay nhꢋng cꢅu trúc hành vi cꢃa hꢀ thꢂng.

Các bưꢌc nghiên cꢊu như sau :

Quan sát nhꢋng yꢆu tꢂ ꢈꢞu vào X và ghi nhꢕn nhꢋng yꢆu tꢂ cꢃa ꢈꢞu ra Y.

Tꢚ các cꢥp trꢔng thái (X, Y) tìm ra nhꢋng quy luꢕt hay nhꢋng cꢅu trúc có thꢉ có cꢃa hꢀ

thꢂng.

Tiꢆn hành kiꢉm tra mꢥt thꢙc tiꢠn cꢃa nhꢋng cꢅu trúc giꢎ ꢈꢝnh ꢈꢉ tꢚng bưꢌc hoàn thiꢀn.

Chꢧnh lý sꢤ ꢈꢇi các kꢆt quꢎ, hoàn thiꢀn cꢅu trúc và ꢈem vào áp dꢄng thꢙc tiꢠn.

c) Phương pháp tiꢅp cꢙn hay phân tích hꢄ thꢐng

Phương pháp ꢈưꢖc sꢤ dꢄng khi không biꢆt gì vꢁ hꢀ thꢂng, chꢜ biꢅt ꢇưꢣc mꢃc tiêu cꢃa hꢀ

thꢂng mà thôi. Ngưꢍi ta chia hꢀ thꢂng ra thành các hꢀ thꢂng con có mꢂi liên hꢀ ràng buꢐc lꢨn

nhau, tꢚ ꢈó tìm ra quy luꢕt hoꢔt ꢈꢐng cꢃa các hꢀ thꢂng con ꢈꢉ khái quát lên thành quy luꢕt hoꢔt

ꢈꢐng cꢃa cꢎ hꢀ thꢂng.

Tư tưꢟng chꢃ ꢈꢔo cꢃa phương pháp gꢛm 3 yꢆu tꢂ :

Cái gì cꢞn khꢎo sát và nghiên cꢊu ?

Phꢎi giꢎi quyꢆt nhꢋng vꢅn ꢈꢁ gì (phꢎi làm thꢆ nào ?)

Hꢀ thꢂng làm viꢀc như thꢆ nào ?

Nhꢋng ꢈòi hꢗi cꢃa phương pháp :

Chꢘn lꢙa kꢫ lưꢮng tiêu chuꢭn, cách thꢊc phân chia hꢀ thꢂng ban ꢈꢞu thành các hꢀ thꢂng

con

Chú ý tính trꢛi cꢃa hꢀ thꢂng, không ꢈꢉ làm lu mꢍ hoꢥc làm mꢅt ꢈi.

Xác ꢈꢝnh rõ các mꢂi quan hꢀ khi phân chia vì mꢡi hꢀ thꢂng con lꢔi có thꢉ tiꢆp tꢄc ꢈưꢖc

phân chia thành các phân hꢀ nhꢗ hơn.

Nghiên cꢊu hꢀ thꢂng trong mꢂi tương quan giꢋa hꢀ thꢂng vꢌi môi trưꢍng theo quan ꢈiꢉm

hꢀ thꢂng là mꢟ.

Quan sát hꢀ thꢂng dưꢌi nhiꢁu góc ꢈꢐ ꢈꢉ tìm ra nhꢋng khía cꢔnh khác nhau cꢃa cơ cꢅu và

hành vi cꢃa hꢀ thꢂng.

Phương pháp phân tích hꢀ thꢂng hay ꢈưꢖc sꢤ dꢄng ꢈꢉ nghiên cꢊu các hꢀ thꢂng phꢊc tꢔp.

ꢓꢉ triꢉn khai ꢈưꢖc phương pháp, ꢈòi hꢗi ngưꢍi phân tích phꢎi có nhꢋng trình ꢈꢐ hiꢉu biꢆt và

kiꢆn thꢊc nhꢅt ꢈꢝnh, biꢆt chꢃ ꢈꢐng sáng tꢔo.

