Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 1 -
Ch-¬ng I: §¹i c-¬ng vÒ hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý
1. Giíi thiÖu s¬ l-îc mét sè ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch thiÕt kÕ
1.1. Ph-¬ng ph¸p SADT (Structured Analysis and Design Fechnique)
- Ph-¬ng ph¸p nµy xuÊt ph¸t tõ MÜ, ý t-ëng c¬ b¶n cña nã lµ: ph©n r· mét hÖ
thèng lín thµnh c¸c ph©n hÖ nhá vµ ®¬n gi¶n.
- SADT ®-îc x©y dung dùa trªn 7 nguyªn lý sau ®©y:
+ Sö dông mét m« h×nh
+ Ph©n tÝch ®i xuèng
+ Dïng mét m« h×nh chøc n¨ng vµ mét m« h×nh quan niÖm ( cßn
®-îc gäi lµ “M« h×nh thiÕt kÕ”)
+ ThÓ hiÖn tÝnh ®èi ngÉu cña hÖ thèng.
+ Sö dông c¸c biÓu diÔn d-íi d¹ng ®å ho¹.
+ Phèi hîp ho¹t ®éng cña nhãm.
+ ¦u tiªn tuyÖt ®èi cho hå s¬ viÕt.
- SADT ®-îc ®Þnh nghÜa lµ ph-¬ng ph¸p sö dông c¸c kü thuËt:
+ Dßng d÷ liÖu hay cßn gäi lµ l-u ®å d÷ liÖu (D©t flow diagrams)
+ Tõ ®iÓn d÷ liÖu (Data Dictionary)
+ Anh ng÷ cã cÊu tróc.
+ C©y quyÕt ®Þnh.
Ph-¬ng ph¸p SADT cã nhiÒu -u ®iÓm nh- dùa vµo nguyªn lý ph©n tÝch
cÊu tróc, thiÕt kÕ theo lèi ph©n cÊp, dung trªn c¸c l-u ®å chøc n¨ng, t¹o ®-îc
c¸c liªn hÖ “Mét cha nhiÒu con” – One parent to many children relationship,
®¶m b¶o tõ mét d÷ liÖu vµo s¶n xuÊt nhiÒu d÷ liÖu ra. Nh-ng nh-îc ®iÓm cña nã
lµ kh«ng bao gåm toµn bé tiÕn tr×nh ph©n tÝch vµ nÕu kh«ng then träng sö dông
SADT cã thÓ ®-a tiÕn tr×nh trïng lÆp th«ng tin.
1.2. Ph-¬ng ph¸p MERISE (Methode pour Rassembler les IdeÐs Sans Effort)
- Ph-¬ng ph¸p MERISE lµ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch cã nguån gèc tõ Ph¸p,
ra ®êi tõ nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 70. Nã lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu tËp
thÓ nghiªn cøu tin häc nh»m ®¸p øng c¸c chê ®îi cña ng-êi sö dông, ý thøc
®-îc vÒ sù l¹c hËu cña c¸c ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch cæ ®iÓn thÕ hÖ thø nhÊt.
- ý t-ëng c¬ b¶n cña ph-¬ng ph¸p MERISE lµ xuÊt ph¸t tõ ba mÆt c¬ b¶n
sau:
* MÆt thø nhÊt:
Quan t©m ®Õn chu kú sèng cña hÖ thèng th«ng tin, tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n: “
Thai nghÐn” (Gesstation) – Quan niÖm/ý niÖm – Qu¶n trÞ – ChÕt. Chu kú
sèng nµy ®èi víi quan niÖm tæ chøc lín cã thÓ kÐo dµi tõ 10 – 15 n¨m.
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 2 -
* MÆt thø hai:
§Ò cËp tíi chu kú ®Æc t¶ cña hÖ thèng th«ng tin cßn ®-îc gäi lµ chu kú trõu
t-îng. HÖ thèng th«ng tin ®-îc tËp trung l¹i nh- mét toµn thÓ ®-îc miªu t¶ bëi
nhiÒu tÇng (Couche): “Bé nhí” cña hÖ thèng th«ng tin ®-îc m« t¶ trªn b×nh diÖn
quan niÖm, kÕ ®ã trªn b×nh diÖn logic vµ cuèi cïng trªn b×nh diÖn vËt lý.
“Quy tr×nh xö lý” ®-îc m« t¶ trªn b×nh diÖn quan niÖm, kÕ tiÕp lµ trªn
b×nh diÖn tæ chøc vµ cuèi cïng lµ trªn b×nh diÖn t¸c nghiÖp.
Mçi tÇng ®-îc moo t¶ d-íi d¹ng m« h×nh tËp trung tËp hîp c¸c th«ng sè
chÝnh x¸c. Theo ®ã kho nh÷ng th«ng sè cña tÇng d-íi t¨ng tr-ëng, tÇng ®ang
m« t¶ kh«ng biÕn ®æi vµ nã chØ thay ®æi khi c¸c tham sè cña m×nh thay ®æi.
Mçi m« h×nh ®-îc m« t¶ th«ng qua mét h×nh thøc dùa trªn c¸c nguyªn
t¾c, nguyªn lý ng÷ vùng vµ cã có ph¸p x¸c ®Þnh. Cã nh÷ng quy t¾c chuyÓn cho
phÐp chuyÓn tõ mét m« h×nh nµy sang m« h×nh kh¸c mét c¸ch tù ®éng nhiÒu
hay Ýt.
* MÆt thø ba:
MÆt nµy cã liªn quan ®Õn chu kú cña c¸c quyÕt ®Þnh (Cycle des Decisions)
cÇn ph¶i ra trong suèt chu kú sèng cña s¶n phÈm. Nh÷ng quyÕt ®Þnh cã liªn
quan ®Õn néi dung cña nh÷ng m« h×nh kh¸c nhau cña chu kú trõu t-îng, ®Õn
c¸c h×nh th¸i cña quan niÖm vµ liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng.
§Æc tr-ng c¬ b¶n cña ph-¬ng ph¸p MERISE lµ:
+ Nh×n toµn côc
+ T¸ch rêi c¸c d÷ liÖu vµ xö lý
+ TiÕp vËn theo møc
Cã thÓ tãm t¾t néi dung thø hai vµ thø ba thÓ hiÖn qua viÖc nhËn thøc vµ
x©y dùng c¸c lo¹i m« h×nh trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ b»ng b¶ng sau:
Møc
D÷ liÖu
Xö lý
Quan niÖm
Tæ chøc
Kü thuËt
M« h×nh quan niÖm d÷ liÖu
M« h×nh Logic d÷ liÖu
M« h×nh vËt lý d÷ liÖu
M« h×nh quan niÖm xö lý
M« h×nh tæ chøc xö lý
M« h×nh t¸c vô xö lý
¦u ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p MERISE lµ cã c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c.
