Giáo trình Bảo trì máy tính và cài đặt phần mềm

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 1

PHÁN I

GIÅI THIÃU KHAI QUAT VÃ MAY TÊNH VA CAC

THIÃT BË NGOAI VI

§.1. TÄNG QUAN VÃ CÁU TRUC MAY VI TÊNH

I. Cáu truc chung cua may vi tênh

May vi tênh la mät hã thäng âæåc ghep nhiãu thanh phán tao nãn. Do âo,

âã may tênh co thã hoat âäng âæåc ta phai làp ghep cac thanh phán cua no mät

cach håp ly va khai bao våi cac thanh phán khac. Ngay nay nganh tin hoc dæa

trãn cac may tênh hiãn âang phat triãn trãn cå så hai phán:

Phán cæng: Gäöm nhæng âäi tæång vát ly hæu hçnh nhæ vi mach , ban mach

in, dáy cap näi mach âiãn, bä nhå, man hçnh, may in, thiãt bë âáu cuäi, nguän

nuäi,... Phán cæng thæc hiãn cac chæc nàng xæ ly thäng tin cå ban å mæc tháp

nhát tæc la cac tên hiãu nhë phán.

Phán mãm: La cac chæång trçnh (Program) âiãu va phäi tac cac hoat âäng

phán cæng cua may vi tênh va chè âao viãc xæ ly sä liãu. Phán mãm cua may tênh

co thã chia thanh hai loai: Phán mãm hã thäng (System Software) va phán mãm

æng dung (Applications software). Phán mãm hã thäng khi âæåc âæa vao bä nhå

chênh, no chè âao may tênh thæc hiãn cac cäng viãc. Phán mãm æng dung la cac

chæång trçnh âæåc thiãt kã âã giai quyãt mät bai toan hay hay mät ván âã cu thã

âã âap æng mät nhu cáu riãng trong mät sä lénh væc.

May tênh cac nhán PC (Personal Computer): Thep âung tãn goi cua no la

may tênh co thã âæåc sæ dung båi riãng mät ngæåi.

PC

Man hçnh

May in

Ban phêm

Chuät

Hçnh 1

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 2

Hçnh 1 la mät hã thäng may vi tênh thæång âæåc sæ dung. Phán trung tám la may

PC, no gäm co: Bä xæ ly dæ liãu, âéa cæng (HDD), âéa mãm (FDD), CDROM,

cac mach ghep näi... Bãn ngoai co ban phêm (Key board), man hçnh (Monitor),

chuät (Mouse), may in (Printer).

II. Cac thanh phán cå ban cua may vi tênh

Vo may

Nguän âiãn

CPU

Bä nhå trong

Bä nhå ngoai

Mainboard

Cac thiãt bë khac

Modem, fax, Card

mang v.v...

Man hçnh

Ban phêm

Chuät

May in

Så âä täng quan vã cáu truc may tênh

1. Vo may: La nåi âã gàn cac thanh phán cua may tênh thanh khäi nhæ

nguän, Mainboard, card v.v... co tac dung bao vã may tênh.

2. Nguän âiãn: Cung cáp háu hãt hã thäng âiãn cho cac thiãt bë bãn trong

may tênh.

3. Mainboard: Co chæc nàng liãn kãt cac thanh phán tao nãn may tênh va

la bang mach lån nhát trãn may vi tênh.

4. CPU (Central Processing Unit): Bä vi xæ ly chênh cua may tênh.

5. Bä nhå trong (ROM, RAM): La nåi læu træ dæ liãu va chæång trçnh

phuc vu træc tiãp cho viãc xæ ly cua CPU, no giao tiãp våi CPU khäng qua mät

thiãt bë trung gian.

6. Bä nhå ngoai: La nåi læu træ dæ liãu va chæång trçnh gian tiãp phuc vu

cho CPU, bao gäm cac loai: âéa mãm, âéa cæng, CDROM, v.v... Khi giao tiãp våi

CPU no phai qua mät thiãt bë trung gian (thæång la RAM) hay goi la ngàt.

7. Man hçnh: La thiãt bë âæa thäng tin ra giao diãn træc tiãp våi ngæåi

dung. Âáy la thiãt bë xuát chuán cua may vi tênh hay con goi la bä træc (Monitor).

8. Ban phêm (Keyboard): Thiãt bë nháp tin vao giao diãn træc tiãp våi

ngæåi dung. Âáy la thiãt bë nháp chuán cua may vi tênh.

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

9. Chuät (Mouse): Thiãt bë âiãu khiãn trong mäi træång âä hoa giao diãn

træc tiãp våi ngæåi sæ dung.

& 3

10. May in (Printer): Thiãt bë xuát thäng tin ra giáy thäng dung nhát.

11. Cac thiãt bë nhæ Card mang, Modem, may Fax,... phuc vu cho viãc làp

âàt mang may tênh va cac chæc nàng khac.

- - - - - - - - - •› - - - - - - - - -

§.2. NGUÄN ÂIÃN CHO MAY TÊNH

Nguän âiãn may tênh co chæc nàng chuyãn âäi nguän âiãn 110V/220V

thanh nguän âiãn mät chiãu ±3, 3V, ±5V va ±12V cung cáp cho toan bä hã thäng

may tênh. Cäng suát trung bçnh cua bä nguän hiãn nay khoang 200W. Cäng suát

tiãu thu mät sä thanh phán nhæ sau:

Mainboard

CD-ROM

:

20W - 35W.

20W - 25W

Ä âéa mãm :

Ä âéa cæng :

5W - 15W.

Ram

Card

CPU

:

5W /MB.

5W - 15W.

Tuy theo mæc âä lam viãc nhiãu hay êt.

Cac sä liãu trãn âáy chè mang tênh chát tham khao, båi vç hiãn nay xu thã

cac hang san xuát âæa ra cac thiãt bë tiãu thu âiãn nàng nho. Bãn canh âo, tuy

thuäc vao sä læång thiãt bë ma may tênh sæ dung nhãu hay êt âiãn nàng.