7

II. Xí nghiꢒp và vai trò cꢙa xí nghiꢒp trong nꢓn kinh tꢜ

II.1.Xí nghiꢒp và các tꢝ chꢛc bên trong

Trong quꢎn lý kinh tꢆ, các xí nghiꢀp (XN) là nhꢋng ꢈơn vꢝ có cơ cꢅu cơ bꢎn trong hꢀ thꢂng

sꢎn xuꢅt vꢕt chꢅt. Hoꢔt ꢈꢐng hiꢀu quꢎ cꢃa XN có vai trò thúc ꢈꢭy nhꢝp ꢈꢐ phát triꢉn cꢃa nꢁn

kinh tꢆ quꢂc dân. Sơ ꢈꢛ tꢇng quát dưꢌi ꢈây thꢉ hiꢀn chu trình kinh tꢆ cꢃa XN vꢌi mꢐt sꢂ tác

nhân bên ngoài XN :

Cꢃa cꢎi và dꢝch vꢄ

Thanh toán

Thu nhꢕp

Hꢐ, cá nhân

Cꢃa cꢎi, dꢝch vꢄ

Xí nghiꢀp

Thanh toán

cho vay

Hưu,

Thuꢆ,

Tín dꢄng, gꢤi tiꢆt kiꢀm

Các cơ quan

Tài chính

ꢈóng

Hưu, cho vay

góp

Tín dꢄng,

gꢤi tiꢆt kiꢀm

Tín dꢄng công cꢐng

Hưu, kinh phí

Cơ quan

Chính quyꢁn

Lương và phꢄ cꢅp xã hꢐi

Thuꢆ và ꢈóng góp xã hꢐi

Trꢖ cꢅp

Hình 1.5 Chu trình kinh tꢅ cꢊa xí nghiꢄp

Các XN là nhꢋng hꢀ thꢂng ꢈưꢖc tꢇ chꢊc sꢏp xꢆp theo ꢈꢥc thù vꢁ chuyên môn kꢫ thuꢕt,

công nghꢀ... Cách tꢇ chꢊc cꢃa XN quyꢆt ꢈꢝnh phꢔm vi hoꢔt ꢈꢐng, các mꢄc tiêu và chꢊc nꢜng

cꢃa XN, tꢔo ra cho nó tính tꢙ quꢎn vꢁ tꢇ chꢊc trong mꢐt cơ cꢅu phân cꢅp (theo ngành, theo

Bꢐ...).

Các yꢆu tꢂ sꢎn xuꢅt (chꢡ làm viꢀc, dây chuyꢁn công nghꢀ, xưꢟng, phân xưꢟng...) và các

yꢆu tꢂ phꢄ trꢖ (kho tàng, phòng thí nghiꢀm...) ꢈưꢖc tꢇ chꢊc theo nhꢋng tiêu chuꢭn riêng làm

phong phú ꢈa dꢔng hꢀ thꢂng sꢎn xuꢅt nhưng cꢬng phꢎn ánh tính ꢈꢛng nhꢅt cꢃa các XN. ꢓó là

mꢐt mꢄc tiêu và cùng nꢩm trong mꢐt cơ cꢅu quꢎn lý.

Nhꢋng tác nhân bên ngoài cꢃa XN là các nhà thꢞu, các XN khác, các ꢈꢔi lý, cơ quan chính

quyꢁn, các cơ sꢟ tài chính trung gian, các khách hàng trꢙc tiꢆp... tꢔo thành mꢐt môi trưꢍng cꢃa

XN. Môi trưꢍng tác ꢈꢐng tương hꢡ vꢌi sꢙ hoꢔt ꢈꢐng bên trong cꢃa XN. Cꢜn cꢊ vào sꢙ hoꢔt

ꢈꢐng trao ꢈꢇi này, mꢡi XN ꢈꢁu có nhꢋng quyꢆt ꢈꢝnh mang tính chiꢆn lưꢖc vꢁ sꢎn xuꢅt, tài

chính, thương mꢔi...

Thông thưꢍng, XN ꢈưꢖc tꢇ chꢊc phân cꢅp theo chꢊc nꢜng sꢎn xuꢅt, kinh doanh hoꢥc vꢝ trí

ꢈꢝa lý thành các ꢈơn vꢝ, phòng ban, phân xưꢟng...

Các lꢢnh vꢙc quꢎn lý (quꢎn lý tài chính kꢆ toán, quꢎn lý thương mꢔi, quꢎn lý sꢎn xuꢅt...)

ꢈưꢖc ꢈꢥt lên phía trên cꢃa hꢀ thꢂng các ꢈơn vꢝ này.