HiÖn t¹i nã lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ®-îc dïng nhiÒu ë Ph¸p
vµ c¸c n-íc Ch©u ©u khi ph¶i ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng lín. Nh-îc ®iÓm
cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ c«ng kÒnh, do ®ã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c ¸p dông nhá viÖc sö
dông ph-¬ng ph¸p nµy nhiÒu lóc ®-a ®Õn viÖc kÐo dµi thêi gian nÆng nÒ kh«ng
®¸ng cã.
1.3. Ph-¬ng ph¸p MCX (Methode de Xavier castellani)
Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch MCX cã nguån gèc tõ Ph¸p, do gi¸o s- cña viÖn
tin häc xÝ nghiÖp IIE – Institut Informatique d’ Entreris s¸ng t¹o. Ph-¬ng ph¸p
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 3 -
nµy kh¸ th«ng dông vµ tho¶ c¸c ®iÒu kiÖn cña c¸c ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch thÕ hÖ
thø hai.
Cã thÓ nªu mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch MCX nh- sau:
+ Cho phÐp x©y dùng ®-îc m« h×nh tæng qu¸t, chÝnh x¸c, biÓu diÔn hÖ
thèng th«ng tin hoÆc c¸c ph©n hÖ th«ng tin.
+ Cho phÐp ph©n tÝch, n¾m ®-îc d÷ liÖu, qu¸ tr×nh xö lý vµ truyÒn th«ng
c¸c hÖ thèng th«ng tin.
+ Cho phÐp biÓu diÔn c¸c xö lý víi c¸c l-u ®å vµ c¸c ch-¬ng tr×nh, so¹n
th¶o bëi mét ng«n ng÷ gi¶i thuËt dïng ë c¸c møc kh¸c nhau.
+ Cho phÐp l-îng ho¸ c¸c xö lý.
Ph-¬ng ph¸p MCX ®Ò nghÞ c¸c giai ®o¹n c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch:
+ Ph©n tÝch Macro
+ Ph©n tÝch s¬ bé
+ Ph©n tÝch quan niÖm
+ Ph©n tÝch chøc n¨ng
+ Ph©n tÝch cÊu tróc
Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy kh¸ h÷u hiÖu thÝch hîp víi viÖc thùc hµnh.
Nh-îc ®iÓm lµ r-êm rµ.
1.4. Ph-¬ng ph¸p GALACSI (Groupe d’ Animation et de Liaison pour I’
Analyse et la Conception de systeme d’ Information )
Ph-¬ng ph¸p GALACSI cã nguån g«vs t¹i Ph¸p, do mét nhãm c¸c gi¸o
s- cña c¸c häc viÖn c«ng nghÖ IUT (Institut Universiture de Technologic) vµ
MIAGE ( Maitrise de Methodes Informatiques ApplyquÐes µ la Gestion) – Cao
häc vÒ ph-¬ng ph¸p tin häc ¸p dông vµ qu¶n lý.
Ph-¬ng ph¸p GALACSI chÝnh thøc ra ®êi vµo th¸ng 04 n¨m 1982. Néi
dung c¬ b¶n cña ph-¬ng ph¸p tr×nh bµy mét tËp hîp c¸c c«ng cô vµ “nguyªn
liÖu” ®Ó tiÕn hµnh c¸c giai ®o¹n c¬ b¶n sau ®©y cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch.
1. Nghiªn cøu c¸c hÖ thèng tæ chøc vµ hÖ thèng th«ng tin t-¬ng øng:
* Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng
* Nghiªn cøu kh¶ thi
2. Ph©n tÝch chøc n¨ng
* M« h×nh d÷ liÖu
* M« h×nh xö lý
3. Ph©n tÝch cÊu tróc
* Tæ chøc d÷ liÖu: ë møc logic vµ vËt lý
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 4 -
* Tæ chøc xö lý: xö lý theo l«, xö lý theo thêi gian thùc (®èi tho¹i ng-êi
víi m¸y)
* M«i tr-êng tiÕp nhËn: m¸y vi tÝnh, m¹ng m¸y tÝnh, ng«n ng÷, c¸c phÇn
mÒm chuyªn dông.
* Giao diÖn ng-êi – m¸y: c«ng th¸i häc, ng«n ng÷ giao tiÕp.
4. LËp tr×nh
Gi¶i thuËt, ng«n ng÷ lËp tr×nh, kiÕn tróc c¸c m«i tr-êng ®Æc thï. Do phÇn
lín c¸c t¸c gi¶ lµ c¸c gi¸o s- nªn ph-¬ng ph¸p ®-îc dïng ®Ó gi¶ng d¹y trong
nhiÒu häc viÖn (IUT). Nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p lµ ch-a thö nghiÖm nhiÒu
trong thùc tÕ.
2. C¸c hÖ thèng kinh doanh
* HÖ thèng: lµ mét tËp hîp cã tæ chøc cña nhiÒu phÇn tö cã nh÷ng mèi
rµng buéc lÉn nhau vµ cïng ho¹t ®éng chung cho mét môc ®Ých nµo ®ã.
* Mét sè nhËn xÐt vÒ hÖ thèng nãi chung:
+ PhÇn tö bao gåm c¸c ph-¬ng tiÖn vËt chÊt vµ nh©n lùc, mçi phÇn tö ®Òu
cã thuéc tÝnh (®Æc tr-ng).
+ Gi÷a c¸c phÇn tö lu«n cã mèi quan hÖ, c¸c mèi quan hÖ quyÕt ®Þnh sù
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng, mçi khi thªm bít phÇn tö sÏ lµm biÕn ®æi c¸c
mèi quan hÖ.
+ HÖ thèng lu«n cã môc tiªu, tæng thÓ ph¶i h-íng vÒ mét môc ®Ých chung
cho tÊt c¶ c¸c phÇn tö.
+ HÖ thèng cã tÝnh kiÓm so¸t (c©n b»ng vµ tù ®iÒu chØnh), ®iÒu ®ã ®¶m
b¶o tÝnh thèng nhÊt vµ ®Ó theo ®uæi môc tiªu cña m×nh.
+ HÖ thèng cã giíi h¹n x¸c ®Þnh nh÷ng phÇn tö trong vµ ngoµi hÖ, tÝnh
giíi h¹n mang tÝnh chÊt më.
+ HÖ thèng n»m trong mét m«i tr-êng, trong ®ã cã mét sè phÇn tö cña hÖ
t-¬ng t¸c víi m«i tr-êng bªn ngoµi.