Hiãn nay, may vi tênh ca nhán thæång sæ dung hai loai bä nguän âiãn la

AT va ATX. Sau âáy, ta xet cho thanh phán cua nguän AT con ATX tæång tæ.

Co thã chia âáu ra nguän âiãn may tênh thanh hai loai nhæ sau:

1. Phêch dung cho main board: Gäm 12 dáy chia thanh 2 phêch càm co cáu

truc nhæ sau:

Dáy

1

Mau

Gach

Âo

Tên hiãu

Âiãu chènh

+5V

2

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 4

3

4

Vang

Xanh

Âen

Tràng

Âo

+12V

-12V

5

Näi âát

-5V

6

7

8

9

10

11

12

+5V

Âo

+5V

Âo

+5V

* Quy tàc càm vao mainboard: Mät sä mainboard co ghi ro tæ chán 1 âãn chán

12, cæ thã ta càm cho âung vao khe càm trãn mainboard.

2. Phêch dung cho cac thanh phán khac: La loai phêch 4 dáy thæång dung

cho ä âéa cæng, ä âéa mãm, CDROM v.v..., cáu truc cua loai nay nhæ sau:

Chán

Mau

Âo

Tên hiãu

+5V

1

2

3

4

Âen

Vang

Näi âát

+12V

Thäng thæång, ta càm phêch âiãn vao âung ågf cua phêch càm âiãn cua

thiãt bë. Nãu phêch hoàc thiãt bë khäng co ågf thç ta phai càm âung sä hiãu chán

co ghi trãn thiãt bë.

Khi co nghi ngå vã bä nguän cua may tênh nhæ âiãn khäng än âënh ta dã

dang kiãm tra bä nguän bàng cach dung âäng hä âo âiãn.

Thæc tã, hiãn nay co loai nguän ATX co nhiãu chæc nàng nhæ co thã tæ

ngàt âiãn khi may tênh thoat khoi Windows 95 trå vã sau. Song vã cáu truc, cach

càm cua chung cå ban la giäng loai nguän AT å trãn, chè khac å phêch càm vao

mainboard co 20 dáy va co dáy -3,3V va +3,3V. Sau âáy la så âä chán cua phêch

càm cua nguän ATX:

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 5

Dáy

1

Mau

Gach

Âen

Âo

Tên hiãu

+3,3V

Näi âát

+5V

Dáy

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Mau

Gach

Xanh sám

Âen

Tên hiãu

+3,3

2

-12V

3

Näi âát

PW_ON

Näi âát

4

Xanh la

Âen

5

Âen

Âo

Näi âát

+5V

6

Âen

Näi âát

7

Âen

Xam

Têm

Vang

Näi âát

PWRGOOD

+5VS

Âen

-5V

+5V

8

Tràng

Âo

9

+12V

10

Âo

- - - - - - - - - •› - - - - - - - - -

§.3. BANG MACH CHÊNH (MAINBOARD)

I. Giåi thiãu vã bang mach chênh

Âáy la bang mach lån nhát trong may vi tênh. Mainboard co chæc nàng

liãn kãt va âiãu khiãn cac thanh phán âæåc càm vao no. Âáy la cáu näi trung gian

cho qua trçnh giao tiãp cua cac thiãt bë âæåc càm vao mainboard.

Khi co mät thiãt bë yãu cáu âæåc xæ ly thç no gæi tên hiãu qua mainboard,

ngæåc lai, khi CPU cán âap æng lai cho thiãt bë no cung phai thäng qua

mainboard. Hã thäng lam cäng viãc ván chuyãn trong mainboard goi la bus, âæåc

thiãt kã theo nhiãu chuán khac nhau.

Mät mainboard cho phep nhiãu loai thiãt bë khac nhau våi nhiãu thã hã

khac nhau càm trãn no. Vê du: mät mainboard cho phep nhiãu thã hã cua CPU

càm vao no (Xem Catalogue âi cung mainboard âã biãt chi tiãt no tæång thêch våi

cac loai CPU nao).

Mainboard co rát nhiãu loai do nhiãu hang san xuát khac nhau nhæ Intel,

Compact v.v..., mäi hang san xuát co nhæng âàc âiãm riãng cho loai mainboard

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 6

cua mçnh. Nhæng nhçn chung chung co cac thanh phán va âàc âiãm giäng nhau,

ta se khao sat cac thanh phán trãn mainboard trong muc sau.

II. Cac thanh phán cå ban trãn Mainboard

1. Khe càm CPU: Co hai loai cå ban la Slot va Socket.

- Slot: La khe càm dai nhæ mät thanh dung âã càm cac loai CPU âåi måi

nhæ Pentium II, Pentium III, Pentium Pro, loai nay chè co trãn cac mainboard

måi. Khi án CPU vao Slot con co thãm cac vit âã giæ chàt CPU.

- Socket: la khe càm hçnh chæ nhát co xàm lä âã càm CPU vao. Loai nay

dung cho tát ca cac loai CPU con lai khäng càm theo Slot. Hiãn nay, âa sä CPU

dung Socket 7, Socket 370 (co vat 1 chán). Mät sä êt CPU âåi cu dung Socket 4,

Socket 3 (âu chán).

2. Khe càm RAM: Thæång co hai loai chênh DIMM va SIMM. Ngoai ra,

con co cac loai DIMM RAM, SIMM RAM thæång âæåc gàn sàn âi cung våi

mainboard.

- DIMM: Loai khe RAM co 168 chán dung cho loai 16 MB trå lãn.

- SIMM: Loai khe càm 72 chán dung cho cac loai con lai.

Hiãn nay co rát nhiãu loai mainboard co ca hai loai khe SIMM va DIMM

trãn nãn rát tiãn cho viãc náng cáp va sæ dung lai RAM cu.

3. Bus: La âæång dán thäng tin trong bang mach chênh, näi tæ vi xæ ly âãn

bä nhå va cac the mach, khe càm må räng. Bus âæåc thiãt kã theo nhiãu chuán

khac nhau nhæ PCI, ISA, EISA, VESA v.v...