Mꢡi ꢈơn vꢝ lꢔi ꢈưꢖc phân ra thành các bꢐ phꢕn nhꢗ hơn. Ví dꢄ phòng Kꢆ toán-Tài chính có

thꢉ gꢛm các bꢐ phꢕn kꢆ toán công nꢖ, kꢆ toán vꢕt tư, kꢆ toán tài sꢎn cꢂ ꢈꢝnh và thiꢆt bꢝ...

8

II.1.1.Liên hꢃ giꢍa xí nghiꢃp vꢎi môi trưꢏng

XN tꢔo thành mꢐt hꢄ thꢐng mꢌ (open system) ꢈꢂi vꢌi môi trưꢍng. Các phꢞn tꢤ trong hꢀ

thꢂng (nguꢛn nhân lꢙc, vꢕt chꢅt...) mꢐt mꢥt tương tác vꢌi nhau, mꢐt mꢥt tương tác vꢌi bên

ngoài (cung ꢊng vꢕt tư, buôn bán...). Các XN là nhꢋng hꢀ thꢂng sꢂng và phát triꢉn, vì vꢕy mꢥt

ꢈꢐng là cơ bꢎn.

Tꢕp hꢖp gꢛm XN và môi trưꢍng tꢔo thành mꢐt siêu hꢄ thꢐng (meta-system) ꢈưꢖc chꢧ ra

như hình dưꢌi ꢈây :

Thanh toán chi phí

Thanh toán

Nhà cung cꢅp

Ngân hàng

Dꢝch vꢄ

Nguyên nhiên

tài chính

liꢀu, dꢝch vꢄ

Thanh toán

Bán thành phꢭm

Cơ quan

Chính quyꢁn

Nhà gia

công

Xí nghiꢀp

Dꢝch vꢄ

Thanh toán

Sꢎn phꢭm

cuꢂi cùng

Sꢎn phꢭm

cuꢂi cùng

Thanh toán

ꢓꢔi lý

Khách hàng

Sꢎn phꢭm cuꢂi cùng

Hình 1.6 Xí nghiꢄp và môi trưꢋng kinh tꢅ trꢁc tiꢅp cꢊa xí nghiꢄp

II.1.2.Phân tích các liên hꢃ vꢎi môi trưꢏng

Mꢂi liên hꢀ giꢋa XN và môi trưꢍng ꢈưꢖc biꢉu diꢠn bꢟi các dòng (flux). Các dòng ꢈi tꢚ bên

ngoài vào XN và ꢈi tꢚ XN ra lꢔi môi trưꢍng. Lꢔi có các dòng tꢛn tꢔi bên trong XN. Có 4 loꢔi

dòng :

Dòng cꢃa cꢎi (nguyên liꢀu, nhiên liꢀu, sꢎn phꢭm cuꢂi cùng)

Dòng dꢝch vꢄ (cho vay tiꢁn, tư vꢅn, bꢎo trì...)

Dòng tiꢁn tꢀ (thanh toán vꢌi khách hàng hoꢥc vꢌi ngưꢍi cung cꢅp vꢕt tư)

Dòng thông tin (ghi chép, thông báo, quꢎng cáo...)

Tꢕp hꢖp các dòng xuꢅt phát tꢚ các quyꢆt ꢈꢝnh cꢃa XN. Ví dꢄ :

- Tiꢆp nhꢕn nguyên vꢕt liꢀu ꢈꢉ sꢎn xuꢅt sau khi phòng Vꢕt tư thꢎo ꢈơn ꢈꢥt hàng và ꢈưꢖc

ban giám ꢈꢂc thông qua.

- Thanh toán khách hàng sau khi gꢤi sꢎn phꢭm + hoá ꢈơn giao hàng, v.v...

Tꢕp hꢖp các ꢈơn vꢝ trao ꢈꢇi vꢌi nhau thông qua các dòng thông tin và dòng cꢃa cꢎi vꢕt chꢅt

nhꢩm ꢈáp ꢊng các nhu cꢞu cꢃa XN.