M«i tr-êng
HÖ thèng
Quan hÖ
PhÇn
tö
PhÇn
§Çu vµo
§Çu ra
PhÇn
PhÇn
PhÇn
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 5 -
* Mèi liªn hÖ gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr-êng
ThÝ dô: XÐt mét hÖ thèng xÝ nghiÖp vµ c¸c mèi liªn hÖ cña nã víi m«i
tr-êng. M«i tr-êng nµy gåm nh÷ng nhµ cung cÊp (NCC), nhµ thÇu (NT), nh÷ng
c¬ quan nhµ n-íc (CQNN), nh÷ng c¬ quan tµi chÝnh (CQTC) trung gian, c¸c ®¹i
lý (§L), c¸c kh¸ch hµng trùc tiÕp. M« h×nh s¬ l-îc mèi liªn hÖ gi÷a xÝ nghiÖp
vµ m«i tr-êng cñ nã thÓ hiÖn nh- sau:
Dịch vụ tài chính
Nguyên vật liệu,
Nhà cung
Ngân hàng
cấp
Nhiên liệu, dịch vụ
Thanh toán
Thanh toán chi phí
Bán thành phẩm
Dịch vụ
Xí
Cơ quan
hành chính
Nhà thầu
nghiệp
Thanh toán
Thanh toán
Sản phẩm cuối cùng
Sản phẩm cuối cùng
Thanh toán
Thanh toán
Đại lý
Khách hàng
Sản phẩm cuối cùng
HÖ thèng kinh doanh lµ mét hÖ thèng cã môc ®Ých phôc vô cho kinh
doanh:
+ Lîi nhuËn: vÝ dô nh- c«ng ty
+ Lîi Ých: vÝ dô nh- bÖnh viÖn…
§Æc ®iÓm cña hÖ thèng kinh doanh lµ cã sù tham gia cña con ng-êi nªn
mang theo nhiÒu ®Æc ®iÓm, -u ®iÓm, khuyÕt ®iÓm cña con ng-êi.
Mét hÖ thèng kinh doanh cã thÓ ph©n lµm 3 hÖ thèng con:
+ HÖ thèng quyÕt ®Þnh: con ng-êi, ph-¬ng tiÖn, ph-¬ng ph¸p tham gia ®Ò
xuÊt quyÕt ®Þnh.
+ HÖ thèng th«ng tin: con ng-êi, ph-¬ng tiÖn, ph-¬ng ph¸p tham gia xö
lý th«ng tin kinh doanh (hÖ qu¶n trÞ).
+ HÖ t¸c nghiÖp: con ng-êi, ph-¬ng tiÖn, ph-¬ng ph¸p tham gia trùc tiÕp
thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh (s¶n xuÊt trùc tiÕp). Mét c¸ch tæng qu¸t c¸c ho¹t
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 6 -
®éng nh»m thùc hiÖn cã tÝnh c¹nh tranh ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu ®· x¸c ®Þnh cña
hÖ quyÕt ®Þnh.
S¬ ®å thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a 3 hÖ thèng con
HÖ thèng quyÕt ®Þnh
HÖ thèng quyÕt ®Þnh
HÖ thèng quyÕt ®Þnh
3. NhiÖm vô vµ vai trß cña hÖ thèng th«ng tin
Nh×n vµo s¬ ®« ta they ®©y lµ sù chia c¸ch cã tÝnh chÊt ph-¬ng ph¸p luËn
chø kh«ng ph¶i lµ sù chia c¾t vËt lý.
Black box
(Hép ®en)
Input
Output
Feed back
Th«ng tin kinh doanh cã 2 lo¹i sau ®©y:
+ Tù nhiªn: lµ lo¹i th«ng tin gi÷ nguyªn d¹ng khi nã ph¸t sinh (tiÕng nãi,
c«ng v¨n, h×nh ¶nh …) xö lý nã thuéc vÒ c«ng t¸c v¨n phßng (kü thuËt mang
®Æc ®iÓm kh¸c nhau).
+ Th«ng tin cã cÊu tróc: th«ng tin ®-îc cÊu tróc ho¸ (sæ s¸ch …)
3.1. NhiÖm vô cña hÖ thèng th«ng tin
+ §èi ngo¹i: thu nhËn th«ng tin tõ m«i tr-êng ngoµi, ®-a th«ng b¸o ra
ngoµi. VÝ dô nh- th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr-êng, …
+ §èi néi: liªn l¹c gi÷a c¸c bé phËn cung cÊp cho hÖ t¸c nghiÖp, hÖ quyÕt
®Þnh th«ng tin 2 lo¹i sau:
Ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng néi bé c¬ quan.
T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh.
3.2. Vai trß cña hÖ thèng th«ng tin
HÖ thèng th«ng tin ®ãng vai trß trung gian gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr-êng,
gi÷a hÖ thèng con quyÕt ®Þnh vµ hÖ thèng con nghiÖp vô.
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 7 -
HT quyÕt ®Þnh
Th«ng tin vµo
Th«ng tin ra
HT th«ng tin
- Nguyªn vËt liÖu
- TiÒn
- Thµnh phÈm
- TiÒn
HT t¸c nghiÖp
- Th«ng tin
- Th«ng tin
3.3. C¸c hÖ th«ng tin th-êng dïng
Trong mét ®¬n vÞ cã thÓ sö dông c¸c hÖ th«ng tin lµ: HÖ xö lý d÷ liÖu, hÖ
th«ng tin qu¶n lý, hÖ trî gióp quyÕt ®Þnh vµ hÖ chuyªn gia.
a. HÖ xö lý d÷ liÖu (Data Processing System - DPS)
+ Chøc n¨ng chñ yÕu cña hÖ lµ xö lý c¸c giao dÞch vµ ghi l¹i c¸c b¶n ghi
cho tõng chøc n¨ng ®Æc thï.
+ C¸c d÷ liÖu ®-îc ®-a vµo, th-êng xuyªn cËp nhËt. §Çu ra ®Þnh kú bao
gåm c¸c tµi liÖu ho¹t ®éng vµ b¸o c¸o theo lÞch.
+ VÒ b¶n chÊt DPS viÖc xö lý d÷ liÖu kh«ng linh ho¹t cã tÝnh côc bé, chñ
yÕu dµnh cho c¸c nhµ qu¶n lý cÊp t¸c nghiÖp.
b. HÖ th«ng tin qu¶n lý (MIS)
+ MIS lµ mét cÊu tróc hîp nhÊt c¸c c¬ së d÷ liÖu vµ dßng th«ng tin lµm
tèi -u cho viÖc thu thËp, truyÒn vµ tr×nh bµy th«ng tin th«ng qua Tæ chøc nhiÒu
cÊp cã c¸c nhãm thùc hiÖn nhiÒu nhiÖm vô ®Ó hoµn thµnh môc tiªu thèng nhÊt.
+ §Æc tr-ng cña MIS:
- Hç trî cho chøc n¨ng xö lý d÷ liÖu trong giao dÞch vµ l-u tr÷.
- Dïng c¬ së d÷ liÖu hîp nhÊt vµ h«c trî cho nhiÒu lÜnh vùc chøc n¨ng.
- Cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n lý chiÕn l-îc, s¸ch l-îc vµ t¸c nghiÖp kh¶
n¨ng th©m nhËp c¸c th«ng tin theo thêi gian ( phÇn lín th«ng tin lµ cã cÊu tróc).