4. Khe càm bä âiãu håp: Dung âã càm cac bä âiãu håp nhæ Card man

hçnh, Card mang, Card ám thanh v.v... Chung cung gäm nhiãu loai âæåc thiãt kã

theo cac chuán nhæ ISA, EISA, PCI v.v...

+ ISA (Industry Standard Architecture): La khe càm card dai dung cho cac

card lam viãc å chã âä 16 bit.

+ EISA (Extended Industry Standard Architecture): La chuán cai tiãn cua

ISA âã tàng kha nàng giao tiãp våi Bus må räng va khäng qua sæ âiãu khiãn cua

CPU.

+ PCI (Peripheral Component Interface): la khe càm ngàn dung cho loai

Card 32 bit.

5. Khe càm IDE (Integrated Drive Electronics): Co hai khe càm dung âã

càm cap âéa cæng va CDROM.

6. Khe càm Floppy: Dung âã càm cap ä âéa mãm.

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

7. Cäng näi ban phêm.

& 7

8. Cac khe càm näi tiãp (thæång la COM1 va COM2): sæ dung cho cac

thiãt bë näi tiãp nhæ: chuät, modem v.v... Cac bä phán nay âæåc sæ hä trå cua cac

chip truyãn nhán khäng âäng bä van nàng UART (Univeral Asynchronous

Receiver Transmitter) âæåc càm træc tiãp trãn mainboard âã âiãu khiãn trao âäi

thäng tin näi tiãp giæa CPU våi cac thiãt bë ngoai. Cac chip nay thæång co tãn

Intel 8251, 8250 hay motorola 6821, 6530 v.v...

9. Cac khe càm song song (thæång la LPT1 va LPT2): Dung âã càm cac

thiãt bë giao tiãp song song nhæ may in.

10. Khe càm âiãn cho mainboard thæång co hai khe, mät dung cho loai

nguän AT va mät dung cho loai ATX.

11. Cac ROM chæa cac chæång trçnh hä trå khåi âäng va kiãm tra thiãt bë.

Tiãu biãu la ROM BIOS chæa cac trçnh âiãu khiãn, kiãm tra thiãt bë va trçnh khåi

âäng may.

12. Cac chip DMA (Direct Memory Access): Âáy la chip truy cáp bä nhå

træc tiãp, giup cho thiãt bë truy cáp bä nhå khäng qua sæ âiãu khiãn cua CPU.

13. Pin va CMOS læu træ cac thäng sä thiãt láp cáu hçnh may tênh gäm ca

RTC (Real Time Clock - âäng hä thåi gian thæc).

14. Cac thanh phán khac nhæ thoi dao âäng thach anh, chip âiãu khiãn

ngàt, chip âiãu khiãn thiãt bë, bä nhå Cache v.v... cung âæåc gàn sàn trãn

mainboard.

15. Cac Jump thiãt láp cac chã âä âiãn, chã âä truy cáp, âen bao v.v...

Trong mät sä mainboard måi, cac Jump nay âæåc thiãt láp tæ âäng bàng phán

mãm.

Màc du âæåc thiãt kã têch håp nhiãu phán nhæng âæåc san xuát våi cäng

nghã cao, nãn khi bë hong mät bä phán thæång phai bo nguyãn ca mainboard.

III. Cac loai Mainboard thæång âæåc sæ dung hiãn nay

Loai Mainboard

CPU âæåc hä trå

Socket7: Intel

ü

Khe càm RAM

Cac chip phu trå

P54C(100-200MHz),

P55C(166-233MHz).

AMDK5(100-200MHz),

AMDK6 (PR 166,

4 SIMM,

2 DIMM

Intel 82371SB,82437VX,

82438 VX, Cache, BIOS

SQ594(Co jump)

PR200, PR233). Cyrix

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 8

6x86, 6x86 L/M2

Socket7: Intel(P75 -

P200, P166MMX,

P200MMX). AMDK5

Intel SB 82371,

82437VX, 82438 VX,

(K5PR75 - K5PR 166), 4SIMM,

CE (Co jump)

AMDK6(K6PR 166,

K6PR200, K6PR233)

Cyrix(M1PR 120, 6x86

L/M2

1DIMM

Cache, BIOS

Socket7: Intel(P75 -

P200). AMDK5

(K5PR90 - K5PR 166),

Cyrix(M1PR 150,166)

Intel SB 82371,

82437VX, 82438 VX,

Cache, BIOS

Intel i430 VX2

4SIMM,

(Co jump)

Socket7: Intel(P54 -

P200, P166MMX,

P200MMX). AMDK5

Intel SB 82371,

82437VX, 82438 VX,

Cache, BIOS

TXPRO II (Co

(K5PR75 - K5PR 166), 4SIMM,

jump)

AMDK6(K6PR 166,

K6PR200, K6PR233)

Cyrix(M1PR 120, 6x86

L/M2).

2DIMM

Socket7: Intel(P90 -

P200, P166MMX,

P200MMX). AMDK5

ACORP-5TX29 (K5PR75 - K5PR 166), 4SIMM,

Intel 82371AB,

(Co jump)

AMDK6(K6PR 166,

K6PR200, K6PR233)

Cyrix(M1PR 120, 6x86

L/M2)

2DIMM

82439TX, Cache, BIOS

Slot: Intel Pentium II(

166, 333).

SP-PIII

Intel FW82443LX,

FX82371AB, Cache,

FlashBIOS

LXB/EXB (Co

jump)

3DIMM

2DIMM

EX-98 (Auto

Slot: Intel Pentium II(

166, 333).

Intel 440EX, 82371EX,

Cache, FlashBIOS

jump)

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 9

LX-98 (Auto

Socket370: Celeron.

2DIMM

Intel440LX, 82371LX,

Cache, FlashBIOS

jump)

Nhæ váy, mät mainboard co thã hä trå nhiãu CPU khac nhau co täc âä

khac nhau nãn ta co thã náng cáp chung bàng cach tra loai CPU tæång thêch våi

loai mainboard âo.