9

Bꢂn loꢔi dòng nói trên ꢈưꢖc biꢉu diꢠn như sau :

XÍ NGHIꢱP

Nguyên nhiên liꢀu

Cung ꢊng

Sꢎn xuꢅt

vꢕt tư

Phiꢆu liên hꢀ nꢐi bꢐ

Phiꢆu giao hàng

Công vꢜn

thư tín

Phiꢆu giao hàng ꢈã xác nhꢕn

Làm viꢀc vꢌi

Sꢟ Tài chính

Hoá ꢈơn

cung cꢅp hàng

Kꢆ toán

cung cꢅp hàng

Kinh doanh

Hoá ꢈơn

cung cꢅp

hàng

Xác nhꢕn

Tài khoꢎn

Thanh toán

sec, tiꢁn mꢥt...

cꢃa Sꢟ Tài chính

Dòng phꢃc vꢃ

Dòng thông tin

Tiꢘn tꢄ + thông tin

Dòng cꢊa cꢞi vꢙt chꢗt

Hình 1.7 Xí nghiꢄp liên hꢄ vꢆi môi trưꢋng bꢌi bꢐn loꢎi dòng

Sꢙ tꢛn tꢔi dòng cꢃa cꢎi vꢕt chꢅt dꢨn ꢈꢆn sꢙ có mꢥt, ꢟ ꢈꢞu dòng và cuꢂi dòng, các dòng

thông tin hình thꢊc hoꢥc phi hình thꢊc.

Ví dꢄ tꢔi nhà máy bia-nưꢌc ngꢘt ꢓà nꢯng, dòng vꢕt chꢅt là các loꢔi chai do nhà máy thuꢰ

tinh Hoà khánh cung cꢅp, ta sꢦ gꢥp nhꢋng dòng thông tin sau :

Không chính thꢊc : trao ꢈꢇi ꢈiꢀn thoꢔi hoꢥc bꢩng miꢀng...

Chính thꢊc : thư, fax báo giá hoꢥc các phiꢆu ꢈꢥt hàng, giao nhꢕn hàng...

Nghiên cꢊu hoꢔt ꢈꢐng cꢃa các dòng có vai trò quan trꢘng trong viꢀc thꢉ hiꢀn cꢅu trúc ba hꢀ

thꢂng cꢃa XN : hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh, hꢀ thꢂng tác nghiꢀp và hꢀ thꢂng thông tin.

II.2.Hꢒ thꢔnglà tꢝ chꢛc xí nghiꢒp

Sꢤ dꢄng phương pháp cꢃa K.Boulding ꢈꢉ tiꢆp cꢕn hꢀ thꢂng là tꢇ chꢊc XN bꢩng cách khꢎo

sát các loꢔi dòng ꢈꢉ lꢞm rõ các tương tác bên trong mꢐt hꢀ thꢂng và tương tác cꢃa hꢀ thꢂng vꢌi

môi trưꢍng.

Theo K.Boulding, có 9 mꢊc ꢈꢉ tiꢆp cꢕn hꢀ thꢂng :

Mꢊc 1

Bꢏt ꢈꢞu, ngưꢍi ta xem xét mꢐt ꢈꢂi tưꢖng nào ꢈó như là tꢢnh, ꢈꢐc lꢕp vꢌi tꢅt cꢎ các

ꢈꢂi tưꢖng khác. Ví dꢄ : xem xét ꢈꢂi tưꢖng là bia chai, giꢎ sꢤ có mã là 2453 trong

danh mꢄc các sꢎn phꢭm.

Mꢊc 2

Mꢊc 3

Mꢊc 4

ꢓꢂi tưꢖng ꢈưꢖc xem như là ꢈꢐng, chꢯng hꢔn ꢈꢂi tưꢖng xuꢅt hiꢀn trong ꢈơn ꢈꢥt

hàng cꢃa mꢐt ꢈꢔi lý nào ꢈó.

Ngưꢍi ta ꢈưa vào các hiꢀn tưꢖng ꢈiꢁu tiꢆt : ꢈơn ꢈꢥt hàng chꢧ ꢈưꢖc giꢎi quyꢆt ꢈúng

thꢍi hꢔn khách hàng ꢈꢁ nghꢝ nꢆu như kꢆ hoꢔch sꢎn xuꢅt tꢔi XN ꢈꢎm bꢎo ꢈưꢖc.

Xem xét các thông tin liên quan ꢈꢆn ꢈꢂi tưꢖng. Ví dꢄ vꢁ tình trꢔng dꢙ trꢋ trong kho

hàng, vꢁ tính chꢅt cꢃa khách hàng sꢦ phꢄc vꢄ (có giꢎ tiꢁn ꢈúng kꢪ hꢔn không,

v.v...).

10

Mꢊc 5

Mꢊc 6

Xuꢅt hiꢀn khái niꢀm quyꢆt ꢈꢝnh và khái niꢀm ghi nhꢌ : ꢈơn ꢈꢥt hàng có ꢈưꢖc chꢅp

nhꢕn không ?