- Linh ho¹t cã thÓ thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu th«ng tin cña
tæ chøc.
- Cã c¬ chÕ b¶o mËt th«ng tin theo tõng cÊp cã them quyÒn sö dông.
c. HÖ trî gióp quyÕt ®Þnh (Design Support System - DSS)
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 8 -
+ Cã mét sè quyÕt ®Þnh ë møc chiÕn l-îc vµ s¸ch l-îc, c¸c th«ng tin cÇn
thu thËp vµ tæng hîp rÊt phøc t¹p mµ MIS kh«ng thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ. Khi ®ã c¸c
quyÕt ®Þnh nµy cÇn ®Õn hÖ trî gióp quyÕt ®Þnh.
+ DSS sÏ sö dông nh÷ng Hardware vµ Software tiªn tiÕn nhÊt phï hîp víi
yªu cÇu trî gióp, c¸c m« h×nh lËp kÕ ho¹ch vµ dù to¸n, SQL vµ cã thÓ c¶ trÝ tuÖ
nh©n t¹o.
+ Kh¶ n¨ng cña DSS cã thÓ lµ:
- Chän lùa gióp mét ph-¬ng ¸n
- Cung cÊp, s¾p xÕp c¸c ph-¬ng ¸n theo tiªu chuÈn cña con ng-êi lµm
quyÕt ®Þnh.
- Cung cÊp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu, c¸c ®å thÞ … mét c¸ch tù ®éng.
+ §Æc tr-ng cña DSS:
- Gióp c¸c nhµ lµm quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh.
- ThiÕt kÕ cho c¸c vÊn ®Ò nöa cÊu tróc vµ kh«ng cÊu tróc.
- Chñ yÕu hç trî cho c¸c nhµ qu¶n lý ë møc ®é chiÕn l-îc vµ s¸ch l-îc.
- T¹o c¸c m« h×nh ®a chøc n¨ng, cã kh¶ n¨ng m« pháng vµ cã c¸c c«ng
cô ph©n tÝch.
- S½n sµng thÝch øng víi yªu cÇu th«ng tin cña mäi m«i tr-êng quyÕt
®Þnh, linh ho¹t víi nhiÒu kiÓu qu¶n lý.
- T¹o thuËn lîi cho liªn l¹c gi÷a c¸c møc lµm quyÕt ®Þnh ( nh- cung cÊp
th«ng tin ®· ®-îc tæng hîp ë møc t¸c nghiÖp cho c¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao h¬n
xem).
- DSS ®-îc t¹o nªn tõ tËp c¸c c«ng cô trî gióp (Hardware vµ Software)
nh- thÓ hiÖn ë m« h×nh d-íi ®©y:
C«ng cô phÇn mÒm DSS
Ph¸t triÓn
øng dông
Qu¶n trÞ d÷
liÖu
M« h×nh
Ph©n tÝch
thèng kª
LËp kÕ
ho¹ch
Hái
§¸p
§å ho¹
Hîp nhÊt
Ph¸t triÓn
øng dông
C«ng cô phÇn cøng DSS
Tr¹m lµm viÖc, thiÕt bÞ ®å ho¹, m¸y in, …
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 9 -
d. HÖ chuyªn gia (ES)
+ Lµ mét hÖ míi thµnh lËp, nã liªn quan mËt thiÕt víi lÜnh vùc trÝ tuÖ
nh©n t¹o.
+ TrÝ tuÖ nh©n t¹o lµ lÜnh vùc nghiªn cøu lµm cho m¸y tÝnh cs kh¶ n¨ng
lËp luËn, häc tËp, tù hoµn thiÖn nh- loµi ng-êi.
+ HÖ chuyªn gia gióp nhµ qu¶n lý gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ thùc hiÖn quyÕt
®Þnh ë møc cao h¬n hÖ DSS. §ã lµ hÖ thèng t-¬ng t¸c dùa trªn m¸y tÝnh tr¶ lêi
c¸c c©u hái, hái thªm c¸c c©u hái ®Ó suy luËn vµ lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. Theo c¸ch
®ã hÖ nh- mét chuyªn gia lµm viÖc víi nhµ qu¶n lý.
+ HÖ dïng trÝ thøc do con ng-êi cung cÊp ®Ó m« h×nh ho¸ qu¸ tr×nh t-
duy bªn trong cña mét lÜnh vùc ®Æc thï.
+ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y hÖ ®· ®-îc ph¸t triÓn ®Ó hç trî cho c¸c lÜnh
vùc nh- chuÈn ®o¸n Y häc, lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh, dù b¸o thêi tiÕt, …
+ Lîi Ých cña hÖ chuyªn gia:
- Gióp cho tri thøc con ng-êi cã thÓ thu thËp d-íi d¹ng hÖ chuyªn gia.
- HÖ cã thÓ më réng kh¶ n¨ng lµm quyÕt ®Þnh cña nhiÒu ng-êi.
- HÖ cã thÓ cung cÊp sù æn ®Þnh vµ tÝnh nhÊt qu¸n cho mét lÜnh vùc quyÕt
®Þnh ®Æc thï.
- HÖ lµm gi¶m sù phô thuéc vµo con ng-êi.
- Lµ mét c«ng cô huÊn luyÖn tuyÖt vêi th«ng qua c¸c ch-¬ng tr×nh m«
pháng t×nh huèng.
4. C¸c thµnh phÇn hîp thµnh cña hÖ thèng th«ng tin.
4.1. §Æc ®iÓm cña hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý
HTTT lµ mét hÖ thèng ®-îc tæ chøc thèng nhÊt tõ trªn xuèngd-íi cã chøc
n¨ng tæng hîp c¸c th«ng tin gióp c¸c nhµ qu¶n lý qu¶n lý tèt c¬ së cña m×nh vµ
trî gióp ra quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng kinh doanh. Mét hÖ thèng qu¶n lý ®-îc ph©n
thµnh nhiÒu cÊp tõ trªn xuèng d-íi vµ chuyÓn tõ d-íi lªn trªn.
4.2. C¸c thµnh phÇn c¬ b¶n cña hÖ thèng th«ng tin
NÕu kh«ng kÓ con ng-êi vµ ph-¬ng tiÖn th× cßn l¹i 2 bé phËn: D÷ liÖu vµ
xö lý.
a. C¸c d÷ liÖu
C¸c th«ng tin cã cÊu tróc , víi mçi cÊp qu¶n lý l-îng th«ng tin xö lý cã thÓ rÊt
lín, ®a d¹ng vµ biÕn ®éng c¶ vÒ chñng lo¹i, vÒ c¸ch thøc xö lý. Th«ng tin cã cÊu
tróc bao gåm luång th«ng tin vµo vµ luång th«ng tin ra.