- - - - - - - - - •› - - - - - - - - -

§.4. CPU (CENTRAL PROCESSING UNIT)

I. Giåi thiãu vã CPU

Âáy la bä nao cua may tênh, no âiãu khiãn moi hoat âäng cua may tênh.

CPU liãn hã våi cac thiãt bë khac qua mainboard va hã thäng cap cua thiãt bë.

CPU giao tiãp træc tiãp våi bä nhå RAM va ROM, con cac thiãt bë khac âæåc liãn

hã thäng qua mät vung nhå (âëa chè vao ra) va mät ngàt thæång goi chung la

cäng.

Khi mät thiãt bë cán giao tiãp våi CPU no se gæi yãu cáu ngàt (Interrupt

Request - IRQ) va CPU se goi chæång trçnh xæ ly ngàt tæång æng va giao tiãp våi

thiãt bë thäng qua vung âëa chè quy âënh træåc. Chênh âiãu nay dán âãn khi ta

khai bao hai thiãt bë co cung âëa chè vao ra va cung ngàt giao tiãp se dán âãn läi

hã thäng (xung âät ngàt - IRQ Conflict) co thã lam treo may.

Ngay nay våi cac thã hã CPU måi co kha nàng lam viãc våi täc âä cao va

bus dæ liãu räng giup cho viãc xáy dæng chæång trçnh âa nàng ngay cang dã

dang hån.

Âã âanh gia cac CPU, ngæåi ta thæång càn cæ vao cac thäng sä cua CPU

nhæ täc âä, âä räng cua bus, âä lån cua Cache va táp lãnh âæåc CPU hä trå. Tuy

nhiãn rát kho co thã âanh gia chênh xac cac thäng sä nay, do âo ngæåi ta ván

thæång dung cac chæång trçnh thæ trãn cung mät hã thäng co cac CPU khac nhau

âã âanh gia cac CPU.

II. Phán loai CPU

Hiãn nay, trãn thë træång co rát nhiãu loai CPU do nhiãu hang san xuát

khac nhau våi cac täc âä va kha nàng khac nhau dán âãn gia ca cua chung cung

khac nhau. Ta co thã phán loai CPU theo 2 cach nhæ sau:

1. Phán loai theo âåi

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 10

1. Cac CPU âåi cu nhæ 8080, 8086, 8088 la cac bä vi xæ ly cå så cho cac

vi xæ ly sau nay. Do giåi han vã kha nàng quan ly bä nhå, sä bit dæ liãu cung nhæ

täc âä nãn loai nay hiãn nay khäng âæåc dung næa ma nhæång cho cac thã hã sau.

2. Cac CPU 80286, 80386, 80486: Co nhiãu âät pha so våi thã hã træåc

trong viãc quan ly bä nhå nhæ sæ dung bä nhå må räng, âap æng cac chæång trçnh

âa nhiãm, hä trå bä âäng xæ ly giup cho viãc xæ ly cac phep toan âäng co hiãu

qua.

3. Cac CPU Pentium nhæ Pentium I, Pentim II, Celeron, AMDK5 v.v...

Âáy la cac CPU âæåc sæ dung räng rai hiãn nay. Chung co nhiãu æu âiãm vã täc

âä, bus dæ liãu va âap æng âæåc nhiãu chæång trçnh âä hoa co tênh âa nhiãm cao.

4. Cac CPU âåi måi: Gán âáy, Intel âa cho ra âåi Pentium III, IV våi täc

âä lãn âãn 2.6 GHz, hoàc AMDK6 v.v... Co nhiãu æu âiãm vã cäng nghã cao, täc

âä xæ ly cao, song gia thanh cua chung giam âi rát nhiãu do co nhiãu hang san

xuát canh tranh våi nhau.

2. Phán loai theo hang san xuát:

Co rát nhiãu hang san xuát CPU, song ta co thã phán loai theo cac hang

san xuát chênh ma CPU cua ho âæåc dung räng rai hiãn nay nhæ sau:

Nha san xuát

Cac CPU tæång æng

Âåi træåc: 8080,8086,8088,80286,80386,80484SX,80486DX v.v...

PentiumI:(PR 75- PR 166, PR 166MMX- PR 233 MMX)

PentiumII:(266 - 450), Celeron v.v...

Pentium III, IV.

Intel

K5 (PR75 - PR166)

AMD

K6 (PR166 -PR 233)

M1: PR120, PR133, PR150, PR166, PR200, PR200L

M2: PR166, PR200, PR233

Cyrix/IBM

III. Cach càm CPU vao Mainboard va thiãt láp cac thäng sä

Nhæ âa giåi thiãu å phán trãn, hiãn nay co hai tiãu chuán chênh âã gàn

CPU vao Mainboard la Socket va Slot. Song riãng mäi loai mainboard cung chè

cho phep våi mät sä loai CPU nhát âënh nao âo (Âiãu nay phai tham khao trong

Catalogue âi kem våi mainboard).

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 11

Khi CPU lam viãc, no toa læång nhiãt tæång âäi lån, do âo bë nong lãn.

Chênh vç váy no thæång âæåc làp kem våi bä giai nhiãt hoàc quat âã lam giam

nhiãt trong qua trçnh hoat âäng xæ ly.

Sau khi tham khao cac tham sä cua CPU cho phep càm lãn mainboard âat

yãu cáu, ta tiãn hanh âi vao thiãt láp cac thäng sä lam viãc cho no. Âáy la bæåc

quan trong vç nãu thiãt láp khäng âung cac thäng sä cho CPU se la giam kha

nàng lam viãc, giam tuäi tho cung nhæ co thã lam chay CPU. Mät CPU thæång

co hai thäng sä chênh phai thiãt láp la mæc âiãn ap tiãu thu va hã sä ratio.

- Mæc âiãn ap tiãu thu: la mæc âiãn ap cán thiãt cho CPU lam viãc, no

thæång âæåc ghi træc tiãp trãn màt CPU. Nãu thiãt láp mæc âiãn ap dæåi mæc nay

CPU khäng lam viãc, nãu trãn se lam chay CPU. Hiãn nay mæc nay cho cac CPU

thæång la 2,8V - 3,3V.