Không thꢉ quyꢆt ꢈꢝnh mꢐt cách ngꢨu nhiên, phꢎi cꢜn cꢊ tình hình thꢙc tꢔi cꢬng như

trong quá khꢊ ꢈã ghi nhꢌ. Mꢄc ꢈích là vꢚa ꢈꢎm bꢎo tính kinh tꢆ cꢃa XN, vꢚa làm

hài lòng khách hàng.

Mꢊc 7

Giai ꢈoꢔn làm rõ (xem hình dưꢌi ꢈây), gꢛm các yꢆu tꢂ :

• Cꢅu trúc ba hꢀ thꢂng : hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh (decision system), hꢀ thꢂng thông tin

(information system) và hꢀ thꢂng tác nghiꢀp (operation system).

• Sꢙ tương tác cꢞn thiꢆt giꢋa các hꢀ thꢂng.

• Tính quan trꢘng cꢃa hꢀ thꢂng thông tin :

Giꢋ thông tin cꢃa hai hꢀ thꢂng kia và cꢃa môi trưꢍng.

Bꢜng truyꢁn giꢋa hai hꢀ thꢂng kia và cꢃa môi trưꢍng.

Mꢊc 8, 9 Tính ꢈꢆn sꢙ phꢊc tꢔp cꢃa hꢀ thꢂng bꢩng cách xem xét :

• Tính ꢈꢐc lꢕp cꢃa quyꢆt ꢈꢝnh : hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh ꢈưꢖc phân chia

thành hꢀ thꢂng mꢀnh lꢀnh và hꢀ thꢂng tꢇ chꢊc.

• Khꢎ nꢜng cꢃa hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh ꢈꢂi vꢌi các dꢙ án, tꢙ ꢈiꢁu chꢧnh

(khi kho nguyên liꢀu cꢔn ꢈꢆn mꢊc báo ꢈꢐng...).

Ví dꢃ :

Mꢊc dꢙ trꢋ nguyên liꢀu (men bia) ꢈã cꢔn

ꢈꢆn mꢊc báo ꢈꢐng

Kho

Phòng Kinh doanh

Dꢙ kiꢆn khách hàng tiêu thꢄ

nhiꢁu bia trong tháng tꢌi

Phꢎi mua nguyên liꢀu

ꢈꢉ nhꢕp vào kho ngay

Các thông tin khác vꢁ tình

trꢔng sꢎn xuꢅt

Thông tin cꢃa nơi

cung cꢅp nguyên liꢀu

Hꢀ thꢂng tác nghiꢀp

Hꢀ thꢂng thông tin

Hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh

Hình 1.8 Tiꢅp cꢙn và làm rõ cꢗu trúc ba hꢄ thꢐng cꢊa xí nghiꢄp

II.3.Ba hꢒ thꢔng cꢙa mꢞt tꢝ chꢛc xí nghiꢒp

Ngưꢍi ta quan niꢀm XN ꢈưꢖc tꢔo thành tꢚ ba hꢀ thꢂng con : hꢄ thꢐng tác nghiꢄp, hꢄ thꢐng

quyꢅt ꢇꢢnh (hay hꢀ thꢂng lãnh ꢈꢔo) và hꢄ thꢐng thông tin :

Hꢀ thꢂng

thông tin

Hꢀ thꢂng

tác nghiꢀp

Hꢀ thꢂng

quyꢆt ꢈꢝnh

Hình 1.9 Cꢗu trúc ba hꢄ thꢐng cꢊa xí nghiꢄp

11

a) Hꢄ thꢐng tác nghiꢄp

Hꢀ thꢂng tác nghiꢀp liên quan ꢈꢆn mꢘi hoꢔt ꢈꢐng sꢎn xuꢅt, tìm kiꢆm khách hàng mꢌi.

nhꢩm ꢈꢔt ꢈưꢖc mꢄc tiêu do hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh ꢈưa ra. Hꢀ thꢂng tác nghiꢀp gꢛm các nhân lꢙc

và phương tiꢀn (máy móc, thiꢆt bꢝ, dây chuyꢁn công nghꢀ...) có tác ꢈꢐng tương hꢡ vꢌi nhau ꢈꢉ

ꢈáp ꢊng mꢄc tiêu.