* Luång th«ng tin vµo:
Cã thÓ ph©n lo¹i c¸c th«ng tin cÇn xö lý thµnh ba lo¹i sau:
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 10 -
+ Th«ng tin cÇn cho tra cøu: c¸c th«ng tin dïng cho tra cøu lµ th«ng tin
dïng chung cho hÖ thèng vµ Ýt bÞ thay ®æi. C¸c th«ng tin nµy th-êng ®-îc cËp
nhËt mét lÇn vµ chØ dïng cho tra cøu trong viÖc xö lý th«ng tin sau nµy.
+ Th«ng tin lu©n chuyÓn chi tiÕt: c¸c th«ng tin lu©n chuyÓn chi tiÕt lµ lo¹i
th«ng tin chi tiÕt vÒ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, khèi l-îng, khèi l-îng th«ng tin
th-êng rÊt lín, cÇn ph¶i xö lý kÞp thêi.
+ Th«ng tin lu©n chuyÓn tæng hîp: c¸c th«ng tin lu©n chuyÓn tæng hîp lµ
lo¹i th«ng tin ®-îc tæng hîp tõ ho¹t ®éng cña c¸c cÊp thÊp h¬n, th«ng tin nµy
th-êng c« ®äng, xö lý theo kú theo l«.
* Luång th«ng tin ra:
+ Th«ng tin ®Çu ra ®-îc tæng hîp tõ c¸c th«ng tin ®Çu vµo vµ phô thuéc
vµo nhu cÇu qu¶n lý trong tõng tr-êng hîp cô thÓ, tõng ®¬n vÞ cô thÓ. Th«ng tin
ra lµ viÖc tra cøu nhanh vÒ mét ®èi t-îng cÇn quan t©m ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o
chÝnh x¸c kÞp thêi.
+ C¸c th«ng tin ®Çu ra quan träng nhÊt ®-îc tæng hîp trong qu¸ tr×nh xö
lý lµ c¸c b¸o c¸o tæng hîp, thèng kª, th«ng b¸o. C¸c mÉu biÓu b¸o c¸o thèng kª
ph¶i ph¶n ¸nh cô thÓ trùc tiÕp, s¸t víi mét ®¬n vÞ.
+ Ngoµi nh÷ng yªu cÇu ®-îc cËp nhËt th«ng tin kÞp thêi cho hÖ thèng,
luång th«ng tin ra ph¶i ®-îc thiÕt kÕ linh ho¹t mÒm dÎo. §©y lµ chøc n¨ng thÓ
hiÖn tÝnh më, tÝnh giao diÖn cña hÖ thèng th«ng tin ®Çu ra g¾n víi chu kú thêi
gian tuú ý theo yªu cÇu cña bµi to¸n cô thÓ, tõ ®ã ta cã thÓ läc bít ®-îc th«ng
tin thõa trong qu¸ tr×nh xö lý.
b. C¸c xö lý
C¸c quy tr×nh, ph-¬ng ph¸p, chøc n¨ng xö lý th«ng tin ®-îc l-u gi÷ l©u
dµi nh-ng lu«n tiÕn triÓn do hai nguån gèc.
+ Tù nhiªn tiÕn ho¸: th«ng tin nµy lµm thay ®æi t×nh tr¹ng vÒ néi bé
+ Tù nhiªn ho¹t ®éng: th«ng tin lµm thay ®æi t×nh tr¹ng ho¹t ®«ng kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
5. C¸c hÖ thèng tù ®éng ho¸
HÖ thèng tù ®éng ho¸ lµ hÖ thèng cã sù tham gia cña m¸y tÝnh ®Ó xö lý
th«ng tin, cã nhiÒu møc ®é xö lý kh¸c nhau.
* Møc ®é tù ®éng ho¸:
+ Toµn côc: con ng-êi chØ lµ vai trß phô.
+ Mét phÇn: chia c«ng viÖc xö lý gi÷a con ng-êi vµ m¸y tÝnh.
Toµn bé mét c¬ quan gäi lµ hÖ thèng nhÊt nhÊt thÓ.
ViÖc tù ®éng ho¸ mét hÖ thèng kinh doanh cã thÓ lµm víi hai c¸ch:
+ Sö dông m¸y tÝnh tËp trung bao trim (Ph-¬ng ph¸p hå)
+ ¸p dông tõng bé phËn: riªng rÏ tõng ph¹m vi (Ph-¬ng ph¸p giÕng)
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 11 -
* Ph-¬ng thøc xö lý th«ng tin b»ng m¸y tÝnh
+ Xö lý mÎ (batch Processing): th«ng tin ®Õn ®îi theo mÎ ( tÝnh l-¬ng)
+ Xö lý trùc tuyÕn (online processing): th«ng tin ®Õn xö lý ngay (b¸n vÐ
m¸y bay).
Ph-¬ng thøc nµy th-êngdïng cho c¸c tr-êng hîp sau:
- In c¸c b¸o c¸o, kÕt xuÊt, thèng kª.
- In c¸c giÊy tê giao dÞch cã sè l-îng lín.
Xö lý cã tÝnh chÊt ®Þnh kú th-êng dïng khi:
- Vµo vµ xö lý mét sè l-îng nhá c¸c giao dÞch
- HiÓn thÞ, chØnh ®èn, söa ch÷a c¸c tÖp
- Phôc vô trùc tiÕp kh¸ch hµng t¹i chç.
Ngµy nay, ng-êi ta cã xu h-íng dïng xö lý trùc tuyÕn nhiÒu do m¸y cã gi¸
thµnh thÊp, nh-ng ®iÒu ®ã kh«ng h¼n lµ hay.
* ¦u ®iÓm trùc tuyÕn:
+ Gi¶m ®-îc c«ng viÖc giÊy tê, c¸c kh©u trung gian
+ KiÓm tra ®-îc sù ®óng ®¾n cña d÷ liÖu ngay khi thu nhËp.
+ Ng-êi dïng hiÓu râ ®-îc quy tr×nh xö lý (ng-êi dïng tham gia víi vai
trß tÝch cùc)
+ Cho tr¶ lêi nhanh chãng.
* Nh-îc ®iÓm:
+ §¾t h¬n (c¶ vÒ phÇn cøng lÉn phÇn mÒm).
+ X©y dùng tèn c«ng, tèn thêi gian h¬n
+ Sö dông CPU kh«ng kinh tÕ (ph¶i th-êng trùc ngay c¶ khi kh«ng lµm
g×)
+ Xö lý chËm khi khèi l-îng lín.
+ Khã ®¶m b¶o tÝnh tin cËy (Reliabiliti).
+ Khã phôc håi d÷ liÖu ( v× d÷ liÖu ë trªn dßng)
+ §ßi hái nhiÒu biÖn ph¸p ®Æc biÖt d÷ liÖu
6. C¸c giai ®o¹n ph©n tÝch, thiÕt kÕ vµ cµi ®Æt
C¸c c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh:
+ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ yªu cÇu
+ X¸c ®Þnh môc tiªu, -u tiªn
+ ThiÕt kÕ logic ( tr¶ lêi c©u hái lµm g×? hoÆc lµ g×? What?)