- Hã sä Ratio: La hã sä âäng bä giæa täc âä CPU (tênh bàng giao âäng

âäng hä tinh thã) va täc âä mainboard (tênh bàng giao âäng thach anh) âã âiãu

khiãn âäng hä go nhëp âäng bä (Vê du: CPU co täc âä 200 MHz, Mainboard 66

MHz thç hã sä nay la 3 vç 66x3 » 200). Hã sä nay thæång cung âæåc ghi træc tiãp

trãn CPU.

Âã thiãt láp 2 hã sä trãn ta phai tra trãn Catalogue cua mainboard âã tçm ra

cac CPU âæåc hä trå cung våi cach càm cua cac Jump trãn mainboard. Sau âo,

truy tçm cac Jump trãn mainboard âã càm cho âung. Mät sä mainboard måi hiãn

nay co chæc nàng Autojump se tæ âäng xac âënh cac thäng sä âiãn ap ta chè chon

thäng sä Ratio cho phu håp theo hçnh thæc Täc âä CPU/Täc âä mainboard trong

CMOS.

IV. Ngàt (Interrupt Request)

Nhæ ta âa biãt CPU lam viãc våi nhiãu thiãt bë khac nhau. Song tai mät

thåi âiãm thç CPU chè phuc vu âæåc mät cäng viãc nhát âënh nao âo. Do âo, âã

CPU co thã kiãm soat va phuc vu tät tát ca cac thiãt bë thç khi mät thiãt bë co yãu

cáu xæ ly no se goi CPU ngæng cac cäng viãc khac âã phuc vu cho mçnh, qua

trçnh trãn goi la ngàt. Khi lam viãc, mäi thiãt bë âæåc âàt træng båi mät chè sä

ngàt nao âo ma thäi. Nhæ váy, ngàt lam viãc nhæ thã nao va co bao nhiãu loai

ngàt ?

Khi co yãu cáu ngàt thç CPU se læu giæ cac thäng sä cua chæång trçnh

âang thæc hiãn, sau âo goi chæång trçnh xæ ly ngàt âã thæc hiãn âap æng. Âëa chè

cua chæång trçnh xæ ly ngàt âæåc chæa trong bang Vector ngàt. Khi thæc hiãn

xong ngàt, CPU khäi phuc lai lãnh cua chæång trçnh âang thæc hiãn då âã tiãp

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 12

tuc. Bä xæ ly ngàt phán cæng co thã âæåc thæc hiãn båi mät chip âæåc gàn træc

tiãp trãn mainboard hay trãn thiãt bë goi la chip xæ ly ngàt.

Ngàt co nhiãu cach phán loai nhæ ngàt cæng va ngàt mãm, ngàt che âæåc

va khäng che âæåc, ngàt trong va ngàt ngoai v.v... Do khi âënh nghéa ngæåi ta

nhçn theo cac goc âä khac nhau. ÅÍ âáy ta chè âënh nghéa theo cach ngàt cæng va

ngàt mãm.

+ Ngàt cæng la ngàt âæåc tao ra båi cac phán cæng nhæ ngàt ban phêm,

chuät v.v... Ngàt cæng thæång do mät chip xæ ly ngàt cua thiãt bë tao ra mäi khi

co yãu cáu phuc vu.

+ Ngàt mãm la do chæång trçnh tao ra nhæ cac ngàt âã yãu cáu dæ liãu,

ngàt chia cho 0 v.v...

Ngoai ra, khi giao tiãp våi cac thiãt bë ngoai, CPU con quy âënh vung trao

âäi dæ liãu cho thiãt bë goi la vung nhå vao ra (I/O - Input/Output). Do âo, mäi

hã thäng co mät så âä bä nhå cå ban vao ra (I/O Map). Så âä nay co thã do

ngæåi sæ dung khai bao hoàc may tênh tæ âäng cáp nhát. Sæ kãt håp giæa ngàt va

âëa chè bä nhå vao ra cho mät thiãt bë goi la cäng cua thiãt bë âo.

- - - - - - - - - •› - - - - - - - - -

§.5. BÄ NHÅ TRONG (RAM & ROM)

I. Giåi thiãu vã bä nhå trong

Xet trong giåi han bä nhå gàn trãn mainboard thç âáy la bä nhå træc tiãp

lam viãc våi CPU. No la nåi CPU láy dæ liãu va chæång trçnh âã thæc hiãn, âäng

thåi cung la nåi chæa dæ liãu âã xuát ra ngoai.

Âã quan ly bä nhå nay ngæåi ta tä chæc gäp chung lai thanh nhom 8 bits

räi cho no mät âëa chè âã CPU truy cáp âãn. Chênh âiãu nay khi noi âãn dung

læång bä nhå, ngæåi ta chè âã cáp âãn âån vë byte chæ khäng phai bit nhæ ta âa

biãt. Bä nhå trong gäm 2 loai la ROM va RAM.

1. ROM (Read Only Memory): Âáy la bä nhå ma CPU chè co quyãn âoc

va thæc hiãn chæ khäng co quyãn thay âäi näi dung vung nhå. Loai nay chè âæåc

ghi mät lán våi thiãt bë ghi âàc biãt. ROM thæång âæåc sæ dung âã ghi cac

chæång trçnh quan trong nhæ chæång trçnh khåi âäng, chæång trçnh kiãm tra thiãt

bë v.v... Tiãu biãu trãn mainboard la ROM BIOS.

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 13

Hiãn nay, trãn háu hãt cac thiãt bë âãu co gàn ROM âã phuc vu cac

chæång trçnh cán thiãt. ROM co nhiãu loai våi cäng nghã khac nhau nhæ

EPROM, FROM, v.v...

2. RAM (Random Access Memory): Âáy la bä nhå chênh ma CPU giao

tiãp trong qua trçnh xæ ly dæ liãu cua mçnh, båi loai nay cho phep ghi va xoa dæ

liãu nhiãu lán giup cho viãc trao âäi dæ liãu trong qua trçnh xæ ly cua CPU thuán

låi hån.