b) Hꢄ thꢐng quyꢅt ꢇꢢnh

Hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh ꢎnh hưꢟng ꢈꢆn mꢘi hình thꢊc quꢎn lý XN, có tính chiꢆn lưꢖc và tính

chiꢆn thuꢕt. Tính chiꢆn lưꢖc có tꢞm vꢙc dài hꢔn hoꢥc trung hꢔn, thꢉ hiꢀn phương sách cꢎi tiꢆn

sꢎn xuꢅt : thay ꢈꢇi mꢨu mã, nâng cao chꢅt lưꢖng nhưng lꢔi hꢔ giá thành sꢎn phꢭm, tꢜng cưꢍng

thꢝ trưꢍng tiêu thꢄ cꢃa XN. Tính chiꢆn thuꢕt có tꢞm vꢙc ngꢏn hꢔn, thꢉ hiꢀn ꢟ các giꢎi pháp tác

nghiꢀp thưꢍng ngày, vꢌi mꢄc ꢈích nhꢩm thay ꢈꢇi cách sꢤ dꢄng thiꢆt bꢝ, nghiên cꢊu ꢈáp ꢊng thꢝ

hiꢆu khách hàng, tiꢆp thꢝ sꢎn phꢭm, v.v...

Hꢄ thꢐng xí nghiꢄp

Hꢄ thꢐng

quyꢅt ꢇꢢnh

Hꢄ thꢐng

thông tin

Môi trưꢋng

Hꢄ thꢐng

Dòng vꢙt chꢗt/dꢢch vꢃ

tác nghiꢄp

Hình 1. 10 Cách thꢔ hiꢄn khác c ꢗu trúc ba hꢄ thꢐng cꢊa tꢡ chꢂc XN

c) Hꢄ thꢐng thông tin (HT3)

HT3 triꢉn khai mꢂi liên hꢀ giꢋa hꢀ thꢂng tác nghiꢀp và hꢀ thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh, ꢈꢎm bꢎo sꢙ

hoꢔt ꢈꢐng cꢃa XN và ꢈꢔt ꢈưꢖc các mꢄc tiêu ꢈã ꢈꢁ ra. HT3 gꢛm các thành phꢞn cơ bꢎn sau

ꢈây :

1. Con ngưꢋi : Gꢛm nhꢋng ngưꢍi sꢤ dꢄng, ngưꢍi quꢎn trꢝ, ngưꢍi phát triꢉn HT, v.v..., là yꢆu tꢂ

quyꢆt ꢈꢝnh và can thiꢀp vào mꢘi quá trình phân tích, thiꢆt kꢆ và khai thác HT3.

2. Dꢟ liꢄu : Dꢋ liꢀu là thành phꢞn cơ bꢎn thꢉ hiꢀn cách nhìn tꢢnh cꢃa HT3. Có thꢉ xem ꢈó là

nhꢋng “bꢊc ꢎnh tꢢnh” vꢁ thông tin có mꢥt trong HT3 mà ngưꢍi ta có thꢉ có “chꢄp” ꢈưꢖc ꢟ mꢐt

thꢍi ꢈiꢉm nào ꢈó. HT3 có chꢊc nꢜng thu nhꢕn, hꢖp thꢊc hoá, tꢇ chꢊc lưu trꢋ, khai thác và phân

phꢂi sꢤ dꢄng dꢋ liꢀu.

3. Quá trình xꢈ lý : Quá trình xꢤ lý thꢉ hiꢀn mꢥt ꢈꢐng cꢃa HT3. Xꢤ lý biꢆn ꢈꢇi liên tꢄc mꢐt

cách tꢙ ꢈꢐng hay thꢃ công các dꢋ liꢀu có mꢥt HT3. Dꢋ liꢀu ꢈꢆn tꢚ môi trưꢍng, sau khi ꢈưꢖc xꢤ

lý sꢤ dꢄng có thꢉ trꢟ lãi môi trưꢍng tꢔo thành các thông tin phꢄc vꢄ sꢙ hoꢔt ꢈꢐng tác nghiꢀp

cꢃa XN.

HT3

Xꢤ lý

Thông tin vào

Thông tin ra

Hình 1.11 Xꢈ lý thông tin

12

Thiꢅt bꢢ và kꢰ thuꢙt : Là nguꢛn tài nguyên (phꢞn cꢊng và phꢞn mꢁm) cho phép tiꢆn hành quá

trình xꢤ lý dꢋ liꢀu. Thꢙc tꢆ, do chi phí ꢈꢞu tư cao (nhân công, thꢍi gian ꢈꢥt hàng, lꢏp ꢈꢥt thiꢆt

bꢝ, nꢂi mꢔng...), nên cꢞn phꢎi quan tâm ꢈúng mꢊc khi ưꢌc lưꢖng giá thành.