+ ThiÕt kÕ vËt lý ( ®-a nh÷ng biÖn ph¸p, ph-¬ng tiÖn, How?)
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
+ Cµi ®Æt ( lËp tr×nh)
- 12 -
+ Khai th¸c vµ b¶o tr×.
ViÖc ph©n giai ®o¹n tuú tõng ph-¬ng ph¸p vµ chØ cã tÝnh t-¬ng ®èi.
6.1. Giai ®o¹n 1
+ Kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng vµ x¸c lËp dù ¸n.
+ T×m hiÓu, phª ph¸n hiÖn tr¹ng ®Ó ®-a ra gi¶i ph¸p.
6.2. Giai ®o¹n 2
+ Ph©n tÝch hÖ thèng.
Ph©n tÝch s©u h¬n c¸c chøc n¨ng, c¸c d÷ liÖu cña ho¹t ®éng cò ®Ó ®-a ra
m« t¶ ho¹t ®éng míi (giai ®o¹n thiÕt kÕ logic)
6.3. Giai ®o¹n 3
+ ThiÕt kÕ tæng thÓ (x¸c lËp vai trß cña m«i tr-êng mét c¸ch tæng thÓ
trong hÖ thèng).
ThiÕt kÕ tæng thÓ: BiÓu ®å luång d÷ liÖu E-R( chó ý: møc khung c¶nh,
møc ®Ønh, møc d-íi ®Ønh).
6.4. Giai ®o¹n 4
ThiÕt kÕ chi tiÕt:
+ Thñ c«ng
+ KiÓm so¸t phôc håi
+ ThiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu ( chó ý: thiÕt kÕ b¶ng, chuÈn ho¸, kho¸, relations)
+ Ch-¬ng tr×nh
6.5. Giai ®o¹n 5
+ Cµi ®Æt, lËp tr×nh.
6.6. Giai ®o¹n 6
+ Khai th¸c vµ b¶o tr×.
Theo mét thèng kª tÝnh vÒ chi phÝ cho c¸c giai ®o¹n nµy ®-îc thÓ hiÖn
b»ng s¬ ®å sau (Zelkowitz 1978, trang 202)
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 13 -
Requirements
(yªu cÇu) - 3%
Specifications (-u
tiªn) - 3%
Design (thiÕt kÕ)
- 5%
Code (m· nguån)
- 7%
Module Test - 8%
Intergration Test -
7%
Maintenace (b¶o
tr×) - 67%
C¸c giai ®o¹n cña ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng th«ng tin
Ng-êi sö dông
muèn xö lý trùc
tiÕp
M« h×nh hÖ
thèng møc
vËt lý
M« t¶ ho¹t ®éng
cña hÖ thèng
hiÖn t¹i lµm viÖc
nh- thÕ nµo
M« t¶ ho¹t ®éng
hÖ thèng míi lµm
viÖc nh- thÕ nµo
(How to do)
(How to do)
IV
I
Ng-êi sö dông
vµ ng-êi ph©n
tÝch
§©y lµ vÊn ®Ò khã
Ng-êi sö dông
mong muèn
M« t¶ hÖ thèng
míi lµm g×
M« t¶ hÖ thèng
hiÖn t¹i lµm g×
M« h×nh hÖ
thèng møc
Logic
(What to do)
(What to do)
III
II
Ng-êi thiÕt kÕ
mong muèn
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 14 -
Bµi tËp ch-¬ng I:
1.1 T¹i sao khi x©y dùng c¸c phÇn mÒm cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng?
1.2 Nªu vai trß hÖ thèng th«ng tin trong hÖ thèng kinh doanh.
1.3 C¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng.
1.4 Nh÷ng lÜnh vùc øng dông nµo phï hîp víi ph-¬ng thøc xö lý th«ng tin theo
l« (batch) vµ lÜnh vùc nµo phï hîp víi xö lý theo trùc tuyÕn (online).
1.5 Ph©n biÖt hÖ th«ng tin qu¶n lý MIS víi hÖ trî gióp quyÕt ®Þnh DSS vµ hÖ
chuyªn gia ES.
1.6 H·y th¶o luËn s¬ ®å ph©n bè c¸c sù cè sai sãt cña vßng ®êi hÖ thèng
Design 27%
Requirement 56%
Code 7%
Other
10%
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 15 -
Ch-¬ng II: C¸c c«ng cô diÔn t¶ xö lý
1. §¹i c-¬ng
Ph©n tÝch thiÕt kÕ nãi chung lµ nhËn thøc vµ m« t¶ mét hÖ thèng; bëi vËy
ng-êi ta th-êng dïng c¸c m« h×nh, c¸c biÓu ®å ®Ó trõu t-îng ho¸ vµ gióp con
ng-êi trao ®æi lÉn nhau. Mçi m« h×nh lµ mét khu«n d¹ng ®Ó nhËn thøc (cã ý
thøc chñ quan).
Môc tiªu cña ph©n tÝch m« h×nh xö lý lµ ®-a ra mét c¸ch x¸c ®Þnh c¸c yªu
cÇu cña ng-êi dïng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng; nh÷ng yªu cÇu nµy ®-îc
b¸m s¸t tõ mét lo¹t c¸c sù kiÖn mµ ng-êi ph©n tÝch thu ®-îc qua c¸c phÐp ®o
thö nghiÖm.
Cã mét sè c«ng cô chÝnh ®Ó diÔn t¶ chøc n¨ng cña hÖ thèng:
+ BiÓu ®å ph©n cÊp chøc n¨ng (BPC)
+ BiÓu ®å luång d÷ liÖu (BLD)
+ C¸c ký hiÖu më réng cña h·ng IBM
+ S¬ ®å thuËt to¸n (Algorithms)
+ Ng«n ng÷ gi¶ tr×nh (Pseudo Code)
+ §Æc t¶ c¸c quy t¾c qu¶n lý
+ Tõ ®iÓn ®Þnh nghÜa c¸c chøc n¨ng xö lý.
2. BiÓu ®å ph©n cÊp chøc n¨ng (BPC)
Lµ c«ng cô khëi ®Çu ®Ó m« t¶ hÖ thèng qua chøc n¨ng do c«ng ty IBM
ph¸t triÓn. V× vËy cho ®Õn nay nã vÉn cßn ®-îc sö dông, nã cho phÐp ph©n r·
dÇn dÇn c¸c chøc n¨ng tõ chøc n¨ng møc cao thµnh chøc n¨ng chi tiÕt nhá h¬n;
vµ kÕt qu¶ cuèi cïng ta thu ®-îc mét c©y chøc n¨ng. C©y chøc n¨ng nµy x¸c
®Þnh mét c¸ch râ rµng dÔ hiÓu c¸i g× x¶y ra trong hÖ thèng.