RAM âæåc tä chæc thanh cac byte xãp sat nhau va âæåc âanh âëa chè cho

tæng byte. Khi CPU ghi dæ liãu vao bä nhå, no se giæ gia trë ä nhå âáu va âä dai

ghi âæåc âã khi truy cáp CPU tçm âãn âëa chè âáu cua muc cán tçm va tæ âo âoc

tiãp cac thäng tin con lai.

Khi thæc hiãn chæång trçnh, CPU âoc chæång trçnh va ghi lãn bä nhå sau

âo måi tiãn hanh thæc hiãn cac lãnh. Ngay nay, cac chæång trçnh co kêch thæåc rát

lån va yãu cáu dæ liãu cang lån. Do âo, âã may tênh thæc hiãn nhanh chong yãu

cáu phai co bä nhå RAM lån va täc âä truy cáp RAM cao. Chênh vç thã ma cac

hang san xuát mainboard va bä nhå khäng ngæng âæa ra cac dang RAM co täc âä

cao va co kêch thæåc lån.

II. Phán loai RAM

* Co nhiãu cach âã phán loai RAM. Nãu phán loai theo khe càm trãn

mainboard thç RAM co cac loai nhæ sau:

- SIMM (Single Inline Module Memory): âáy la loai RAM giao tiãp 72 chán

âæåc sæ dung nhiãu å cac mainboard cu, dung læång mäi thanh co thã la: 4MB,

8MB, 16MB, 32MB v.v...

- DIMM (Dual Inline Module Memory): La chuán thanh RAM 168 chán co

màt å cac mainboard måi, cac thanh nay co kêch thæåc 8 MB trå lãn va âæåc càm

vao khe DIMM trãn mainboard.

- SIPRAM (Single Inline Pin Random Access Memory) va DIPRAM (Dual

Inline Pin Random Access Memory): Âáy la 2 loai RAM thæång âæåc càm sàn

trãn mainboard va thæång co dung læång nho tênh theo Kb. Cac mainboard måi

hiãn nay khäng con tháy cac loai nay.

- Cache: (Bä nhå khay) la bä nhå co täc âä cæc nhanh, lam viãc trung gian

giæa bä nhå va CPU nhàm âã tàng täc âä truy cáp dæ liãu cua CPU trong qua

trçnh xæ ly. Cache thæång âæåc phán biãt theo 2 loai la Cache näi (Internal

Cache) âæåc têch håp trãn CPU va Cache ngoai (External Cache) âæåc gàn trãn

mainboard hay trãn cac thiãt bë.

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 14

Trãn cac mainboard måi hiãn nay háu hãt hä trå ca DIMM lán SIMM rát

thuán tiãn cho qua trçnh náng cáp RAM.

* Nãu phán loai theo cäng nghã thç RAM co cac loai nhæ sau:

+ SRAM (Static Random Access Memory): Con âæåc goi la RAM ténh,

loai nay co täc âä cao nhæng âä linh hoat kem, ngay nay êt âæåc dung riãng re.

+ DRAM (Dynamic Random Access Memory): Con goi la RAM âäng,

loai nay lam viãc linh âäng hån nhæng âä än âënh khäng cao.

+ SDRAM (Static Dynamic Random Access Memory): La loai kãt håp

cäng nghã cua hai loai trãn va âæåc sæ dung räng rai hiãn nay âã chã tao cac

thanh DIMM, SIMM .

+ EDORAM (Extended Data Out Dynamic Random Access Memory):

Biãu thë cho viãc sæ dung bàng thäng må räng dæ liãu, do váy loai nay co täc âä

nhanh hån 25 % so våi cac loai tæång âæång cung chuán.

Ngoai ra, con co cac loai RAM khac nhæ Cache (Bä nhå khay) co täc âä rát

cao, lam nhiãm vu trung gian cua bä nhå va CPU âã tàng täc âä xæ ly.

Khi càm RAM nãn cán thán, båi vç nguyãn nhán may khäng khåi âäng do

RAM rát hay gàp trong thæc tã. Ngoai ra, tuy theo mæc âä sæ dung cac chæång

trçnh co kêch thæåc lån cua chung ta ma chon cáu hçnh RAM cho phu håp.

Ngay nay, âæåc sæ hä trå cua cac chip DMA va cung âã tàng täc âä cua cac

thiãt bë ngoai vi, háu hãt cac Card thiãt bë âiãu co gàn ROM va RAM riãng trãn

no âã tàng cac tênh nàng lam viãc, täc âä giao tiãp.

III. Chip truy cáp bä nhå træc tiãp (DMA - Direct Memory Access)

Ngay nay, kêch thæåc cua chæång trçnh ngay cang lån, sä læång xæ ly cua

CPU cang nhiãu. Do âo, nãu chè âã CPU âån phæång thæc hiãn tát ca cac cäng

viãc tæ âáu âãn cuäi thç se lam chám hã thäng âi rát nhiãu do phai chå âã truy

cáp cho cac thanh phán tæ bãn ngoai vao bä nhå trong. Âã khàc phuc âiãu nay

ngæåi ta âæa ra chip truy cáp bä nhå træc tiãp, cho phep trao âäi dæ liãu giæa bä

nhå trong våi thiãt bë ngoai ma khäng qua sæ âiãu khiãn cua CPU. Cac chip âo

goi la chip DMA.

Cac chip DMA âæåc gàn trãn mainboard hay trãn cac thiãt bë. No thæång

la cac chip mang tãn 8237, 82C37 v.v...

- - - - - - - - - •› - - - - - - - - -

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 15

§.6. BÄ NHÅ NGOAI (FLOPPY, HARD DISK, CDROM)

Trong phán træåc ta âa khao sat xong bä nhå trong cua may tênh va tháy

âæåc chung co æu âiãm vã täc âä rát lån va lam viãc træc tiãp våi CPU. Tuy

nhiãn, chung co giåi han vã dung læång cung nhæ gia ca cua no cung kha âàt.