Hiꢀu quꢎ hoꢔt ꢈꢐng cꢃa XN phꢄ thuꢐc vào chꢅt lưꢖng cꢃa HT3.

III.Hꢒ thꢔng thông tin quꢕn lý (HTTTQL)

III.1.Khái niꢒm HTTTQL

HTTT nꢩm ꢟ trung tâm cꢃa hꢀ thꢂng tꢇ chꢊc ꢈang xét và là phꢞn tꢤ kích hoꢔt các quyꢆt

ꢈꢝnh (mꢀnh lꢀnh, chꢧ thꢝ, thông báo, chꢆ ꢈꢐ tác nghiꢀp, v.v...). Do vai trò cꢃa HTTT trong lꢢnh

vꢙc quꢎn lý XN mà ngưꢍi ta nói ꢈꢆn HTTTQL (Management Information System). Mꢐt

HTTTQL có thꢉ ꢈưꢖc ꢈꢝnh nghꢢa theo hai khía cꢔnh :

Khía cꢔnh thông tin và phương tiꢀn truyꢁn thông tin : “Tꢕp hꢖp các thông tin luân chuyꢉn

trong XN và tꢕp hꢖp các phương tiꢀn, các thꢃ tꢄc tìm kiꢆm, nꢏm giꢋ, ghi nhꢌ và xꢤ lý thông

tin”.

Khía cꢔnh mꢄc ꢈích chính ꢈꢥt ra ꢈꢂi vꢌi XN : “Truyꢁn ꢈꢔt thông tin cho nhꢋng ngưꢍi có

liên quan (nhân viên) dưꢌi dꢔng thích hꢖp và ꢈúng ꢈꢏn ꢈꢉ ꢈꢁ ra quyꢆt ꢈꢝnh hoꢥc cho phép thi

hành mꢐt công viꢀc.

HTTTQL cꢬng ꢈưꢖc ꢈꢝnh nghꢢa theo cách khác : Là mꢐt hꢀ thꢂng tích hꢖp “ngưꢍi-máy”

tꢔo ra thông tin giúp con ngưꢍi trong sꢎn xuꢅt, quꢎn lý và ra quyꢆt ꢈꢝnh. HTTTQL sꢤ dꢄng các

thiꢆt bꢝ tin hꢘc, các phꢞn mꢁm, cơ sꢟ dꢋ liꢀu, các mô hình phân tích, lꢕp kꢆ hoꢔch, kiꢉm tra và

ra quyꢆt ꢈꢝnh.

HTTTQL ꢈưꢖc tiꢆp cꢕn mꢐt cách tꢇng thꢉ có logíc trong mꢐt ꢈơn vꢝ mà không thꢉ ꢈưꢖc

nhìn nhꢕn theo quan niꢀm chꢧ mꢐt ngưꢍi sꢤ dꢄng. Mꢡi ngưꢍi sꢤ dꢄng có cách nhìn riêng cꢃa

mình vꢁ HTTTQL, tùy thuꢐc vào chꢊc trách mà hꢘ ꢈꢎm nhꢕn, kinh nghiꢀm nghꢁ nghiꢀp,v.v...

Chính vì vꢕy, HTTT cꢃa ngưꢍi sꢤ dꢄng chꢧ là mꢐt cái nhìn bꢐ phꢕn trong thꢙc tiꢠn.

III.2.Cꢘu trúc cꢙa HTTTQL

HTTTQL gꢛm 4 thành phꢞn : các phân hꢀ hay hꢀ thꢂng con (sub-systems), dꢋ liꢀu (data),

mô hình (models) và các quy tꢏc quꢎn lý (management rules).

III.2.1.Các phân hꢃ

a) ꢉꢢnh nghꢀa phân hꢄ

Phân hꢀ hay còn gꢘi là lꢢnh vꢙc quꢎn lý (management domain) nhóm các hoꢔt ꢈꢐng có

cùng mꢐt mꢄc tiêu trong nꢐi bꢐ mꢐt ꢈơn vꢝ, như sꢎn xuꢅt, kinh doanh, hành chính, kꢆ toán,

nghiên cꢊu...