* Thµnh phÇn cña biÓu ®å bao gåm:
+ C¸c chøc n¨ng: ®-îc ký hiªu b»ng h×nh ch÷ nhËt trªn cã g·n tªn nh·n.
Tªn chøc n¨ng
+ KÕt nèi: kÕt nèi gi÷a c¸c chøc n¨ng cã tÝnh chÊt ph©n cÊp ®-îc ký hiÖu
b»ng ®o¹n th¼ng.
ThÝ dô: Chøc n¨ng A ®-îc ph©n r· thµnh c¸c chøc n¨ng B, C, D
A
B
C
D
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 16 -
* §Æc ®iÓm cña BPC:
+ C¸c chøc n¨ng ®-îc nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt, trùc quan dÔ hiÓu,
thÓ hiÖn tÝnh cÊu tróc cña ph©n r· chøc n¨ng (Function Decomposed).
+ DÔ thµnh lËp v× tÝnh ®¬n gi¶n: V× nã tr×nh bµy hÖ thèng ph¶i lmf g× h¬n
lµ hÖ thèng lµm nh- thÕ nµo?
+ Mang tÝnh chÊt tÜnh v× bá qua mèi liªn quan th«ng tin gi÷a c¸c chøc
n¨ng. C¸c chøc n¨ng kh«ng bÞ lÆp l¹i vµ kh«ng d- thõa.
+ RÊt gÇn gòi víi s¬ ®å tæ chøc nh-ng ta kh«ng ®ång nhÊt nã víi s¬ ®å tæ
chøc: PhÇn lín c¸c tæ chøc cña doanh nghiÖp nãi chung th-êng g¾n lion víi
chøc n¨ng.
ThÝ dô: BiÓu ®å ph©n cÊp chøc n¨ng cña hÖ thèng cung øng vËt t-.
Cung ứng
vật tư
Đặt hàng
Nhận hàng
Đối chiếu &
KT
Xác nhận
Đ.chỉ cho
Hóa đơn
Chọn nhà
cung cấp
Làm đơn
đặt hàng
Nhận
hàng
Phát
hàng
Tìm Đ.chỉ
phát hàng
3. BiÓu ®å luång d÷ liÖu (BLD)
3.1. Môc ®Ých
BiÓu ®å luång d÷ liÖu (BLD) diÔn t¶ tËp hîp c¸c chøc n¨ng cña hÖ thèng
trong c¸c mèi quan hÖ tr-íc sau trong tiÕn tr×nh xö lý, trong bµn giao th«ng tin
cho nhau. Môc ®Ých cña BLD lµ gióp chóng ta they ®-îc ®»ng sau nh÷ng c¸i g×
thùc tÕ x¶y ra trong hÖ thèng (c¸i b¶n chÊt), lµm râ nh÷ng chøc n¨ng vµ th«ng
tin nµo cÇn thiÕt cho qu¶n lý.
BiÓu ®å nµy dùa vµo ph-¬ng ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng cã cÊu tróc bao
gåm 3 kü thuËt ph©n tÝch chÝnh:
+ S¬ ®å dßng d÷ liÖu ( Data Flow Diagram) m« t¶ quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh
xö lý vµ c¸c dßng d÷ liÖu.
+ Tõ ®iÓn ®Þnh nghÜa d÷ liÖu (Data Dictionary Definitions) m« t¶ c¸c
phÇn tö dßng d÷ liÖu.
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 17 -
+ X¸c ®Þnh qu¸ tr×nh xö lý (Proccessing Specifications) m« t¶ qu¸ tr×nh
xö lý mét c¸ch chi tiÕt.
Mèi quan hÖ gi÷a 3 thµnh phÇn lµ bøc tranh sinh ®éng cña hÖ thèng ®-îc
thÓ hiÖ qua s¬ ®å sau:
Qu¶n lý
D÷ liÖu
Xö lý
L-u tr÷
Tõ ®iÓn d÷ liÖu
3.2. T¸c dông
* BLD lµ mét c«ng cô chÝnh cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch, nh»m môc ®Ých thiÕt
kÕ trao ®æi vµ t¹o lËp d÷ liÖu. Nã thÓ hiÖn râ rµng vµ kh¸ ®Çy ®ñ c¸c nÐt ®Æc
tr-ng cña hÖ thèng trong c¸c b-íc ph©n tÝch, thiÕt kÕ, trao ®æi d÷ liÖu.
* C¸c møc diÔn t¶:
+ Møc vËt lý: m« t¶ hÖ thèng lµm nh- thÕ nµo? (How to do ?)
+ Møc kh¸i niÖm (logic): m« t¶ hÖ thèng lµm g×? (What to do?); ë ®©y
kh«ng nãi ®Õn biÖn ph¸p, c«ng cô, …
* H×nh thøc biÓu diÔn: trong mét sè tµi liÖu kh¸c nhau víi c¸c ph-¬ng
ph¸p tiÕp cËn kh¸c nhau (MEIN, SSADM) ng-êi ta th-êng dïng c¸c kÝ hiÖu
kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Tuy vËy c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n kh«ng thay ®æi vµ
nã ®-îc sö dông nhÊt qu¸n trong c¸c qu¸ tr×nh ph©n tÝch, thiÕt kÕ.
3.3. C¸c thµnh phÇn c¬ b¶n cña BLD
Gåm 5 thµnh phÇn
+ Chøc n¨ng xö lý (Process)
+ Luång d÷ liÖu (Data Flows)
+ Kho d÷ liÖu (Data Store)
+ T¸c nh©n ngoµi (External Entily)
+ T¸c nh©n trong
a. Chøc n¨ng xö lý
+ §Þnh nghÜa: Chøc n¨ng xö lý lµ chøc n¨ng biÓu ®¹t c¸c thao t¸c, nhiÖm
vô hay tiÕn tr×nh xö lý nµo ®ã. TÝnh chÊt quan träng cña nã lµ biÕn ®æi th«ng tin.
Tøc lµ nã ph¶i lµm thay ®æi th«ng tin tõ ®Çu vµo theo mét c¸ch nµo ®ã nh- tæ
chøc l¹i th«ng tin, bæ sung th«ng tin hoÆc t¹o ra th«ng tin míi.
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 18 -
+ Tªn ®i kÌm: Bëi v× chøc n¨ng lµ thao t¸c nªn ph¶i ®-îc dïng lµ mét
"§éng tõ" céng víi "Bæ ng÷". Chó ý r»ng trong tiÕng viÖt ®éng tõ vµ danh tõ ®«i
khi chung mét tõ nªn cÇn thÕt ta ph¶o thªm tõ x¸c ®Þnh "sù" nÕu muèn nhÊn
m¹nh ®ã lµ danh tõ.
+ BiÓu diÔn: chøc n¨ng ®-îc biÓu diÔn bëi mét h×nh trßn hay h×nh « van,
bªn trong cã tªn cña chøc n¨ng ®ã.