Hån næa, bä nhå RAM bë mát dæ liãu khi bë ngàt âiãn, con ROM thç chè ghi âæåc

mät lán. Âã co thã læu giæ dæ liãu va di chuyãn chung mät cach âäc láp, ro rang,

ta phai cán mät bä nhå khac co kha nàng læu dæ liãu khi khäng co âiãn va di

chuyãn âæåc dã dang hån. Bä nhå âo la bä nhå ngoai bao gäm âéa mãm, âéa

cæng, CDROM va mät sä ä âéa khac.

I. Âéa mãm va ä âéa mãm

Âéa mãm âæåc lam bàng nhæa, bãn trong co låp nhiãm tæ bàng chát deo

dung âã læu træ dæ liãu. Âéa mãm co nhiãu loai, co kêch thæåc va dung læång khac

nhau.

Vê du: Thæång co hai loai: 5.1/4 inch: 360 KB, 720 KB, 1.2 MB v.v...

3.1/2 inch: 360KB, 720KB, 1.2MB, 1.44 MB v.v...

Hiãn nay âa sä dung loai 3.1/2 inch 1.44MB.

Khi âéa mãm lam viãc, no âæåc âàt trong mät ä âéa, ä âéa nay co tac dung

lam quay âéa va co mät âáu tæ se lam nhiãm tæ trãn bã màt âéa æng våi cac bit

âæåc ghi vao. Ä âéa nay giao tiãp våi mainboard qua mät såi cap âæåc càm vao

khe càm Floppy trãn mainboard.

1. Tä chæc vát ly cua âéa mãm

Âã ä âéa mãm co thã ghi dæ liãu âæåc va co thã âoc âæåc dæ liãu ra tæ âéa

mãm, ngæåi ta phai âënh dang va âanh âëa chè vao tæng âån vë cua âéa mãm. Phán

nay do hã âiãu hanh âam nhiãm. Âã co thã âanh âëa chè cho âéa ngæåi ta chia cáu

truc vát ly cua âéa mãm nhæ sau:

1

2

Sector

1

3

1

4

5

Track

1

6

7

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 16

Hçnh 6.1. Mä ta cáu truc âéa mãm loai 3.1/2 inch (1.44MB)

Mä ta âéa mãm loai 3.1/2 inch (1.44MB):

Track: Track la cac âæång tron âäng tám, âæåc chia lam 80 âæång âæåc

âanh sä tæ ngoai vao trong, track ngoai cung mang sä 0.

Sector: La âån vë quan ly nho nhát trãn âéa 1 Sector = 512 bytes cho moi

loai âéa. Mät track âæåc chia lam nhiãu Sector.

Cluster: Âån vë nay âæåc tênh theo Sector, 1 Cluster = 1,2,4,8,16,... Sector.

Âáy la âån vë truy xuát thäng tin trãn âéa, thæång thç âéa mãm 1Cluster = 1sector.

Head: Vç âéa mãm co kha nàng lam viãc trãn 2 màt nãn no co 2 âáu æng

våi 2 màt âo. Âã phán biãt hai âáu tæ trãn ngæåi ta âæa ra cac gia trë 0 va 1 æng

våi 2 âáu tæ.

Nhæ váy, ta âa tháy tát ca cac âiãm trãn âéa mãm âãu co thã chè âënh bàng

tä håp cac gia trë (Head, Track, Sector) hay (Head, Track, Cluster). Tuy váy, trãn

âáy chè la cach tä chæc vát ly, rát kho cho qua trçnh lam viãc cua may tênh. Do

âo, ngæåi ta âæa ra cach âanh âëa chè cho cac âån vë læu træ trãn âéa theo logic

chênh xac va âån gian hån.

2. Tä chæc logic cua âéa mãm

Âã quan ly cac thäng tin trãn âéa mãm ngæåi ta tä chæc cáu truc logic cua

no nhæ sau:

Boot Sector Hidden

FAT1

FAT2 Root Directory

004

005

Boot Sector: La Sector âáu tiãn cua âéa mãm chæa cac thäng tin vã âéa

mãm âo va cac âoan chæång trçnh âiãu khiãn khåi âäng (Bootrap) nãu âo la âéa

khåi âäng. Khi truy xuát may tênh âoc cac thäng sä nay âã xac âënh cáu truc cua

âéa, tæ âo xac âënh vë trê thäng tin truy xuát. Nãu la âéa khåi âäng thç chæång

trçnh khåi âäng se âæåc thæc hiãn âã tçm ra cac file khåi âäng trãn âéa.

Bang FAT (File Allocation Table)

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 17

Bang FAT la cäng cu læu giæ cac thäng tin liãn quan âãn Cluster trãn âéa.

Mäi âiãm vao cua bang FAT la æng våi mät gia trë cua tä håp (Head, Track,

Cluster). Toan bä bang FAT la anh xa cua toan bä cac âån vë trãn âéa. Cac âiãm

vao nay âæåc âanh âëa chè tuán tæ. Cac âiãm vao trãn FAT cua cac Cluster träng

trãn âéa thç mang gia trë 000, cac Cluster âa ghi dæ liãu se âæåc âanh dáu bàng gia

trë cua Cluster tiãp theo trong chuäi, nãu la Cluster cuäi cung se mang gia trë fff.

Khi ghi mät file, HÂH se lán trãn bang FAT tçm Cluster träng va ghi dæ

liãu vao Cluster âo trãn âéa, âäng thåi gan gia trë cho Cluster âo chè âãn âëa chè

cua cac Cluster tiãp theo hoàc mang gia trë kãt thuc fff. Trong giai âoan nay,

HÂH cung ghi âëa chè cua Cluster âáu tiãn cua chuäi vao bang thæ muc.

Khi âoc dæ liãu tæ mät file, HÂH se tçm âãn Cluster âáu tiãn âã âoc dæ

liãu. Sau âo, âoc dán âãn cac Cluster tiãp theo cho âãn Cluster mang gia trë fff.

Sau âáy la âoan trêch cua mät âoan FAT:

003

004

005

009

006

5f7

007

000

008

000

009

fff

Cac Cluster 003, 004, 005, 009: cung mät file va Cluster 009 la Cluster

kãt thuc. Cluster 006 thuäc mät file khac, Cluster 007, 008 la cac Cluster con

träng.