Ngưꢍi ta phân biꢀt 4 mꢊc sau :

1. Mꢂc giao dꢢch : các hoꢔt ꢈꢐng thưꢍng nhꢕt cꢃa XN.

2. Mꢂc tác nghiꢄp : mꢐt sꢂ hoꢔt ꢈꢐng thưꢍng nhꢕt có thꢉ ꢈưa ꢈꢆn nhꢋng quyꢆt ꢈꢝnh ban ꢈꢞu.

Ví dꢄ cꢞn có biꢀn pháp xꢤ lý thích hꢖp khi gꢥp trưꢍng hꢖp nꢖ ꢈáo hꢔn cꢃa khách hàng.

3. Mꢂc chiꢅn thuꢙt : ꢊng vꢌi các hoꢔt ꢈꢐng ꢈôn ꢈꢂc, kiꢉm tra. Ví dꢄ theo dõi quy cách tiꢆp thꢝ

cꢃa nhân viên sau khi giao nhiꢀm vꢄ cho hꢘ.

4. Mꢂc chiꢅn lưꢣc : ꢈôn ꢈꢂc kiꢉm tra sꢎn xuꢅt kinh doanh ꢈꢉ duy trì sꢙ phát triꢉn lâu dài cꢃa

XN.

13

Có cꢅu trúc giꢂng hꢀ thꢂng, phân hꢀ gꢛm mꢐt hꢀ thꢂng tác nghiꢀp, mꢐt HTTT và mꢐt hꢀ

thꢂng quyꢆt ꢈꢝnh như hình vꢦ dưꢌi ꢈây (phꢞn có gꢔch chéo).

Hꢀ thꢂng

quyꢆt ꢈꢝnh

Hꢀ thꢂng

thông tin

Môi trưꢍng

Hꢀ thꢂng

tác nghiꢀp

Hình 1.12 Lꢀnh vꢁc quꢞn lý là mꢏt phân hꢄ

Viꢀc phân chia mꢐt hꢀ thꢂng thông tin cꢃa mꢐt ꢈơn vꢝ thành các phân hꢀ cꢞn tuân theo tính

tꢇ chꢊc và các quy tꢏc sau :

Biꢉu diꢠn mꢐt hoꢔt ꢈꢐng cꢃa ꢈơn vꢝ có mꢄc tiêu xác ꢈꢝnh.

Không dꢙa theo sꢙ phân chia theo chꢊc nꢜng hoꢔt ꢈꢐng cꢃa ꢈơn vꢝ tꢔi mꢐt thꢍi ꢈiꢉm nào

ꢈó, mà phꢎi dꢙa trên tính hiꢀu quꢎ và viꢀc lꢙa chꢘn chiꢆn thuꢕt hay chiꢆn lưꢖc.

Không cꢜn cꢊ vào các mꢂi liên hꢀ phân cꢅp vì các mꢂi liꢀn hꢀ này không phꢎi lúc nào cꢬng

mô tꢎ các tình huꢂng quꢎn lý hay sꢎn xuꢅt.

Cꢞn phân tích các dòng bên trong và bên ngoài trong quan hꢀ vꢌi môi trưꢍng. ꢓꢉ bꢎo ꢈꢎm

tính ꢈꢐc lꢕp, phân hꢀ phꢎi ꢈưꢖc xác ꢈꢝnh sao cho sꢙ trao ꢈꢇi thông tin vꢌi các lꢢnh vꢙc

khác là tꢂi thiꢉu.

Ví dꢃ :

Trong mꢐt XN, HTTT có thꢉ gꢛm có các phân hꢀ :

Quꢎn lý vꢕt tư

Quꢎn lý nguyên nhiên liꢀu

Quꢎn lý tài sꢎn cꢂ ꢈꢝnh

Quꢎn lý nhân sꢙ - tiꢁn lương

Quꢎn lý tài chính kꢆ toán

Quꢎn lý tiêu thꢄ sꢎn phꢭm - công nꢖ khách hàng

Quꢎn lý công vꢜn thư tín hành chính

b) Sꢁ phân chia thành các dꢁ án và áp dꢃng

Mꢐt phân hꢀ, nꢆu như là mꢐt tꢕp hꢖp ꢈꢐc lꢕp vꢌi các phân hꢀ khác, thì vꢨn còn là mꢐt khái

niꢀm tương ꢈꢂi rꢐng. Vì vꢕy, khi Tin hꢘc hóa, cꢞn tiꢆp tꢄc phân chia các phân hꢀ thành các

thành phꢞn nhꢗ hơn.

14