ViÖc dïng ký hiÖu h×nh trßn chØ lµ quy -íc, ®-îc kÕ thõa tõ c¸c ph-¬ng
ph¸p luËn dùa trªn tiÕn tr×nh tr-íc ®©y. NhiÒu ph-¬ng ph¸p luËn ®· chÊp nhËn
nh÷ng ký hiÖu kh¸c cho môc ®Ých nµy, ch¼ng h¹n nh- h×nh ch÷ nhËt hay h×nh
vu«ng trßn c¸c gãc tiÖn lîi cho so¹n th¶o v¨n b¶n. Bëi vËy khi tham kh¶o c¸c tµi
liÖu kh¸c ta nªn chó ý; cßn trong tµi liÖu nµy ta sö dông nhÊt qu¸n ký hiÖu h×nh
trßn.
+ VÝ dô
Xö lý
thi l¹i
b. Luång d÷ liÖu(Data flow)
+ §Þnh nghÜa: lµ mét luång th«ng tin vµo hay ra cña mét chøc n¨ng xö lý.
Bëi vËy luång d÷ liÖu ®-îc coi nh- c¸c giao diÖn gi÷a c¸c thµnh phÇn cña biÓu
®å.
+ BiÓu diÔn: Mét luång d÷ liÖu ®-îc vÏ trong BLD d-íi d¹ng mét mòi
tªn, trªn ®ã cã viÕt tªn cña luång d÷ liÖu. Mòi tªn chØ h-íng cña luång th«ng
tin.
Tªn luång d÷ liªô
+ Tªn ®i kÌm: Tªn luång d÷ liÖu ph¶i lµ mét "Danh tõ", kÌm thªm "TÝnh
tõ" nÕu cÇn, cho phÐp hiÓu v¾n t¾t néi dung cña d÷ liÖu ®-îc chuyÓn giao
VÝ dô:
Ho¸ ®¬n ®· kiÓm tra
Trong tr-êng hîp d÷ liÖu ®-îc chuyÓn giao lµ mét d÷ liÖu cã cÊu tróc, th×
khi cÇn ta cã thÓ vÏ luång d÷ liÖu rÏ nh¸nh (thµnh c¸c luång thµnh phÇn), hoÆc
chËp l¹i (tõ c¸c luång thµnh phÇn).
VÝ dô: Trong viÔn th«ng ng-êi ta dïng kh¸i niÖm "th«ng b¸o" víi ®Þnh
nghÜa sau:
Th«ng b¸o = Phong bao th«ng b¸o + V¨n b¶n th«ng b¸o
Phong bao th«ng bo¸ = §Þnh danh ng-êi göi + §Þnh danh ng-êi nhËn
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 19 -
VËy cã thÓ vÏ khi cÇn c¸c luång d÷ liÖu sau:
Phong bao
th«ng b¸o
Th«ng b¸o
V¨n b¶n
th«ng b¸o
§Þnh danh ng-êi göi
Phong bao
th«ng b¸o
§Þnh danh ng-êi nhËn
c. C¸c kho d÷ liÖu (Data stores)
+ §Þnh nghÜa: kho th«ng tin lµ c¸c th«ng tin cÇn l-u gi÷ l¹i trong mét
kho¶ng thêi gian ®Ó sau ®ã mét hay mét vµi chøc n¨ng xö lý hoÆc t¸c nh©n
trong sö dông. Nã bao gåm mét nghÜa rÊt réng c¸c d¹ng d÷ liÖu l-u tr÷: D-íi
d¹ng vËt lý chóng cã thÓ lµ c¸c tµi liÖu l-u tr÷ trong v¨n phßng hoÆc c¸c file trªn
c¸c thiÕt bÞ mang tin ( b¨ng tõ, ®Üa tõ) cña m¸y tÝnh; nh-ng ë ®©y ta quan t©m
®Õn th«ng tin chøa trong ®ã tøc lµ d¹ng logic cña nã (trong c¬ së d÷ liÖu).
+ BiÓu diÔn: kho d÷ liÖu ®-îc biÓu diÔn b»ng hai ®o¹n th¼ng n»m ngang
(h×nh ch÷ nhËt hë hai ®Çu, cÆp ®o¹n th¼ng song song), kÑp gi÷a tªn cña kho d÷
liÖu.
Tªn kho d÷ liÖu
+ Tªn ®i kÌm: tªn kho d÷ liÖu ph¶i lµ mét "Danh tõ", kÌm theo "tÝnh tõ"
nÕu cÇn thiÕt, cho phÐp hiÓu v¾n t¾t néi dung cña d÷ liÖu ®-îc l-u tr÷ chø kh«ng
ph¶i gi¸ mang th«ng tin.
VÝ dô:
Hå s¬ c¸n bé
ViÖc sö dông c¸c kho d÷ liÖu trong BLD tu©n thñ mét sè quy t¾c diÔn t¶
vµ hiÓu nghÜa thÓ hiÖn nh- c¸c h×nh d-íi ®©y:
a)
b)
H×nh 3.1: Quy t¾c sö dông kho d÷ liÖu:
c)
Ba c¸ch truy nhËp: a) §äc; b) ViÕt; c) §äc vµ viÕt
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý
- 20 -
Hå s¬ thÝ sinh
Hå s¬ thÝ sinh
Lµm
giÊy
b¸o thi
KiÓm
tra hå
s¬
b)
a)
H×nh 3.2: Quy t¾c sö dông kho d÷ liÖu
a) Truy nhËp toµn bé d÷ liÖu: Luång d÷ liÖu kh«ng cÇn mang tªn
b) Truy nhËp mét phÇn d÷ liÖu: Luång d÷ liÖu ph¶i mang tªn chØ râ thµnh phÇn truy nhËp
C¾t th«ng
b¸o thµnh
Blèc
C¾t th«ng
b¸o thµnh
Blèc
Blèc
TruyÒn
c¸c Blèc
TruyÒn
c¸c
Blèc
b)
a)
H×nh 3.3: Quy t¾c sö dông kho d÷ liÖu
a) Kh«ng cã kho: Th«ng tin ®-îc xö lý ngay
b) Cã kho: Th«ng tin ®-îc xö lý ë thêi ®iÓm kh¸c víi thêi ®iÓm ®-îc sinh ra
Th«ng b¸o
TÝnh ch½n
lÎ cña
th«ng b¸o
C¾t th«ng
b¸o thµnh
Blèc
T×m d¹ng
cña th«ng
b¸o
H×nh 3.4: Quy t¾c sö dông kho d÷ liÖu: Truy nhËp nhiÒu lÇn cïng mét th«ng tin
Khoa Công nghệ thông tin
Biên soạn: Nguyễn Thị Minh Hương
Tải về để xem bản đầy đủ
101 trang
05/05/2022
4020
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống thông tin quản lý", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_phan_tich_thiet_ke_he_thong_thong_tin_quan_ly.doc