Nhæ váy, bang FAT rát quan trong âäi våi âéa, no quyãt âënh viãc truy

xuát thäng tin trãn âéa va âæåc sæ dung thæång xuyãn nãn rát dã bë läi. Do âo,

trãn âéa ngæåi ta phai læu træ dæ phong bang FAT thanh 2 bang la FAT1 va

FAT2. Trong âo FAT1 âæåc sæ dung va FAT2 dæ træ, khi FAT1 bë läi ta co thã

thay FAT1 bàng FAT2 âã tiãp tuc lam viãc.

Root Directory: La bang chæa thäng tin vã thæ muc, mäi âiãm vao cua

bang la nhæng thäng tin vã cac File hay Thæ muc chæa trong thæ muc gäc cua âéa.

Nhæng thäng tin nay giup cho viãc âoc dæ liãu trãn âéa. Cáu truc cua bang co thã

âæåc mä ta nhæ sau:

Tãn file hay

thæ muc

Cluster âáu

Ngay thanh

láp

Ngay cáp nhát

gán nhát

Âä lån táp

. . .

tin, thæ muc

.

Tãn file hay

thæ muc

Cluster âáu

Ngay thanh

láp

Ngay cáp nhát

gán nhát

Âä lån táp

. . .

tin, thæ muc

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 18

- Nãu la File thç muc Cluster âáu se læu giæ Cluster âáu tiãn cua File, âæåc

ghi vao khi File âæåc ghi va âæåc sæ dung khi truy cáp File. Nãu la thæ muc con

thç tro âãn âëa chè âáu cua bang thæ muc con co cáu truc nhæ bang thæ muc gäc

trãn.

- Khi truy cáp thæ muc thç thäng tin xuát hiãn trãn man hçnh chênh la

thäng tin chæa trong bang thæ muc, do âo ta tháy dæång nhæ nhæng thäng tin nay

xuát hiãn tæc thåi.

Âã âéa mãm co thã sæ dung âæåc ta phai âënh dang no. Trong DOS, lãnh

nay la Format a: . Nãu muän âéa nay thanh âéa khåi âäng ta thãm thäng sä /s vao

lãnh Format nhæ sau Format a: /s âã HÂH copy cac file hã thäng vao âéa giup no

trå thanh âéa khåi âäng.

3. Ä âéa mãm

Co thã xem ä âéa mãm gäm mät motor quay âã quay tron âéa, motor bæåc

va cac âáu tæ âæåc dëch chuyãn qua lai nhàm xac âënh vë trê cán truy cáp trãn âéa.

Mät bang mach âiãu khiãn âã âiãu khiãn hoat âäng cua cac motor, cac thanh

phán dán dæ liãu va mät sä thanh phán phu trå khac.

Ngoai ra, âã ä âéa mãm lam viãc âæåc våi nhiãu loai âéa co kêch thæåc

khac nhau cán phai âæåc âiãu khiãn båi phán mãm goi la trçnh âiãu khiãn ä âéa

mãm, phán nay thæång âæåc chæa trong chæång trçnh BIOS. Do âo, khi co ä âéa

mãm måi ma BIOS cu (phán mãm âiãu khiãn khäng phu håp våi ä âéa) thç co thã

gáy ra läi hoàc khäng sæ dung âæåc nãn phai náng cáp BIOS cho phu håp.

Hiãn nay, âa sä cac BIOS âãu hä trå 2 ä âéa mãm co tãn la A va B. Khi

cai âàt, ta phai khai bao trong CMOS thç måi sæ dung âæåc.

II. Ä âéa cæng

Âéa cæng cung la mät loai âéa tæ co cáu truc va cach lam viãc giäng nhæ

âéa mãm, nhæng no gäm nhiãu la âäng truc xãp lai va âæåc âàt trong mät vo kim

loai kãt håp våi bä âiãu khiãn thanh ä âéa cæng. Do mäi la âa co dung læång lån

hån âéa mãm va gäm nhiãu la nãn ä cæng co dung læång rát lån va co täc âä truy

cáp rát cao. Hiãn nay co rát nhiãu loai âéa cæng co täc âä cao va dung læång hang

GB nhæ Seagate, Quantum v.v...

1 Cach tä chæc vát ly cua âéa cæng

Nhæ âa giåi thiãu, âéa cæng rát giäng âéa mãm. Do âo, vã cáu tao va tä

chæc cua no cung giäng nhau gäm Head, Track, Sector, Cluster, FAT. Tuy nhiãn,

chung cunng co thãm mät sä khac biãt nhæ sau:

Giao trçnh Bao trç may tênh va cai âàt phán mãm

& 19

Do co cáu truc nhiãu la nãn sä âáu tæ cua ä âéa cæng cung nhiãu hån so

våi ä âéa mãm va âæåc âanh sä tæ 0 cho låp trãn cung va cæ thã tàng dán xuäng

dæåi. Cung vç ly do nhæ trãn ma trong ä âéa cæng con co khai niãm Cylinder la

hçnh tru, táp håp cac Track co cung chè sä.

2. Cach tä chæc logic ä âéa cæng

Do dung læång âéa cæng lån nãn âã nguyãn ä âéa nhæ váy se gáy kho khàn

cho viãc tä chæc cung nhæ tçm kiãm thäng tin trãn âéa. Âã khàc phuc tçnh trang

trãn, ngæåi ta cho phep chia ä âéa cæng thanh nhiãu phán co kêch thæåc nho hån.

Mäi phán nay hoat âäng tæång tæ nhæ mät ä âéa cæng riãng biãt goi la Partition.

Âã quan ly cac Partition nay, ngæåi ta dung bang Master Boot Record âã læu giæ

cac thäng tin nay, toan bä cáu truc logic cua âéa cæng nhæ sau:

Master Boot Record

Boot Sector

Hidden

FAT1

FAT2

Root Directory

.

Boot Sector

FAT1

FAT2

Root